KWANTYFIKACJA EFEKTÓW CZYNNEJ OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI SIEDLISK TRAWIASTYCH WSCHODNIEJ LUBELSZCZYZNY NA PODSTAWIE AKTYWNOŚCI ENZYMÓW GLEBOWYCH ELŻBIETA JOLANTA BIELIŃSKA ZAKŁAD BIOLOGII GLEBY INSTYTUT GLEBOZNAWSTWA, INŻYNIERII I KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA UNIWERSYTET PRZYRODNICZY W LUBLINIE
Wstęp Zanik bioróżnorodności, prowadzący do zakłócenia homeostazy w środowisku, stanowi poważny problem współczesnego świata. Siedliska zapewniające znaczący wzrost bioróżnorodności, do których należą objęte niniejszymi badaniami siedliska trawiaste wschodniej Lubelszczyzny (Kąty PLH060010, Stawska Góra PLH060018, Zachodniowołyńska Dolina Bugu PLH060035) powinny być rozpoznawane, ewidencjonowane i chronione.
Kąty PLH060010 Fot. K. Patkowski
Stawska Góra PLH060018
Gródek PLH060035
Gleba pełni wiele funkcji w ekosystemach naturalnych, jak i zagospodarowanych przez człowieka, m.in.: uczestniczy w obiegu substancji odżywczych, reguluje stosunki wodne, stwarza warunki dla rozwoju roślin, mikroorganizmów glebowych, grzybów i zwierząt, działa jak filtr i bufor pozwalający na utrzymanie i polepszenie jakości wody i powietrza, a tym samym ma ogromne znaczenie dla ochrony bioróżnorodności siedlisk i krajobrazu.
Specyficzne procesy glebowe, związane głównie z drobnoustrojami i wydzielanymi przez nie enzymami, mają charakter dynamiczny, a kierunek tych procesów jest wypadkową wielu czynników biotycznych i abiotycznych kształtujących równowagę ekosystemów. Zmiany aktywności enzymatycznej gleb są najwcześniejszym sygnałem zmian funkcjonowania siedliska.
Wyniki badań Przeprowadzone badania wykazały, że wprowadzenie ekstensywnego wypasu owiec na wytypowane siedliska trawiaste wschodniej Lubelszczyzny wpłynęło na wzrost aktywności enzymatycznej gleb, niezależnie od typu siedliska (rys. 1-3). Uzyskane wyniki jeszcze raz potwierdzają, że wprowadzenie ekstensywnego wypasu owiec przyczynia się do zachowania bioróżnorodności siedlisk trawiastych.
Rys. 1. Aktywność fosfataz, 2015r. (w mg PNP kg -1 h -1 ).
Rys. 2. Aktywność dehydrogenaz, 2015r. (w mg TPF kg -1 d -1 ).
Rys. 3. Aktywność ureazy, 2015r. (w mg N-NH 4+ kg -1 h -1 ).
W pierwszym roku prowadzonych obserwacji wypas owiec nie wpłynął na zawartość węgla organicznego i azotu ogółem w badanych glebach (tab. 1). Zanotowane nieznaczne wahania zawartości tych składników w glebach mogły być związane z warunkami meteorologicznymi. Jak wiadomo wzrost temperatury powietrza oraz przesuszenie gleby powoduje szybszy przyrost materii organicznej, a deszcze i spadek temperatury jego obniżenie.
Tab. 1. Zawartość węgla organicznego (C org. ) i azotu ogółem (N og. ), stosunek C:N, 2015 r. C org. N og. C:N Siedlisko [g kg -1 ] Termin I II I II I II Kąty PLH060010 25,22 24,80 2,54 2,42 9,9 10,2 Stawska Góra PLH060018 32,61 32,26 3,23 3,22 10,1 10,0 Gródek PLH060035 41,78 40,94 4,25 4,07 9,8 10,0
Podsumowanie Korzystny wpływ ekstensywnego wypasu owiec na stan biologiczny gleb zaznaczył się wyraźnie we wszystkich badanych, zróżnicowanych typologicznie siedliskach (warunki glebowe, klimatyczne, fizjograficzne), już w pierwszym roku prowadzonych obserwacji. Świadczy to, że wybrane parametry biochemiczne charakteryzują zjawiska kompleksowe o różnym stopniu złożoności.
Podsumowanie W praktyce pozwala to na wykorzystanie testów enzymatycznych do szybkiej oceny jakości gleb i prognozowania w zakresie zmian bioróżnorodności siedlisk trawiastych. Zaproponowane komunikatywne wskaźniki enzymatyczne opisujące biologiczny stan gleb, charakteryzujące jednocześnie trendy zmian stosunków siedliskowych, umożliwiają kwantyfikację ekologicznych efektów realizacji zastosowanego systemu ochrony badanych siedlisk.
Dziękuję za uwagę!