Wybrane informacje na temat sytuacji w rolnictwie

Wybrane informacje na temat sytuacji w rolnictwie BUDŻET NA ROLNICTWO I ROWÓJ WSI W RAMACH POLITYK UE w latach 2007-2013 oraz 2014-2020 mld EUR, ceny bieżące, po przeniesieniu środków z II do I filaru Płatności bezpośrednie (PB) Rozwój Obszarów Wiejskich (ROW) Środki z Polityki Spójności (PS) na obszary wiejskie Łącznie środki unijne na PB i ROW 28,6 32,1 Łącznie środki krajowe na PB i ROW 10,6 5,1 Łącznie unijne i krajowe + PS 2007-20132013 2014-2020 środki unijne 15,2 23,5 środki krajowe łącznie środki unijne i krajowe 21,8 23,7 środki unijne 13,4 8,6 środki krajowe 6,6 0,2 4,0 4,9 łącznie środki unijne i krajowe 17,4 13,5-5,2 39,2 42,4 Środki UE na rolnictwo i rozwój wsi w Polsce w latach 2014-20202020 (mld EUR) 1

66 56 46 36 26 16 6 Wydatki budżetowe UE i krajowe na rolnictwo w Polsce na lata 2010-2015 w mld zł 41,9 14,6 46,7 47,2 18,8 19,5 11,6 12,0 11,4 11,0 10,8 9,3 15,7 15,8 16,2 16,5 16,7 17,6 Wykonanie 2010 r. KRUS Wykonanie 2011 r. Wykonanie 2012 r. Środki krajowe, w tym współfinansowanie środków UE 50,9 23,4 Wykonanie 2013 r. Środki UE 54,2 55,6 26,7 28,8 Ustawa Ustawa budżetowa budżetowa na 2014 r. na 2015 r. Łącznie wydatki na rolnictwo W 2015 roku kontynuowanene będzie wsparcie rolnictwa w ramach instrumentów pomocy państwa (wybrane formy pomocy) Wyszczególnienie 2014 2015 dopłaty do oprocentowania kredytów na cele inwestycyjne i 389,4 mln 475 mln zł wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych zł zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego 792 mln zł 800 mln zł dopłaty do składek ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt 162 mln zł 200,7 mln zł gospodarskich dotacje przedmiotowe dla podmiotów wykonujących zadania na 118,8 mln rzecz rolnictwa w zakresie postępu biologicznego w produkcji 118,8 mln zł zł roślinnej oraz produkcji zwierzęcej 120,5 mln dopłaty krajowe do materiału siewnego 99,5 mln zł zł Notyfikowane i zgłoszone do KE formy pomocy publicznej w Polsce: 1) Programy notyfikowane: Dopłaty do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich oraz częściowe dofinansowanie odszkodowań wypłacanych producentom rolnym w związku z suszą (reasekuracja). 2) Programy zatwierdzone w Komisji Europejskiej na podstawie rozporządzenia Komisji (UE) NR 702/2014 z dnia 25 czerwca 2014 r. uznającego niektóre kategorie pomocy w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej: Ulga inwestycyjna w podatku rolnym; Pomoc w zakresie zbioru, transportu i unieszkodliwiania padłych zwierząt gospodarskich; Młodzi rolnicy częściowa spłata kapitału kredytu. 3) Programy zatwierdzone w Komisji Europejskiej na podstawie rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu: Zwrot części podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego. 2

Powiązanie nowego systemu płatności bezpośrednich 2015-2020 z działaniami PROW 2014-2020 Wspólny cel System płatności bezpośrednich PROW 2014-2020 Restrukturyzacja małych i średnich gospodarstw rolnych Zmiany pokoleniowe i strukturalne System dla małych gospodarstw Płatność dodatkowa Płatności do bydła i krów (do 30 szt.) Płatność dla młodych rolników Premiaza przekazanie małego gospodarstwa Premia restrukturyzacyjna Premia na rozpoczęcie działalności pozarolniczej Premia dla młodych rolników Restrukturyzacjasektora produkcji zwierzęcej Ochronabioróżnorodności, gleb, wód, klimatu Utrzymanie gruntów w dobrej kulturze rolnej Płatności powiązane do młodego bydła, krów,owiec i kóz Wymogi wzajemnej zgodności Wymogi zazielenienia Płatność do wysokobiałkowych Jednolita Płatność Obszarowa Preferencje dla produkcji zwierzęcej w działaniu modernizacja Płatności PRŚK Rolnictwo Ekologiczne RE Inwestycje na OSN i Natura 2000 Płatności dla obszarów ONW 7 UKIERUNKOWANIE I ZAKŁDANE EFEKTY SYSTEMU PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH 2015-2020 Nowe płatności bezpośrednie -ukierunkowanie na małe i średnie gospodarstwa - progowe wielkości wsparcia Płatności związane z produkcją JPO 3

Prognozowane efekty Płatności bezpośrednich w latach 2015-2020 Liczba gospodarstw objętych poszczególnymi płatnościami: 1,35 mln - JPO płatności i za zazielenienie 921 tys. - płatność dodatkowa 907 tys. - system dla małych gospodarstw 110 tys. - dla młodych rolników w tym płatności do produkcji: 170 tys. - do młodego bydła i 227 tys. do krów 118 tys. - do roślin wysokobiałkowych 56 tys. - do truskawek i 72 tys. do malin 33 tys. - do buraków cukrowych 17 tys. - do pomidorów 13 tys. - do tytoniu 5 tys. - do owiec i kóz 3,5 tys. - do ziemniaków skrobiowych 1,5 tys. - łącznie płatności na chmiel, len i konopie włókniste Zróżnicowanie płatności bezpośrednich w zależności od aktywności i wielkości gospodarstwa Przykład 1. Gospodarstwo rolne młodego rolnika 10 ha 1. JPO: 10 ha x 107 euro = 1070 euro 2. Zazielenienie: 10 ha x 72 euro = 720 euro 3. Dodatkowa: 7 ha x 40 euro = 280 euro 4. Młody rolnik: 10 ha x 60 euro = 600 euro 5. Wysokobiałkowe: 3 ha x 240 euro = 720 euro 6. Bydło: 10 szt. x 69 euro = 690 euro Łącznie, w każdym gospodarstwie, tj. pozycje 1., 2. i 3. - ok. 2070 euro ok. 207 euro/ha Łącznie, jeśli także pozycje 4., 5. i 6. - ok. 4080 euro ok. 408 euro/ha Przykład 2. Gospodarstwo rolne młodego rolnika 20 ha 1. JPO: 20 ha x 107 euro = 2140 euro 2. Zazielenienie: 20 ha x 72 euro = 1440 euro 3. Dodatkowa: 17 ha x 40 euro = 680 euro 4. Młody rolnik: 20 ha x 60 euro = 1200 euro 5. Wysokobiałkowe: 5 ha x 240 euro = 1200 euro 6. Buraki cukrowe: 3 ha x 400 euro = 1200 euro 7. Bydło: 20 szt. x 69 euro = 1380 euro Łącznie, w każdym gospodarstwie, tj. pozycje 1., 2. i 3. - ok. 4260 euro ok. 213 euro/ha Łącznie, jeśli także pozycje 4., 5., 6. i 7. - ok. 9240 euro ok. 462 euro/ha Przykład 3. Gospodarstwo rolne 2 000 ha 1. JPO: 1401 ha x 107 euro = 150 tys. euro 2. Zazielenienie: 2000 ha x 72 euro = 144 tys. euro 3. Dodatkowa: 27 ha x 40 euro = 1,08 tys. euro 4. Wysokobiałkowe: 75 ha x 240 euro = 18 tys. euro 5. Bydło: 60 szt. x 69 euro = 4,14 tys. euro Łącznie, w każdym gospodarstwie, tj. pozycje 1., 2. i 3. - ok. 295,08 tys. euro ok. 148 euro/ha Łącznie, jeśli także pozycje 4. i 5. - ok. 317,22 tys. euro ok. 159 euro/ha 4

UKIERUNKOWANIE I ZAKŁADANE EFEKTY PROW 2014-2020 Prognozowane efekty PROW 2014-2020 42,9 tys. zmodernizowanych gospodarstw rolnych 28,7 tys. młodych rolników otrzyma pomoc 58, 6 tys. zrestrukturyzowanych małych gospodarstw 1, 5 tys. projektów w zakresie Przetwórstwa i marketingu produktów rolnych 1, 8 tys. grup i organizacji producentów w rolnictwie i leśnictwie 26 tys. gospodarstw w systemach jakości oraz działaniach promocyjnych 190 operacji na Inwestycje w targowiska lub obiekty promocji lokalnych produktów 16, 6 tys. gospodarstw otrzyma Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej 2, 7 tys. projektów ulepszenia lub rozbudowy małej infrastruktury Wybrane efekty PROW 2007-2013 46 tys. zmodernizowanych gospodarstw 300 tys. zakupionych maszyn i urządzeń ponad 3,2 mln m 2 nowych i zmodernizowanych budynków 26 tys. młodych rolników otrzymało pomoc 1052 zmodernizowanych zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego 1287 grup producentów rolnych 3,8 tys. zmodernizowanych lub wyposażonych świetlic, ob. rekreacyjnych i sport. 17 tys. km sieci wodociągowej i kanalizacyjnej 38 tys. kanalizacji zagrodowych 5

SYTUACJA DOCHODOWA W ROLNICTWIE w 2014 r. Spadek dochodów rolniczych w 2014 r. w Polsce i w całej UE-28 (w przeliczeniu na pracującego): w Polsce - spadek o 5,7%; w UE-28 - spadek o średnio 1,7%; spadek wystąpił aż w 20 krajach UE, w tym w 7 krajach był większy niż w Polsce. W latach 2005-2014 szybszy wzrost dochodu rolniczego w Polsce niż w starej UE-15: w Polsce dochód wzrósł o 81,6% w UE-28 wzrósł średnio o 34,4%. w UE-15 wzrósł średnio o 18,6%. W latach 2004-2013 spadek dysparytetu dochodowego między rolnictwem i resztą działów gospodarki: w latach 2004-2013 wzrósł nominalny dochód rozporządzalny rolników o 113,7% a w pozostałych grupach gospodarstw domowych przeciętny wzrost wyniósł 76,6%; w 2013 r. dochód rozporządzalny gospodarstw domowych rolników był niższy o 11% od dochodu przeciętnego gospodarstwa domowego (o ok. 20% w 2005 r.); Spadek dysparytetu dochodów ludności miejskiej w porównaniu do ludności wiejskiej w latach 2004-2013 z 52,5% do 37%; SYTUACJA NA RYNKACH ROLNYCH SPADEK WARTOŚCI PRODUKCJI SEKTORA ROLNEGO W WARUNKACH WZROSTU PRODUKCJI (EFEKT SPADKÓW CEN) w 2014 r. w porównaniu do 2013 r., zmniejszyła się o 4% nominalna wartość produkcji sektora rolnego, w tym wartość produkcji roślinnej spadła o 10% a produkcji zwierzęcej wzrosła o 5% (wg szacunków IERiGŻ); wartość produkcji sektora rolnego w 2014 r. była wyższa o blisko 24% w porównaniu ze średnią z lat 2008-2010. HANDEL ROLNO-SPOŻYWCZY wzrost wartości eksportu artykułów rolno-spożywczych w 2014 r. do 21,3 mld euro (o 4,5% w porównaniu do 2013 r.); wzrost wartości importu artykułów rolno-spożywczych w 2014 r. do 14,8 mld euro (o 3,4% w porównaniu do 2013 r.); wzrost salda w handlu artykułami rolno-spożywczymi w 2014 r. do plus 6,6 mld euro (o 7,2% w porównaniu do 2013 r.); udział eksportu do WNP (Wspólnoty Niepodległych Państw) wyniósł w 2014 r. 7,9% (w 2013 r. wynosił 10,7%). 6

Spadki cen na rynku UE-28 (średniorocznie 2014/2013) Produkt UE-28 Produkty zwierzęce -2,8% Trzoda chlewna -6,1% Bydło -5,2% Mleko, w tym: +1,2% Litwa -11,6% Irlandia -4,7% Dania -3,4 Produkty roślinne, w tym: -9,5% Rośliny oleiste -14,7% Zboża -13,9% Buraki cukrowe -11,6% Owoce, w tym: -10,7% Polska -36,8% Węgry -23,8% Holandia -22,7% Belgia -22,0% Warzywa, w tym: -6,5% Estonia -18,3% Polska -15,8% Słowenia -14,6% Źródło: KE Spadki cen na rynku światowym Duże spadki cen produktów mleczarskich (np. masło: -30,6%; sery: -9,7%; w okresie październik 2014/październik 2013) Indeks cen żywności FAO był w styczniu 2015 r. najniższy od 4 lat 7

CENY TUSZ WIEPRZOWYCH W UE (euro/100kg) 02.02.2015 08.02.2015 09.02.2015 15.02.2015 16.02.2015 22.02.2015 141,31 145,31 150,95 134,49 137,02 140,72 136,79 139,61 145,35 Zmiany w produkcji roślinnej w Polsce w 2014 r. Zbiory w 2014 r. Zmiana w latach 2014/2013 Zmiana w 2014 r. w stosunku do lat 2006-2010 Zboża ogółem (zbiory w mln ton) Buraki cukrowe (zbiory w mln ton) Owoce z drzew ogółem (zbiory w tys. ton) Owoce z krzewów ogółem (zbiory w tys. ton) Warzywa gruntowe ogółem (zbiory w tys. ton) 31,9 11,9% 19,5% 11,5 2,7% 7,5% 3627 3,0% 44,2% 568-6,4% 10,9% 4614 15,2% 1,1% Zmiany w produkcji zwierzęcej w Polsce w 2014 r. Produkcja w 2014 r. Zmiana w latach 2014/2013 Zmiana w 2014 w stosunku do lat 2006-2010 Mleko (tys. ton) Drób (tys. ton) Wieprzowina (tys. ton) 10600 6,7% 19,3% 1930 5,6% 60,5% 1695 5,5% -13,9% 8

Zmiany w wolumenie eksportu wybranych produktów rolnych Eksport w 2014 r. Zmiana w latach 2014/2013 tys. ton Zmiana w 2014 r. w stosunku do lat 2008-2010 Zboża 5493 33,6% 181,6% Mięso drobiowe 709 20,7% 111,2% Mleko i przetwory mleczne 1145 15,4% 41,1% Mięso wołowe 289-0,3% 21,7% Warzywa 1252-2,8% 19,1% Cukier 461-9,3% 42,2% Owoce 1658-9,5% 46,1% Mięso wieprzowe 380-14,5% 73,2% Żywe bydło 20-20,8% -58,9% Udział Rosji w całkowitym eksporcie produktów objętych rosyjskim embargiem dla UE-28 i Polski na podstawie wartości eksportu w 2013 r. Produkty UE-28 Polska Wołowina 48% 10% Wieprzowina 25% 11% Mięso drobiowe 5% 1% Mleko i produkty mleczne* 14% 9% Owoce i warzywa** 34% 26% *obejmuje pozycje: 0401-0406 **obejmuje pozycje: 0701-0710, 0712 oraz 0808-0811 Źródło: obliczenia MRiRW na podstawie danych EUROSTAT i MF. 9

Doraźnie działania rynkowe podjęte w wyniku starań Polski Sektor Owoce i warzywa Wieprzowina Mleko i produkty mleczne Działania W sierpniu, wrześniu i grudniu 2014 r. uruchomiono 3 transze pomocy w ramach mechanizmu tymczasowego nadzwyczajnego wsparcia. Ponadto, w Polsce uruchomiono krajową pomoc de minimis - ryczałt/ha powierzchni uprawy porzeczki i wiśni (po 410 zł/ha), jabłek (800 zł/ha) oraz kapusty i cebuli (po 450 zł/ha). W związku ze zwalczaniem afrykańskiego pomoru świń (ASF), w celu likwidacji nadmiernej populacji dzików m.in.: kontynuowano odstrzał dzików z nakazu Inspekcji Weterynaryjnej; w grudniu 2014 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. z 2014 r. poz. 1846); wydano: o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rocznych planów łowieckich i wieloletnich planów hodowlanych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1900) o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz. U. z 2014 r., poz. 1901). 23 lutego 2015 r. KE przedstawiła projekt rozporządzenia zakładającego dopłaty do prywatnego przechowywania w okresie 3-5 miesięcy, w wysokości 210-305 euro/100 kg. We wrześniu 2014 r. uruchomiono dopłaty do prywatnego przechowywania masła, OMP i niektórych serów, 2-krotnie przedłużając funkcjonowanie mechanizmu ostatecznie do końca września 2015 r. W 2014 r. w odniesieniu do masła z mechanizmu korzystały przede wszystkim: Holandia, Irlandia, Belgia i Francja (polscy przedsiębiorcy zgłosili zapotrzebowanie w wysokości zaledwie 60 ton). W przypadku OMP z mechanizmu korzystały głównie: Niemcy, Hiszpania i Łotwa. Polscy przedsiębiorcy nie zgłosili żadnego zapotrzebowania. 23 lutego 2015 r. KE przedstawiła projekt rozporządzenia dotyczącego rozłożenia opłat za przekroczenie kwot mlecznych na 3 równe roczne i nieoprocentowane raty. 10

Długofalowe działania systemowe na rynkach rolnych Sektor/obszar Wieprzowina Wspólna Organizacja Rynków Rolnych (WORR) Płatności bezpośrednie PROW 2014-2020 Działania W ramach zwalczania afrykańskiego pomoru świń (ASF) trwają prace nad nowelizacją ustawy z dnia 11 marca 2014 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, której celem jest podniesienie poziomu bioasekuracji w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta. Wzmocnienie pozycji producentów rolnych w łańcuchu żywnościowym: dostarczanie produktów rolnych objętych WORR przez producentów, grupy producentów, organizacje producentów albo zrzeszenia organizacji producentów będzie wymagało pisemnej umowy; organizacje producentów oraz zrzeszenia organizacji producentów w sektorach m.in.: wołowiny i cielęciny, zbóż, rzepaku będą mogły w imieniu należących do nich rolników negocjować warunki dostaw produktów (ceny). Płatności bezpośrednie związane z produkcją: płatność do bydła będzie przysługiwała rolnikom posiadającym co najmniej 3 sztuki młodego bydła w wieku do 24 miesięcy, do wszystkich zwierząt od 1-szej do 30-tej sztuki. Wsparcie będzie przysługiwać maksymalnie 2 razy w ciągu życia zwierzęcia. płatność do krów będzie przysługiwała rolnikom posiadającym co najmniej 3 krowy w wieku od 24 miesięcy, do krów od 1-szej do 30-tej sztuki. (płatnością będzie objęte bydło i krowy spełniające wymogi w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt. W obu przypadkach szacunkowa płatność wyniesie ok. 70 EUR/szt. zwierzęcia). płatność do owoców miękkich (truskawki i maliny) - ok. 250 EUR/ha. płatność do pomidorów (na podstawie umowy na uprawę) - ok. 400 EUR/ha. Poddziałanie: Pomoc na inwestycje w gospodarstwach rolnych Cel: zwiększenie rentowności i konkurencyjności gospodarstw m.in. w zakresie produkcji mleka krowiego i prosiąt. Warunki: wielkość ekonomiczna gospodarstwa w przedziale 10 tys. 200 tys. euro; minimum 15 krów (docelowo 25); dla młodego rolnika: mniej niż 15 krów (docelowo 25); przy produkcji prosiąt docelowo minimum 50 loch. Poziom pomocy: do 60% kosztów kwalifikowalnych w przypadku młodych rolników i inwestycji zbiorowych; do 50% kosztów kwalifikowalnych w przypadku pozostałych operacji. Nie mniej niż 30% kosztów kwalifikowalnych. Maksymalna wysokość pomocy: 900 tys. zł na rozwój produkcji prosiąt; 500 tys. zł na budynki inwentarskie i magazyny paszowe w gospodarstwach; 200 tys. zł na pozostałe operacje. Poddziałanie: Tworzenie grup i organizacji producentów w rolnictwie i leśnictwie Wysokość wsparcia: procentowy ryczałt od wartości przychodów netto grupy lub organizacji producentów w okresie pierwszych 5 lat funkcjonowania, w wysokości odpowiednio: 10%, 8%, 6%, 5% i 4%. 11

PRIORYTETOWE KIERUNKI DZIAŁAŃ MRIRW W 2015 r. Wdrożenie nowych programów UE na lata 2015-2020: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 Nowy system płatności bezpośrednich 2015-2020 Nowa Wspólna Organizacja Rynków Rolnych (WORR), Programu Rybactwo i Morze 2014-2020 Krajowe wsparcie finansowe Wsparcie krajowe rolnictwa w ramach instrumentów pomocy państwa (m.in. kredyty preferencyjne) Rozwiązania prawno- instytucjonalne Projekt ustawy o Funduszu Wzajemnej Pomocy w Stabilizacji Dochodów Rolniczych Ułatwienia dla sprzedaży bezpośredniej (zmiana przepisów weterynaryjnych w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego, a także warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej) Udział w pracach nad przepisami dotyczącymi obrotu nieruchomościami rolnymi i kształtowaniem ustroju rolnego Przeciwdziałanie zagrożeniom biologicznym w produkcji zwierzęcej (bioasekuracja) Włączenie instytutów naukowych doradztwa rolniczego w realizację zadań MRiRW Działania na rzecz dialogu społecznego Działania pro-eksportowe Działania na rzecz zwiększenia eksportu (uzgadnianie warunków sanitarnych i fitosanitarnych, promocja, działania dyplomatyczne, inne) Działania w związku z rosyjskimi restrykcjami w imporcie towarów rolno-spożywczych Współpraca z instytucjami krajowymi i unijnymi: Udział w wdrożeniu PO polityki spójności 2014-2020 (MIiR, UM) Negocjacje umów o wolnym handlu UE z krajami trzecimi oraz negocjacje w WTO (MG, KE) Udział w pracach legislacyjnych na forum UE (KE, RE, PE) 12