Liczebność i monitoring populacji wilka FORUM DYSKUSYJNE O WILKU MOWA 18 czerwca 2019 r. Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze IBL w Sękocinie Starym Wojciech Śmietana Koordynator Główny Monitoringu Wilka w projekcie GIOŚ pn. Pilotażowy monitoring wilka i rysia realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska POIS.02.04.00-00-0040/16
Wilk w Europie w latach 1950-70 ~ 5 000 osobników Rozmieszczenie wilka w Europie w latach 1950-1970 (za Chapron i in 2014).
Zwalczanie wilków w Polsce Poniżej 60 osobników w 1972 roku. Wilk na liście zwierząt łownych od 1975 roku. ~ 1975 r. Zmiany liczebności wilka w Polsce w latach 1951-1986 wg danych Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej (za Wolsan i in. 1992). Rozmieszczenie wilka w Polsce około 1975 roku (za Wolsan i in. 1992, zmienione).
Wilk na liście gatunków łownych od 1975 r. Stan liczebny oraz pozyskanie łowieckie wilków w latach 1975-1993 wg danych GUS (za Śmietana 1995). Rozmieszczenie wilka w skali gmin w roku 1998 (za Okarma i in. 1998a).
Wilk na liście gatunków ściśle chronionych od 1998 r. Ogólnopolska inwentaryzacja wilków i rysi w nadleśnictwach i parkach narodowych Główny koordynator projektu: Instytut Biologii Ssaków PAN w Białowieży, W 2001 r. projekt prowadzony ze wsparciem finansowym Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. Metodyka: obserwacje całoroczne oraz tropienia na śniegu prowadzone przez pracowników nadleśnictw i parków narodowych 2001 r. 463 564 osobników Rozmieszczenie schematycznych terytoriów wilczych watah w 2001 r. (za Jędrzejewski i in. 2002).
Ogólnopolska inwentaryzacja wilków i rysi w nadleśnictwach i parkach narodowych, cd. Źródło: https://ibs.bialowieza.pl/projekty/inwentaryzacja/komunikaty-i-wyniki/lata-2004-2009/ Data pobrania: 05.06.2019
Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych Państwowy Monitoring Środowiska Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Głównym celem prowadzonego monitoringu przyrodniczego jest określenie stanu ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych na terenie wyróżnionych w kraju regionów biogeograficznych. Dla Polski wyróżnia się region kontynentalny, region alpejski oraz morski obszar bałtycki. Celem monitoringu jest również dostarczenie danych umożliwiających opracowanie raportów przekazywanych co 6 lat Komisji Europejskiej (KE), o stanie ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków o znaczeniu europejskim. W raportach tych ocenia się: dla gatunków zasięg, populację, siedlisko gatunku oraz perspektywy ochrony ( http://siedliska.gios.gov.pl/pl/monitoring/monitoring ). Podstawy prawne - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody - Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Rady Nr 92/43 z 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory - Konwencja o różnorodności biologicznej (Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r., Dz.U.02.184.1532 z dnia 6 listopada 2002 r.)
Jędrzejewski i in. 2010. Metodyka monitoringu wilka w ramach Monitoringu gatunków i siedlisk przyrodniczych GIOŚ Populacja Siedlisko Perspektywy ochrony FV/U1/U2/XX FV/U1/U2/XX FV/U1/U2/XX Ocena ogólna na stanowisku FV/U1/U2/XX FV- stan właściwy, U1- stan niezadawalający, U2- stan zły, XX- stan nieznany
Wskaźniki stanu populacji (Jędrzejewski i in. 2010)
Monitoring wilka w ramach PMŚ w latach 2006-2014 Instytucja koordynująca: Instytut Ochrony Przyrody PAN 2008 2013-2014 2008 3 stanowiska monitoringowe (ocena parametru populacja na podstawie danych Ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia ) 2013-2014 10 stanowisk monitoringowych (ocena parametru populacja tylko na 3 stanowiskach na podstawie pozyskanych danych)
Raporty przekazywane Komisji Europejskiej Poziom krajowy Poziom regionu biogeograficznego Obszary Natura 2000 - zasięg gatunku - populacja - siedlisko gatunku - oddziaływania i zagrożenia - działania ochronne - stan ochrony Raportowanie co 6 lat
Rozmieszczenie i liczebność wilka wg raportów dla Komisji Europejskiej 2006 r. 2012 r. Raport dla KE z 2007 r. Raport dla KE z 2013 r. Region kontynentalny: 310-420 osobników Region alpejski: 180-220 osobników Razem: 490-640 osobników Region kontynentalny: 476-650 osobników Region alpejski: 200-300 osobników Razem: 676-950 osobników
Wilk w Europie w 2011 r. ~ 12 000 osobników Przynależność badanych osobników do klastrów genetycznych (za Hulva i in. 2018). Populacje wilka w Europie (za De Groot et al. 2016).
Wątpliwości dotyczące metodyki Ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia Rozmieszczenie terytoriów i wielkość watah wilków śledzonych przy użyciu technik telemetrycznych w Bieszczadach, lata 2002 2009 (Śmietana dane niepubl.), na tle rozmieszczenia schematycznych terytoriów watah i ich wielkości określonej w ramach ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia prowadzonej przez Instytut Badań Ssaków PAN (IBS PAN) <http://www.zbs.bialowieza.pl/> (Śmietana 2013).
Pilotażowy monitoring wilka i rysia realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w latach 2017-2020 POIS.02.04.00-00-0040/16 1) poziom ogólnokrajowy - określenie rozmieszczenia gatunków w skali kraju w oparciu o badania ankietowe skierowane do nadleśnictw, leśnych zakładów doświadczalnych i parków narodowych oraz dane udostępnione przez PZŁ 2) poziom lokalny - uzyskanie szczegółowych informacji o stanie populacji i siedliska na 10 stanowiskach monitoringowych
Pilotażowy monitoring wilka i rysia realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w latach 2017-2020, cd. Rozmieszczenie stanowisk monitoringowych wilka Wskaźnik stanu populacji wilka na stanowiskach monitoringowych Wskaźnik Miara Sposób pomiaru Zagęszczenie Liczba osobników/100 km 2 Określany metodą CMR (ponownego odłowu) na podstawie genetycznej identyfikacji osobników z prób nieinwazyjnych
Zagęszczenie populacji wilka (liczba osobników/ 100 km 2 ) stwierdzone na terenie kraju Teren badań Wstępne wyniki monitoringu GIOŚ prowadzonego w latach 2017-2020 Dane z monitoringu GIOŚ prowadzonego w latach 2013-2014 Dane z publikacji naukowych Bieszczady 9,2-5,1* Beskid Sądecki 1,0 - - Beskid Śląski i Żywiecki - - 2,1** Góry Sanocko-Turczańskie i Pogórze Przemyskie - - 4,6*** Puszcza Augustowska 3,4 3,1 - Puszcza Białowieska 2,9 2,5 2,4**** Puszcza Knyszyńska 1,9 2,8 - Roztocze i Puszcza Solska 1,0 - - Bory Tucholskie 1,5 - - Puszcza Drawska - - 1,2***** *Śmietana i Wajda 1997, **Nowak i in. 2008, ***Gula 2008, ****Okarma i in. 1998b, *****Mysłajek i in. 2018
Rozmieszczenie wilka w 2018 r. Projekt raportu dla KE 2019, Krameko Sp. z o.o./ GIOŚ Wielkość populacji wstępne wyniki Region kontynentalny: - 1592 osobniki Region alpejski: - 294 osobniki Razem: 1886 osobników
Rozmieszczenie wilka wg innych źródeł 2016 r. > 2000 osobników 2019 r. Rozmieszczenie wilka w Polsce w 2016 r. wg SdN Wilk. Źródło: http://www.polskiwilk.org.pl/rozmieszczenie-wilka Data pobrania: 2019-06-06 Rozmieszczenie wilka w Polsce w 2019 r. wg Atlasu Ssaków Polski IOP PAN. Źródło: http://www.iop.krakow.pl/ssaki/gatunek/101 Data pobrania: 2019-06-06
Tempo wzrostu liczebności wilka w zachodniej Polsce i w Niemczech Wzrost liczby wilków w zachodniej Polsce. Przyrost roczny: 38% (za Nowak i Mysłajek 2016). Wzrost liczby grup rodzinnych i par wilków w Niemczech. Przyrost roczny: 36% (za Reinhardt i in. 2019).
1886 os. Projekt raportu dla KE 2019, Krameko Sp. z o.o./ GIOŚ 1454-1541 os.? os. Prognozowana liczebność i rozmieszczenie wilka (za Jędrzejewski i in. 2008)
PODSUMOWANIE Zmiany liczebności wilka latach 1975-2018 Gatunek łowny Gatunek ściśle chroniony
PODSUMOWANIE, cd. Zmiany rozmieszczenia wilka w latach 1975-2018 ~ 1975 r. Gatunek łowny 1998 r. Gatunek chroniony 2018 r. Wolsan i in. 1992, zmienione Okarma i in. 1998 ~ 100 os. ~ 500 os. ~ 1 900 os. Projekt raportu dla KE 2019, Krameko Sp. z o.o./ GIOŚ WZROST LICZEBNOŚCI WILKA - EFEKT ZWIĘKSZENIA ZASIĘGU WYSTĘPOWANIA GATUNKU
Prace cytowane - Chapron i in. 2014. Recovery of large carnivores in Europe s modern human-dominated landscapes. Science 346: 1517-1519. - De Groot i in. 2016. Decades of population genetic research reveal the need for harmonization of molecular markers: the grey wolf Canis lupus as a case study. Mammal Review 46: 44 59 - Gula R. 2008. Wolf depredation on domestic animals in the Polish Carpathian Mountains. The Journal of Wildlife Management 72: 283-289. - Hulva i in. 2018. Wolves at the crossroad: Fission fusion range biogeography in the Western Carpathians and Central Europe. Diversity and Distribution 24: 179-192. - Jędrzejewski i in. 2002. Wilk i ryś w Polsce wyniki inwentaryzacji w 2001 roku. Kosmos 51: 491-499. - Jędrzejewski i in. 2008. Habitat suitability model for Polish wolves based on long term national census. Animal Conservation 11: 377 390. - Jędrzejewski i in. 2010. 1352* Wilk Canis lupus Linnaeus, 1758.W: Makomaska-Juchiewicz M. (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część I. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa: 297-318. - Mysłajek i in. 2018 Spatial organization in wolves Canis lupus recolonizing north-west Poland: Large territories at low population density, Mammalian Biology 92: 37-44. - Nowak i in. 2008. Density and demography of wolf, Canis lupus population in the western-most part of the Polish Carpathian Mountains, 1996 2003. Folia Zoologica 57: 392 402. - Nowak i Mysłajek 2016. Wolf recovery and population dynamics in Western Poland, 2001 2012. Mammal Research 61: 83 98. - Okarma i in. 1998a. Strategia ochrony i gospodarowania populacją wilka w Polsce. Manuskrypt. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 1-49. - Okarma i in. 1998b. Home Ranges of Wolves in Białowieża Primeval Forest, Poland, Compared with Other Eurasian Populations. Journal of Mammalogy 79: 842-852. - Reinhardt i in. 2019. Military training areas facilitate the recolonization of wolves in Germany. Conservation Letters 12: 1-7 - Śmietana 1995. Plan ochrony wilka w województwie krośnieńskim. Manuskrypt. Suche-Rzeki: 1-35 - Śmietana i Wajda 1997. Wolf number changes in Bieszczady National Park, Poland. Acta theriologica 42: 241-252 - Śmietana 2013. Koncepcja monitoringu liczebności i rozmieszczenia wilka Canis lupus w Polsce. Roczniki Bieszczadzkie 21: 212-233 - Wolsan i in. 1992. The history of distributional and numerical changes of the wolf Canis lupus L. in Poland.W: Global trends in wildlife management. B. Bobek, K. Perzanowski, and W. Regelin (eds). Trans. 18th IUGB Congress, Kraków 1987. Świat Press, Kraków- Warszawa: 375-380. - Raporty dla Komisji Europejskiej dotyczące stanu ochrony gatunków z załączników I, II, IV i V Dyrektywy Siedliskowej. https://bd.eionet.europa.eu/article17/reports2012/species/report/ - Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych Państwowy Monitoring Środowiska. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska http://siedliska.gios.gov.pl/pl/wyniki-monitoringu
Liczebność i monitoring populacji wilka FORUM DYSKUSYJNE O WILKU MOWA 18 czerwca 2019 r. Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze IBL w Sękocinie Starym Wojciech Śmietana Koordynator Główny Monitoringu Wilka w projekcie GIOŚ pn. Pilotażowy monitoring wilka i rysia realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska POIS.02.04.00-00-0040/16