METODY PLANOWANIA ORGANIZACJI

METODY PLANOWANIA ORGANIZACJI Zasoby, majątek, potencjał i kapitał organizacji Andrzej Marjański 2 R e f l e k s y j n i e Rządzenie to zbyt poważna sprawa, by powierzać je politykom. Michael Bloomberg miliarder, od 1 stycznia 2002 do 31 grudnia 2013 burmistrz Nowego Jorku, filantrop 1

Agenda 3 Zasoby organizacji Kapitał intelektualny przedsiębiorstwa Majątek i potencjał organizacji w jej kapitał Majątek trwały i obrotowy przedsiębiorstwa Nurt zasobowy Podejście zasobowe (Resource-based View - RBV ) organizacja jest podmiotem składającym się z różnorodnych zasobów i kompetencji odróżniających go od konkurentów, co stanowi źródło przewagi konkurencyjnej 4 2

Nurt zasobowy Wiąże się z przekonaniem, że możliwości funkcjonowania i rozwoju organizacji stanowią pochodną posiadanych kluczowych kompetencji albo wyróżniających zdolności, a nie wynikają ze stanu otoczenia Charakter podejścia od wewnątrz na zewnątrz Organizacja jest traktowana jako zbiór szeroko rozumianych zasobów i kluczowych kompetencji Ich wykorzystanie kształtuje efektywność funkcjonowania organizacji w poszczególnych obszarach i pozwala jej na robienie tego, czego nie mogą robić rywale lub robią to z trudem. 5 6 Co zatem możemy określić jako zasób organizacji? 3

Zasoby organizacji To wszystko co jest w posiadaniu organizacji lub jest przez nią kontrolowane i przyczynia się do realizacji celów organizacji W wyniku wykorzystania zasobów w działalności organizacji powstają wartości użytkowe adresowane do określonych odbiorców 7 Zasoby organizacji Sprawne funkcjonowanie organizacji wymaga posiadania i wykorzystywania różnorodnych zasobów, które podlegają przekształceniu w efekty pracy organizacji dobra i usługi W ekonomii pojęcie kapitału łączone jest z pojęciem zasobu Zasób organizacji każdy znajdujący się w jej dyspozycji czynnik wytwórczy, który może zostać wykorzystany w procesie produkcji i wymiany 8 4

Czynniki wytwórcze: Zasoby organizacji o Praca i kapitał (rzeczowy i finansowy) o Czynniki niematerialne (wiedza, lojalność pracowników,...) Efektywność wykorzystania zasobów zależy od zdolności menedżerów kierujących organizacją i kultury organizacji 9 Zasoby organizacji Co może być zasobem organizacji? o Wszystkie elementy, które można rozpatrywać jako silne lub słabe strony organizacji o Mogą mieć wymiar materialny i niematerialny Podział zasobów: o Ludzkie pracownicy z ich umiejętnościami o Naturalne dobra dane przez naturę o Kapitałowe rzeczowe składniki procesów wytwórczych będące wynikiem pracy człowieka o Środki pracy o Przedmioty pracy o Środki pieniężne w różnych postaciach 10 5

Kategorie zasobów organizacji Suma czynników produkcji służących do realizacji celu organizacji Można dokonywać klasyfikacji wg różnych kryteriów o Zasoby rzeczowe o Zasoby ludzkie o Zasoby finansowe o Zasoby informacyjne 11 Zasoby rzeczowe kapitał rzeczowy i finansowy o Środki trwałe Kategorie zasobów organizacji o Środki obrotowe organizacji o Procesy decyzyjne dotyczące optymalnego ich wykorzystania w procesie pracy o Zasoby rzeczowe stanowią o nowoczesności organizacji 12 6

Kategorie zasobów organizacji Zasoby ludzkie pracownicy organizacji, istotne czynniki: o Struktura zatrudnienia z cechami demograficznymi i zawodowymi o Cechy osobowe o Motywacje pracowników o Procesy decyzyjne odnoszące się do wykorzystania zdolności i umiejętności pracowników * 13 Zasoby finansowe środki finansowe wykorzystywane przez organizację do finansowania działalności bieżącej i rozwoju Zasoby finansowe świadczą o wiarygodności organizacji o Gotówka w kasie i na rachunkach bankowych o Zaciągnięte kredyty o Papiery wartościowe o... Kategorie zasobów organizacji 14 7

Kategorie zasobów organizacji Zasoby informacyjne wszelkiego rodzaju danej liczbowe i jakościowe pochodzące z otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego organizacji Stanowią podstawę podejmowania decyzji Zakres zasobów o Przepisy prawne o Preferowane kierunki polityki gospodarczej państwa i regionu o Informacje marketingowe o Wewnętrzne zasoby informacyjne np.: o Poziom zapasów o Struktura kosztów o Poziom wykorzystania maszyn i urządzeń o Polityka kadrowa i system wynagrodzeń o... * 15 Kategorie zasobów organizacji wg Plawgo Finansowe wykorzystywane do realizacji strategii organizacji, kapitał finansowy, zatrzymane zyski Rzeczowe technologie, budowle, maszyny i urządzenia,.. Rynkowe potencjał jaki organizacja posiada w wyniku powiązań z rynkiem i klientami o Marka handlowa (produktu, organizacji) o Lojalni klienci o Reputacja organizacji o Kanały dystrybucji o Umiejętność współpracy z kontrahentami o... * 16 8

Kategorie zasobów organizacji wg Plawgo Ludzkie uwzględniające : o Przeszkolenie o Doświadczenie o Potrzeby i preferencje o Oczekiwania o Inteligencję o Wiedzę specjalistyczną o Umiejętności twórczego myślenia i rozwiązywania problemów o Umiejętności przedsiębiorcze o Umiejętności menedżerskie * 17 Kategorie zasobów organizacji wg Plawgo Własność intelektualna odzwierciedla prawny mechanizm ochrony zasobów organizacji o Patenty o Prawa autorskie o Zastrzeżone wzory o Marki handlowe o Know-how 18 9

Kategorie zasobów organizacji wg Plawgo Organizacyjne odnoszą się do technologii i procesów zarządzania o Systemy zarządzania o Struktura organizacyjna o Kultura organizacyjna o Systemy komunikowania o Filozofia zarządzania o... * 19 Kategorie zasobów organizacji wg Plawgo Relacyjne - więzi z otoczeniem o Polityczne umiejętności promowania o Umiejętności neutralizowania (bystrość polityczna) o Relacje z instytucjami finansowymi o Relacje z kontrahentami 20 Umiejętność koordynowania wykorzystania zasobów dla osiągnięcia określonych celów organizacji stanowi istotę zarządzania * 10

Zasoby aktywa Wszystko co ma organizacja np.: o reputacja o infrastruktura technologiczna o systemy informatyczne o rzeczowe składniki majątku trwałego i obrotowego o. 21 Umiejętności zdolności organizacji Wszystko co organizacja wie i jest niezbędne do jej działania 22 11

23 Przewaga konkurencyjna Przewaga konkurencyjna Skonfigurowanie przez organizację zasobów i umiejętności w kluczowe kompetencje Kompetencje integrują zdolności i zapewniają skoordynowane wykorzystanie zasobów, warunkujące osiąganie założonych celów 24 12

Innowacyjne kombinacje: o wiedzy o zdolności o innych zasobów Kluczowe kompetencje Efekt kluczowych kompetencji produkt stanowiący wymierną wartość dla klienta, dostarczany zgodnie z jego preferencjami i oczekiwaniami Kluczowe kompetencje zdolność organizacji do wykorzystania zasobów w taki sposób aby osiągnąć przewagę konkurencyjną w sposób, którego inni nie są w stanie naśladować ani przyswoić 25 Wiedza jako specyficzny zasób organizacji Zasób ten powstaje w wyniku przechodzenia od danych poprzez informacje do wiedzy i mądrości Koncepcja ta rozwija się od lat 90-tych XX wieku Wcześniej utożsamiana z obszarem badań i rozwoju (B+R) Szczególnie istotne jest miejsce występowania i tworzenia wiedzy, jej dostępność oraz jej znaczenie w realizacji celów organizacyjnych Wyodrębnia się wiedzę: o Formalną (uzewnętrznioną) daje się jasno sprecyzować i kodyfikować o Ukrytą (tacit knowledge) uświadamiana, lecz trudno werbalizowana i przekazywana 26 13

27 Zasoby ułatwiające uzyskanie przewagi konkurencyjnej Cenne Rzadkie Trudne do imitacji Dobrze zorganizowane Elastyczne Niezawłaszczalne Pozwalają na sprawne działanie i adaptację do otoczenia oraz umożliwiają wytwarzanie produktów niepowtarzalnych, przynoszących unikatową wartość dla klienta Nie są powszechnie dostępne na rynku i ograniczona jest ich substytucja Trudne do skopiowania przez konkurentów, a tym samym zapewniające trwałość przewagi konkurencyjnej Organizacja jest zdolna do efektywnego wykorzystywania swych zasobów prze formalne struktury, systemy kontroli czy polityki funkcjonalne Łatwo je dostosować do nowych sytuacji, co zwiększa prawdopodobieństwo zapewnienia trwałej przewagi konkurencyjnej Generowane przez te zasoby zyski nie mogą zostać łatwo przechwycone przez innych Wiedza jako specyficzny zasób organizacji Podstawowy poziom tworzenia wiedzy poszczególni pracownicy, niezależnie od zajmowanego stanowiska posiadają i przetwarzają wiedzę Poziom wyższy gromadzenie wiedzy w zespołach jako rezultat procesów uczenia się organizacji Poziom organizacji całość wiedzy, którą organizacja dysponuje i potrafi wykorzystać dla realizacji swych celów Poziom międzyorganizacyjny tworzenie wiedzy zewnętrznej dotyczącej otoczenia organizacji i relacji między różnymi organizacjami oraz systemem, które te organizacje tworzą * 28 14

Klasyfikacja rodzajów wiedzy Ułatwia koncentrację działań na najważniejszych zasobach wiedzy Wiedza kluczowa technologiczna - wyróżnik organizacji, wiedza, która odróżnia ją od innych konkurujących jednostek Wiedza kluczowa koordynacyjna wiedza o wiedzy opiera się m.in. na przyjętych wzorcach postępowania, konkretnych układach interpersonalnych i przepływie informacji, umożliwia wykorzystywanie innych rodzajów wiedzy organizacji Wiedza pomocnicza nie została wytworzona w organizacji i nie stanowi jej własności, ale jest przez nią wykorzystywana (oprogramowanie, licencja) Wiedza rynkowa zbiorowe zrozumienie w organizacjach procesów rynkowych 29 Majątek i potencjał organizacji a jej kapitał Rodzaje potencjału: rzeczowy, pracy, informacyjny, finansowy Realizacja głównych celów organizacji uzależniona od posiadanego potencjału rozwojowego organizacji Są to możliwości, zdolności i użyteczności zawarte w posiadanych zasobach Umiejętne korzystanie z zasobów otoczenia Potencjał rozwojowy zapewnia możliwości przetrwania i rozwoju organizacji Zależy od: o Zasobów (kapitałów) i ich struktury o Cech i właściwości jakościowych oraz umiejętności optymalnego ich komponowania 30 15

Nagromadzone dobro, służące do rozwijania produkcji oraz zasoby pieniężne niezbędne do produkcji Dobro pożądane jego posiadanie umożliwia prowadzenie działalności, w wyniku której wzrasta jego wartość Kryterium podziały kapitału czas użytkowania o Kapitał obrotowy zużywający się całkowicie w ciągu jednego cyklu produkcyjnego, np. praca, surowce, materiały itp. o Kapitał trwały zużywa się stopniowo i wykorzystywany jest w ciągu kilku lat w zależności od szybkości zużywania się w procesie produkcji np. maszyny, urządzenia, budynki, budowle,... * 31 Kapitał organizacji Kapitały własne i obce organizacji Kapitał źródło finansowania majątku znajdującego się w dyspozycji organizacji Każda organizacja do prowadzenia działalności wymaga posiadania określonego kapitału Kapitał źródło finansowania majątku organizacji Podział wg charakteru własności: o Kapitał własny o Kapitał obcy 32 16

Kapitał (fundusz) własny Tworzony zgodnie z obowiązującym prawem na cały okres istnienia organizacji Źródła kapitału: o Wniesienie przez właściciela (założyciela) wartości pieniężnych lub rzeczowych (aport), odzwierciedla pierwotny wkład wniesiony przy założeniu podmiotu o Podwyższenie kapitału w czasie funkcjonowania podmiotu o Gromadzenie części nadwyżki (kapitalizacja zysku) i tworzenie kapitału samofinansowania (kapitał rezerwowy) służący w pierwszej kolejności do pokrywania strat 33 Kapitał (fundusz) własny Może ulegać zmianom wynikającym z rozwoju lub ograniczania działalności Podwyższanie kapitału: o wzrost bazy gwarancyjnej podmiotu w celu podniesienia jego wiarygodności (np. ubieganie się o kapitał obcy) o zwiększenie płynności finansowej o rozszerzanie działalności lub modernizacja produkcji o zmiana struktury kapitału 34 17

Kapitał (fundusz) własny Źródła podwyższania kapitału: o kapitalizacja zysku przeznaczenie części zysku netto na zwiększenie kapitału( funduszu) zapasowego lub rezerwowego lub założycielskiego o dodatkowe wpłaty udziałowców o wpłaty nowych udziałowców o Fuzja (łączenie) przedsiębiorstw Skład kapitału własnego: o Zakładowy (pierwotny) ma charakter długoterminowy i statyczny o Rezerwowy (zapasowy, zasobowy) * 35 Stanowi równowartość tej części majątku, która nie jest finansowana z kapitałów własnych Jest własnością wierzyciela oddaną do dyspozycji danego podmiotu na określony czas w zamian za odsetki. Rodzaje kapitału obcego: o Zobowiązania długoterminowe powyżej roku o Długoterminowe pożyczki, obligacje, papiery wartościowe, kredyty bankowe o Zobowiązania krótkoterminowe termin spłaty przypada w ciągu roku o Pożyczki, zobowiązania z tytułu dostaw i usług, zobowiązania podatkowe i wynagrodzenia,... 36 Kapitał (fundusz) obcy 18

Kapitały własne finansowanie potrzeb stałych o Stanowią stabilną podstawę finansowania działalności przedsiębiorstwa o Decydują w zasadniczym stopniu o utrzymani płynności finansowej o Gwarancja dla wierzycieli o Są informacją dla wierzycieli o tym do jakiej wysokości firma może ponosić konsekwencje finansowe Kapitały obce doraźne potrzeby oraz sfinansowanie niedoboru kapitałów własnych o Wymagają spłaty w określonym terminie o Ich wysokość jest zmienna o Wzrost kapitału obcego jest równoznaczny ze wzrostem zadłużenia 37 Funkcje kapitałów Właściwa struktura kapitałów Planowanie właściwej struktury kapitałów oznacza dbałość o wzrost i rozwój podmiotu Maksymalizacja wartości rynkowej jedno z najważniejszych kryteriów oceny efektywności działania przedsiębiorstwa Rentowność kapitału łącznego i kapitału własnego zdolność przynoszenia dochodu z zainwestowanego kapitału * 38 19

Składniki majątku Rzeczowe składniki majątku występują w postaci rzeczowej, można je podzielić wg pełnionej funkcji: o Środki pracy uczestniczą w wielu cyklach produkcyjnych, w których stopniowo tracą swoją wartość, przenoszoną na wytworzone przy ich użyciu produkty, naturalno-rzeczowa treść środków trwałych, posiadają cechy techniczo-ekonomiczne składające się na wartość użytkową o Przedmioty pracy środki gospodarcze zużywające się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym o Produkty pracy efekt działalności wytworzone produkty i usługi o Towary składniki majątku zakupione w celu ich odsprzedaży 39 Składniki majątku Nierzeczowe elementy majątku: o Wartości niematerialne i prawne prawa autorskie, patenty, licencje o okresie użytkowania powyżej roku o Finansowe składniki majątku: o Środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych, bony pieniężne, czeki obce, weksle obce o Nabyte papiery wartościowe akcje, obligacje, bony skarbowe Należności po ich otrzymaniu zamieniają się w środki pieniężne * 40 20

Majątek trwały i obrotowy w przedsiębiorstwie 41 Składniki majątku posiadane przez przedsiębiorstwo można podzielić na majątek o trwały o obrotowy (aktywa). O zaliczaniu poszczególnych składników do którejś z tych grup decyduje rodzaj majątku, jego wartość lub okres użytkowania oraz rola jaką spełnia w działalności danego przedsiębiorstwa. Charakteryzuje się przeważnie długim okresem użytkowania i znaczną wartością. Pełnią różne funkcje w społecznym procesie reprodukcji W jego skład wchodzi: Majątek trwały o Rzeczowy majątek trwały o Finansowy majątek trwały o Wartości niematerialne i prawne 42 21

Długoterminowe aktywa finansowe Instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki Wynikające z zawartych kontraktów prawa do otrzymania aktywów pieniężnych Prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką Długoterminowe lokaty kapitałowe powierzone innym jednostkom w celu uzyskania korzyści np. dywidendy, odsetki * 43 Wartości niematerialne i prawne Prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok, przeznaczone na potrzeby jednostki Nabyte prawa majątkowe i pokrewne (autorskie) Licencje Koncesje Prawa do projektów Wynalazków Znaków towarowych Wzorów użytkowych Wzorów zdobniczych Know-how * 44 22

Środki trwałe 45 Podstawowy składnik aktywów trwałych Mają postać rzeczową i okres użytkowania powyżej 1 roku Środki pracy i inne przedmioty wyposażenia stanowiące własność danego podmiotu, obejmują: Nieruchomości o Grunty o Budowle i budynki o Prawa wieczystego użytkowania o Odrębną własność lokali o Spółdzielcze prawo do lokalu Maszyny, urządzenia, środki transportowe Inwentarz żywy stado podstawowe * Środki trwałe funkcje ekonomiczne 46 Oddziaływanie przez człowieka na przyrodę w celu zwiększenia produkcji dóbr i usług służących pełniejszemu zaspokojeniu potrzeb człowieka Decydowania w zasadniczej mierze o zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa Wykorzystywanie zasobów siły roboczej i zasobów naturalnych Współokreślania wydajności pracy żywej oraz charakteryzowania osiągniętego poziomu struktury produkcji * 23

Środki trwałe funkcje społeczne Uwzględniają czynniki: Estetyczne Psychologiczne Fizjologiczne warunki pracy Szeroko rozumiane potrzeby człowieka 47 Oddziaływanie środków trwałych ma szeroki charakter. Oddziaływują na jednostkowe koszty produkcji, środowisko naturalne i organizm człowieka Środki trwałe właściwości Użytkowane przez długi okres czasu zachowują swoją pierwotną postać materialną, uczestniczą w wielu cyklach produkcyjnych Przenoszą swoją wartość na wyroby w postaci kosztu amortyzacji Zużywanie ma charakter stopniowy, zależny od warunków i intensywności eksploatacji oraz cech fizycznych Wielkość i struktura środków trwałych zależy od o Inwestycji o Likwidacji o Sprzedaży o Przekazania o Leasingu 48 24

Środki trwałe ilość, przeznaczenie Ilość środków trwałych będących w dyspozycji przedsiębiorstwa zależy od: Rodzaju działalności Stopnia mechanizacji procesu produkcji Wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy Wymagań ochrony środowiska Techniczne uzbrojenie pracy wartość środków trwałych na jednego zatrudnionego Funkcja produkcyjne, nieprodukcyjne 49 Środki trwałe Podstawowe składniki potencjału materialnotechnicznego pełnią funkcje: o Techniczno-produkcyjne o Ekonomiczne o Społeczne Właściwe gospodarowanie podstawą prawidłowego działania podmiotu Gospodarka środkami trwałymi obejmuje zagadnienia: o Techniczno-organizacyjno-ewidencyjne o Ekonomiczne: pozyskanie, wykorzystanie, likwidacja, odtworzenie Cel gospodarowania przy jak najmniejszym zużyciu, jak największy efekt w postaci produkcji i obniżki kosztów własnych * 50 25

Aktywa obrotowe Nie mają charakteru trwałego ciągłe przechodzenie z jednej postaci w drugą, stosownie do procesów zachodzących w podmiocie Przedmioty pracy Produkty pracy do sprzedaży Składniki finansowe 51 Aktywa obrotowe Aktywa rzeczowe Aktywa finansowe Należności krótkoterminowe Rozliczenia międzyokresowe ujęcie kosztów zgodnie z zasadą współmierności kosztów z przychodami oraz kompletnego ujęcia kosztów poniesionych w danym okresie 52 26

Materiały Produkcja w toku Produkty gotowe Towary handlowe Aktywa rzeczowe 53 Aktywa finansowe Udziały lub akcje Papiery wartościowe Udzielone pożyczki krótkoterminowe Środki pieniężne Naliczone odsetki od aktywów finansowych Inne środki pieniężne (czeki obce gotówkowe i rozrachunkowe, weksle obce) płatne w ciągu 3 miesięcy od daty wystawienia 54 27

Należności krótkoterminowe Należności za sprzedane wyroby i usługi Inne rozliczenia z kontrahentami 55 Całkowity potencjał organizacji zaangażowane w procesy wytwórcze majątek i ludzie Wycena przedsiębiorstwa Cele przygotowywania wyceny przedsiębiorstwa: Cena zakupu lub sprzedaży Wartość przedsiębiorstwa wnoszonego aportem do spółki Wysokość czynszu za dzierżawę przedsiębiorstwa Wartość ubezpieczenia przedsiębiorstwa Zabezpieczenie kredytów Podstawa podatków majątkowych? o Monitorowanie wartości przedsiębiorstwa przyjmowanej za cel wiodący w zarządzaniu strategicznym * 56 28

Możliwości wykorzystania wyników oceny W procesie decyzyjnym lub negocjacyjnym W celu sprecyzowania własnego poglądu na wartość przedsiębiorstwa Podstawa wykazania wartości przedsiębiorstwa osobom trzecim np. w procesie prywatyzacji * 57 Różne rozumienie wartości przedsiębiorstwa Istnieje rozmaitość zastosowań wycen a zarazem ich niedoskonałość Spotyka się : o Różne rozumienie wartości przedsiębiorstwa o Różne wymagania i procedury odnoszące się do stopnia udokumentowania danych do wyceny o Różne zasady uwzględniania subiektywnych oszacowań i przybliżeń Istnieją różne możliwości wykonywania wyceny: o Samodzielnie o Za pomocą bezstronnych ekspertów * 58 29

Sposoby wyceny przedsiębiorstwa Grupuje się ze względu na podstawę definiowania wartości przedsiębiorstwa Rodzaje metod: o Majątkowe o Dochodowe o Mieszane o Rynkowe (pośrednie) o Progu rentowności * 59 Metoda majątkowa Opiera się na założeniu wartość przedsiębiorstwa równa się sumie wartości zgromadzonych w nim wartości dających się ująć w ewidencji składników majątku w części finansowanej kapitałem własnym Metoda bilansowa elementy rachunku są określane wg zasad obowiązujących przy sporządzaniu bilansu Metoda wartości odtworzeniowej aktywa ujmuje się w aktualnych na dzień wyceny cenach nabycia powiększonych o koszty zakupu i skorygowanych o stopień zużycia Metoda wartości upłynnienia (likwidacyjna) wartość aktywów stanowi cena upłynnienia składników majątku minus koszty sprzedaży. 60 30

Zagadnienia do dyskusji 61 Czym są zasoby organizacji, omów rodzaje zasobów organizacji Rodzaje kapitału w organizacji Rodzaje majątku w organizacji Literatura do wykładu J. Lichtarski(red.), Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, r. 5. B. Kożuch, Nauki o organizacji, CeDeWu, Warszawa, r. 3. A. Adamik (red. naukowy) Nauka o organizacji ujęcie dynamiczne, Wolters Kluwer, Warszawa, r. 5. Ł. Sułkowski, J. Sokołowski, Metody zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem, SAN, Łódź 62 31

63 Pytania? Żyć, to nie znaczy czekać aż burza przejdzie, ale nauczyć się tańczyć na deszczu www.amarjanski.san.edu.pl 32