Starzenie się społeczeństw materiały ZAŁĄCZNIK NR 1 Zadania Zadanie nr 1 Tabela 1. Przeciętna długość życia w wybranych krajach UE w 2011 roku Kraj Mężczyźni Kobiety Średnia długość życia Bułgaria 70,7 77,8 74,16 Dania 75,5 80,2 79,80 Francja 78,7 85,7 81,67 Hiszpania 79,4 85,4 82,32 Niemcy 78,4 83,2 80,74 Polska 72,4 80,9 76,75 Źródło: Trwanie życia w 2012 r., GUS, Warszawa 2013. Tabela 2. Średnia długości życia w wybranych państwach Unii Europejskiej Średnia 82,32 Nazwa państwa Flaga państwa 1 2 3 4 5 6 Hiszpania W którym kraju różnica między długością życia kobiet i mężczyzn jest najmniejsza? O ile dłużej żyje średnio mężczyzna w Polsce od mężczyzny w Bułgarii? Uporządkuj nazwy państw według średniej długości życia, wpisując je do odpowiednich kolumn tabeli 2 oraz pokoloruj flagi tych państw. W którym kraju ludzie żyją średnio najdłużej, a w którym najkrócej? W którym spośród trzech państw zaznaczonych na mapce (na następnej stronie) kolorem zielonym średnia długość życia, zaokrąglona do pełnych dziesiątek, jest taka sama dla kobiet, jak dla mężczyzn? 1
materiały Starzenie się społeczeństw Odpowiedź: Średnia długość życia, w zaokrągleniu do 10, jest taka sama dla mężczyzn i dla kobiet w... i wynosi.. lat. Porozmawiajcie w zespole, co może wpływać na długość życia w tych krajach najważniejsze wnioski z rozmowy zapiszcie w miejscu na komentarz. Komentarz zespołu: 2
Starzenie się społeczeństw materiały Zadanie nr 2 Zielona linia wskazuje, ile procent wszystkich Polaków stanowią dzieci i młodzież, niebieska linia ile procent Polaków stanowią osoby starsze (w wieku emerytalnym). Odczytaj z wykresu, ile procent społeczeństwa polskiego stanowiły dzieci i młodzież w 2002 roku, a ile procent Polaków było w wieku emerytalnym. Kiedy liczba osób w wieku emerytalnym będzie równa liczbie dzieci i młodzieży w polskim społeczeństwie? Gdyby w 2030 roku liczba ludności w Polsce wynosiła 35 milionów, to ile w naszym kraju żyłoby osób starszych, a ile dzieci i młodzieży? 24% 22% 20% 18% 16% 14% 12% 10% 2002 2005 2010 2015 2020 2025 2030 udział dzieci i młodzieży w społeczeństwie udział osób w wieku emerytalnym Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Narodowy Spis Powszechny w 2002 r. Porozmawiajcie w zespole, jak może się różnić życie w naszym kraju z powodu zmieniającej się liczby dzieci i młodzieży w stosunku do zmieniającej się liczby osób starszych najważniejsze wnioski z rozmowy zapiszcie w miejscu na komentarz. Komentarz zespołu: 3
materiały Starzenie się społeczeństw Zadanie nr 3 Na podstawie danych w tabeli oblicz, o ile wzrosła liczba osób w Polsce pomiędzy rokiem 2005 i 2013. Wskaż lata, w których liczba ludności spadła w stosunku do roku poprzedniego, a w których wzrosła. Tabela 1. Liczba ludności Polski Rok Liczba ludności Polski 2005 38 157 000 2006 38 125 000 2007 38 116 000 2008 38 136 000 2009 38 167 000 2010 38 530 000 2011 38 538 000 2012 38 533 000 2013 38 496 000 Źródło: Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2013 roku, GUS, Materiał na konferencję prasową w dniu 30 stycznia 2014 r. Porozmawiajcie w zespole, co to znaczy dla kraju, że liczba ludności spada lub wzrasta najważniejsze wnioski z rozmowy zapiszcie w miejscu na komentarz. Komentarz zespołu: 4
Starzenie się społeczeństw materiały Zadanie nr 4 Oblicz, o ile punktów procentowych zmienił się udział osób starszych w społeczeństwie pomiędzy rokiem 1990 a 2013, a o ile punktów procentowych zmienił się udział dzieci w społeczeństwie polskim w tym samym okresie? Wskaż tendencje rosnącą i malejącą (w której z tych grup liczba osób stale rośnie, a której maleje?). Tabela 1. Ludność w wieku 65 lat i więcej oraz dzieci do 14 roku życia w Polsce Ludność w Polsce (w %, w zaokrągleniu do całości) lata 65 lat i więcej 0 14 lat 1990 10 24 1995 11 22 2000 12 19 2005 13 16 2006 13 16 2007 13 16 2008 14 15 2009 14 15 2010 14 15 2011 14 15 2012 14 15 2013 14 15 Źródło: Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2013 roku, GUS, Materiał na konferencję prasową w dniu 30 stycznia 2014 r. Porozmawiajcie w zespole, co znaczy dla kraju taka zmiana udziału osób starszych oraz dzieci w społeczeństwie najważniejsze wnioski z rozmowy zapiszcie w miejscu na komentarz. Komentarz zespołu: 5
materiały Starzenie się społeczeństw ZAŁĄCZNIK NR 2 (przykłady nagrodzonych przez UE programów) Ścigacz grawitacyjny Finlandia. Dwunastolatkowie wspólnie z dziadkiem jednego z nich zbudowali grawitacyjny pojazd wyścigowy. Przepaść pokoleniowa Dania. Czworo dziennikarzy duńskiej gazety przedstawiło koncepcję, w jaki sposób młodsze i starsze pokolenie mogą ze sobą współpracować. Dwa pokolenia pod jednym dachem Francja. Dzięki stowarzyszeniu Ensemble2générations, studenci mieszkają razem z osobami starszymi w ich domach za darmo, płacąc jedynie symboliczną sumę lub oferując w zamian swoją pomoc i towarzystwo. Aktywni do końca Dania. Lokalne urzędy opieki społecznej pomagają starszym prowadzić samodzielne życie, prowadząc ich codzienną rehabilitację. Zarządzanie osobami w różnym wieku Finlandia. Program ma na celu angażowanie przedstawicieli różnych pokoleń w działalność takich miejsc, jak centra sportowe, zakłady opieki zdrowotnej oraz zakłady pracy. 6
Starzenie się społeczeństw materiały dla nauczyciela INFORMACJE DODATKOWE Ludność Unii Europejskiej szybko starzeje się. Ta zmiana demograficzna jest nieuniknioną konsekwencją wielkich osiągnięć naszych społeczeństw znacznego zmniejszenia śmiertelności i związanego z tym wzrostu średniej długości życia. Będzie coraz mniej ludzi w wieku produkcyjnym odsetek osób w wieku od 15 do 64 lat spadnie z 67% do 56%. Na każdego emeryta lub rencistę przypadać będą zaledwie dwie osoby w wieku produkcyjnym (obecnie przypadają cztery osoby). Przewiduje się, że te zmiany demograficzne będą miały poważne konsekwencje dla finansów publicznych w UE. W oparciu o obecnie prowadzoną politykę szacuje się, że wydatki publiczne bezpośrednio powiązane z wiekiem (emerytury, opieka zdrowotna i długoterminowa) wzrosną do roku 2060 o 4,1% PKB (w porównaniu z rokiem 2010). Stopień i tempo starzenia się ludności zależy od czynników takich jak: średnia długość życia, płodność czy przepływy migracyjne. Również wskaźnik dzietności w UE ma nieznacznie wzrosnąć: z 1,59 urodzeń/kobietę w 2010 r. do 1,71 urodzeń/kobietę w 2060 r. Przewiduje się, że średnia długość życia wzrośnie z 76,7 lat w 2010 r. do 84,6 lat w 2060 r. w przypadku mężczyzn oraz z 82,5 lat do 89,1 lat w przypadku kobiet. Osoby w wieku 65 lat lub starsze będą stanowiły prawie 30% ludności Unii Europejskiej w roku 2060 (16% w roku 2010). Czy naprawdę powinniśmy obawiać się przyszłości w naszych starzejących się społeczeństwach? Na pewno nie, jeśli zachowamy dłużej dobre zdrowie; jeśli stworzymy więcej możliwości dla starszych pracowników na rynku pracy; jeśli pozostaniemy aktywnymi członkami społeczności lokalnych i jeśli będziemy mogli żyć w otoczeniu, w którym starzenie się nie będzie oznaczało uzależnienia od innych krótko mówiąc, jeśli aktywne starzenie się stanie się rzeczywistością dla nas wszystkich. Ważnym problemem staje się zatrudnienie osób starszych. W całej Europie, podnosi się także wiek przechodzenia na emeryturę i wiele osób obawia się, że nie będzie w stanie utrzymać swoich aktualnych miejsc pracy lub znaleźć nowej pracy do czasu przejścia na emeryturę, na w miarę korzystnych warunkach. Musimy zapewnić starszym pracownikom więcej szans na rynku pracy, m.in.: możliwość uczenia się przez całe życie i nabywania nowych umiejętności, stworzenie przyjaznych dla zdrowia warunków pracy, zapewnienie doradztwa w dziedzinie zatrudnienia dla osób starszych poszukujących pracy, zapobieganie dyskryminacji ze względu na wiek. Kolejną sprawa jest wspieranie samodzielności osób starszych. Z wiekiem ich stan zdrowia pogarsza się. Ale można wiele zrobić, aby spowolnić ten proces, a także stworzyć otoczenie o wiele bardziej przyjazne dla osób cierpiących z powodu różnych schorzeń i ułomności. Aktywne starzenie się daje również szansę na utrzymanie samodzielności i możliwości decydowania o naszym życiu przez jak najdłuższy czas. W tym celu podjąć można działania w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej, przystosowania domów i mieszkań, transportu dostosowanego dla osób starszych. Samodzielności mogą sprzyjać usługi i towary przyjazne dla osób starszych oraz rozwiązania technologiczne wspierające samodzielność. Przejście na emeryturę nie musi oznaczać bezczynności. Wkład osób starszych w życie społeczeństwa poprzez opiekę nad innymi, zwykle ich własnymi rodzicami, współmałżonkami lub wnukami jest często niedoceniany, podobnie jak ich rola jako wolontariuszy. W ostatnich latach zauważono, jak wiele osoby starsze mają do zaoferowania społeczeństwu oraz jak stworzyć lepsze warunki wsparcia dla nich. Bezpłatna praca starszych osób w postaci wolontariatu i opieki nad innymi powinna być doceniona i wspierana, na przykład poprzez umożliwienie opiekunom odpowiednich szkoleń lub świadczenie opieki zastępczej, tak aby zbyt duże obciążenie 1
materiały dla nauczyciela Starzenie się społeczeństw obowiązkami nie doprowadziło do izolacji opiekunów od reszty społeczeństwa. Młodsi mogą wiele skorzystać z doświadczenia, umiejętności i dziedzictwa kulturowego osób starszych w ramach instytucji i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Źródło: Jaką chcemy mieć starość? Kampania na rzecz społeczeństwa przyjaznego dla osób starszych i młodych, 2012, http://ec.europa.eu/employment_social/empl_portal/ey2012/promo/leaflet_pl.pdf Wkład UE w propagowanie aktywnego starzenia się i solidarności między pokoleniami, Komisja Europejska, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg 2012. Materiał dla nauczyciela wskazówki do ukierunkowania pracy uczniów: Działanie Wykonanie zaproszeń Szacowany koszt Uzasadnienie szacowanego kosztu (cena jednostkowa, liczba gości, ilość materiałów) Przygotowanie plakatów informacyjnych Przygotowanie sali konferencyjnej Dekoracja sali konferencyjnej koszt? Wysłanie zaproszeń Przygotowanie poczęstunku koszt? ciastko? Przygotowanie sali na poczęstunek koszt? kwiaty serwetki? Opracowanie treści wystąpienia otwierającego konferencję Przedstawienie propozycji wspólnych działań integracyjnych Przygotowanie deklaracji udziału w Akademii bez granic?? 2