Zawód: technik analityk Symbol cyfrowy zawodu: 311[02] Numer zadania: 4 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu 311[02]-04-132 Czas trwania egzaminu: 240 minut ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2013 Informacje dla zdaj cego: 1. Materia y egzaminacyjne obejmuj : ARKUSZ EGZAMINACYJNY z tre ci zadania i dokumentacj, zeszyt ze stron tytu ow KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ oraz KART OCENY. 2. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 7 stron. Sprawd, czy materia y egzaminacyjne s czytelne i nie zawieraj b dnie wydrukowanych stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki w materia ach egzaminacyjnych zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego etap praktyczny. 3. Na KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ: wpisz swoj dat urodzenia, wpisz swój numer PESEL*. 4. Na KARCIE OCENY: wpisz swoj dat urodzenia, wpisz swój numer PESEL*, wpisz symbol cyfrowy zawodu, zamaluj kratk z numerem odpowiadaj cym numerowi zadania, przyklej naklejk ze swoim numerem PESEL w oznaczonym miejscu na karcie. 5. Zapoznaj si z tre ci zadania egzaminacyjnego, dokumentacj za czon do zadania, stanowiskiem egzaminacyjnym i jego wyposa eniem. Masz na to 20 minut. Czas ten nie jest wliczany do czasu trwania egzaminu. 6. Po up ywie tego czasu przyst p do rozwi zywania zadania. Rozwi zanie obejmuje opracowanie projektu realizacji prac okre lonych w tre ci zadania, wykonanie prac zwi zanych z opracowywanym projektem i sporz dzenie dokumentacji z ich wykonania. 7. Zadanie rozwi zuj tylko w zeszycie KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ od razu na czysto, nie otrzymasz dodatkowych kartek. Notatki, pomocnicze obliczenia itp., je eli nie nale do pracy, obwied lini i oznacz s owem BRUDNOPIS. Zapisy oznaczone BRUDNOPIS nie b d oceniane. 8. Po rozwi zaniu zadania ponumeruj strony pracy egzaminacyjnej. Numerowanie rozpocznij od strony, na której jest miejsce do zapisania tytu u pracy. Wszystkie materia y, które za czasz do pracy, opisz swoim numerem PESEL* w prawym górnym rogu. 9. Na stronie tytu owej zeszytu KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ, wpisz liczb stron swojej pracy i liczb sztuk za czonych materia ów. 10. Zeszyt KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ i KART OCENY przeka zespo owi nadzoruj cemu etap praktyczny. Powodzenia! * w przypadku braku numeru PESEL - seria i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzaj cego to samo.
Zadanie egzaminacyjne Laboratorium Fizykochemiczne Zakładów Mleczarskich otrzymało zlecenie przeprowadzenia badania mietanki. Zlecono przeprowadzenie kontroli kwasowo ci mietanki i zawarto ci białka w mietance. Opracuj projekt realizacji prac zwi zanych z oznaczeniem kwasowo ci i zawarto ci białka w mietance. Uwzgl dnij etapy procedury analitycznej: przygotowanie próbek, przygotowanie odczynników, wykonanie oznacze ilo ciowych oraz post powanie z niewykorzystanymi roztworami i unieszkodliwianie odpadów poreakcyjnych. Sporz d 10 cm 3 roztworu zoboj tnionej i rozcie czonej formaliny, potrzebnego do wykonania badania. Wykonaj zlecone badania. Na podstawie otrzymanych wyników, oblicz kwasowo ć i zawarto ć białka w mietance. Sporz d protokół bada. Projekt realizacji prac powinien zawierać: 1. Tytuł pracy egzaminacyjnej. 2. Zało enia wynikaj ce z analizy tre ci zadania i dokumentacji, niezb dne do wykonania zadania, z uwzgl dnieniem wymaganych rodków ochrony indywidualnej podczas prac analitycznych. 3. Opis metody oznaczania kwasowo ci i zawarto ci białka w mietance z równaniem reakcji, w formie jonowej, zachodz cej podczas oznaczania kwasowo ci z uwzgl dnieniem przygotowania próbki i czysto ci stosowanych odczynników. 4. Wykaz kolejnych etapów oznaczania kwasowo ci i zawarto ci białka w mietance z uwzgl dnieniem sporz dzenia 10 cm 3 roztworu zoboj tnionej i rozcie czonej formaliny, organizacji stanowiska, przygotowania odczynników oraz kolejnych etapów bada analitycznych. 5. Wykaz: odczynników chemicznych z okre leniem ich st e i czysto ci sprz tu podstawowego i pomocniczego, niezb dnego do wykonania planowanych czynno ci, z uwzgl dnieniem pojemno ci naczy laboratoryjnych. 6. Opis przebiegu kolejnych etapów bada wykonanych na stanowisku egzaminacyjnym z uwzgl dnieniem przepisów bezpiecze stwa i higieny zawieraj cy: opis przygotowania 10 cm 3 roztworu zoboj tnionej i rozcie czonej formaliny, opis sposobu przechowywania i oznakowania sporz dzonego roztworu, rodki ostro no ci, które nale ało zastosować podczas przygotowywania roztworu; opis wykonania oznaczenia kwasowo ci i zawarto ci białka w mietance: kolejno ci wykonywanych prac, sposobu ich wykonania, sposobu zagospodarowania odpadów i roztworów niewykorzystanych oraz stosowania zasad BHP. 7. Protokół bada zawieraj cy: dat oraz miejsce wykonania badania, oznaczenie próbki otrzymanej do bada, wyniki bada, dane niezb dne do wykonania oblicze, wzory i obliczenia potrzebne do okre lenia kwasowo ci i zawarto ci białka, interpretacj wyników uzyskanych w laboratorium analiz fizykochemicznych wraz z ocen jako ci mietanki. Strona 2 z 7
Do opracowania projektu realizacji prac wykorzystaj: Procedur oznaczania kwasowo ci i zawarto ci białka w mietance metod formolow Walkera... Zał cznik 1. Wyci g z Kart Charakterystyk Substancji Niebezpiecznych... Zał cznik 2. oraz dost pne na stanowisku egzaminacyjnym sprz t, materiały i odczynniki chemiczne. Uwaga! Przed zaplanowaniem i rozpocz ciem prac analitycznych sprawd co zostało przygotowane na stanowisku egzaminacyjnym. Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 240 minut. Zał cznik 1. Procedura oznaczania kwasowo ci i zawarto ci białka w mietance metod formolow Walkera Oznaczanie kwasowo ci prowadzi si metod alkacymetryczn podczas miareczkowania kwa nych soli oraz kwasów organicznych i nieorganicznych wodorotlenkiem sodu. Kwasowo ć mierzy si w stopniach Soxhleta-Henkla, tj. liczba cm 3 0,25-molowego NaOH zu ytego do zoboj tnienia kwasów zawartych w 100 cm 3 mietanki. Metoda formolowa oznaczania zawarto ci białka oparta jest na zablokowaniu grup aminowych aminokwasów aldehydem mrówkowym w wyniku czego trac one swoje wła ciwo ci, natomiast grupa karboksylowa zostaje odblokowana i mo e być zmiareczkowana mianowanym roztworem wodorotlenku sodu. Liczba uwolnionych grup karboksylowych jest równowa na liczbie zwi zanych z formaldehydem grup aminowych. 1. Przygotowanie odczynników do oznaczania kwasowo ci i zawarto ci białka w mietance metod formolow Walkera. 1.1. Przygotowanie roztworu wodorotlenku sodu o st eniu 0,25 mol/dm 3. Stosuje si gotowy roztwór po jego dokładnym wymieszaniu. 1.2. Przygotowanie roztworu wodorotlenku sodu o st eniu 0,1mol/dm 3. Roztwór przygotowuje si z odwa ek analitycznych zawieraj cych po 0,1 mola NaOH. Zawarto ć nawa ki przenie ć ilo ciowo do kolby miarowej o poj. 1 dm 3 i uzupełnić do kreski wod destylowan. (Uwaga. Na potrzeby egzaminu został przygotowany ten roztwór sprawd jego dost pno ć). 1.3. Przygotowanie roztworu zoboj tnionej formaliny Formalin 36% rozcie czyć wod destylowan w stosunku 1:1 i zoboj tnić wobec fenoloftaleiny roztworem 0,1-molowym NaOH do jasnoró owego zabarwienia. Strona 3 z 7
1.4. Przygotowanie roztworu alkoholowego fenoloftaleiny o st eniu 1% Stosuje si gotowy roztwór po jego dokładnym wymieszaniu. 2. Przygotowanie sprz tu Nale y dobrać urz dzenia i sprz t laboratoryjny oraz biuret o poj. 50 cm 3. 3. Przygotowanie próbki do bada. Badan próbk mietanki przenie ć do zlewki i dokładnie wymieszać. 4. Oznaczanie kwasowo ci mietanki. 4.1. Sposób wykonania oznaczenia Do kolby sto kowej odmierzyć pipet 50 cm 3 przygotowanej próbki mietanki, dodać 0,5 cm 3 fenoloftaleiny i miareczkować roztworem NaOH o st eniu 0,25 mol/dm 3 do zmiany barwy na jasnoró ow. Nale y wykonać trzy równoległe miareczkowania. 4.2. Obliczanie wyników Kwasowo ć (X) w stopniach Soxhleta-Henkla (ºS-H) obliczyć wg wzoru: w którym: X = a 2 a rednia obj to ć roztworu NaOH u ytego do miareczkowania [cm 3 ] 5. Oznaczanie zawarto ci białka w mietance metod formolow Walkera. 5.1. Sposób wykonania oznaczenia Do kolby sto kowej odmierzyć pipet 10 cm 3 przygotowanej próbki mietanki, dodać 3 krople fenoloftaleiny i zoboj tnić roztworem NaOH o st eniu 0,1 mol/dm 3 do zmiany barwy na jasnoró ow. Do tak zoboj tnionego roztworu dodać 2 cm 3 rozcie czonej i zoboj tnionej formaliny i ponownie miareczkować roztworem NaOH do wyst pienia jasnoró owego zabarwienia. Nale y wykonać trzy równoległe miareczkowania. 5.2. Obliczanie wyników Zawarto ć białka (X) w procentach obliczyć wg wzoru: w którym: X = a 1,92 a rednia obj to ć roztworu NaOH u ytego do ko cowego miareczkowania [cm 3 ] 1,92 współczynnik przeliczeniowy (1 cm 3 roztworu NaOH o st eniu 0,1 mol/dm 3 odpowiada 1,92 g białka w 100 g próbki). 6. Sposób post powania z niewykorzystanymi roztworami i odpadami 6.1 Pozostał po oznaczeniu próbk nale y zostawić w szczelnie zamkni tej i opisanej butelce do dalszych oznacze. 6.2 Niewykorzystane roztwory nale y pozostawić w opisanych butelkach do dalszych oznacze 6.3 Odpady poreakcyjne nale y przelać do odpowiednio oznaczonych pojemników i pozostawić do utylizacji. Strona 4 z 7
7. Interpretacja wyników oznacze. Według normy kwasowo ć mietanki powinna mie cić si w granicach od 6,0 do 8,5 ºS-H, a zawarto ć białka 1,7 do 3,0%. Na podstawie uzyskanych wyników oce, czy kwasowo ć i zawarto ć białka w badanej mietanki jest zgodna z warto ci podan przez normy. Zał cznik 2. 1. Identyfikacja substancji/preparatu Sodu wodorotlenek cz.d.a. Wyci g z Kart Charakterystyk Substancji Niebezpiecznych 2. Identyfikacja zagro e C; R35 Powoduje powa ne oparzenia. 3. Pierwsza pomoc Przy kontakcie z oczami: przep uka du ilo ci wody, przy szeroko odchylonej powiece przez co najmniej 10 minut, natychmiast skonsultowa si z okulist. Przy kontakcie ze skór : zmy du ilo ci wody, natychmiast zdj zanieczyszczon odzie. Przy spo yciu: poda du ilo wody, unika wymiotów (mo liwa perforacja), nie próbowa neutralizowa, natychmiast wezwa lekarza. Przy wdychaniu: wie e powietrze, wezwa lekarza. 4. Post powanie z substancj i jej magazynowanie Obchodzenie si z substancj : Zapewni skuteczn wymian powietrza (wentylacja). Post powa zgodnie z ogólnymi zasadami bezpiecze stwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Stosowa rodki ochrony osobistej (okulary ochronne, r kawice ochronne, fartuch ochronny). Nie opró nia do kanalizacji. Magazynowanie: Szczelne opakowanie, suche pomieszczenie. Temperatura pokojowa. Nie stosowa opakowa z cyny lub cynku. 5. Post powanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do rodowiska Zebra przy pomocy substancji absorbuj cej ciecze, przekaza do likwidacji. Oczy ci zanieczyszczony teren (zmy wod ). W celu zmniejszenia szkodliwo ci zoboj tni rozcie czonym kwasem siarkowym. Nie dopu ci do dostania si do wód, cieków i gleby. 6. Informacje ekologiczne Toksyczny dla ryb i planktonu. Szkodliwo zale na od warto ci ph. Toksyczny dla ryb: 40mg NaOH/l H 2 O 7. Post powanie z odpadami Utylizacj odpadów powinny zaj si wyspecjalizowane firmy. Opakowanie traktowa jako odpad. Strona 5 z 7
1. Identyfikacja substancji/preparatu Formaldehyd 36-38% cz.d.a. 2. Identyfikacja zagro e T; R23/24/25, C; R34, R43, R40 Dzia a toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skór i po po kni ciu. Powoduje oparzenia. Mo e powodowa uczulenie w kontakcie ze skór. 3. Pierwsza pomoc Przy kontakcie z oczami: przep uka du ilo ci wody, przy szeroko odchylonej powiece, skonsultowa si z okulist. Przy kontakcie ze skór : zmy du ilo ci wody, zdj zanieczyszczon odzie. Przy spo yciu: poda du ilo wody, poda w giel leczniczy (5-10g), wezwa lekarza, p ukanie o dka. Przy wdychaniu: wie e powietrze, je eli konieczne zastosowa sztuczne oddychanie. 4. Post powanie z substancj i jej magazynowanie Obchodzenie si z substancj : Zapewni skuteczn wymian powietrza (wentylacja). Post powa zgodnie z ogólnymi zasadami bezpiecze stwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Stosowa rodki ochrony osobistej (okulary ochronne, r kawice ochronne, fartuch ochronny). Unika tworzenia aerozolu. Nie opró nia do kanalizacji. Magazynowanie: Szczelne opakowanie, suche pomieszczenie. Chroni przed wiat em. Trzyma z dala od róde ognia i ciep a w temperaturze pokojowej. Nie stosowa metalowych opakowa. 5. Post powanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do rodowiska Zebra przy pomocy substancji absorbuj cej ciecze, przekaza do likwidacji. Oczy ci zanieczyszczony teren. W celu zmniejszenia szkodliwo ci zala nadmiarem wodorosiarczynu sodu. Nie wdycha par. Nie dopu ci do dostania si do wód, cieków i gleby. 6. Informacje ekologiczne Łatwo biodegradowalny. Przy dostaniu si do gleby, wód w du ych ilo ciach stanowi zagro enie dla uj wody pitnej. W asno ci dezynfekuj ce. Nie dopu ci do dostania si do wód, cieków i gleby. 7. Post powanie z odpadami Utylizacj odpadów powinny zaj si wyspecjalizowane firmy. Opakowanie traktowa jako odpad. Strona 6 z 7
1. Identyfikacja substancji/preparatu Fenoloftaleina roztwór 1% w alkoholu etylowym cz.d.a. 2. Identyfikacja zagro e R10 Produkt wysoce atwopalny. 3. Pierwsza pomoc Przy kontakcie z oczami: przep uka du ilo ci wody, przy szeroko odchylonej powiece, skonsultowa si z okulist. Przy kontakcie ze skór : zmy du ilo ci wody, natychmiast zdj zanieczyszczon odzie. Przy spo yciu: je li poszkodowany jest przytomny poda mocn kaw, spowodowa wymioty, nie podawa mleka i w gla, je li konieczne wezwa lekarza. Przy wdychaniu: wie e powietrze, je eli konieczne zastosowa sztuczne oddychanie. 4. Post powanie z substancj i jej magazynowanie Obchodzenie si z substancj : Zapewni skuteczn wymian powietrza (wentylacja). Post powa zgodnie z ogólnymi zasadami bezpiecze stwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Stosowa rodki ochrony osobistej (okulary ochronne, r kawice ochronne, fartuch ochronny). Nie opró nia do kanalizacji. Zapobiega wy adowaniom elektrostatycznym. Zakaz manipulowania otwartym ogniem. Magazynowanie: Szczelne opakowanie, suche pomieszczenie. Z dala od ród a ognia i ciep a, temperatura pokojowa. 5. Post powanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do rodowiska Zebra przy pomocy substancji absorbuj cej ciecze, przekaza do likwidacji. Oczy ci zanieczyszczony teren. Nie dopu ci do dostania si do wód, cieków i gleby. 6. Informacje ekologiczne Substancja biodegradowalna. Nie ma problemów ekologicznych przy odpowiednim obchodzeniu si z substancj. 7. Post powanie z odpadami Utylizacj odpadów powinny zaj si wyspecjalizowane firmy. Opakowanie traktowa jako odpad. Strona 7 z 7