Wiedza i doświadczenie dotyczące różnych metod antykoncepcyjnych w populacji kobiet powyżej osiemnastego roku życia część pierwsza

GinPolMedProject 4 (50) 2018: 080-087 ARTYKUŁ ORYGINALNY Wiedza i doświadczenie dotyczące różnych metod antykoncepcyjnych w populacji kobiet powyżej osiemnastego roku życia część pierwsza Agnieszka Ciukszo 1 (BCDEF), Marta Schmidt 2 (BCDEF), Aleksandra Krupa 2 (BCDEF), Daria Jorg 2 (ABCDEFG), Katarzyna Zborowska 2 (ABCDEFG), Violetta Skrzypulec-Plinta 2 (ABCDEFG) 1 Zakład Adaptowanej Aktywności Fizycznej i Sportu, Katedra Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2 Zakład Seksuologii Katedry Zdrowia Kobiety, Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach STRESZCZENIE WKŁAD AUTORÓW: (A) Projekt badania (B) Zbieranie Danych (C) Analiza Statystyczna (D) Interpretacja Danych (E) Przygotowanie Rękopisu (F) Gromadzenie Piśmiennictwa (G) Gromadzenie Funduszy Wstęp. Poradnictwo antykoncepcyjne jest składową świadczeń medycznych sprawowaną przez ginekologów-położników, którego celem jest zwiększenie świadomości i wiedzy pacjentów w zakresie seksualności człowieka, fizjologii cyklu miesięcznego kobiety czy procesu zapłodnienia, a także obejmuje wybór metod i środków antykoncepcyjnych z uwzględnieniem ich odwracalności i wpływu na płodność w późniejszym czasie, oraz możliwych skutkówów ubocznych i działań niepożądanych. Celem badania było zbadanie samooceny w zakresie wiedzy, doświadczeń dotyczących różnych metod antykoncepcyjnych oraz oczekiwań dotyczących poradnictwa antykoncepcyjnego w grupie kobiet powyżej osiemnastego roku życia. Materiał i metody. W badaniu przebadano 400. kobiet w wieku od 18 do 57 lat (x =27,5; SD=6,2). Badanie przeprowadzono za pomocą autorskiego kwestionariusza ankiety. Uzyskane dane analizowano w programie IBM SPSS Statistics. Wyniki. Uzyskane wyniki wskazują, że dość wysoko oceniają kobiety swoją wiedzę w zakresie antykoncepcji (x =3,8), jednak pytania dotyczące samooceny w zakresie poszczególnych metod ujawniają, że nawet w zakresie samooceny wiedza ta jest znacząco niższa (x =2,8). W opinii kobiet specjaliści są przygotowani do prowadzenia poradnictwa antykoncepcyjnego. Wnioski. Pomoc w podejmowaniu decyzji wyboru metody regulacji poczęć jest ważnym elementem udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu ginekologii i położnictwa. Kobiety oczekują od lekarzy i położnych informacji dotyczących zalet i wad proponowanej metody zapobiegania ciąży oraz pomoc w wyborze najlepszej dla nich metody antykoncepcji. Wiedza kobiet na temat antykoncepcji opiera się często na informacjach uzyskanych w Internecie, bez weryfikacji u lekarza czy położnej. Istnieje potrzeba edukacji w tym zakresie, którą prowadzić mogą nie tylko lekarze, ale również położne i pielęgniarki. Słowa kluczowe: poradnictwo antykoncepcyjne; antykoncepcja; doświadczenie Adres do korespondencji: Violetta Skrzypulec Plinta Zakład Seksuologii Katedry Zdrowia Kobiety, Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ul. Medyków 12, 40-752 Katowice Tel./fax: +48 32 2088751 e-mail: vskrzypulecplinta@sum.edu.pl Liczba słów: 2371 Tabele: 0 Ryciny: 6 Piśmiennictwo: 11 Received: 30.10.2018 Accepted: 21.11.2018 Published: 19.12.2018 WSTĘP Wymagania Polek z zakresu poradnictwa antykoncepcyjnego ulegają ciągłym zmianom. Tempo życia sprawia, że kobiety poszukują wygodniejszych i bardziej skutecznych metod antykoncepcyjnych. Poradnictwo antykoncepcyjne jest składową świadczeń medycznych sprawowaną przez ginekologów-położników. Planowanie zajścia w ciążę, oprócz samej chęci posiadania dzieci, jest także istotne ze względów klinicznych, socjoekonomicznych oraz zawodowych. Celem poradnictwa antykoncepcyjnego jest zwiększenie świadomości i wiedzy pacjentów w zakresie seksualności człowieka, fizjologii cyklu miesięcznego kobiety czy procesu zapłodnienia. Poradnictwo antykoncepcyjne obejmuje także wybór metod i środków antykoncepcyjnych z uwzględnieniem ich odwracalności i wpływu na płodność w późniejszym czasie, oraz możliwych skutków ubocznych i działań niepożądanych. Dodatkowo uwzględnia przekazywanie pacjentom wiedzy o chorobach przenoszonych drogą płciową oraz przygotowuje partnerów do ciąży. Doradztwo antykoncepcyjne daje pacjentom podstawy do świadomego podejmowania decyzji o metodach regulacji poczęć [1,2]. Prawo do antykoncepcji oraz poradnictwa antykoncepcyjnego wynika z ustanowionych praw seksualnych i reprodukcyjnych, które mają za zadnie gwarantować społeczeństwu wolność i samodzielność podejmowania decyzji dotyczących seksualności, własnego ciała, posiadania potomstwa oraz zdrowia seksualnego [3,4]. Zgodnie z Raportem Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny (2008) dostęp do antykoncepcji w Polsce jest wciąż ograniczony, na co wpływają miedzy innymi ograniczenia prawne. Hormonalna antykoncepcja może być zalecana wyłącznie przez lekarzy. Federacja zwra- 80

A. Ciukszo et al. Wiedza i doświadczenie dotyczące różnych metod antykoncepcyjnych ca uwagę na możliwość korzystania przez lekarzy z zapisu o klauzuli sumienia z ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z dnia 1996 roku, która daje możliwość niewykonania świadczenia, które byłoby niezgodne z sumieniem, co w konsekwencji może skutkować odmową przepisania środków antykoncepcyjnych [5,6]. CEL PRACY Celem pracy było zbadanie samooceny w zakresie wiedzy, doświadczeń dotyczących różnych metod antykoncepcyjnych oraz oczekiwań dotyczących poradnictwa antykoncepcyjnego w grupie kobiet powyżej osiemnastego roku życia. MATERIAŁ I METODY W badaniach wzięło udział 400 kobiet w wieku od 18 do 57 lat (x =27,5; SD=6,2). Badane w większości miały wykształcenie wyższe (N=246; 61,5%), znacznie mniej reprezentowanymi grupami były osoby z wykształceniem średnim (N=112; 28%), zawodowym (N=26; 6,5%) oraz gimnazjalnym (N=16; 4%). Wśród badanych zbliżonej liczebności były grupy osób zamieszkujących miejscowości do 20 tys. mieszkańców (N=105; 26,3%), miasta powyżej 20 tys. do 100 tys. mieszkańców (N=107; 26,8%) oraz miast powyżej 200 tys. do 500 tys. mieszkańców (N=112; 28%). Aktywnych seksualnie w okresie sześciu miesięcy przed przeprowadzeniem badania była większość badanych (N=342; 85,5%). Badania prowadzono za pomocą autorskiego kwestionariusza obejmującego samoocenę poziomu wiedzy, doświadczenia oraz oczekiwania związane ze stosowaniem antykoncepcji oraz kontaktu ze specjalistami. Uzyskane dane analizowano w programie IBM SPSS Statistics. Badanie zostało zrealizowane i sfinansowane w ramach realizacji badania statutowego Wiedza i doświadczenie dotyczące różnych metod antykoncepcyjnych wśród kadry medycznej i w populacji kobiet i mężczyzn powyżej osiemnastego roku życia finansowanego z dotacji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na rok 2016. WYNIKI Zdecydowana większość badanych kobiet korzysta z usług specjalisty z zakresu ginekologii (N=375; 93,8%), spośród nich większość deklaruje, że wizyty te odbywają się regularnie (N=285; 76%), najczęściej co pół roku (N=145; 38,7%) oraz raz w roku (N=108; 28,8%). Jedynie dla 13,3% (N=50) wizyty te związane są wyłącznie z antykoncepcją. Większość badanych kobiet korzysta z usług ginekologicznych w prywatnych gabinetach (N=208; 52%), nieco mniej w poradniach NFZ (N=175; 43,8%). Badane kobiety zostały poproszone o dokonanie oceny poziomu swojej wiedzy z zakresu środków antykoncepcyjnych na 6. stopniowej skali (od 0 brak wiedzy do 5 bardzo dobra wiedza). Uzyskana w badanej grupie średnia samooceny wiedzy wyniosła x =3,8 (SD=0,9). Kobiety w większości oceniają swój poziom wiedzy na temat środków antykoncepcyjnych dobrze (N=216; 554%), bardzo dobrze (N=78; 19.5) i dostatecznie (N=66; 16,5%), łącznie osoby oceniające pozytywnie swoją wiedzę stanowiły 90% całej badanej grupy (N=360). Osób oceniających swoją wiedzę poniżej 3 w 6. stopniowej skali było łącznie 10% (N=40). Wśród osób pozytywnie oceniających swoją wiedzę większość (N=215; 59,7%) uznaje, że wiedza ta jest wystarczająca, dla 64 osób wiedza ta nie jest wystarczająca (17,8%), a 22,5% badanych (N=81) nie potrafi określić czy wiedza ta jest wystarczająca. W grupie osób negatywnie oceniające swoją wiedzę (punktacja 0 2 punkty, N=40) większość uważa, że wiedza ta jest niewystarczająca (N=23; 57,5%), jednak 12,5% badanych deklarujących niski poziom wiedzy uznaje go za wystarczający (N=5). Nie wykazano istotnych korelacji pomiędzy samooceną wiedzy a zmiennymi takimi jak wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, miejsce uzyskiwania porad ginekologicznych oraz aktywność seksualna badanych. Badane kobiety dokonały także oceny swojej wiedzy dotyczącej poszczególnych środków antykoncepcyjnych oraz metod zapobiegania ciąży wykorzystując analogiczną 6. stopniową skalę. Ankietowane najwyżej oceniają swoją wiedzę dotyczącą tabletek antykoncepcyjnych, prezerwatyw oraz naturalnych metod planowania rodziny. Uzyskana średnia z samooceny wiedzy dotycząca tabletek antykoncepcyjnych wyniosła x =3,8 (SD=1,2), w tym zakresie dobry i bardzo dobry poziom wiedzy deklarowały łącznie 284 osoby (71%), a bardzo słabą wiedzę i brak wiedzy jedynie 23 osoby (5,6%). Średnia z samooceny wiedzy w zakresie naturalnych metody planowania rodziny wyniosła x =3,23 (SD=1,5), a swoją wiedzę w tym temacie, jako bardzo dobrą i dobrą oceniało 46,5% badanych (N=186). Wiedzę o prezerwatywach, jako bardzo dobrą i dobrą wskazało 58% bada- 81

GinPolMedProject 4 (50) 2018: 080-087 nych (N=232). Niewiele osób deklarowało średni poziom wiedzy w tym temacie (przyznając sobie po 3 i 2 punkty, N=30; 7,6%), co stanowi zdecydowanie mniejszą grupę od osób deklarujących brak wiedzy lub bardzo niewielką wiedzę o prezerwatywach (N=138; 34,6%). Łącznie średnia samooceny wiedzy dotyczącej prezerwatyw wyniosła x =3,11 (SD=2). Badane kobiety deklarowały najmniejszą wiedzę na temat antykoncepcji w postaci iniekcji (x =2,22; SD=1,6), wkładek domacicznych (x =2,4; SD=1,6) oraz krążków/pierścieni dopochwowych (x =2,5; SD=1,7). Ankietowane określając na początku badania swój poziom wiedzy z zakresu antykoncepcji uzyskały średnią dla grupy wynoszącą x =3,8, w przypadku przeliczenia samooceny, którą badane określały przy poszczególnych metodach średnia ta wyniosła znacznie mniej, bo x =2,8 (SD=1,1). Szczegółowe wyniki dotyczące samooceny wiedzy badanych przedstawia rycina 1. Wiedzę dotyczącą poza antykoncepcyjnego działania środków antykoncepcyjnych deklarowała zdecydowana większość badanych (N=293; 73,3%). Ze względu na poza antykoncepcyjne działanie środki antykoncepcyjne stosowało 43,5% z nich (N=174). Jako główne pozamedyczne źródło wiedzy badane wskazywały Internet (N=279; 69,8%), następnie prasę i książki popularnonaukowe (N=173; 43,3%) oraz rodzinę i przyjaciół (N=122; 30,5%). Duża grupa badanych nie weryfikuje posiadanej przez siebie wiedzy podczas spotkań ze specjalistami z zakresu ginekologii (N=145; 36,2%). W ba- Ryc. 1. Samoocena wiedzy badanych kobiet 82

A. Ciukszo et al. Wiedza i doświadczenie dotyczące różnych metod antykoncepcyjnych danej grupie 85,2% (N=341) kobiet uzyskało wiedzę na temat antykoncepcji od ginekologa, w dalszej kolejności od położnej (N=171; 42,8%), zdecydowanie mniej od endokrynologa, lekarza rodzinnego, farmaceuty oraz pielęgniarki (ryc.2.). Większość badanych uważa, że specjaliści są przygotowani do poradnictwa antykoncepcyjnego (N=190; 47,5%), jednak duża grupa kobiet nie ma zdania na ten temat (N=145; 36,3%). Badane kobiety oceniały wiedzę specjalistów na temat antykoncepcji (od 0 brak wiedzy do 5 bardzo dobry poziom wiedzy). Największa grupa badanych dobrze ocenia wiedzę specjalistów (N=161; 40,3%), bardzo dobrze 15% (N=60), a 20,5% (N=82) ocenia tę wiedzę dostatecznie. Średnia ocen wyniosła x =4,19 (SD=1,2). Szczegółowe wyniki przedstawia rycina 3. Z wymienionych w kwestionariuszu ankiety metod zapobiegania ciąży 8 zostało omówionych w kontakcie ze specjalistą. Badane kobiety omawiały średnio 2 metody zapobiegania ciąży (x = 1,9). Najczęściej omawianą metodą były tabletki antykoncepcyjne (78,2% przypadków, N=313), kolejnymi najczęściej omawianymi przez pacjentki ze specjalistami metodami były plastry antykoncepcyjne (N=122; 30,5%), prezerwatywy (N=103; 25,8%) oraz wkładki wewnątrzmaciczne (N=82; 20,5%). Najrzadziej omawiano implanty antykoncepcyjne (N=9; 2,3%), zastrzyki antykoncepcyjne (N=23; 5,8%) oraz krążki dopochwowe (N=55; 13,8%). W 10,3% (N=41) przypad- Ryc. 2. Zawód medyczny jako źródło wiedzy badanych kobiet w zakresie antykoncepcji 83

GinPolMedProject 4 (50) 2018: 080-087 ków ze specjalistą nie zostały omówione żadne warianty zabezpieczenia przed ciążą. Dodatkowo 42,3% (N=169) kobiet otrzymało uzupełniające materiały informacyjne dotyczące antykoncepcji (ryc.4). W grupie badanych 262 kobiety (65,5%) stosują aktualnie antykoncepcję: tabletka antykoncepcyjna (N=141; 53,8%), prezerwatywa (N=119; 45,4%), wkładka wewnątrzmaciczna (N=6; 2,3%), zastrzyki antykoncepcyjne (N=6; 2,3%), plastry antykoncepcyjne (N=14; 5,3%), krążek dopochwowy (N=21; 8%). Szczegółowe wyniki prezentuje rycina 5. Większość spośród stosujących antykoncepcję stosuje jeden rodzaj, jednak prawie 20% stosuje dwie metody, łącząc najczęściej prezerwatywę z tabletkami lub plastrami antykoncepcyjnymi. Dla większości badanych finanse nie są głównym powodem wyboru stosowanej metody, jedynie dla 14% badanych finanse mają zdecydowany oraz duży wpływ na wybór metody antykoncepcji. Dla ponad połowy kobiet ważnym i bardzo ważnym aspektem przy wyborze antykoncepcji było zabezpieczenie przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (N=143; 54,6%). Większość badanych dekla- Ryc. 3. Ocena wiedzy specjalistów według badanych kobiet w zakresie antykoncepcji Ryc. 4. Wybrane metody antykoncepcyjne omówione z specjalistą podczas wizyty 84

A. Ciukszo et al. Wiedza i doświadczenie dotyczące różnych metod antykoncepcyjnych ruje, że przed podjęciem decyzji dotyczącej wyboru antykoncepcji odbyło rozmowę na ten temat ze swoim partnerem (N=167; 63,7%), znacznie mniej kobiet dzieli z partnerem koszty związane z antykoncepcją (N=11; 42,4%). Najczęstszym powodem wyboru danej metody była jej skuteczność i związane z nią poczucie bezpieczeństwa. Wskazywanymi zaletami tabletek była przystępna cena, zmniejszenie bólów miesiączkowych oraz komfort współżycia, które dla badanych stosujących tabletki antykoncepcyjne jest mniej stresujące. Badane kierowały się także sugestią lekarza ginekologa. Głównym powodem wyboru prezerwatywy była powszechna dostępność, brak skutków ubocznych, brak wpływu na zdrowie i gospodarkę hormonalną organizmu, a także możliwość ich zakupu bez recepty. W grupie kobiet stosujących antykoncepcję (N=262) u niespełna 40% (N=103; 39,3%) przeprowadzono badania dodatkowe przed jej zastosowaniem. Najczęściej zlecano: morfologię, rozmaz krwi obwodowej, profil hormonalny, badania tarczycy oraz próby wątrobowe. Wśród czynników, które lekarz analizował przed wyborem antykoncepcji dla pacjentki były: stan zdrowia, schorzenia towarzyszące oraz wiek kobiety. Najrzadziej brano pod uwagę status materialny pacjentki oraz status jej związku (ryc.6.). W grupie kobiet stosujących aktualnie antykoncepcję połowa (N=131; 50%) stosowała wcześniej inną niż aktualnie metodę antykoncepcji. U zdecydowanej większości (N=108; 82,4%) badanych była to jedna inna metoda, dla pozostałych były to dwie inne metody (N=23; 17,6%). Najwięcej osób rezygnowało z tabletek antykoncepcyjnych (N=64; 48,9%), a wśród powodów rezygnacji podawano: złe samopoczucie (bóle głowy, nudności, zmęczenie) oraz Ryc. 5. Aktualnie stosowane metody antykoncepcji w grupie badanych kobiet Ryc. 6. Wykaz wybranych czynników branych pod uwagę przez lekarza przy wyborze antykoncepcji dla pacjentki 85

GinPolMedProject 4 (50) 2018: 080-087 chęć uniknięcia wpływu na gospodarkę hormonalną organizmu. Badane wskazywały również na problemy z regularnym przyjmowaniem tabletek, spadkiem libido i przyrostem masy ciała. W grupie kobiet rezygnujących ze stosowania prezerwatywy (N=34; 26%), za powód rezygnacji podawano: duże ryzyko zajścia w ciążę (w wyniku zsunięcia lub pęknięcia prezerwatywy) oraz większą skuteczność nowej metody. Wśród przyczyn zmiany metody zabezpieczenia wskazywano również wejście w stały związek oraz wspólną z partnerem decyzję o zmianie sposobu zabezpieczenia na wygodniejszy, mniej odczuwalny. W grupie kobiet rezygnujących z zastosowania plastrów antykoncepcyjnych (N=27; 20,6%), jako powód podawano głównie małą wygodę stosowania oraz spadek libido. Większość badanych deklaruje, że ma sprecyzowane oczekiwania w stosunku do poradnictwa lekarskiego w zakresie antykoncepcji (N=236, 59%). Oczekiwania kobiet dotyczą: wiedzy i profesjonalizmu lekarza, posiadania odpowiednich kompetencji do rozmowy z pacjentką (rzetelna wiedza, znajomość nowości, umiejętność dostosowania rozwiązania do aktualnego stanu zdrowia, sytuacji i preferencji pacjentki), przedstawiania wszystkich możliwości wyboru wraz z wadami i zaletami metody, informacji o badaniach przed zastosowaniem antykoncepcji, udostępniania materiałów informacyjnych. Niewielki odsetek kobiet posiadał oczekiwania w zakresie poradnictwa antykoncepcyjnego świadczonego przez przedstawicieli zawodów medycznych innych niż lekarz (N=7; 1,75%). DYSKUSJA Jak wskazują badania CHOICE z 2012 roku tendencje w zakresie wiedzy oraz potrzeb z nią związanych wśród pacjentek nie zmieniają się znacząco na przestrzeni lat. We wskazanych badaniach stwierdzono, że ponad 57% ankietowanych deklaruje potrzebę rozmowy ze specjalistą na temat skutków ubocznych stosowanych leków hormonalnych, a 22% przebadanych kobiet oczekuje rozmowy na temat skuteczności zalecanych środków. Ponadto 15% respondentek oczekuje wyjaśnienia mechanizmu działania danego środka, 11% zasad jego stosowania, a 4% przyczyn niepowodzeń terapii [7]. Również Piróg i wsp. w swoich badaniach stwierdzają, że pomoc w wyborze najbardziej skutecznej metody antykoncepcyjnej oraz udzielenie informacji o korzyściach i działaniach niepożądanych, to najczęstsze oczekiwania młodych kobiet wobec lekarzy ginekologów [8]. Wyniki te pokrywają się z wynikami uzyskanymi w opisywanym badaniu, wśród oczekiwań związanych z poradnictwem lekarskim badane również wskazywały na potrzebę uzyskania od lekarzy informacji o wadach i zaletach różnych metod w celu lepszego dostosowania ich do indywidualnej sytuacji pacjentki. W przeprowadzonej ocenie również niepokojącym jest fakt, że znaczna część młodych kobiet czerpie wiedzę na temat antykoncepcji z Internetu, tę tendencję potwierdzają także badania Szyper i Gotlib [9]. Również w badaniach własnych Internet stanowił główne źródło informacji na temat antykoncepcji, dodatkowo część badanych mimo wysoko ocenianej wiedzy specjalistów nie weryfikuje w kontakcie z nimi informacji, które zdobyły przez Internet. W badaniach Tomaszewskiego i wsp. zaprezentowano, jak znaczący wpływ na wybór metod planowania rodziny ma poradnictwo antykoncepcyjne. Przed konsultacją ankietowane deklarowały wybór następujących metod: 59% dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, 22% plastry antykoncepcyjne, 6% - dopochwowy system hormonalny. Wśród badanych kobiet 10% nie miało preferencji dotyczącej wyboru metody antykoncepcyjnej, a wybór metody innej niż hormonalna deklarowało 3% ankietowanych. Po zaprezentowaniu informacji dotyczących zalet oraz wad dostępnych w Polsce metod planowania rodziny, odsetek kobiet wyrażających zainteresowanie dwuskładnikowymi tabletkami hormonalnymi oraz plastrami antykoncepcyjnymi zmalał o 7%, zainteresowanie dopochwowym hormonalnym pierścieniem antykoncepcyjnym wzrosło o 19%. Po konsultacji zaledwie 4% pacjentek pozostała bez preferencji dotyczącej formy regulacji poczęć. Wysoki odsetek (78,4%) kobiet ocenił przydatność uzyskanej porady antykoncepcyjnej, a ponad 91% ankietowanych było zainteresowanych materiałami informacyjnymi na temat hormonalnych metod antykoncepcji [7]. Wyniki uzyskane w badaniach własnych wskazują, że największa liczba kobiet wybiera metody, które zostały omówione w kontakcie ze specjalistą, jednocześnie wskazując, że omówione zostały z nimi jedynie wybrane metody. Badane określały swoje oczekiwania dotyczące poradnictwa lekarskiego wskazując na omówienie różnych metod wraz z podaniem wad i zalet. Kobiety z różnych powodów decydują się na wybór konkretnej metody antykoncepcyjnej. Tomaszewski i wsp. w swoich badaniach prezentują uzyskane dane dotyczące czynników wpływających na 86

A. Ciukszo et al. Wiedza i doświadczenie dotyczące różnych metod antykoncepcyjnych wybór dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej, jako metody regulacji poczęć: łatwość stosowania (73,5%), korzystny profil krwawienia z dróg rodnych (72,8%), łagodzenie dolegliwości związanych z miesiączką (58.1%), wygoda stosowania (55,6%) oraz dyskrecja metody (52,3%). Dla przebadanych kobiet zaletami stosowania plastrów antykoncepcyjnych były: możliwość użycia plastra raz w tygodniu (90,2%), wygoda stosowania (83,1%), prostota i łatwość stosowania metody (82,3%), znikome ryzyko pominięcia plastra (60,2%) oraz regularne odstępy pomiędzy krwawieniami (52,6%). Najważniejszymi zaletami dopochwowego systemu hormonalnego były: możliwość stosowania metody raz w miesiącu (94,3%), wygoda stosowania (79%), znikome ryzyko nieprawidłowego zastosowania metody (64,2%), wysoka efektywność antykoncepcyjna przy wymiotach (61,4%) oraz rekomendacja lekarza (67,9%) [7]. Również w prezentowanych badaniach wśród użytkowniczek tabletek antykoncepcyjnych najczęstszym powodem wyboru była ich skuteczność, przystępna cena, zmniejszenie bólów miesiączkowych oraz komfort współżycia, co wpływało na ich poczucie bezpieczeństwa. Badane wskazywały również, że wybrały tę formę zabezpieczenia, ponieważ rekomendował ją ginekolog. W badaniach Aubeny i wsp. 46% kobiet, które rozpoczynały antykoncepcję deklarowało, iż terapeutyczna propozycja lekarza nie była w ich odczuciu optymalna [10]. W badaniach własnych kobiety zwracały uwagę, że lekarz przy wyborze antykoncepcji nie brał pod uwagę statusu materialnego, statusu związku pacjentki oraz (w mniejszej liczbie) jej preferencji. Te fakty mogą wpływać na brak zadowolenia z wybranej metody. Webb wskazuje, że personel medyczny niejednokrotnie nie posiada wystarczającego doświadczenia i wiedzy w zakresie doradztwa antykoncepcyjnego [10]. W badaniach własnych w większości kobiety wysoko oceniły wiedzę i przygotowanie specjalistów do świadczenia poradnictwa antykoncepcyjnego. WNIOSKI Pomoc w podejmowaniu decyzji wyboru metody regulacji poczęć jest ważnym elementem udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu ginekologii i położnictwa. Kobiety oczekują od lekarzy i położnych informacji dotyczących zalet i wad proponowanej metody zapobiegania ciąży oraz pomoc w wyborze najlepszej dla nich metody antykoncepcji. Wiedza kobiet na temat antykoncepcji opiera się często na informacjach uzyskanych w Internecie, bez weryfikacji u lekarza czy położnej. Istnieje potrzeba edukacji w tym zakresie, którą prowadzić mogą nie tylko lekarze, ale również położne i pielęgniarki. 1. Ressler I.B, Jain T. Odwracalne metody antykoncepcji: wpływ na przyszłą płodność. Ginekologia po dyplomie 2010; 11: 45-49. 2. Sarnik A, Zborowska K, Jorg D, Skrzypulec-Plinta V. Poradnictwo antykoncepcyjne w Polsce. Forum położnictwa i ginekologii. 2018; 39: 35-43. 3. World Health Organization. Deklaracja Praw Seksualnych, 2002 (online). Dostępne: http://www.heal.pl/pliki/deklaracjaprawseks.pdf. 4. World Association for Sexual Healt. Deklaracja Praw Seksualnych Człowieka, 2013 (online). Dostępne: http:// www.worldsexology.org/wp-content/uploads/2013/08/ declaration_of_sexual_rights_sep03_2014.pdf. 5. Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny. Zdrowie i prawa reprodukcyjne i seksualne a system zdrowia publicznego w Polsce, 2008 (online). Dostępne: http://federa.org.pl/dokumenty_pdf/antykoncepcja/-zpr.doc 6. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Dz.U. 1997 Nr 28 poz. 152. 7. Tomaszewski J, Paszkowski T, Dębski R i wsp. CHOICE (Contraceptive Health Research Of Informed Choice Experience) edukacyjny program badawczy dla kobiet planujących stosowanie złożonej antykoncepcji hormonalnej w Polsce. Ginekol Pol 2012; 83: 417 423. 8. Piróg M, Podgórniak M, Putowski M i wsp. Opieka ginekologiczna wśród młodych kobiet w Polsce z zastosowaniem technologii medycznych. European Journal of Medical Technologies 2014; 3(4): 17-23. 9. Szyper A, Gotlib J. Próba porównania wiedzy i postaw studentów dwóch wybranych uczelni wyższych na temat doustnej antykoncepcji hormonalnej. Problemy Pielęgniarstwa 2011; 19 (1): 99 108. 10. Aubeny E, Buler M, Colau JC et al. Oral contraception: patterns of non-compliance. The Coraliance study. Eur J Contracept Reprod Health Care 2002;7:155-61. 11. Webb A. What do women want? Counselling in contraception. Eur J Contracept Reprod Health Care 2002;7:150 154. PIŚMIENNICTWO 87