Dlaczego szkoła wyŝsza powinna włączać uczenie się przez całe Ŝycie (Lifelong Learning) do swej misji i strategii?

Dlaczego szkoła wyŝsza powinna włączać uczenie się przez całe Ŝycie (Lifelong Learning) do swej misji i strategii? Andrzej Kraśniewski Politechnika Warszawska Seminarium Bolońskie, Akademia im. J. Długosza, 22.03.2013

... bo tak robią inni LLL jako element misji uczelni, 2010/11 źródło: The European Higher Education Area in 2012: Bologna Process Implementation Report, European Commission, 2012 2

PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być moŝe)? Zakończenie 3

Uczenie się przez całe Ŝycie lifelong learning (LLL) proces uczenia się odbywa się przez całe Ŝycie i obejmuje róŝne formy uczenia się (formalne, pozaformalne i nieformalne) odbywa się w rozmaitych warunkach i w róŝnych sytuacjach Ŝyciowych (life-wide learning - LWL) uczenie się ma róŝne cele przygotowanie do pracy zawodowej doskonalenie kompetencji zawodowych w celu poprawy zatrudnialności rozszerzenie wiedzy i umiejętności niezwiązanych z wykonywaną pracą zawodową rozwój osobowości zachowanie sprawności intelektualnej cele te mogą się z czasem zmieniać 4

Uczenie się przez całe Ŝycie (LLL) Europejski obszar uczenia się przez całe Ŝycie* proces uczenia się rozpatrywany przede wszystkim z punktu widzenia osoby uczącej się, a nie instytucji i osób prowadzących kształcenie równorzędność uczenia się w róŝnych formach, miejscach i okresach Ŝycia moŝliwość poddania się procedurze walidacji osiągniętych efektów uczenia się - niezaleŝnie od formy uczenia się * Making a European area of lifelong learning a reality, Komunikat Komisji Europejskiej, COM(2001) 678, listopad 2001 5

LLL a ramy kwalifikacji Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady (24 kwietnia 2008 r.) w sprawie ustanowienia Europejskich Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe Ŝycie ERK/PRK instrument wspomagający realizację idei LLL LLL efekty uczenia się ramy kwalifikacji (ERK, PRK) 6

LLL a kształcenie ustawiczne kształcenie ustawiczne określone w ustawie o systemie oświaty nie występuje w ustawie Prawo o szkolnictwie wyŝszym Dotyczy osób, które spełniły obowiązek szkolny i uczą się w placówkach kształcenia ustawicznego, praktycznego, ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego uczęszczają do szkół dla dorosłych Uwaga skoncentrowana jest na młodszych osobach, często do 24 roku Ŝycia uczęszczaniu do placówek systemu oświaty źródło: Perspektywa uczenia się przez całe Ŝycie, 2011 7

LLL w szkołach wyŝszych tradycyjne rozumienie kursy, szkolenia studia podyplomowe studia niestacjonarne (dla pracujących) przygotowanie i doskonalenie zawodowe poszerzanie dostępu do SzW kształcenie przyszłych studentów uniwersytet otwarty (PL), uniwersytet trzeciego wieku rozwój osobisty trzecia misja 19 24 wiek 8

PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być moŝe)? Zakończenie 9

LLL kluczowy komponent PB (EOSW) Prague Communiqué (2001) Lifelong learning is an essential element of the European Higher Education Area. In the future Europe, built upon a knowledgebased society and economy, lifelong learning strategies are necessary to face the challenges of competitiveness and the use of new technologies and to improve social cohesion, equal opportunities and the quality of life. Kolejne komunikaty ministrów (2003, 2005, 2007, 2009) wskazanie róŝnych elementów tworzących kulturę uczenia się przez całe Ŝycie elastyczne ścieŝki kształcenia uznawanie efektów uczenia się osiągniętych poza systemem kształcenia formalnego (RPL) krajowe ramy kwalifikacji współpraca uczelni z interesariuszami zewnętrznymi, w tym pracodawcami 10

EUA Charter on LLL w odpowiedzi na apel premiera Francji podczas seminarium nt. LLL (Sorbona, grudzień 2007) zobowiązania ze strony uczelni zobowiązania ze strony rządów oczekiwane - umoŝliwiające uczelniom realizację swoich zobowiązań odniesienie do EUA Charter on LLL - w komunikacie ministrów (Leuven, 2009) 11

Zobowiązania ze strony uczelni 1. Embedding concepts of widening access and lifelong learning in their institutional strategies. 2. Providing education and learning to a diversified student population. 3. Adapting study programmes to ensure that they are designed to widen participation and attract returning adult learners. 4. Providing appropriate guidance and counselling services. 5. Recognising prior learning. 6. Embracing lifelong learning in quality culture. 7. Strengthening the relationship between research, teaching and innovation in a perspective of lifelong learning. 8. Consolidating reforms to promote a flexible and creative learning environment for all students. 9. Developing partnerships at local, regional, national and international level to provide attractive and relevant programmes. 10. Acting as role models of lifelong learning institutions. EUA Charter on LLL 12

EUCEN European University Continuing Education Network European Association for University Lifelong Learning Association in University Lifelong Learning ok. 200 członków z ok. 40 krajów Polska IROs Forum (International Relations Offices Forum) sieć jednostek współpracy z zagranicą polskich uczelni akademickich Uniwersytet Gdański SGH UAM (aplikacja) 13

PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być moŝe)? Zakończenie 14

- przedwczesna dezaktywacja edukacyjna trochę danych procent osób w wieku 25-64 uczestniczących w zorganizowanych formach kształcenia w okresie 4 tygodni poprzedzających badania, 2011 source: Delivering lifelong learning for knowledge, creativity and innovation, European Commission, COM(2007) 703, Nov. 2007 15

- przedwczesna dezaktywacja edukacyjna trochę danych procent studentów w wieku lat 30 i więcej, 2008/09 źródło: The European Higher Education Area in 2012: Bologna Process Implementation Report, European Commission, 2012 16

jak nas widzą... OECD Reviews of Tertiary Education - Poland (Sept. 2007) Strategies for promoting LLL are embryonic. the lifelong education offerings of tertiary institutions are underdeveloped, and the needs of adult learners do not seem to be a focus for tertiary institutions course provision. we were struck by the weakness, bordering on invisibility, of tertiary-level continuing education. links with the labour market are weak. 17

Bologna Scorecard (BP Stocktaking Exercise London 2007) jak nas widzą... 18

jak nas widzą... poziom zaawansowania w zakresie uznawania efektów uczenia się pozaformalnego i nieformalnego źródło: 2010 Update of the European Inventory on Validation of Non-formal and Informal Learning, Cedefop, 2010 19

jak nas widzą... uznawalność efektów uczenia się uzyskanych poza systemem kształcenia formalnego (recognition of prior learning) 2010/11 źródło: The European Higher Education Area in 2012: Bologna Process Implementation Report, European Commission, 2012 20

Dlaczego trzeba działać? niekorzystne zmiany demograficzne niedopasowanie struktury kierunkowej absolwentów do potrzeb rynku pracy nowe, korzystne uwarunkowania 21

niŝ demograficzny Prognoza zmian w liczbie studentów w okresie 2005-2025 (2005 = 100%) źródło: raport E&Y, IBnGR, 2010 22

zła struktura kierunkowa absolwentów zbyt mało absolwentów w pewnych obszarach science 3.9% engineering, manufacturing 7.5% zbyt duŝo absolwentów w innych obszarach social sciences, business, law 41.4% education 11.9% źródło: OECD Reviews of Tertiary Education Poland, Sept. 2007 rosnące bezrobocie wśród absolwentów szkół wyŝszych potrzeba przekwalifikowania 23

nowe korzystne uwarunkowania szybko rosnąca liczba osób z wyŝszym wykształceniem 40 30 20 10 odsetek osób z wykształceniem wyŝszym w wieku 30-34 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 UE 27 Polska źródło: Eurostat, Labour Force Survey (A. Chłoń-Domińczak, 2012) 24

nowe korzystne uwarunkowania skłonność do dalszego kształcenia - przede wszystkim osób dobrze wykształconych udział w LLL źródło: Bilans Kapitału Ludzkiego, 2011 (A. Chłoń-Domińczak, 2012) 25

Wizja i kierunki działania środowiskowa strategia rozwoju SzW strategia (perspektywa) rządowa plany MNiSW 26

środowiskowa strategia rozwoju SzW grudzień 2009 27

środowiskowa strategia rozwoju SzW Działalność edukacyjna uczelni cele strategiczne CS1: Dostosowanie systemu kształcenia do zmieniających się potrzeb społecznych CO1.1: Upowszechnienie uczenia się przez całe Ŝycie 1. Wspieranie przez państwo idei LLL, m.in. poprzez... 2. Pełnienie przez uczelnie roli integratorów procesu uczenia się przez całe Ŝycie w róŝnych warunkach i okolicznościach (LWL),... 3. Zapewnienie otwartości i droŝności systemu szkolnictwa wyŝszego, m.in. poprzez odpowiednią konstrukcję Krajowych Ram Kwalifikacji,... 4. Dostosowanie systemu kształcenia w uczelniach do poszerzającego się kręgu potencjalnych odbiorców,... 5. Oferowanie przez uczelnie moŝliwości kształcenia zindywidualizowanego,... 6. Wypracowanie koncepcji funkcjonowania jednostek edukacyjnych typu uniwersytet otwarty... 28

strategia (perspektywa) rządowa dokument opracowany przez Międzyresortowy Zespół ds. uczenia się przez całe Ŝycie, w tym KRK (luty 2011) roboczo przyjęty przez Komitet Rady Ministrów (marzec 2011) aneks do Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego 29

strategia (perspektywa) rządowa cele strategiczne 30

plany MNiSW Projekt załoŝeń projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyŝszym oraz niektórych innych ustaw (28.11.2012) 1. Celem proponowanej regulacji jest przede wszystkim: 1) ułatwienie dostępu do studiów wyŝszych osobom dojrzałym w ramach uczenia się przez całe Ŝycie... nowa regulacja, polegająca na potwierdzaniu przez uczelnię efektów uczenia się uzyskanych drogą inną niŝ formalną, czyli przez wykonywanie pracy, uczestnictwo w kursach i szkoleniach, samodoskonalenie, wolontariat itd. 31

PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być moŝe)? Zakończenie 32

Przykład: LLL w Strategii rozwoju PW 33

Przykład: LLL w Strategii rozwoju PW CS K1: Dostosowanie oferty edukacyjnej Uczelni do potrzeb gospodarczych i społecznych CO K1.3. Rozszerzenie systemu kształcenia ustawicznego (rozumianego jako realizacja idei LLL) 1. Dostosowanie oferty edukacyjnej do poszerzającego się kręgu potencjalnych odbiorców, charakteryzujących się zróŝnicowanymi potrzebami 2. Oferowanie w coraz większym stopniu moŝliwości kształcenia zindywidualizowanego, zarówno co do ścieŝki kształcenia przez całe Ŝycie, jak i poszczególnych jej elementów (studiów, kursów itp.) 3. Pełnienie przez Uczelnię w odniesieniu do kształcenia na poziomie wyŝszym - roli integratora procesu uczenia się przez całe Ŝycie w róŝnych warunkach i okolicznościach 4.... 34

Uczelnia jako integrator LLL Dwa wymiary integracji (w uczelni) integracja dotycząca oferty edukacyjnej: własnej i innych instytucji integracja dotycząca osoby uczącej się opracowanie i realizacja zindywidualizowanej elastycznej strategii LLL (istota LLL: osoba ucząca się w centrum) 35

brak spójności między róŝnymi krajami i w obrębie poszczególnych krajów COUNCIL RECOMMENDATION on the validation of non-formal and informal learning (20 December 2012) terminologia Validation [walidacja] means a process of confirmation by an authorised body that an individual has acquired learning outcomes measured against a relevant standard and consists of the following four distinct phases: 1. IDENTIFICATION [identyfikacja] through dialogue of particular experiences of an individual, 2. DOCUMENTATION [dokumentacja] to make visible the individual's experiences, 3. a formal ASSESSMENT [ocena, weryfikacja] of these experiences, 4. CERTIFICATION [formalne uznanie] of the results of the assessment which may lead to a partial or full qualification 36

Uczelnia jako integrator LLL Oferta dla osoby (potencjalnie) korzystającej z usług uczelni identyfikacja kwalifikacji i kompetencji + pomoc w udokumentowaniu posiadanych kompetencji określenie celu (celów) kształcenia (pomoc w planowaniu kariery zawodowej, ogólnego rozwoju,...) opracowanie projektu indywidualnej elastycznej strategii LLL (działań w zakresie LLL), obejmującej weryfikację i formalne uznanie kompetencji (certyfikacja) kształcenie (wykorzystujące ofertę uczelni i innych instytucji, ale takŝe samokształcenie) nowe zadania realizacja opracowanej strategii weryfikacja i formalne uznanie kompetencji (certyfikacja) kształcenie 37

Uczelnia jako integrator LLL Kluczowy element działań (zadanie) uczelni walidacja efektów uczenia się uzyskanych w wyniku uczenia się pozaformalnego i nieformalnego Uczenie się formalne (formal learning) poprzez udział w programach kształcenia i szkolenia prowadzących do uzyskania kwalifikacji pozaformalne (non-formal learning) zorganizowane instytucjonalnie, jednak poza programami kształcenia i szkolenia prowadzącymi do uzyskania kwalifikacji nieformalne (informal learning) niezorganizowane instytucjonalnie, realizowane w sposób zamierzony lub niezamierzony źródło: Perspektywa uczenia się przez całe Ŝycie, 2012 38

walidacja efektów uczenia się uzyskanych w wyniku uczenia się pozaformalnego i nieformalnego w wielu krajach - rozwiązania systemowe (dokumenty zawierające wskazówki dotyczące postępowania uczelni) Guidelines on the accreditation of prior learning Quality Assurance Agency for Higher Education, 2004 Fundamentalna zasada uznawanie moŝe dotyczyć osiągniętych efektów uczenia się (the outcomes of learning), nie zaś samego procesu, który moŝe prowadzić do osiągnięcia tych efektów 39

walidacja efektów uczenia się uzyskanych w wyniku uczenia się pozaformalnego i nieformalnego rozwiązania na poziomie uczelni przykład: Cork Institute of Technology, Irlandia procedura uznawania dotyczy konkretnego programu studiów kandydat moŝe ubiegać się o zwolnienie w wyniku uznania efektów uczenia się z konieczności zaliczenia określonego modułu kształcenia efekty uczenia się uzyskane poza CIT mogą być podstawą do zwolnienia z konieczności zaliczenia jedynie całego modułu (a nie jego części) zalecane uczestnictwo w specjalnych zajęciach - RPL Workshop procedura uznawania efektów uczenia się uzyskanych poza CIT oparta jest na analizie portfolio kandydata 40

walidacja efektów uczenia się uzyskanych w wyniku uczenia się pozaformalnego i nieformalnego rozwiązania na poziomie uczelni przykład: Cork Institute of Technology, Irlandia kluczowa część portfolio opis efektów uczenia uzyskanych w ramach pracy zawodowej lub w inny sposób i ich odniesienie do efektów zdefiniowanych dla konkretnego modułu kształcenia w informatorze szczegółowe zalecenia i wskazówki dotyczące sposobu opisywania, w jaki sposób uzyskane poza CIT efekty kształcenia powinny być odniesione do konkretnego efektu kształcenia występującego w opisie modułu przykłady 41

Uczelnia jako integrator LLL Dylematy działania na poziomie uczelni, czy wydziałów? jakie struktury organizacyjne? Problemy brak tradycji i doświadczeń brak odpowiednio przeszkolonej kadry (i osób, które mogłyby szkolić tę kadrę) niepełna świadomość potrzeby i celowości działań Wyzwanie zapewnianie jakości 42

Dostosowanie oferty do nowych odbiorców Poszerzający się krąg odbiorców osoby w róŝnym wieku osoby o róŝnym przygotowaniu do podjęcia kształcenia osoby o zróŝnicowanych motywacjach i oczekiwaniach związanych z kształceniem przygotowanie do pracy zawodowej (przekwalifikowanie) doskonalenie kompetencji zawodowych rozwój osobowości zachowanie sprawności intelektualnej... 43

nowi odbiorcy Nowe, szybko zmieniające się uwarunkowania szybko rosnąca liczba osób z wyŝszym wykształceniem (skłonność do dalszego kształcenia - przede wszystkim osoby dobrze wykształcone) niŝ demograficzny waŝna grupa przyszłych klientów uczelni jej absolwenci Wyzwanie dla uczelni Jak ze studenta zrobić przyszłego studenta (LL-learnera)? 44

Dostosowanie oferty do nowych odbiorców Kierunki ewolucji oferty dydaktycznej róŝnicowanie oferty co do form, treści i metod kształcenia rozdrabnianie/modularyzacja poszerzanie/wzbogacanie zakresu tematycznego podnoszenie poziomu (w rozumieniu KRK) oczekiwany wzrost zainteresowania kształceniem na 8. poziomie PRK? rozwój form kształcenia łączących w róŝnych proporcjach cechy kształcenia stacjonarnego i kształcenia na odległość 45

Dostosowanie oferty do nowych odbiorców Kształtowanie oferty odpowiadanie na potrzeby (zgłaszane lub antycypowane), ale takŝe uświadamianie i kształtowanie tych potrzeb inicjatywy własne skierowane do względnie szerokiego kręgu odbiorców skierowane do wąskiego kręgu odbiorców działanie na zamówienie (kształcenie projektowane, a niekiedy takŝe realizowane we współpracy z instytucją zamawiającą) szersze współdziałanie uczelni z interesariuszami zewnętrznymi: pracodawcami, przedstawicielami organizacji i stowarzyszeń zawodowych, władzami lokalnymi itp. 46

Indywidualizacja oferty Uczelnia stwarza moŝliwość indywidualizacji kształcenia w zakresie ścieŝki uczenia się przez całe Ŝycie poszczególnych jej elementów (studiów, kursów itp.) Cel/Idea dopasowanie przez uczelnię oferty edukacyjnej w moŝliwie jak największym stopniu do indywidualnego odbiorcy (studenta), a nie dopasowanie odbiorcy (studenta) do zunifikowanego modelu kształcenia Postulat realizowany w wyniku pełnienia przez uczelnie roli integratorów procesu uczenia się przez całe Ŝycie w róŝnych warunkach i okolicznościach dostosowywania oferty do nowych odbiorców 47

szkoła zawodowa w Graz LLL - podstawa strategii uczelni i formowania oferty edukacyjnej stałe badanie i kreowanie potrzeb edukacyjnych głównie lokalnych 3 jednostki uczelni zarządzające edukacją dla róŝnych grup docelowych (odbiorców indywidualnych i zbiorowych) osoby z kłopotami na rynku pracy pracodawcy osoby poszukujące moŝliwości samorozwoju oferta przykłady programy pogłębiające kompetencje zawodowe na zamówienie, ale i kreowane przez uczelnie po własnym rozpoznaniu potrzeb zajęcia poświęcone rozumieniu obywatelskości lokalnej (współfinansowane przez samorząd lokalny) programy ukierunkowane na samorozwój (zdrowie, Ŝycie rodzinne ), skierowane m.in. do niepracujących zawodowo kobiet, emerytów (współfinansowane przez samorząd lokalny) uwaga: oferta zawsze na poziomie 5-7 ERK właściwym dla SzW centrum informacji o moŝliwościach edukacyjnych komentarz pracownicy centrum: uczelnia najintensywniej Ŝyje w czasie wakacji źródło: E. Chmielecka, Forum Akademickie, 2013 LLL w uczelniach - przykłady 48

LLL w uczelniach - przykłady University of the West of Scotland Centrum LLL + Centrum doradztwa i edukacji dla osób z problemami na rynku pracy (fundusze rządowe na zwalczanie bezrobocia) Projekt VALEX (wspólnie z szkocką instytucją odpowiedzialna za KRK) cel: zapewnienie łatwiejszego powrotu do kształcenia formalnego osób o róŝnych kompetencjach (zdobytych w ramach i poza kształceniem formalnym) idea kształcenia: produkt : reflective practitioners - kształtowanie rozumienia mechanizmów dostosowywana się do zmian, krytycyzmu, kreatywności,... (a nie przyuczanie do zawodu czy konkretnego miejsca pracy) efekt dla uczelni: boom edukacyjny (ok. 5-krotny wzrost liczby uczących się korzystających z róŝnych elementów oferty edukacyjnej) źródło: E. Chmielecka, Forum Akademickie, 2013 49

LLL w uczelniach - przykłady Czy realizacja idei LLL da się wkomponować w misję uniwersytetu badawczego? Uniwersytet w Wiedniu członek EUCEN pretenduje - zasadnie - do miana uniwersytetu badawczego rozpoznawalny ośrodek Ŝycia kulturalnego Wiednia krajowe centrum doskonalenia kadr dydaktycznych dla szkół wyŝszych inne formy kształcenia kursy oferowane politykom krajowym i zagranicznym szkolenia (na zamówienie) dla urzędników centralnego szczebla letnie szkoły metodologii nauk o zasięgu światowym źródło: E. Chmielecka, Forum Akademickie, 2013 50

PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być moŝe)? Zakończenie 51

Co dalej? wyzwanie na najbliŝszą przyszłość - wykorzystanie spodziewanych nowych regulacji prawnych w dalszej perspektywie kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK? dostosowanie się do MOOCs? 52

Wykorzystanie nowych regulacji prawnych Projekt załoŝeń do nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyŝszym (28.11.2012) prawo do uzyskania potwierdzania efektów uczenia się osiągniętych poza systemem edukacji formalnej - osoby mające ukończone 25 lat prawo do potwierdzania efektów uczenia się osiągniętych poza systemem edukacji formalnej - jednostki posiadające pozytywną ocenę PKA lub uprawnienia do nadawania stopnia doktora ograniczenia potwierdzenie efektów uczenia się osiągniętych poza systemem edukacji formalnej 50% punktów ECTS przypisanych do programu kształcenia liczba osób uzyskujących takie potwierdzenie (na danym kierunku studiów i poziomie kształcenia) 20% ogólnej liczby studentów 53

Kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK zdefiniowane w EOSW jako krótki program (short cycle) w ramach kształcenia na poziomie studiów I stopnia moŝe mieć charakter akademicki praktyczny/specjalistyczny 54

Kształcenie na poziomie 5 PRK/ERK jedyny moŝliwy sposób dalszego zwiększania współczynnika skolaryzacji przy zachowaniu (choćby pozorów) utrzymania jakości dyplomów na poziomie zgodnym ze standardami międzynarodowymi odpowiada zapotrzebowaniu rynku pracy Zapotrzebowanie rynku pracy w USA na kwalifikacje określonego poziomu źródło: D. Neumark, H. Johnson, M.C. Mejia, Future Skill Shortages in the U.S. Economy?, 2011 55

Massively Open Online Courses Massive bez limitu liczby studentów MOOCs co to takiego? Open brak formalnych wymagań wstępnych brak wpisowego (opłaty rejestracyjnej) jedyne wymaganie/warunek rejestracji (podjęcia kształcenia) dostęp do Internetu Online kształcenie przez Internet Course przedmiot ( course w rozumieniu USA) 56

MOOCs jak to działa? inteligentne materiały dydaktyczne umoŝliwiające samokształcenie oraz weryfikację nabywanej wiedzy i umiejętności certyfikat zaliczenia przedmiotu - za stosunkowo niewielką opłatą warunek: zaliczenie testów i egzaminów (sprawdzanych automatycznie lub przez innych studiujących) oferta firm (konsorcjów) (współ)tworzonych przez firmy IT, uczelnie lub grupy profesorów renoma instytucji i osób prowadzących przedmioty 57

MOOCs skala zjawiska konsorcjum edx Circuits and Electronics (MITx) zarejestrowanych - ok. 155 000 studentów ze 160 krajów ukończyło > 7 000 osób (tyle co przez 40 lat na MIT) 58

MOOCs a uczelnie Kluczowy problem: relacja MOOCs uczelnie (uznawanie uzyskiwanych certyfikatów przez uczelnie) normalne procedury walidacji (w przypadku podjęcia studiów) tak jak dla innych form kształcenia pozaformalnego zaangaŝowanie American Council on Education (ACE) najbardziej wpływowego stowarzyszenia akademickiego w USA (ok. 1800 uczelni) walidacja niektórych przedmiotów prowadzonych w trybie MOOC przez College Credit Recommendation Service - agendę ACE (przypisanie im odpowiedniej liczby punktów, które mogą być transferowane na poczet realizacji tradycyjnych programów studiów) 59

MOOCs efemeryda czy zaląŝek rewolucji? niezwykła ekspansja MOOCs w bardzo krótkim czasie źródło: M. Goebel, EUA Council, 2013 European Univesity Association (EUA) powołało zespół roboczy do analizy tego zjawiska i jego potencjalnego wpływu na funkcjonowanie uczelni europejskich 60

PLAN PREZENTACJI LLL podstawowe pojęcia Perspektywa europejska Perspektywa krajowa Perspektywa uczelni Co nas czeka (być moŝe)? Zakończenie 61

Zakończenie Kształcenie związane z realizacją idei LLL - szansa na rozwój (przetrwanie?) uczelni w warunkach niŝu demograficznego moŝliwego, stopniowego wysychania tradycyjnych źródeł przychodu sprzyjających uwarunkowań związanych ze wzrostem poziomu wykształcenia społeczeństwa Nie ma uniwersalnej strategii realizacji idei LLL (tak jak nie ma uniwersalnej misji i strategii rozwoju uczelni), ale LLL powinno czym prędzej znaleźć naleŝne miejsce w strategii rozwoju uczelni 62

Przedstawione idee są oparte m.in. na doświadczeniach autora zdobytych w trakcie prac i dyskusji prowadzonych przez Zespół Ekspertów Bolońskich Szczególnie inspirujące dla ostatecznego kształtu prezentacji okazały się materiały, wystąpienia i komentarze prof. Ewy Chmieleckiej oraz dra Tomasza Saryusza-Wolskiego 63