Barbara Słowińska Zespół Szkół nr 4 w Gdyni SCENARIUSZ SZKOLENIOWEJ RADY PEDAGOGICZNEJ DLA NAUCZYCIELI ZESPOŁU SZKÓŁ NR 4 W GDYNI nt. wykorzystania nowych metod aktywizujących w nauczaniu i wychowaniu
Szkolenie dla nauczycieli zainspirowane było wcześniejszą (w roku 1995) wizytą w SP nr 7 w Gdyni (obecnie Zespół Szkół nr 4) prof. Bo Claessona z Uniwersytetu w Linkoping i warsztatami jakie wówczas przeprowadził. CELE SZKOLENIA: 1. Zapoznanie nauczycieli z nowymi metodami aktywizującymi przydatnymi w nauczaniu i wychowaniu. 2. Przypomnienie nauczycielom o wszechstronnych możliwościach wykorzystywania tzw. KOLOROWYCH FORM. Szkolenie to adresowane było przede wszystkim do młodych nauczycieli wychowawców oraz wszystkich tych, którzy w pracy wychowawczej i dydaktycznej poszukują nowych, twórczych rozwiązań. METODY: rozmowa, wypowiedź indywidualna, prezentacja, decyzja skojarzeniowa, mini wykład. FORMY PRACY: praca indywidualna, praca w grupach. MATERIAŁY: KOLOROWE FORMY ok. 40 kartek formatu A4 z naniesionymi kolorowymi formami o różnych kształtach i barwach, kartki z fragmentami krótkich wierszy, długopisy.
CZAS TRWANIA: 120 MINUT OPRACOWANIE I PROWADZENIE: mgr Barbara Słowińska pedagog szkolny mgr Irena Matczak nauczyciel świetlicy szkolnej mgr Hanna Wiśniewska nauczyciel biblioteki PRZEBIEG ZAJĘĆ: Warsztaty dla nauczycieli miały być inspiracją dla nauczycieli i w związku z tym przedstawiono na nich jedynie propozycje możliwych do przeprowadzenia lekcji z uczniami (bądź ich fragmentów). Składały się z dwóch części: CZĘŚĆ I Pobudzanie płynności i giętkości myślenia, rozwijanie zdolności kojarzenia. CZEŚĆ II Propozycje wykorzystania KOLOROWYCH FORM na różnych lekcjach. CZĘŚĆ I POBUDZANIE PŁYNNOŚCI I GIĘTKOŚCI MYŚLENIA, ROZWIJANIE ZDOLNOŚCI KOJARZENIA. (wykorzystano Podręcznik Porządek i Przygoda. Lekcja twórczości program edukacyjny) Ćwiczenie Połówkowy wiersz Przebieg: Podział uczniów na małe grupy. Każdy z zespołów otrzymuje kartkę z fragmentami dwóch wierszy (po jednej strofie): Wiersz ks. J. Twardowskiego Zamyślił się szczygieł w słońcu wrona na śniegu Nie pytaj stale pytaj dlaczego Wiersz K. I. Gałczyńskiego Pochylony nad mym stołem we wschodzącej zorzy łunie ręce twoje opisuję serce twoje opisuję Zadanie uczniów polega na dopisaniu brakujących części tekstu; początkowych lub końcowych. Podsumowanie: Nauczyciel prezentuje najpierw autorskie wersje wierszy. Następnie uczniowie czytają wiersze połówkowe, które sami stworzyli. Na koniec odpowiadają, czy łatwo było tworzyć początki uzupełnienia wierszy, wymieniają wrażenia nt. oryginalności połówkowych wierszy. Nowe wiersze mogą stać się materiałem do ekspozycji na gazetce klasowej. Do powyższych ćwiczeń załącznik nr 1.
Ćwiczenie Alfabet sukcesu Przebieg: Podział uczniów na małe grupy. Każdy z zespołów otrzymuje kartkę z ćwiczeniem. Zadanie uczniów polega na wpisaniu obok podanych liter alfabetu, co najmniej jednej cechy, która sprzyja uzyskaniu sukcesu. Podsumowanie: Uczniowie czytają cechy i analizują je. CZĘŚĆ II PROPOZYCJE WYKORZYSTANIA KOLOROWYCH FORM NA RÓZNYCH LEKCJACH (zajęcia zainspirowane warsztatami dla nauczycieli z prof. Bo Claessonem z Uniwersytetu w Linkoping w Szwecji). Program pracy z dziećmi i młodzieżą zaproponowany przez profesora i jego studentów opierał się na pracy z tzw. KOLOROWYMI FORMAMI (załącznik nr 2 i 3), a te z kolei odwoływały się do znanych w psychologii metod projekcyjnych. Metody projekcyjne to wszelkiego typu niejednoznaczne sytuacje zadaniowe pozostawiające duży margines dowolności, który zmusza badanego do świadomego wykorzystania jego doświadczenia indywidualnie. Konkretyzując wieloznaczną sytuację jednostka ujawnia specyfiką swojego doświadczenia, dokonując projekcji (czyli rzutowania) swoich przeżyć, emocji, skojarzeń. W tym szczególnym przypadku materiał projekcyjny stanowią barwne wieloznaczne plansze tzw. KOLOROWE FORMY. Mogą być one wykonywane samodzielnie przez starszych uczniów w każdej szkole w ilości od 30 do 50. z tak przygotowanego zestawu mogą korzystać nauczyciele na większości przedmiotów nauczania, a zwłaszcza godzinie wychowawczej. PRZYKŁADOWE ĆWICZENIA Z UŻYCIEM KOLOROWYCH FORM. 1. SKOJARZENIE FORMY I KOLORU ZE SŁOWEM (LUB UCZUCIEM) Uczniowie stają w kręgu. Nauczyciel rozkłada na podłodze (w środku kręgu) KOLOROWE FORMY i zapoznają z nimi uczestników zajęć. Nauczyciel rozkłada cztery kolorowe formy w różnych miejscach sali i prosi uczniów o podejście do tego kształtu i koloru, który najbardziej kojarzy im się z danym słowem. Do każdego słowa stara się użyć innych kolorowych form. Przykładowe słowa do skojarzenia z kolorową formą: dom, wojna, rodzina, miłość, niebo, szkoła, przyjaźń, itd. Przy każdym słowie nauczyciel pyta niektórych uczniów, dlaczego dokonali takiego wyboru.
2. OKREŚLENIE SIEBIE POPRZEZ KOLOROWE FORMY Uczniowie siadają na krzesłach w kręgu; na podłodze w środku nauczyciel rozkłada wszystkie kolorowe formy. Nauczyciel prosi uczniów o wybranie w myślach dwóch kolorowych form, które odzwierciedlałyby ich samych (cechy charakteru, wyglądu, osobowości lub samopoczucie). Nauczyciel pierwszy wybiera swoje kolorowe formy i prezentując je uczniom opowiada jaki mają one z nim związek. Po wypowiedzi odkłada kolorowe formy z powrotem do kręgu i prosi, aby po kolei każdy z uczniów głośno i wyraźnie opowiedział o swoim wyborze. (Po każdej wypowiedzi kolorowe formy muszą wrócić do kręgu, aby inni mogli je również wybrać i zinterpretować w inny sposób). KOLOROWE FORMY mogą być punktem wyjścia od każdej dyskusji np. o tolerancji przedstaw za pomocą wybranej formy czym dla Ciebie jest tolerancja o konflikcie przedstaw za pomocą wybranych form konflikt między zwaśnionymi grupami jak konflikt ten na podstawie wybranych i odpowiednio ułożonych form mogą odczytywać postronni obserwatorzy wyraźcie za pomocą wybranych form swoje uczucia jakie przeżywaliście w trakcie sporu o przyszłości przedstaw za pomocą wybranych przez siebie form swoją wymarzoną przyszłość o rodzinie przyjaciołach przedstaw za pomocą wybranych form swoją rodzinę /klasę/ szkole przyjaciół Oczywiście każdy wybór uczeń powinien możliwie obszernie uzasadnić. Wypowiedź można dziecku ułatwić zadając mu dodatkowe pytania np. - dlaczego wybrałeś tę formę? - jakie uczucia twoim zdaniem wyraża ta forma? - czy wybór był dla Ciebie łatwy czy trudny? Uczniowie mogą posługiwać się pojedynczymi tablicami bądź układać ich sekwencje. Możemy pozwolić na dowolną liczbę wybieranych tablic lub narzucić wybór do jednej, dwóch itd. Dobrze przygotowany, przemyślany zestaw KOLOROWYCH FORM, pewien stopień wprawy prowadzącego w prowadzeniu tego typu zajęć oraz oswojenie uczniów z tą metodą daje praktycznie nieograniczone możliwości do wykorzystania.
KOLOROWE FORMY można wykorzystać na lekcji: języka polskiego podczas omawianych utworów literackich (zwłaszcza poezji), historii uczniowie przedstawiają za pomocą sekwencji tablic np. przebieg i zakończenie ważnej bitwy, sztuki młodzież ma możliwość plastycznego wyrażenia swoich uczuć jakie przezywa słuchając utworu muzycznego, opisując w ten sposób swoje wrażenia z obejrzanej wystawy itp. Praca z KOLOROWYMI FORMAMI na lekcjach bibliotecznych, warsztatach integracyjnych przekonała nas, że metoda ta ma wiele zalet: Jest to metoda bezpieczna z punktu widzenia uczestnika, który może za pomocą formy (może ale nie musi werbalizować swoje uczucia), wyrazić swoje emocje, zdanie. Metoda ta pokonuje naturalną nieśmiałość niektórych dzieci. Jest ciekawa dla wszystkich uczestników. Ułatwia wyrażanie uczuć, pozwala na ich uświadamianie. Aktywizuje wyobraźnię i twórcze myślenie uczniów i prowadzącego. Utrwala wiadomości, ułatwia ich zapamiętywanie przez skojarzenie z ich barwą, wyrazem plastycznym formy a własnymi przeżyciami. Zwiększa koncentrację na przeżyciach innych ludzi. Można ją stosować w pracy z uczniami w każdym wieku. Jest prosta w przygotowaniu i możliwa do zastosowania w każdych warunkach. Opracowała: Barbara Słowińska
Załącznik nr 1 Ćwiczenie: Połówkowy wiersz Dopisz brakujące części; początkowe lub końcowe do poniższych fragmentów wierszy. 1b... szczygieł w słońcu... śniegu... jak cierpieć... dlaczego 2a Pochylony... we wschodzącej... ręce twoje... serce twoje... Ćwiczenie: Alfabet sukcesu Wpisz poniżej, obok podanych liter alfabetu, co najmniej jedną cechę, która w Twoim przekonaniu sprzyja uzyskaniu sukcesu. A.... Ł.... B.... M.... C.... N.... D.... O.... E.... P.... F.... R.... G.... S.... H.... T.... I.... U.... J.... W.... K.... Z.... L....