Aktywność inwestycyjna polskich przedsiębiorstw za granicą w postaci inwestycji bezpośrednich Wyniki badania realizowanego w latach 2010-2012 w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki Nr projektu: N N112 322338 prof. dr hab. Włodzimierz Karaszewski dr inż. Małgorzata Jaworek dr Aneta Szóstek dr Marcin Kuzel Kijów, 13 listopada 2012
http://m.onet.pl/biznes Polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne na świecie w latach 2000-2011 - wartość i dynamika rocznych przepływów Źródło: dane NBP. 10 000 9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 Odpływ BIZ z Polski ogółem (mln USD) Dynamika polskich BIZ (%) 355,6% 213,1% 255,2% 9 168 170,3% -38,2% 5 664-18,6% -1,1% 4 613 4 562 64,1% -2,0% 7 484 7 335 1000% 800% 600% 400% 200% 4 000 3 000 2 000 1 000 0-1 000 32,6% 3 392-48,4% -662,5% 955 230 305 16-90 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 0% -200% -400% -600% -800% Średnioroczna wartość BIZ: 3 636,2 mln USD Średnioroczna dynamika BIZ: 26,7 %
Struktura należności Polski z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w podziale na kraje Europy (stan na koniec 2011 roku) Pozostałe kraje 7,9% Źródło: dane NBP. Europa 92,1% Stan polskich BIZ: 49 657 mln USD Luksemburg 25,8% Pozostałe kraje Europy 13,4% Rosja 2,6% Ukraina 2,8% Wielka Brytania 11,9% Cypr 7,2% Norwegia 3,1% Niemcy 4,6% Holandia 6,6% Belgia 6,0% Szwajcaria 5,4% Czechy 5,4% Litwa 5,4%
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne na Ukrainie w latach 2000-2011 (stan na koniec każdego roku) 70 000 60 000 50 000 Turkmenia 2,2% Serbia 3,0% Chorwacja 4,1% Białoruś 1,7% Pozostałe 7,5% Struktura zobowiązań z tytułu BIZ krajów transformujących gospodarki (stan na 2011 rok) 46 997 52 021 57 985 65 192 40 000 30 000 20 000 Ukraina 8,6% Kazachstan 12,4% Stan BIZ na Ukrainie (mln USD) Rosja 60,5% 17 209 23 125 38 059 10 000 3 875 4 801 5 924 7 566 9 606 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Źródło: UNCTAD, UNCTADstat, 2012.
Potencjał Ukrainy na tle największych odbiorców inwestycji zagranicznych spośród krajów transformujących gospodarki (według rankingu UNCTAD z 2011) Kraj Atrakcyjność rynku Składniki potencjału (miejsce wśród krajów świata) Dostępność taniej siły roboczej/ kwalifikacje, umiejętności Dostępność infrastruktury Dostępność zasobów naturalnych Miejsce w rankingu Rosja 14 24 31 2 6 Kazachstan 16 50 75 11 33 Ukraina 50 19 37 23 22 Chorwacja 103.. 23 92 63 Serbia 102.. 51 68 64 Turkmenia 43.. 115 95 76 Białoruś 34 7 52 56 27 Polska 15 32 26 20 18 Źródło: UNCTAD, UNCTADstat, 2012.
Struktura zobowiązań Ukrainy z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (stan na lipiec 2012 roku) Szwajcaria 3,3% Wyspy Dziewicze 3,3% Wielka Brytania 4,8% Francja 4,8% Szwecja 3,0% Pozostałe 16,5% Cypr 27,7% Niemcy 14,1% Narodowy Bank Polski podaje, że wartość polskich BIZ na Ukrainie wynosi 1 260 mld USD, czyli około 2,4% ogólnej wartości kapitału zagranicznego w tym kraju. Austria 6,2% Rosja 7,0% Holandia 9,4% Stan BIZ na Ukrainie według statystyk krajowych: 52 427 mln USD Źródło: RosBusinessConsulting (RBC).
Projekty inwestycyjne polskich przedsiębiorstw według sposobu wejścia oraz form działalności na rynkach krajów lokaty kapitału 48,2% Sposób wejścia na rynki krajów lokaty 34,5% 17,3% inwestycja od podstaw zakup części udziałów/akcji przedsiębiorstwa przejęcie/zakup całości udziałów/akcji przedsiębiorstwa 51,6% Forma działalności przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania 31,5% 16,8% samodzielna działalność (filia) "joint venture" oddział
Projekty inwestycyjne polskich przedsiębiorstw według rodzajów działalności przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania 43,7% 36,6% 11,5% 4,3% 0,0% 1,8% 2,2% produkcja handel usługi produkcja i handel produkcja i usługi handel i usługi produkcja, handel i usługi
Czynniki stymulujące podjęcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w krajach starej 15 Unii Europejskiej nowe rynki zbytu 0,85 pełniejsze wykorzystanie posiadanych zasobów bliskość istniejących rynków zbytu przyjazny stosunek do przedsiębiorczości stabilność przepisów prawnych korzystne perspektywy wzrostu gospodarczego regulacje prawne dotyczące działalności gospodarczej w kraju lokaty zmniejszenie ryzyka prowadzonej działalności system podatkowy w kraju lokaty dostępność zasobów pracy znalezienie niszy rynkowej podążanie za kontrahentem ominięcie barier handlowych 0,82 0,81 0,81 0,78 0,77 0,75 0,73 0,73 0,72 0,70 0,68 0,68 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 Wskaźnik ważności
Czynniki stymulujące podjęcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w krajach nowej 12 Unii Europejskiej nowe rynki zbytu pełniejsze wykorzystanie posiadanych zasobów bliskość istniejących rynków zbytu korzystne perspektywy wzrostu gospodarczego ceny zasobów pracy stabilność przepisów prawnych 0,84 0,77 0,76 0,76 0,73 0,72 dostępność zasobów pracy znalezienie niszy rynkowej niska konkurencyjność przedsiębiorstw kraju lokaty przyjazny stosunek do przedsiębiorczości regulacje prawne dotyczące działalności gospodarczej w kraju lokaty podążanie za kontrahentem ominięcie barier handlowych system podatkowy w kraju lokaty 0,69 0,68 0,68 0,67 0,67 0,66 0,66 0,64 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 Wskaźnik ważności
Czynniki stymulujące podjęcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (poza UE-12) nowe rynki zbytu 0,89 korzystne perspektywy wzrostu gospodarczego 0,80 znalezienie niszy rynkowej 0,78 bliskość istniejących rynków zbytu 0,77 pełniejsze wykorzystanie posiadanych zasobów 0,75 ceny zasobów pracy 0,69 dostępność zasobów pracy 0,65 podążanie za kontrahentem 0,65 niska konkurencyjność przedsiębiorstw kraju lokaty regulacje prawne dotyczące działalności gospodarczej w kraju lokaty zmniejszenie ryzyka prowadzonej działalności 0,57 0,56 0,65 ceny nieruchomości ceny materiałów, półproduktów (usług pomocniczych) 0,55 0,55 ominięcie barier handlowych 0,55 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 Wskaźnik ważności
Czynniki ograniczające podjęcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w krajach starej 15 Unii Europejskiej nasycony rynek zbytu 0,67 wysoka konkurencyjność firm kraju lokaty 0,65 ceny nieruchomości 0,61 ceny zasobów pracy 0,61 brak możliwości znalezienia niszy rynkowej 0,58 wysokie podatki 0,57 ceny materiałów, półproduktów (usług pomocniczych) niekorzystne regulacje prawne dotyczące działalności gospodarczej ograniczona dostępność zasobów pracy 0,57 0,56 0,54 wysokie ryzyko działalności 0,51 niestabilność przepisów prawnych 0,51 korupcja 0,50 ceny zasobów surowcowych ograniczona możliwość pełniejszego wykorzystania posiadanych zasobów przeszkody w handlu 0,49 0,49 0,49 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 Wskaźnik ważności
Czynniki ograniczające podjęcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w krajach nowej 12 Unii Europejskiej nasycony rynek zbytu 0,63 brak programów wsparcia dla inwestorów 0,60 wysoka konkurencyjność firm kraju lokaty 0,59 wysokie ryzyko działalności 0,53 ceny zasobów pracy 0,52 niekorzystne regulacje prawne dotyczące działalności gospodarczej wysokie podatki 0,47 0,51 rozbudowana biurokracja 0,46 niestabilność przepisów prawnych 0,46 ceny nieruchomości ceny materiałów, półproduktów (usług pomocniczych) brak możliwości znalezienia niszy rynkowej 0,46 0,43 0,43 mało przyjazny stosunek do przedsiębiorczości 0,40 ceny zasobów surowcowych 0,40 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 Wskaźnik ważności
Czynniki ograniczające podjęcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (poza UE-12) wysokie ryzyko działalności 0,66 rozbudowana biurokracja 0,64 niestabilność przepisów prawnych 0,61 przeszkody w handlu 0,58 niekorzystne regulacje prawne dotyczące działalności gospodarczej korupcja 0,57 0,56 brak programów wsparcia dla inwestorów 0,55 mało przyjazny stosunek do przedsiębiorczości 0,55 ceny zasobów pracy 0,54 wysoka konkurencyjność firm kraju lokaty 0,52 wysokie podatki 0,51 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 Wskaźnik ważności
Stopień spełnienia oczekiwań związanych z podjęciem bezpośrednich inwestycji zagranicznych rozszerzenie rynków zbytu 35,9% 39,1% 25,0% poprawa stanu posiadanych zasobów 18,8% 48,4% 18,8% 12,5% obniżenie kosztów prowadzonej działalności 9,4% 48,4% 20,3% 4,7% 10,9% wzrost rentowności kapitału 15,6% 39,1% 23,4% 6,3% 3,1% wzrost wartości przedsiębiorstwa 21,9% 42,2% 17,2% 4,7% 4,7% ograniczenie ryzyka 6,3% 43,8% 23,4% 6,3% 17,2% korzystanie z programów wsparcia dla inwestora 9,4% 26,6% 20,3% 10,9% 31,3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% wysoki średni niski nie spełniły się nie mieliśmy oczekiwań odmowa
Ważność zasobów niematerialnych dla podjęcia bezpośrednich inwestycji zagranicznych przez polskie przedsiębiorstwa Wskaźnik oceny (od 0 do 3) 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 wykształcenie pracowników 1,73 kwalifikacje zawodowe 1,98 predyspozycje psychofizyczne (zdolności, charakter, talenty) 1,81 wiedza i umiejętności pracowników 2,06 doświadczenie pracowników 2,13 postawy pracowników (przedsiębiorczość, zapał, inwencja) 2,06 przywództwo 1,94 kultura organizacyjna system informacyjny (w tym IT) 1,92 1,91 3,0 Skala oceny: bez znaczenia 0 umiarkowanie ważny 1 ważny 2 bardzo ważny 3 system zarządzania jakością organizacyjne know-how prawa własności intelektualnej lojalność klientów znajomość rynków kanały dystrybucji marka produktów/usług jakość produktów/usług 1,98 1,77 1,55 1,64 2,16 2,02 2,17 2,20 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 2,13 współpraca z innymi przedsiębiorstwami 1,78 0,0 kapitał własny finansowy
Ważność zasobów niematerialnych do budowania przewagi konkurencyjnej w krajach lokaty bezpośrednich inwestycji zagranicznych wykształcenie pracowników kwalifikacje zawodowe predyspozycje psychofizyczne (zdolności, charakter, talenty) wiedza i umiejętności pracowników doświadczenie pracowników Wskaźnik oceny (od 0 do 3) 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 1,95 2,27 2,16 2,20 2,27 postawy pracowników (przedsiębiorczość, zapał, inwencja) 2,25 Skala oceny: bez znaczenia 0 umiarkowanie ważny 1 ważny 2 bardzo ważny 3 przywództwo kultura organizacyjna system informacyjny (w tym IT) system zarządzania jakością organizacyjne know-how prawa własności intelektualnej lojalność klientów znajomość rynków kanały dystrybucji marka produktów/usług jakość produktów/usług współpraca z innymi przedsiębiorstwami 1,98 1,97 1,95 1,92 1,98 1,81 2,00 2,20 2,09 2,20 2,20 2,06
Pespektywy dotyczące bezpośrednich inwestycji zagranicznych polskich przedsiębiorstw trudno powiedzieć 6,3% zamierzamy się wycofać 4,7% odmowa 1,6% zamierzamy rozwijać obecnie posiadaną (-e) za granicą spółkę (-i), oddział (-y) 15,6% zamierzamy ograniczyć 4,7% zamierzamy otworzyć nową (-e) spółkę (-i), oddział (-y) 14,1% nie przewidujemy zmian 53,1%
Katedra Inwestycji i Nieruchomości ul. Gagarina 13A, 87-100 Toruń www.econ.umk.pl Grupa Naukowo-Badawcza SKOLAR www.skolar.umk.pl