Zbigniew Łucki Konieczna ofensywa gazowa Artykuł zamieszczony w Przeglądzie Gazowniczym, nr 4, 2005, s. 20 21. Bogate polskie gazowe sięgają XIX wieku i większość polskich gazowników uwaŝa, Ŝe nadal jesteśmy w światowej czołówce pod względem poziomu rozwoju tego przemysłu. Tymczasem świat uciekł nam daleko a odstęp pomiędzy światem i Polską zaczął się tworzyć w latach siedemdziesiątych wieku, gdy w Polsce zapanował kult węgla. Większość krajów europejskich tych z zachodu i ze wschodu zaczęła budować nowe gazownictwo w oparciu o własne złoŝa oraz gaz z Morza Północnego, z Holandii i Rosji (nie mówiąc juŝ o USA, które zbudowały całą sieć magistralną jeszcze przed II wojną światową). Polskiemu gazownictwu pozwolono wtedy egzystować jako skromna filia Ministerstwa Górnictwa. Udział gazu ziemnego w bilansie paliwowo-energetycznym wspomnianych krajów rósł gwałtownie z roku na rok, podczas gdy w Polsce mimo wielu odkryć złóŝ krajowych i importu gazu z ZSRR prawie się nie zmieniał. W tym okresie władze polskie nie były zainteresowane rozwojem gazownictwa, czego dowodem jest ominięcie Polski przez tranzytowe gazociągi prowadzące z ZSRR na zachód Europy. W latach osiemdziesiątych w rozwiniętych krajach świata nastąpiły dalsze duŝe zmiany w bilansie paliwowo-energetycznym. Pojawiła się na szeroką skalę energetyka jądrowa, nastąpiło dalsze ograniczenie roli węgla kamiennego. Największe zmiany w europejskim i światowym gazownictwie nastąpiły po roku 1990. został ogłoszony paliwem XXI wieku a przemysł gazowniczy został zbudowany w wielu krajach całkowicie od podstaw. W polskim bilansie paliwoenergetycznym mimo zmiany ustroju i powstania warunków do modernizacji przemysłu nic się nadal nie zmieniło. Jesteśmy wyprzedzani w zuŝyciu gazu ziemnego kolejno przez coraz to nowe i egzotyczne kraje. Lista krajów, które wyprzedziły Polskę pod tym względem w ostatnich kilkunastu latach jest wyjątkowo długa: Belgia, Węgry, Hiszpania, Turcja, Turkmenistan, Kazachstan, Brazylia, Kuwejt, Katar, Egipt, Bangladesz, Malezja, Pakistan, Korea Południowa i Tajlandia. Efektem wszystkich tych zmian jest fakt, Ŝe zuŝycie gazu ziemnego w Polsce w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosi 350 m 3 rocznie i naleŝy do najniŝszych w świecie. W Europie pod tym względem przodują Rosjanie i Holendrzy (około 2.700 m 3 ). Przeciętny Belg, Brytyjczyk, Słowak, Ukrainiec, Węgier i Włoch zuŝywa około 1.500 m 3, Austriak, Duńczyk, Irlandczyk, Niemiec, Norweg około 1.000 m 3, Czech, Fin, Francuz, Hiszpan, Litwin, Rumun około 800 m 3 gazu ziemnego rocznie. Politycy odpowiedzialni za rozwój polskiej gospodarki nie dostrzegają lub nie chcą dostrzegać faktu, Ŝe Polska jest jednym z trzech krajów na świecie (oprócz Chin i RPA), gdzie panuje monokultura węglowa (udział węgla ponad ), z wszystkimi ekonomicznymi i ekologicznymi skutkami tego faktu. Wszystkie inne kraje skierowały swoją energetykę albo w stronę źródeł odnawialnych (np. Norwegia i Brazylia), energetyki jądrowej (Francja i Szwecja), gazownictwa (Argentyna, Białoruś, Holandia, Rosja, Rumunia, Ukraina i Węgry, a takŝe Bangladesz, Pakistan i Malezja mają udział gazu w bilansie przekraczający ), w stronę ropy naftowej lub bilansu zrównowaŝonego (np. USA i Niemcy).
Szczególnie interesującym przykładem dla polskiego gazownictwa mogą być Węgry. Krótka charakterystyka gazownictwa węgierskiego przedstawia się następująco (2004 rok): zuŝycie gazu ziemnego: 14,6 mld m 3, udział gazu w bilansie paliwowo-energetycznym: 49,4%, udział gazu w produkcji energii elektrycznej: 35% ( energii elektrycznej pochodzi z elektrowni atomowej w Paks), udział gazu w produkcji ciepła: 45%, długość gazociągów przesyłowych: 5.197 km (55,9 km/tys. km 2 powierzchni), długość sieci dystrybucyjnej: 77.678 km (835 km/tys. km 2 powierzchni), stopień gazyfikacji miejscowości: 87%, liczba odbiorców gazu: 3,26 mln (w tym 94% odbiorcy komunalni). Przemysł gazowniczy na Węgrzech obejmuje gazowe firmy koncernu naftowego MOL (magazynową, przesyłową i handlową), sześć duŝych spółek dystrybucyjnych i kilka drobnych firm handlujących gazem na wolnym rynku. Całe gazownictwo węgierskie zostało sprywatyzowane w latach 1995-1998, co przyniosło dalszy jego rozwój. Politycy polscy nie tylko nie dostrzegają zmian zachodzących na świecie, ale blokują takŝe informację o roli gazu ziemnego na świecie i o trendzie odchodzenia od węgla (którego udział w pokrywania potrzeb energetycznych Unii Europejskiej wynosi zaledwie 17,9%). Autor bez powodzenia przez cały 2005 rok próbował opublikować w Gazecie Wyborczej tekst antywęglowy z pokazanymi tu wykresami. Efektem tego jest powszechna ignorancja społeczeństwa w sprawach energetycznych. Ankieta przeprowadzona wśród studentów Krakowa (głównie AGH) wykazała, Ŝe tylko niecałe z nich potrafi określić prawidłowo (z dokładnością ± 5%) udział gazu ziemnego w bilansie paliwowo-energetycznym Polski i UE. Zdecydowana większość z nich nie wie o róŝnicy energetycznej pomiędzy Polską a Unią i poprawia wskaźniki dla Polski, pogarszając je dla Unii ankietowanych podała dla Polski wyŝsze zuŝycie gazu od rzeczywistego a zuŝycie w Unii niŝsze od rzeczywistego. Podobne zjawisko upodabniania Polski do Unii wystąpiło w odpowiedziach dotyczących udziału węgla: 66% respondentów podało dla Polski udział niŝszy od rzeczywistego a 5 dla Unii wyŝszy od rzeczywistego. Tylko studentów wiedziało, Ŝe w Polsce nie ma elektrowni jądrowych, a ich udział dla UE, wynoszący 13%, zaniŝyło 5 ankietowanych. Z powyŝszego wynika jeden kardynalny wniosek polskie gazownictwo musi ruszyć do ofensywy na wszystkich frontach! Konieczny jest lobbing skierowany do polityków, środków komunikacji masowej i do całego społeczeństwa na rzecz zwielokrotnienia zuŝycia gazu ziemnego w Polsce. Trzeba zacząć od informowania i pokazania zacofania polskiej energetyki. Jest jeszcze czas, dopóki nowy rząd stale mówi o bezpieczeństwie energetycznym i nie precyzuje na czym ma ono polegać.
Struktura kapitałowa gazownictwa węgierskiego według róŝnych kategorii własności, stan na 31 grudnia 2003 roku (w %) Właściciel Dystrybutorzy i spółki uŝyteczności publicznej (dostawcy gazu) Spółki gazownicze grupy MOL Rt.* Ogółem, razem z firmami grupy MOL Rt. Skarb państwa węgierskiego 0,0 20,0 4,5 Władze lokalne 21,1 16,3 Inwestorzy węgierscy 10,6 8,2 Razem udziały węgierskie 31,7 20,0 29,0 Inwestorzy niemieccy 39,6 30,7 Inwestorzy austriaccy 10,8 8,3 Inwestorzy francuscy 15,4 11,9 Inwestorzy włoscy 2,5 2,0 Razem udziały zagraniczne 68,3 0,0 52,9 Zarejestrowane na giełdzie 80,0 18,1 OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 * Spółka magazynowa, spółka przesyłowa i spółka handlowa Główni właściciele węgierskich firm dystrybucyjnych w 2004 roku (w %) Nazwa właściciela FİGÁZ Budapeszt DDGÁZ Pècs DÉGÁZ Szeged ÉGÁZ Györ KÖGÁZ Nagykanizsa TIGÁZ Hajdúszoboszló Gaz de France (GdF) 99,78 99,39 E.ON Hungária Rt. 16,40 49,99 31,22 RWE Gas AG 32,70 49,92 29,69 WFG Hungária Kft. 14,48 EVN AG 31,22 Italgas S.p.A. 40,00 ENI S.p.A. 10,00 MOL Rt. 8,43 Władze lokalne 50,00 1 2,42 2,04 Inni właściciele 0,90 0,09 2 0,22 2 0,61 2 26,71 2 3,79 2 1 Samorząd Budapesztu ma ponadto 1 akcję klasy A i jedną akcję klasy B 2 Ministerstwo Gospodarki i Transportu ma jedną akcję typu B
Energia wodna POLSKA NIEMCY Energia wodna Energia jądrowa
Energia wodna Energia jądrowa CZECHY Energia jądrowa WĘGRY
35 Tajlandia 30 Korea Płd. ZuŜycie gazu ziemnego (mld m 3 ) 25 20 15 10 Polska Tajlandia Malezja Turcja Malezja Egipt Hiszpania Polska Turcja 5 Korea Płd. Egipt Hiszpania 0 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 Lata