KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ I RADY

KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 24.1.2018r. COM(2018) 46 final KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ I RADY Trzynaste sprawozdanie z postępu prac nad stworzeniem rzeczywistej i skutecznej unii bezpieczeństwa PL PL

I. WPROWADZENIE Niniejsze sprawozdanie z postępu prac nad stworzeniem rzeczywistej i skutecznej unii bezpieczeństwa jest trzynastym comiesięcznym sprawozdaniem i obejmuje działania w dwóch głównych dziedzinach: zwalczanie terroryzmu i przestępczości zorganizowanej oraz środków, które wspierają występowanie tych zjawisk, a także wzmocnienie naszej obrony i budowanie odporności wobec wymienionych zagrożeń. Dnia 14 grudnia 2017 r. we wspólnej deklaracji w sprawie priorytetów ustawodawczych UE na lata 2018 2019, podpisanej przez przewodniczących Parlamentu Europejskiego, rotacyjnej prezydencji Rady oraz Komisji Europejskiej w imieniu trzech instytucji, ponownie podkreślono kluczowe znaczenie skuteczniejszej ochrony bezpieczeństwa obywateli 1 poprzez umieszczenie tej kwestii w centrum unijnych prac legislacyjnych. Priorytetowo traktowane są inicjatywy mające na celu zapewnienie, by organy państw członkowskich wiedziały, kto przekracza wspólną granicę zewnętrzną UE, wprowadzenie interoperacyjnych systemów informacyjnych UE służących do zarządzania bezpieczeństwem, granicami i migracją, a także wzmocnienie instrumentów do walki z terroryzmem i praniem pieniędzy. W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono postępy dokonane w realizacji priorytetów ustawodawczych związanych z unią bezpieczeństwa. Komisja będzie nadal dążyć do zapewnienia postępów w tej dziedzinie, w ścisłej współpracy ze wszystkimi instytucjami i zgodnie z programem prac Komisji na 2018 r., w którym ta kwestia także traktowana jest priorytetowo 2. Prace te posłużą jako wkład w nieformalne spotkanie przywódców państw poświęcone kwestiom bezpieczeństwa wewnętrznego, które zgodnie z zapowiedzią zawartą w Agendzie przywódców ma odbyć się w Wiedniu we wrześniu 2018 r 3. W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono również działania, jakie Komisja zamierza podjąć, aby zwiększyć wsparcie dla państw członkowskich w zakresie przeciwdziałania radykalizacji postaw zarówno w internecie, jak i poza nim, w szczególności poprzez wdrożenie wstępnych ustaleń i zaleceń Grupy Eksperckiej na Wysokim Szczeblu ds. Radykalizacji Postaw 4 i zacieśnienie współpracy z platformami internetowymi na rzecz zwalczania treści terrorystycznych w internecie. Przeciwdziałanie i zwalczanie radykalizacji postaw jest kluczowym wyzwaniem dla państw członkowskich, które wymaga skoordynowanego podejścia zarówno na poziomie rządów, jak i na poziomie lokalnym. Grupa ekspertów powołana została w lipcu 2017 r. w celu opracowania wytycznych dla przyszłych działań. Określiła ona szereg zagadnień priorytetowych, które wymagają dalszych kroków. Ponadto w niniejszym sprawozdaniu przedstawiono również postępy w realizacji innych priorytetowych działań dotyczących unii bezpieczeństwa, a w szczególności działań w zakresie cyberbezpieczeństwa, ochrony przestrzeni publicznej, badań nad bezpieczeństwem oraz zewnętrznego wymiaru walki z terroryzmem. 1 2 3 4 https://ec.europa.eu/commission/publications/joint-declaration-eus-legislative-priorities-2018_en COM(2017) 650 final (24.10.2017). https://www.consilium.europa.eu/media/21584/leadersagenda_pl03.pdf http://ec.europa.eu/transparency/regexpert/index.cfm?do=groupdetail.groupdetail&groupid=3552&la ng=pl 1

II. WDROŻENIE PRIORYTETÓW USTAWODAWCZYCH We wspólnej deklaracji w sprawie priorytetów ustawodawczych UE na lata 2018 2019 trzy instytucje uzgodniły, że w ramach procesu legislacyjnego priorytetowo traktowane będzie 31 nowych inicjatyw na rzecz bardziej zjednoczonej, silniejszej i demokratyczniejszej Unii, w celu zapewnienia rzeczywistych postępów w ich procedowaniu i, w miarę możliwości, zakończenia prac nad nimi przed wyborami europejskimi w 2019 r. Skuteczniejsza ochrona bezpieczeństwa naszych obywateli to pierwszy z obszarów wymienionych w dokumencie roboczym załączonym do wspólnej deklaracji. Wśród priorytetów ustawodawczych wymienione są wnioski Komisji dotyczące interoperacyjności 5 systemów informacyjnych służących do zarządzania bezpieczeństwem, granicami i migracją, które zostały przyjęte w grudniu 2017 r. Prace nad tymi wnioskami w Parlamencie Europejskim i w Radzie już rozpoczęto. Komisja przedstawiła te wnioski Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (LIBE) Parlamentu Europejskiego w dniu 15 stycznia 2018 r. Pierwsze dyskusje odbyły się na szczeblu grupy roboczej Rady. Ze względu na wysoki priorytet nadany tej inicjatywie Komisja współpracuje z Parlamentem Europejskim i Radą, aby postępy były tak szybkie, jak to możliwe. Jeśli chodzi o prace na rzecz wyeliminowania luk informacyjnych, prowadzone są rozmowy trójstronne między współprawodawcami na temat wniosku Komisji dotyczącego ustanowienia europejskiego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS) 6. Ze względu na znaczenie tego wniosku, również w kontekście wspólnego celu, jakim jest osiągnięcie szybkich postępów w zakresie interoperacyjności, Komisja wzywa współprawodawców do osiągnięcia porozumienia w najbliższych tygodniach. Jeżeli chodzi o prace na rzecz maksymalnego wykorzystania istniejących systemów informacyjnych, obecnie trwają rozmowy trójstronne między współprawodawcami na temat trzech wniosków ustawodawczych mających na celu wzmocnienie Systemu Informacyjnego Schengen (SIS) 7. Komisja wzywa obu współprawodawców do szybkiego osiągnięcia porozumienia w sprawie tych wniosków, które są ważnym krokiem ku lepszym i inteligentniejszym systemom informacyjnym służącym do zarządzania granicami i bezpieczeństwem oraz ku ich interoperacyjności 8. Jeśli chodzi o uzupełniający wniosek Komisji w sprawie ułatwienia wymiany danych z rejestrów karnych na temat obywateli państw trzecich w UE za pośrednictwem europejskiego systemu przekazywania informacji z rejestrów karnych (ECRIS) 9, głosowanie Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (LIBE) Parlamentu Europejskiego w sprawie mandatu negocjacyjnego ma odbyć się dnia 25 stycznia 2018 r. Komisja wzywa obu współprawodawców do niezwłocznego osiągnięcia porozumienia w sprawie wniosków dotyczących reformy tego systemu. Równolegle do tych prac legislacyjnych rezultaty przynosić zaczynają praktyczne wysiłki na rzecz intensyfikacji wymiany informacji. Na przykład Europol stwierdza, że w 2017 r. za pośrednictwem aplikacji SIENA Europol, 5 6 7 8 9 COM(2017) 793 final oraz COM(2017) 794 final (12.12.2017). COM(2016) 731 final (16.11.2016). COM(2016) 881 final, 882 final oraz 883 final (21.12.2016). Zob. komunikat z kwietnia 2016 r. Sprawniejsze i bardziej inteligentne systemy informacyjne do celów zarządzania granicami i zapewnienia bezpieczeństwa (COM(2016) 205 final, 6.4.2016) oraz przyjęte przez Komisję podejście do zarządzania danymi dotyczącymi ochrony granic i bezpieczeństwa określone w siódmym sprawozdaniu z postępów prac nad stworzeniem rzeczywistej i skutecznej unii bezpieczeństwa (COM(2017) 261 final z 16.5.2017). COM(2017) 344 final (29.6.2017). 2

państwa członkowskie i strony trzecie wymieniły ponad milion wiadomości 10. Komisja będzie nadal współpracować ze wszystkimi państwami członkowskimi na rzecz pełnego wdrożenia i stosowania istniejących systemów informacyjnych, zwłaszcza z tymi państwami członkowskimi, które wciąż są na niewystarczająco zaawansowanym etapie wdrażania unijnej dyrektywy w sprawie danych dotyczących przelotu pasażera (PNR) 11. Dyrektywa ta powinna zostać w pełni wdrożona do dnia 25 maja 2018 r. W czerwcu 2017 r. Komisja przedstawiła wniosek ustawodawczy 12 w sprawie wzmocnienia mandatu agencji eu-lisa 13, tak by agencja ta mogła zapewnić wdrożenie pod względem technicznym nowego podejścia do zarządzania danymi dotyczącymi granic i bezpieczeństwa. Na sesji plenarnej w styczniu 2018 r. Parlament Europejski przyjął mandat do rozpoczęcia negocjacji w sprawie wniosku Komisji, co pozwala na rozpoczęcie debaty międzyinstytucjonalnej. W dziedzinie wykrywania finansowania terroryzmu i zapobiegania mu Rada UE i Parlament Europejski osiągnęły w dniu 13 grudnia 2017 r. porozumienie polityczne w sprawie wniosku Komisji dotyczącego zmiany czwartej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy (tzw. piąta dyrektywa w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy) 14. Ostateczny kompromisowy tekst musi jeszcze zostać formalnie zatwierdzony przez obie instytucje. Zmieniona dyrektywa zostanie prawdopodobnie opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE do połowy 2018 r., a data jej wejścia w życie nastąpi po 18 miesiącach od dnia jej publikacji, tj. do końca 2019 r. Dyrektywa zawiera szereg nowych środków, które mają pomóc władzom krajowym w lepszym wykrywaniu nielegalnych przepływów finansowych. Kluczowym elementem dyrektywy jest zwiększenie przejrzystości co do tego, kto faktycznie jest właścicielem przedsiębiorstw, trustów i innych porozumień prawnych poprzez zaostrzenie wymagań dotyczących rejestrów beneficjentów rzeczywistych. Rejestr rzeczywistych beneficjentów spółek będzie całkowicie jawny, a rejestr trustów i innych porozumień prawnych będzie w pełni dostępny dla właściwych organów i podmiotów zobowiązanych (takich jak banki) oraz dla każdego członka społeczeństwa, który będzie w stanie wykazać uzasadniony interes w tym, aby mieć dostęp do takich informacji. Dyrektywa rozszerza również dostęp jednostek analityki finansowej do stosownych informacji, w tym rejestrów nieruchomości i nowo utworzonych scentralizowanych rejestrów kont bankowych. Zakłada ona także zwiększenie współpracy i łatwiejszą wymianę informacji między organami nadzoru finansowego w UE. Innym istotnym elementem dyrektywy jest znaczne zmniejszenie anonimowości towarzyszącej produktom takim jak karty przedpłacone lub waluta wirtualna. Wreszcie dyrektywa wprowadza pewne dodatkowe kryteria, w tym kryterium przejrzystości, w odniesieniu do sporządzania wykazu państw trzecich wysokiego ryzyka, co pozwala zagwarantować wysoki poziom zabezpieczeń w odniesieniu do przepływów finansowych z państw trzecich wysokiego ryzyka. 10 11 12 13 14 https://www.europol.europa.eu/newsroom/news/more-one-million-operational-messages-shared-betweeneuropol-member-states-and-third-parties-in-2017. SIENA to aplikacja sieci bezpiecznej wymiany informacji, którą zarządza Europol i która umożliwia szybką i bezpieczną komunikację i wymianę operacyjnych i strategicznych informacji kryminalnych. Dyrektywa 2016/681 (27.4.2016). COM(2017) 352 final (29.6.2017). Europejska Agencja ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości. COM(2016) 450 final (5.7.2016). 3

Po tym jak Parlament Europejski przyjął w dniu 11 grudnia 2017 r. swoje stanowisko na temat wniosku Komisji dotyczącego dyrektywy w sprawie ujednolicenia definicji i sankcji karnych w odniesieniu do prania pieniędzy 15, rozmowy międzyinstytucjonalne rozpoczęły się w dniu 17 stycznia 2018 r. W obszarze cyberbezpieczeństwa współprawodawcy pracują obecnie nad wnioskiem Komisji 16 dotyczącym rozporządzenia ustanawiającego nowy mandat Agencji Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji (ENISA) oraz europejskie ramy certyfikacji (akt ws. bezpieczeństwa cybernetycznego). Odbyło się kilka rund rozmów na szczeblu grupy roboczej Rady. Komisja Przemysłu, Badań Naukowych i Energii Parlamentu Europejskiego przeprowadziła pierwsze wysłuchanie dnia 27 listopada 2017 r. W związku z szybko zmieniającymi się zagrożeniami cybernetycznymi Komisja wzywa współprawodawców do kontynuowania prac nad tym wnioskiem i traktowania go jako kwestii priorytetowej, w celu osiągnięcia porozumienia przed końcem roku. III. ZAPOBIEGANIE RADYKALIZACJI 1. Grupa Ekspercka na Wysokim Szczeblu ds. Radykalizacji Postaw Grupa Ekspercka na Wysokim Szczeblu ds. Radykalizacji Postaw, utworzona by przyspieszyć działania zapobiegające i przeciwdziałające radykalizacji postaw oraz by usprawnić koordynację i współpracę między wszystkimi odnośnymi zainteresowanymi podmiotami, przedstawiła swoje sprawozdanie okresowe 17 w listopadzie 2017 r. Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych omówiła ustalenia i wnioski grupy eksperckiej dnia 7 grudnia 2017 r. W swoim sprawozdaniu okresowym grupa ekspercka podkreśla dotychczasowe działania na rzecz zapobiegania radykalizacji postaw podjęte na szczeblu UE, w szczególności w ramach takich inicjatyw jak sieć upowszechniania wiedzy o radykalizacji postaw, Forum UE ds. Internetu oraz Europejska Sieć Komunikacji Strategicznej (ESCN). W sprawozdaniu wzywa się do zapewnienia bardziej systematycznego dialogu na temat przeciwdziałania radykalizacji postaw między państwami członkowskimi, osobami zawodowo zajmującymi się tymi kwestiami oraz badaczami, jak również do wzmocnienia struktur wsparcia na poziomie UE. Jest to zgodne z ustaleniami kompleksowej oceny polityki bezpieczeństwa UE, w ramach której stwierdzono, że potrzebna jest większa koordynacja unijnych działań prewencyjnych 18. W następstwie sprawozdania okresowego Komisja pracuje nad przyspieszeniem realizacji istniejących inicjatyw na rzecz przeciwdziałania radykalizacji postaw, zwiększeniem zaangażowania państw członkowskich oraz ustanowieniem mechanizmu współpracy na szczeblu UE. Komisja będzie stosowała stopniowe podejście, a pierwszym krokiem będzie zapewnienie lepszej koordynacji działań prewencyjnych na szczeblu UE. Komisja zastosuje się również do zaleceń grupy eksperckiej dotyczących podjęcia dalszych działań w kilku obszarach priorytetowych, aby dostosować się do skali i tempa wyzwań, jakie pojawiają się w związku z radykalizacją postaw. Zalecenia te będą realizowane 15 16 17 18 COM(2016) 826 final (21.12.2016). COM (2017) 477 final (13.9.2017). http://ec.europa.eu/transparency/regexpert/index.cfm?do=groupdetail.groupdetaildoc&id=36235&no=1 Zob. Dziewiąte sprawozdanie z postępu prac nad stworzeniem rzeczywistej i skutecznej unii bezpieczeństwa (COM(2017) 407 final z 26.7.2017) oraz załączony dokument roboczy służb Komisji (SWD(2017) 278 final). 4

w szczególności za pośrednictwem Centrum Doskonałości w ramach Sieci Upowszechniania Wiedzy o Radykalizacji Postaw, co potwierdzono w rocznym planie działania Centrum na rok 2018. Ponadto, w celu promowania wspólnych wartości poprzez edukację, w dniu 17 stycznia 2018 r. Komisja przyjęła zalecenie, w którym wezwała państwa członkowskie do podjęcia dalszych działań na rzecz propagowania krytycznego myślenia, umiejętności korzystania z mediów oraz wspólnych wartości w celu zwiększenia poczucia przynależności na poziomie lokalnym i krajowym 19. Jednym z takich priorytetowych obszarów wskazanych przez grupę ekspercką jest radykalizacja postaw w więzieniach, która pozostaje poważnym problemem. Komisja zintensyfikuje wymianę najlepszych praktyk i celowych projektów naukowo-badawczych i wspólnie z państwami członkowskimi zbada możliwości przeprowadzenia wzajemnych ocen programów deradykalizacji w ramach Sieci Upowszechniania Wiedzy o Radykalizacji Postaw. W dniu 27 lutego 2018 r. Komisja zorganizuje, we współpracy z prezydencją bułgarską, Europejską Organizacją Służby Więziennej i Kuratorskiej (EuroPris) oraz Organizacją Europejskich Służb Probacyjnych, konferencję w celu wymiany najlepszych praktyk wśród sędziów, prokuratorów oraz pracowników służby więziennej i probacyjnej, które to praktyki dotyczą przeciwdziałania radykalizacji postaw w więzieniach. Komisja nadal zapewniać będzie także, w ramach programu w obszarze wymiaru sprawiedliwości, dotacje na działania dla projektów w tej dziedzinie, w tym projektów w zakresie szkolenia zawodowego sędziów, prokuratorów oraz pracowników służby więziennej i probacyjnej. Na podstawie wymiany poglądów z osobami zawodowo zajmującymi się omawianymi kwestiami, decydentami politycznymi z państw członkowskich i podmiotami publicznymi Centrum Doskonałości w ramach Sieci Upowszechniania Wiedzy o Radykalizacji Postaw przygotowuje nową edycję podręcznika na temat przeciwdziałania radykalizacji postaw w zakładach karnych i środków probacyjnych, w którym przedstawione zostaną nowe praktyki. Konieczne jest również zwiększenie wysiłków w celu zwalczania propagandy terrorystycznej. Oprócz przeciwdziałania radykalizacji w sieci (zob. sekcja poniżej) Europejska Sieć Komunikacji Strategicznej i Centrum Doskonałości w ramach Sieci Upowszechniania Wiedzy o Radykalizacji Postaw udzielają wsparcia państwom członkowskim poprzez wymianę najlepszych praktyk w zakresie alternatywnych narracji oraz wzmocnienie ich zdolności w zakresie strategicznych działań komunikacyjnych w odpowiedzi na treści rozpowszechniane przez terrorystów. W celu lepszego wspierania działań na poziomie lokalnym Komisja przeanalizuje istniejące struktury wsparcia i wielopodmiotowe podejścia w celu określenia dobrych praktyk w zakresie lokalnej współpracy w dziedzinach takich jak protokoły wymiany informacji lub weryfikacja partnerów ze społeczeństwa obywatelskiego. Doświadczenia związane z projektami finansowanymi przez UE, wizyty studyjne i specjalne warsztaty Lokalnej Grupy Roboczej należącej do Sieci Upowszechniania Wiedzy o Radykalizacji Postaw będą stanowić wkład w ten przegląd. Sieć Upowszechniania Wiedzy o Radykalizacji Postaw jest gotowa udzielać dostosowanych do sytuacji porad w celu wsparcia działań na rzecz przeciwdziałania radykalizacji postaw podejmowanych na szczeblu lokalnym i krajowym. Kolejnym obszarem priorytetowym jest zjawisko zagranicznych bojowników terrorystycznych powracających z obszarów objętych konfliktami. Daisz poniósł straty 19 COM(2018) 23 final (17 stycznia 2018 r.). 5

terytorialne w Syrii i Iraku, a pośród ekspertów i ogólnie w społeczeństwie toczą się liczne debaty na temat tego, jak radzić sobie z wyzwaniami takimi jak problem dzieci i rodzin powracających z obszarów objętych konfliktami lub wychowywanych w zradykalizowanym środowisku. Komisja wraz z bułgarską prezydencją zorganizuje w kwietniu 2018 r. w Sofii konferencję w celu wymiany najlepszych praktyk i doświadczeń państw członkowskich w traktowaniu osób powracających, w tym kobiet i dzieci. Ponadto, biorąc pod uwagę zapotrzebowanie na ukierunkowane działania względem dzieci jako osób powracających, Komisja przeprowadzi analizę porównawczą istniejących podejść w zakresie przeprowadzania oceny ryzyka i potrzeb, a także wczesnego wykrywania. Równocześnie współpraca z państwami trzecimi, w szczególności Turcją, oraz z instytucjami międzynarodowymi, w tym ONZ i Światowym Forum na rzecz Zwalczania Terroryzmu, ma kluczowe znaczenie. Mając na uwadze powiązanie między bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym, Komisja, we współpracy z Europejską Służbą Działań Zewnętrznych, zwiększy swoje wsparcie na rzecz strategii prewencyjnych i mechanizmów współpracy w krajach partnerskich poza UE. Komisja stworzy grupę skupiającą ekspertów z UE, a także partnerów, którzy będą mogli być oddelegowani do działań zewnętrznych, i zapewni wsparcie dla utworzenia platformy organizacji społeczeństwa obywatelskiego, która stanie się centrum działań w zakresie zapobiegania radykalizacji postaw poza granicami UE. W 2018 r. Komisja opublikuje szereg zaproszeń do składania wniosków wspierających na szczeblu lokalnym badanie czynników przyczyniających się do brutalnego ekstremizmu w regionach priorytetowych. 2. Zwalczanie treści terrorystycznych w internecie Jak określono w programie prac Komisji na 2018 r. i w poprzednich sprawozdaniach o unii bezpieczeństwa, Komisja promuje współpracę z platformami, by wykrywać i usuwać treści terrorystyczne i inne nielegalne treści w internecie, a w razie potrzeby przedstawi wniosek ustawodawczy w sprawie usuwania treści terrorystycznych. W dniu 9 stycznia 2018 r. Komisja zorganizowała okrągły stół z udziałem przedstawicieli platform internetowych wysokiego szczebla, aby omówić postępy w przeciwdziałaniu rozprzestrzenianiu nielegalnych treści w internecie. Komisja wezwała platformy, aby zwiększyły i przyspieszyły postępy i inwestowanie w zasoby, aby lepiej chronić obywateli UE. Komisja liczy, że platformy internetowe pogłębią i nasilą swoje działania, w tym m.in. ściślej współpracować będą z krajowymi i międzynarodowymi organami ścigania, ułatwią podmiotom działającym w internecie dzielenie się wiedzą fachową, podejmą dalsze działania przeciwko ponownym pojawianiu się usuniętych już nielegalnych treści, zapewnią szybkie ich usuwanie i dalej inwestować będą w narzędzia do automatycznego wykrywania, zgodnie z komunikatem Komisji z września 2017 r. 20 Komisja pracuje nad nowymi sposobami śledzenia postępów za pomocą specjalnych wskaźników, jak również nad tym, by istniejące już dialogi były bardziej skoncentrowane i konkretne. Forum UE ds. Internetu opracowuje specjalny mechanizm sprawozdawczości obejmujący wskaźniki dotyczące usuwania treści terrorystycznych, w ramach którego platformy internetowe zostały poproszone o przedstawienie informacji. Informacje te zostaną wykorzystane na następnym posiedzeniu urzędników wysokiego szczebla w ramach Forum w lutym 2018 r. 20 COM(2017) 555 final (28.9.2017). 6

Komisja rozważa również obecnie bardziej konkretne działania, które można by szybko podjąć w celu poprawy reakcji na treści terrorystyczne w internecie, zanim podejmie decyzję, czy konieczne będzie ustawodawstwo w tym zakresie. IV. WDROŻENIE INNYCH PRIORYTETOWYCH INICJATYW DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA 1. Cyberbezpieczeństwo Komisja, we współpracy z Europejską Służbą Działań Zewnętrznych, będzie nadal realizować działania przedstawione we wspólnym komunikacie 21 z września 2017 r. Odporność, prewencja i obrona: budowa solidnego bezpieczeństwa cybernetycznego Unii Europejskiej. Komisja konsultuje się z zainteresowanymi stronami i pracuje nad oceną skutków dotyczącą wniosku ustawodawczego w sprawie stworzenia sieci centrów kompetencji w dziedzinie cyberbezpieczeństwa. Centralnym elementem tej sieci będzie Europejskie Centrum Badań Naukowych i Kompetencji w dziedzinie Cyberbezpieczeństwa. Jest to zgodne z konkluzjami Rady z listopada 2017 r. dotyczącymi wspólnego komunikatu, w których wezwano Komisję do przedstawienia tego wniosku ustawodawczego do połowy 2018 r. Komisja rozpoczęła również sporządzanie wykazów kompetencji w całej UE. Analizy Komisji zostaną uzupełnione przez wyniki badania w zakresie samodzielnej rejestracji, uruchomionego dnia 10 stycznia 2018 r. 22 Komisja prosi wszystkie zainteresowane ośrodki cyberbezpieczeństwa w całej UE o udostępnienie informacji o swoich kompetencjach i działaniach. Wreszcie, Komisja wywiązała się ze swojego zobowiązania do uruchomienia pilotażowego projektu o wartości 50 mln EUR w ramach programu ramowego Horyzont 2020 w celu wsparcia utworzenia sieci centrów kompetencji. Komisja przedstawiła państwom członkowskim wniosek w sprawie zmiany programu prac na lata 2018 2020 i planuje opublikować zaproszenie do składania wniosków w pierwszym kwartale 2018 r. We wrześniu 2017 r. Komisja zaproponowała 23, aby zwiększyć efekt odstraszający poprzez nowe instrumenty do walki z oszustwami i fałszowaniem bezgotówkowych środków płatniczych. Proponowana dyrektywa pozwoli wzmocnić zdolności organów ścigania w zakresie zwalczania tej formy przestępczości, wprowadzi również wspólne zasady dotyczące poziomu sankcji i wyjaśni zakres jurysdykcji państw członkowskich w odniesieniu do takich przestępstw. Komisja wzywa współprawodawców do przyjęcia mandatów negocjacyjnych, co umożliwi rozpoczęcie międzyinstytucjonalnych dyskusji w sprawie tego wniosku, tak aby porozumienie można było osiągnąć do końca roku. W październiku 2017 r. Komisja przedstawiła pakiet środków mających na celu wsparcie organów ścigania i organów wymiaru sprawiedliwości w przypadku gdy przestępcy stosują szyfrowanie. W związku z tym w 12. sprawozdaniu z postępów w realizacji unii bezpieczeństwa Komisja zobowiązała się do przedstawienia sprawozdania na temat środków finansowych udostępnionych na potrzeby wsparcia organów ścigania w przypadku gdy napotykają one przy swoich dochodzeniach szyfrowane treści 24. Mając na uwadze przedstawiony na forum Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w grudniu 2017 r. apel państw członkowskich o dalsze wsparcie, Komisja zasili budżet Europolu na 2018 r. dodatkową kwotą 5 mln EUR w celu zwiększenia zdolności Europolu 21 22 23 24 JOIN (2017) 450 final (13.9.2017). https://ec.europa.eu/eusurvey/runner/cybersecurity-survey. COM(2017) 489 final (13.9.2017). COM(2017) 779 final (12.12.2017). 7

w zakresie odszyfrowywania informacji legalnie uzyskanych w ramach dochodzeń. Jak zapowiedziano w październiku 2017 r., istnieje konieczność stałej oceny technicznych i prawnych aspektów szyfrowania w kontekście dochodzeń, zważywszy na nieustanny rozwój technik szyfrowania, coraz bardziej powszechne korzystanie z nich przez przestępców oraz ich wpływ na dochodzenia. Komisja będzie kontynuować te ważne prace. Jesienią ubiegłego roku Europejska Służba Działań Zewnętrznych przeprowadziła, we współpracy z Komisją, dialogi w sprawach cybeprzestrzeni z Chinami, Indiami, Stanami Zjednoczonymi i Brazylią. W ramach tych dialogów omówiono wdrożenie norm bezpieczeństwa cybernetycznego, środków budowy zaufania w zakresie cyberbezpieczeństwa, stosowanie obowiązującego prawa międzynarodowego w cyberprzestrzeni oraz wewnętrzne polityki cybernetyczne UE i krajów partnerskich. Ponadto poczyniono postępy w zakresie budowania zdolności cyfrowych w państwach trzecich. Jeśli chodzi o cyberobronę, sprawozdanie z wdrożenia ram polityki w zakresie cyberobrony zostało przyjęte przez Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa. Doroczne konsultacje pracowników wysokiego szczebla UE i NATO dotyczące cyberprzestrzeni miały miejsce dnia 8 grudnia 2017 r. i poświęcone były wdrażaniu działań dotyczących cyberprzestrzeni w ramach wspólnej deklaracji. W grudniu 2017 r. Europejska Służba Działań Zewnętrznych podjęła także z państwami członkowskimi działania w celu nadania operacyjności wytycznym dotyczącym realizacji unijnych ram regulujących wspólną dyplomatyczną reakcję podmiotów państwowych i niepaństwowych w obliczu cyberataków. 2. Ochrona przestrzeni publicznej Komisja wdraża Plan działania na rzecz wspierania ochrony przestrzeni publicznej 25 w trybie priorytetowym, zgodnie z programem prac Komisji na 2018 r. W dniu 20 grudnia 2017 r. Komisja zorganizowała pierwsze spotkanie unijnego forum operatorów, które skupia organy publiczne i podmioty prywatne reprezentujące różne przestrzenie publiczne, takie jak obszary transportu, centra wystawiennicze, stadiony, szpitale, centra handlowe i branżę rozrywkową. Celem forum jest promowanie współpracy publiczno-prywatnej w zakresie ochrony przestrzeni publicznej przez wymianę doświadczeń i dobrych praktyk, wymianę informacji, promowanie uczenia się międzysektorowego i opracowywanie wytycznych. Obejmuje to działania takie jak wykrywanie, testowanie nowych technologii i rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa, opracowywanie norm i przeprowadzanie oceny ryzyka i podatności na zagrożenia. Wszyscy uczestnicy podkreślili znaczenie rozwijania prawdziwego partnerstwa publiczno-prywatnego, zarówno na poziomie UE, jak i na poziomie krajowym oraz potrzebę kontynuowania prac na specjalnych posiedzeniach dotyczących konkretnych sektorów, takich jak transport, imprezy masowe, branże rozrywkowa i hotelowa oraz handel. Równocześnie z pierwszym posiedzeniem unijnego forum operatorów, biorąc pod uwagę fakt, że sporo ataków terrorystycznych przeprowadzono przy użyciu wynajętych pojazdów, dnia 21 grudnia 2017 r. Komisja zorganizowała również spotkanie z sektorem wynajmu samochodów. Operatorzy zgodzili się z państwami członkowskimi co do konieczności dalszego zwiększania świadomości w tej kwestii tak, aby pracownicy posiadali odpowiednie narzędzia i umiejętności rozpoznawania podejrzanych przypadków wynajmu w kontekście zwalczania terroryzmu. Komisja utworzy portal, aby ułatwić wymianę dobrych praktyk w tej dziedzinie. 25 COM(2017) 612 final (18.10.2017). 8

W planie działania wzywa się do nawiązania bliskiego dialogu z władzami regionalnymi i lokalnymi. W tym celu Komisja i Komitet Regionów organizują w Brukseli konferencję w dniu 8 marca, na którą zaproszono prezydentów i burmistrzów wielu miast europejskich, w tym miast, które ucierpiały na skutek ataków terrorystycznych, aby ułatwić wymianę poglądów na temat ochrony przestrzeni publicznej. Na konferencji zostaną wyciągnięte wnioski z ostatnich ataków i zidentyfikowane najlepsze praktyki stosowane w miastach w całej Unii. Podsumowane zostaną także trwające lub planowane projekty pilotażowe i podejmie się próbę określenia, w jaki sposób finansowanie UE może najlepiej wspierać te wysiłki. Finansowanie jest istotnie ważnym aspektem wsparcia na rzecz ochrony przestrzeni publicznej. Uruchomieniu planu działania towarzyszyły zaproszenia do składania wniosków w ramach Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego części dotyczącej współpracy policyjnej na łączną kwotę 18,5 mln EUR oraz, w dłuższej perspektywie czasowej zapowiedź dodatkowego finansowania o wartości do 100 mln EUR w ramach innowacyjnych działań miejskich 26 będących częścią Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Po zakończeniu konsultacji publicznych rozpoczętych w dniu 15 września 2017 r., w dniu 18 stycznia 2018 r. Komisja zorganizowała w Brukseli warsztaty z udziałem zainteresowanych stron na temat bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej z perspektywy miast. Wraz z przedstawicielami rządów krajowych i władz lokalnych, sieci europejskich, środowiska akademickiego i naukowego, organizacji pozarządowych i innych instytucji międzynarodowych uczestnicy warsztatów omówili najważniejsze kwestie związane z bezpieczeństwem w miastach i rozwiązania tych kwestii, jakie należy zapewnić na szczeblu lokalnym. Wyniki tych warsztatów przyczynią się do określenia zakresu działań w ramach innowacyjnych działań miejskich i agendy miejskiej UE. Ponadto Komisja podejmuje działania w celu zaradzenia zagrożeniom dla bezpieczeństwa w sektorze komercyjnych usług transportu drogowego. Zestaw operacyjnych wytycznych z zakresu bezpieczeństwa został opublikowany w styczniu 2018 r. i ma pomóc europejskim kierowcom samochodów ciężarowych, przedsiębiorstwom transportowym i innym ważnym podmiotom z tego sektora uporać się z problemem kradzieży ładunków, pasażerów na gapę podróżujących ciężarówkami i ewentualnych zagrożeń terrorystycznych. Zaktualizowano i zmodernizowano także dobre praktyki w dziedzinie bezpieczeństwa, które szybko się dezaktualizują w obliczu stale zmieniających się zagrożeń, powstających technologii i zmian regulacyjnych. 3. Badania nad bezpieczeństwem Budżet na badania i innowacje w ramach unii bezpieczeństwa, jednego z czterech obszarów zainteresowania w programie prac na lata 2018 2020 w ramach programu Horyzont 2020, wynosi 1 mld euro, co stanowi 50 % całkowitej kwoty środków publicznych na badania nad bezpieczeństwem w UE. Badania na temat zagrożeń dla bezpieczeństwa będą stanowić podstawę dla skoordynowanej reakcji UE i pozwolą ograniczyć ryzyko związane z terroryzmem, poważną przestępczością, bezpieczeństwem granic, cyberprzestępczością, zagrożeniami hybrydowymi i zagrożeniami w innych obszarach. W ramach społeczności użytkowników na rzecz bezpieczeństwa i odpornych społeczeństw Komisja zorganizowała w grudniu 2017 r. dwa warsztaty na temat projektów dotyczących 26 http://www.uia-initiative.eu/en 9

radykalizacji postaw oraz cyberprzestępczości. W warsztacie na temat przeciwdziałania radykalizacji postaw udział wzięli przedstawiciele odpowiednich projektów badawczych w ramach 7. programu ramowego, programu Horyzont 2020 (badania nad bezpieczeństwem), Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego części dotyczącej współpracy policyjnej, a także członkowie Sieci Upowszechniania Wiedzy o Radykalizacji Postaw. Warsztat ten pozwolił zidentyfikować obszary synergii, w których badania nad bezpieczeństwem mogą wspomóc działania UE na rzecz przeciwdziałania radykalizacji postaw. W warsztacie na temat cyberprzestępczości udział wzięli uczestnicy z powiązanych projektów badawczych, Europejskiego Centrum ds. Walki z Cyberprzestępczością (EC3) przy Europolu i przedstawiciele dwóch sieci organów ścigania, które utworzono w ubiegłym roku w ramach programu Horyzont 2020, aby poprawić jakość absorpcji wyników badań przez rynek. Na warsztatach przedstawiono wyniki szeregu projektów dotyczących różnych aspektów cyberprzestępczości, takich jak informatyka śledcza i dowody cyfrowe, złośliwe oprogramowanie uwarunkowane finansowo, waluta wirtualna, wykrywanie treści terrorystycznych w internecie lub analizy dużych zbiorów danych. 4. Zewnętrzny wymiar walki z terroryzmem UE posiada obecnie sieć ekspertów ds. zwalczania terroryzmu/ds. bezpieczeństwa w 13 delegaturach UE w państwach trzecich. Sieć ta generowała rzeczywistą wartość dodaną dzięki tworzeniu kluczowego związku między zewnętrznym i wewnętrznym bezpieczeństwem UE i jest istotnym elementem wsparcia UE dla państw trzecich w walce z terroryzmem. W konkluzjach Rady z czerwca 2017 r. w sprawie działań zewnętrznych UE w tej dziedzinie doceniono wartość pracy wykonanej przez unijnych ekspertów w terenie oraz wezwano do rozszerzenia geograficznego i funkcjonalnego zakresu działania sieci. Decyzja ta została przyjęta w dniu 18 stycznia 2018 r. przez Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa/Wiceprzewodniczącego Komisji. Czterech nowych ekspertów zostanie wkrótce oddelegowanych do następujących delegatur UE: misji UE przy ASEAN w Dżakarcie, której działania obejmują Azję Południowo-Wschodnią; delegatury UE w Biszkeku (Kirgistan), której działania obejmują kraje Azji Środkowej; delegatury UE w Nairobi (Kenia), której działania obejmują Róg Afryki; delegatury UE w Addis Abebie (Etiopia), w celu prowadzenia współpracy z Unią Afrykańską oraz jej regionalnymi i funkcjonalnymi instytucjami. V. PODSUMOWANIE W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono postępy w realizacji inicjatyw związanych z bezpieczeństwem określonych we wspólnej deklaracji w sprawie priorytetów ustawodawczych UE na lata 2018 2019. Przeprowadzenie tych inicjatyw będzie miało kluczowe znaczenie dla stworzenia skutecznej i rzeczywistej unii bezpieczeństwa, zapewniającej lepszą ochronę swoim obywatelom. Niniejsze sprawozdanie zawiera również aktualne informacje na temat szeregu działań na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa wewnętrznego podejmowanych na szczeblu UE w różnych dziedzinach polityki, w szczególności działań mających na celu zwiększenie wsparcia dla wysiłków państw członkowskich na rzecz zwalczania radykalizacji postaw na szczeblu krajowym i lokalnym, co stanowi odzwierciedlenie tymczasowych zaleceń Grupy Eksperckiej na Wysokim Szczeblu ds. Radykalizacji Postaw. Komisja wzywa wszystkie zaangażowane podmioty do priorytetowego kontynuowania tych prac, współpracy między różnymi 10

sektorami i poziomami polityki i do wymiany najlepszych praktyk, tak aby zapobiec radykalizacji postaw, co stanowi wspólne wyzwanie. Komisja będzie nadal regularnie przedstawiać sprawozdania z postępów w tworzeniu rzeczywistej i skutecznej unii bezpieczeństwa. 11