Doktryny polityczno-prawneprawne Zajęcia nr 2 Antyk dr Michał Urbańczyk Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii WPiA UAM Poznań Dzieje starożytnej Grecji 2100-1900 napływ Indoeuropejczyków 2000-1700 rozkwit kultury minojskiej na Krecie, ok.1000 początek zasiedlania wybrzeży Azji Mniejszej, ok. VIII wiek ukształtowanie się struktury polis (państwo-miasto) http://histmag.org/pulapki-platonizmu-2546 776 pierwsze igrzyska olimpijskie, VIII w. spisanie poematów Homera i Hezjoda, 594 początek reform Solona (zniesienie niewoli za długi, podział obywateli na klasy majątkowe), 508 reformy Klejstenesa (ukształtowanie się klasycznej demokracji ateńskiej), 490 bitwa pod Maratonem, 443-428 rządy Peryklesa (okres największej świetności Aten) 1
431 wybuch wojny peleponeskiej, IV w. Ateny czołowym ośrodkiem kultury greckiej (Sokrates, Platon, Arystoteles), 338 bitwa pod Cheroneą zwycięstwo Macedończyków nad Grekami Sprzedaż mądrości za pieniądze, Mistrzowie demagogii, Ptotagoras z Abdery, Hippiasz, Antyfon, Gorgiasz, Trazymach. 336 zburzenie Teb przez Aleksandra Wielkiego, 323 śmierć Aleksandra W Babilonie, III wiek dominacja polityczna Greków na Bliskim Wschodzie (państwa hellenistyczne) http://inertiawins.files.wordpress.com/2010/02/protagoras.jpg http://www.stefczyk.info/-/media/pliki%20serwisow/rysunek2013/demagog-skok.ashx?bc=white Nie określali jednoznacznie, jaki ustrój jest dobry od pochwał dla demokracji do aprobaty rządów arystokratycznych, Laicyzacja pojęć politycznych: państwo powstało z woli ludzi (a nie jak dotychczas z woli bogów), Uważali się za wychowawców i nauczycieli Ateńczyków, http://4.bp.blogspot.com/-iphhhf9q0qa/ux7-dq_z3yi/aaaaaaaadtg/pkspqj41igg/s320/sofizmat+to+miazmat.jpg Ich dzieła nie zachowały się, znamy jedynie z drugiej ręki, tj. z dzieł Platona, który był ich zdeklarowanym przeciwnikiem; sofizmat 1. «rozumowanie pozornie poprawne, ale w istocie zawierające rozmyślnie utajone błędy logiczne» 2. «świadome dowodzenie nieprawdy» (http://sjp.pwn.pl/slownik/2522316/sofizmat), sofistyka 1. «ruch umysłowy stworzony przez sofistów w starożytnej Grecji» 2. «metoda argumentacji polegająca na wykorzystywaniu wieloznaczności pojęć i na stosowaniu sofizmatów» 3. «świadome posługiwanie się nieuczciwą argumentacją w celu udowodnienia fałszywej tezy» http://sjp.pwn.pl/szukaj/sofistyka 2
Protagoras z Abdery twórca relatywizmu, społecznego (człowiek jest miarą wszechrzeczy człowiek jest także miarą instytucji społecznych), stworzył zarys teorii umowy społecznej: Początkowo ludzie żyli w izolacji, potem zaczęli łączyć się w hordy, by w końcu sformalizować życie w tych wspólnotach - powstało państwo) państwo ma służyć większości, demokrata, postulował rządy większości, dobro społeczne jest wspólną troską całej społeczności. Trazymach: Państwo powstało na skutek porozumienia ludzi, jednak nie większości, ale mądrzejszej mniejszości uzasadnienie rządów arystokratycznych, http://8170.pbworks.com/w/page/1115582/thrasymachus Gorgiasz: pluralizm moralności ważniejsze od przestrzegania sztywnych reguł etycznych jest właściwe zachowanie się w zależności od okoliczności, jakie mu towarzyszą, Demokracja ateńska Perykles (500-429) Podstawą demokracji jest wolność i równość wobec prawa (isonomia): Wolność to możliwość robienia tego, co się chce i mówienia tego, co się chce, ale w granicach prawa. Istotą wolności jest wolność słowa na zgromadzeniu ludowym każdemu przysługuje prawo do zabierania głosu. Współuczestnictwo w rządzeniu, Odpowiedzialność za państwo, Praworządność. Krytyka demokracji Kryzys greckiej polis, Wolność prowadzi do demoralizacji i anarchii, Równość jest mrzonką ludzie z natury są nierówni, Demokracja to despotyzm biednych, Syntezę krytyki demokracji stworzył Platon. http://portalwiedzy.onet.pl/_i/perykles.jpg 3
http://jagoda_niedziolka.fm.interia.pl/platon.jpg Arystokles (427-347), Twórca pierwszej historiozofii, opartej na zasadzie degeneracji, Filozofia idealistyczna, Związek filozofii i polityki, Transcendentny* idealizm, IDEE (FORMY) to one są pierwotne, ich odbiciem są rzeczy i materia, Każda zmiana to degeneracja, * wykraczający poza zasięg doświadczenia i poznania ludzkiego Ustrój państwa idealnego oparty jest na idei dobra i sprawiedliwości, Platońska teoria ma charakter uniwersalny, Państwo zbudowane jest na kształt organizmu, Państwo oparte jest na wiedzy, Państwo jest zbudowane hierarchicznie i w sposób stanowy, Idealne państwo jest ascetyczne. Naczelne zasady istniejących faktycznie ustrojów: istotą timokracji jest odwaga, oligarchią rządzi chciwość, demokracja oparta jest na anarchii, a na strachu i zbrodni wspiera się tyrania, Pierwsza filozofia dziejów, Naczelną zasadą historii ustrojów jest ich ciągła i niezmienna degeneracja. Państwo jak dusza jednostki składa się z trzech części, Młodzi obywatele są poddani ścisłemu systemowi edukacyjnemu, Stałość dla Platona była dobrem nadrzędnym! 4
Rola filozofa ten, który poznał świat idei, dlatego król-filozof mógłby zatrzymać proces degeneracji ustroju, Państwo idealne kształt, dzieci i majątek, poszczególne warstwy i ich rola (!), hierarchia społeczna oparta na hierarchii wiedzy, rola edukacji, drugie idealne państwo w Prawach. http://img.interia.pl/encyklopedia/nimg/arystote.jpg Syn lekarza, nie miał obywatelstwa nie posiadał praw politycznych, Twórca szkoły tzw. perypateckiej (inaczej Liceum), Wychowawca Aleksandra Wielkiego, Dokonał podsumowania i syntezy myśli helleńskiej, Archeologiczne pozostałości po zabudowaniach Lykejonu(Liceum) szkoły prowadzonej przez Arystotelesa, obecnie przy ul. Rigillis w Atenach http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/athens_lyceum_archaeological_site_1.jpg Empiryczna idea filozofii i odrzucenie platońskiego aprioryzmu, Realizm i relatywizm, oparcie się na doświadczeniu, odrzucenie idealnej polis, Państwo jest tworem natury a człowiek jest stworzony do życia we wspólnocie społecznej, Typologia państw i ustrojów; dobre: monarchia, arystokracja i politeja, złe: tyrania, oligarchia, demokracja., Mistyfikowanie sytuacji społecznych ( znakomici i lud Niejasne poglądy na temat niewolnictwa, Prawo natury nie jest jedynie prawidłowością przyrodniczą. Metoda badawcza oparcie się na doświadczeniu, faktach i ich analizie, kult empirii, Państwo samowystarczalne, suwerenne, należy do tworów natury, człowiek jest stworzony do życia w państwie (rodzinawspólnota-państwo), WAŻNE: celem państwa jest zapewnienie wszechstronnego rozwoju materialnych i duchowych potrzeb człowieka, 5
Nie ma idealnego ustroju państwa, Jego kształt zależy od wielu czynników: wielkości, charakteru narodu, stanu gospodarki, kształtu społeczeństwa, Można mówić o państwach lepiej i gorzej zorganizowanych: Dobre ustroje kto rządzi złe ustroje Monarchia jednostka tyrania Arystokracja grupa oligarchia Politeja ogół demokracja Polityka złotego środka Politeja połączenie cech demokracji i oligarchii, Zespolenie ideałów wolności i porządku (hierarchii) rządy sprawuje klasa średnia (gdyby tylko była klasą najsilniejszą lub najbardziej liczebną), Epoka hellenistyczna Podział społeczeństwa na znakomitych i lud, Podstawowym kryterium majątek, Stan średni wysoka ocena ich cnot obywatelskich, (umiarkowanie, rozsądek, itp.), niewola wynika z praw natury, Prawo natury znajduje odbicie w instytucjach społecznych, Stróż powszechnego ładu, twórca harmonii świata. 6
Stoicy greccy i rzymscy. Zenon z Kition, Cyceron, Seneka, Marek Aureliusz Świat jest rozumnym ładem i harmonią, Światem rządzi przeznaczenie, Cnota jest wartością niepodzielną Mądrość = wolność = fatalizm, Współpraca z władzą jako ekspert, Państwo musi być tworem rozumnym. http://www.romanum.historicus.pl/zdj/rome117.jpg http://www.romanum.historicus.pl/zdj/cicero3.jpg Cyceron (Marcus Tullius Cicero; 106-43) Ludzie mają skłonność do życia w grupie, tak powstaje państwo, Sprawiedliwość to przestrzeganie prawa natury jako wytworu rozumu, Ustrój mieszany, sympatia dla rządów arystokracji, W państwie ma panować zgoda poszczególnych stanów/klas/grup społecznych. Mapy ze slajdów 3, 4 i 23 pochodzą z Atlasu historycznego świata, pod red. Józefa Wolskiego (wydanie Iv, Warszawa 1996, s. 14, i 18). Koniec 7