OCENA WPŁYWU LECZENIA NA PARAMETRY FUKCJONALNE STAWU KOLANOWEGO U PACJENTÓW PO ZABIEGU ENDOPROTEZOPLASTYKI STAWU KOLANOWEGO EVALUATION OF THE EFFECTS OF TREATMENT ON THE FUNCTIONAL PARMETERES OF THE KNEE JOINT IN PATIENTS AFTER KNEE JOINT REPLACEMENT Tomasz Ridan ¹, Arkadiusz Berwecki 1,2, Mariusz Janusz 1, Łukasz Dmuchała 1 ¹ Zakład Kinezyterapii, Katedra Fizjoterapii, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Kierownik Katedry: dr hab. Marek Pieniążek, prof. nadzw. ² Wojewódzki Odział Chirurgii Naczyń i Angiologii, Szpital Zakonu Bonifratrów św. Jana Grandego w Krakowie Dane korespondencyjne: Dr Tomasz Ridan Al. Jana Pawła II 78, 31-571 Kraków Zak. Kinezyterapii, AWF Kraków Tel. 601436574 / E-mail: tomasz.ridan@awf.krakow.pl Wstęp. Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego jest jedną z głównych przyczyn ograniczenia sprawności fizycznej i lokomocyjnej, powodując pogorszenie jakości życia. Celem pracy była ocena skuteczności leczenia operacyjnego i usprawniającego pacjentów po zabiegu endoprotezoplastyki stawu kolanowego z powodu gonartrozy, w odniesieniu do parametrów funkcjonalnych stawu kolanowego i dolegliwości bólowych. Materiał i metody. Badaniom poddano grupę 40 pacjentów (12 mężczyzn i 28 kobiet), w wieku od 50-79 lat, ze średnią wieku 64,9 lat. U wszystkich zaimplantowano endoprotezę typu PFC. Usprawnianie obejmowało m.in.: ćwiczenia na szynie CPM, ćwiczenia izometryczne i metodą PNF, naukę chodu oraz zabiegi fizykoterapeutyczne. Badania przeprowadzono przez zabiegiem endoprotezoplastyki oraz po 14 dniach usprawniania po zabiegu. Intensywność dolegliwości bólowych oceniano na podstawie
skali VAS. Analizie poddano wartości kinetyczne, jak zakres ruchu, siłę mięśniową i wielkości obwodów. Dla wszystkich ocenianych parametrów przeprowadzono analizę statystyczną przy użyciu arkusza kalkulacyjnego Excel (α=0,05). Wyniki. Analizując uzyskane wyniki zaobserwowano znaczną poprawę w wartościach badanych zmiennych po leczeniu, zarówno w zakresie obwodu stawu kolanowego, jak i zakresów ruchu. Przeprowadzona analiza statystyczna uzyskanych wyników, wykazała cechy istotności statystycznej dla wartości pomiarów obwodu kolana (t=5,24), zakresu ruch zgięcia (t=84) i wyprostu (t= -7,18). Analiza statystyczna nie wykazała zależności dla uzyskanych wartości pomiaru obwodu uda (t=1,64) oraz zależności pomiędzy uzyskanymi wynikami, a wskaźnikiem masy ciała BMI. U wszystkich pacjentów stwierdzono istotne zmniejszenie natężenia dolegliwości bólowych stawu kolanowego, określanych w skali VAS (średnia wartość odczuć bólowych przed leczeniem wyniosła 8,6 pkt, wobec 1,7 pkt po leczeniu). Wnioski. W wyniku zastosowanego leczenia uzyskano istotną poprawę parametrów funkcjonalnych stawu kolanowego u wszystkich pacjentów. Zastosowane leczenie w istotny sposób wpłynęło na zmniejszenie poziomu odczuwanych dolegliwości bólowych, niezależnie od wieku badanych. Słowa kluczowe: gonartroza, leczenie, stan funkcjonalny stawu kolanowego Background. Gonarthrosis is one of the main causes of limited physical and motor ability, and leads to deterioration in quality of life. The aim of the study was to evaluate the effects of treatment on the functional parameters of the knee joint in patients affected by gonarthrosis, who have undergone knee joint endoprosthetic replacement. Treatment effectiveness was measured with respect to kinetic parameters of the knee joint and intensity of pain. Material and methods. The research was conducted on a group of 40 patients (12 men and 28 women) aged between 50-79 years (mean age: 64.9 years). All patients received the PFC endoprosthetic implant. The rehabilitation involved, among others, CPM device exercises, isometric and PNF exercises, gait training and physiotherapeutic treatment. The research was carried out prior to the endoprosthetic replacement, and after 14 days of post-surgical rehabilitation. The intensity of pain was evaluated on a scale VAS. The analysis focused on kinetic values, such as the range of motion, muscular strength and range of circumference. All the assessed parameters were
subject to statistical analysis with the Excel spreadsheet (α=0,05). Results. The analysis of the obtained results revealed a considerable improvement in the values of the examined variables after the treatment, both with respect to the knee joint circumference and the range of motion. Statistical analysis showed features of statistical significance for the values of knee circumference measurements (t=5.24), range of flexion motions (t=84) and extensions (t= -7.18). Statistical analysis did not reveal any relationship between the measurement values for the thigh circumference (t=1.64) and between the obtained results and the body mass index (BMI). All patients were reported to experience significantly less intense pain of the knee joint as evaluated on VAS scale (the average value of pain intensity prior to the treatment was 8.6 pt, as compared to 1.7 pt after the treatment). Conclusions. As a result of treatment, a significant improvement in the functional parameters of the knee joint has been achieved in all patients. The treatment applied has statistical lessened the level of intensity and frequency of pain in all groups of patients. Key words:: gonarthrosis, treatment, functional ability of the knee joint Wstęp Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (CHZSK, arthrosis genus, gonarthrosis), znajduje się na trzecim miejscu pod względem częstości występowania po zmianach zwyrodnieniowych kręgosłupa i stawu biodrowego. Zajmuje również pierwsze miejsce wśród schorzeń kolana, z tendencję występowania schorzeń u coraz młodszych osób (Dutka i wsp. 2004, Laskin i O Flynn 1997,Widuchowski 2001). Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego występuje zdecydowanie częściej u kobiet (75%), obustronnie, a częstość występowania zmian zwyrodnieniowych waha się od 7 do 14% u osób do 50 roku życia. Szczególnie często gonartroza występuje u kobiet po 50 r.ż. Przyczyny pojawiania się zmian zwyrodnieniowych w obrębie kolan są podobne, jak w etiopatogenezie zmian zwyrodnieniowych bioder. Zdecydowana większość kobiet z gonartrozą, to osoby z nadwagą, około 65%. U mężczyzn, zmiany te są związane zwykle z przebytym urazem (Dutka i wsp. 2004, Gaździk 2005, Manek 2002, Nowotny 2000, Laskin i O Flynn 1997, Targońska-Stępniak 2003). Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego manifestuje się zazwyczaj bólem, umiejscowionym w przedniej lub przyśrodkowej części stawu, z towarzyszącymi
ograniczeniami zakresu ruchomości, gł. zgięcia, wysiękiem. Początek objawów jest najczęściej podstępny z coraz częstszymi i dłuższymi epizodami bólu, aż do momentu, kiedy ból utrzymuje się u chorego stale. Pojawia się zgięcie osi kończyny w kierunku koślawym lub częściej szpotawym, niestabilność stawu, osłabienie mięśni okołostawowych oraz zmęczenie (Dutka i wsp. 2004, Manek 2002, Laskin i O Flynn 1997, Targońska- Stępniak 2003). Zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego leczone są zachowawczo, w stanach zaawansowanych zmian, leczeniem z wyboru jest zabieg endoprotezoplastyki. Wskazaniami do przeprowadzenia zabiegu są brak poprawy po leczeniu zachowawczym, silne i uporczywe dolegliwości bólowe, występujące również w spoczynku (Zlin i Hoffman 1995). W wyniku zabiegu dochodzi do zniesienia dolegliwości bólowych, przywrócona zostaje funkcjonalność stawu, a w konsekwencji poprawie ulega jakość życia pacjentów (Widuchowski i wsp. 2004). Cel pracy Celem pracy była ocena wyników kompleksowego leczenia operacyjnego i usprawniającego pacjentów po przebytym zabiegu endoprotezoplastyki stawu kolanowego z powodu gonartrozy. Weryfikacji została poddana skuteczność leczenia w odniesieniu do parametrów funkcjonalnych stawu i dolegliwości bólowych. Materiał i metoda badań Badaniem objęto 40 pacjentów Oddziału Ortopedii Szpitala im. św. Łukasza w Tarnowie, w tym 12 mężczyzn oraz 28 kobiet w wieku od 50 do 79 lat, ze średnią 64,9 lat. Pacjentów podzielono na trzy grupy wiekowe: I grupa wiek do 59 r.ż. (13 pacjentów, 33%), II grupa wiek od 60-74 r.ż. (21 pacjentów, 52%), III grupa wiek powyżej 74 r.ż. (6 pacjentów, 15%). U wszystkich badanych zaimplantowano endoprotezę typu PFC, lewego kolana u 22 (55%) pacjentów, a prawego u 18 (45%). Średnia wartość wskaźnika BMI dla całej grupy wyniosła 25,4, przy wartości minimalnej 20,5 i maksymalnej 32,5 BMI. Spośród badanych 20 osób, 10 mężczyzn i 10 kobiet miała nadwagę, a 2 kobiety otyłość. Kryteria włączenia do badania: endoprotezoplastyka stawu kolanowego PFC, dostęp do pełnej dokumentacji medycznej, świadoma zgoda pacjentów na udział w badaniach.
Warunki wykluczenia z badań: częściowa endoprotezoplastyka, inna etiologia zmian niż choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego, brak zgody pacjenta na udział w badaniach. Badania przeprowadzono przed zabiegiem endoprotezoplastyki stawu kolanowego oraz w dniu wyjścia badanych ze szpitala, tj. po 14 dniach od zabiegu, w okresie od stycznia do maja 2011r. Dla oceny wyników usprawniania, wykonano pomiary obwodów udowego i stawu kolanowego oraz zakresu ruchów w stawie. Pomiary obwodów przeprowadzono za pomocą taśmy gulick'a, a pomiary zakresu ruchomości przeprowadzono przy użyciu goniometru Sammons Preston, z dokładnością ± 5. Poziom dolegliwości bólowych oceniano z wykorzystaniem skali VAS. Badania zostały przeprowadzone zgodnie z zasadami Deklaracji Helsińskiej. Wszyscy pacjenci wyrazili świadomą i dobrowolną zgodę na udział w badaniach. Uzyskanie wyniki badań poddane zostały analizie statystycznej za pomocą arkusza kalkulacyjnego Excel (poziom istotności α = 0,05). Wyniki Analiza uzyskanych wyników rehabilitacji szpitalnej, pacjentów po przebytym zabiegu endoprotezoplastyki stawu kolanowego, wykazała istotną poprawę w zakresie ocenianych parametrów kinetycznych stawu i dolegliwości bólowych, we wszystkich grupach usprawnianych pacjentów. Analizując wyniki w zakresie parametrów funkcjonalnych ruchomości stawu kolanowego uzyskano znaczące wartości poprawy zarówno dla parametrów zgięciowych, jak i wyprostnych. Ograniczenie zgięcia do kąta 90 odnotowano przed zabiegiem u 37 (92%) badanych, a w badaniu kontrolnym, u 29 (72%) badanych. przy czym ruch czynny wykonywany był bez lub z nieznacznie nasilonymi dolegliwościami bólowymi. Największe wartości ograniczenia ruchu zgięcia (średnio 17,5 ), odnotowano w grupie pacjentów powyżej 74 r.ż., a najmniejszy w grupie do 59 r.ż., gdzie wartość ta wyniosła średnio 15,4. Największy przyrost wartości kinematycznych ruchu zgięcia (średnio o 9,2 ) odnotowano w grupie powyżej 74 r.ż., a najmniejszy w grupie od 60 do 74 r.ż. (średnio o 8,8 ). We wszystkich grupach zakres zgięcia średnio zwiększył się o 9,0. Ograniczenie wyprostu występowało u 27 (67%) badanych przed zabiegiem, a w badaniu kontrolnym u 13 (33%) badanych. Największa wartość ograniczenia ruchu
wyprostu (średnio 6,6 ) występowała w grupie powyżej 74 r.ż., a najmniejsza (średnio 5,2 ) od 60 do 74 r.ż. Największy postęp w zakresie poprawy funkcji wyprostu, odnotowano w grupie powyżej 74 r.ż., gdzie przykurcz zmniejszył się średnio o 6,6, a najmniejszy od 60 do 74 r.ż. o 4,3. We wszystkich grupach badanych, przykurcz zgięciowy zmniejszył się średnio o 5,0 (Tab.1). Tab.1. Zmiany średnich wartości zakresów zgięcia i wyprostu przed zabiegiem i w badaniu kontrolnym Zgięcie Wyprost Przedział wiekowy Badanie początkowe Badanie kontrolne Badanie początkowe Badanie kontrolne do 59 r. ż. 78,8 87,7-6,9-1,5 60 74 r. ż. 77,4 86,2-5,9-1,6 powyżej 74 r. ż. 71,6 80,8-9,1-2,5 Ogółem 75,9 84,9-6,7-1,7 Uzyskane wartości poprawy wartości kinematycznych ruchu zgięcia i wyprostu, wykazały cechy istotności statystycznej we wszystkich badanych grupach (Tab.2). Tab.2. Analiza statystyczna poprawy wartości kinematycznej ruchu zgięcia i wyprostu Pomiar średnica odchylenie wartość t- poziom różnic standardowe studenta istotności hipoteza zgięcie -7,5 6,6986413-6,9920874 α = 0,05 zależność wyprost -5,125 4,455981-7,18262 α = 0,05 zależność Badając obwód kolana przed zabiegiem, w porównaniu z kończyną zdrową, stwierdzono zwiększenie wielkości obwodu u 38 (95%) badanych, wśród których: u 13 (33%) wartość obwodu była większa o 1cm, u pozostałych 25 (62%), obwód był większy od tej wartości, maksymalnie wynosząc 4cm. W badaniu kontrolnym, obecność wysięku stwierdzono u 23 (57%) badanych, z czego: u 17 (43%) różnica w obwodzie pomiędzy kończyną chorą, a zdrową osiągnęła tylko 1cm. U 3 badanych wysięk nieznacznie zwiększył się o 1cm i wyniósł maksymalnie 3cm. Ocena parametru wysięku stawu kolanowego, wykazała zmiany w badaniu kontrolnym. Największą średnia wartość wysięku (1,8cm) odnotowano przed zabiegiem w grupie wiekowej do 59 oraz od 60 do 74 r.ż., a w grupie powyżej 74 lat 1,5cm. W badaniu kontrolnym największą wartość redukcji wysięku odnotowano w grupie wiekowej
do 59 r.ż., średnio o 1,2cm. Najmniejszą poprawa wysięku wystąpiła w grupie powyżej 74 lat, przy wartości średniej poprawy wynoszącej 0,4cm. We wszystkich grupach badanych wielkość wysięku zmniejszyła się średnio o 1cm. Ocena wielkości obwodu udowego mierzonego na wysokości 20cm powyżej rzepki, wykazała różnice w wartościach pomiarowych. Przed zabiegiem, obwód udowy w porównaniu z kończyną zdrową był mniejszy u 26 (65%) badanych. Największe mniejsze wartości obwodu udowego zanotowano w grupie pacjentów powyżej 74 lat, gdzie różnica pomiędzy obydwoma kończynami wyniosła średnio 1,2cm. W pozostałych grupach, różnice w wielkości obwodów między zdrową a chorą kończyną były identyczne i wyniosły 0,6cm. We wszystkich badanych grupach, zmniejszenie wielkości obwodu udowego w chorej kończynie wyniosło średnio 0,8cm. W badaniu kontrolnym, nie odnotowano znamiennych różnic w obwodzie udowym I operowanej kończyny (Tab.4). Tab.4. Zmiany średnich wartości obwodu kolana i udowego przed zabiegiem i w badaniu kontrolnym Przedział wiekowy Obwód kolanowy Obwód udowy Badanie Badanie Badanie Badanie początkowe kontrolne początkowe kontrolne do 59 r. ż. 42,2 41,0 54,4 54,3 60 74 r. ż. 42,7 41,7 55,4 55,2 powyżej 74 r. ż. 42,5 42,1 54,8 54,8 Ogółem 42,5 41,5 54,9 54,8 Uzyskane wartości poprawy wielkości wysięku w stawie kolanowym, wykazały cechy istotności statystycznej we wszystkich badanych grupach (Tab.5). Tab.5. Analiza statystyczna zmiany obwodu kolanowego i udowego Pomiar obwód kolanowy obwód udowy średnica różnic odchylenie standardowe wartość t- studenta poziom istotności hipoteza 0,95 1,131144 5,244909 α = 0,05 zależność 0,1 0,378932 1,648051 α = 0,05 brak zależności
Badając wielkość zmian dolegliwości bólowych, uzyskano minimalną intensywność dolegliwości na poziomie 4 pkt., a maksymalną 10 pkt. Największy poziom dolegliwości bólowych odnotowano w grupie powyżej 74 lat, ze średnią 9,5 pkt., a najmniejszy w grupie do 59 r.ż. 8,2 pkt.. Średni poziom dolegliwości bólowych we wszystkich grupach wyniósł 8,6 pkt. W badaniu kontrolnym, wartość minimalna bólu wyniosła 0 pkt., a maksymalna 5 pkt. Największą redukcję subiektywnych odczuć bólowych zanotowano w grupie wiekowej 60-74 r.ż., średnio o 7,3 pkt., a najmniejszą w grupie powyżej 74 lat, średnio o 5,7 pkt. We wszystkich grupach intensywność bólu zmniejszyła się średnio o 6,9 pkt. (Tab.6). Tab.6. Analiza statystyczna wielkości odczuć bólowych względem ocenianych parametrów Pomiar pomiar udowy pomiar kolanowy zgięcie wyprost korelacja ze wsk. bólu 0,324571 0,535139-0,2156804-0,01787 istotność powyższego współczynnika 2,115307 3,905021 1,3615895 0,110202 Uzyskane wartości parametrów funkcjonalnych poddano analizie statystycznej względem wskaźnika BMI. Przeprowadzona analiza statystyczna uzyskanych wartości, nie wykazała zależności statystycznej badanych parametrów (Tab.7). Tab.7. Analiza statystyczna wielkości wskaźnika BMI względem ocenianych parametrów Pomiar pomiar pomiar udowy kolanowy zgięcie wyprost korelacja z BMI -0,09438-0,17832-0,0759328-0,00254 istotność powyższego współczynnika 0,584381 1,117173 0,4694362 0,015654 Dyskusja W licznych publikacjach podkreśla się uzyskanie największej poprawy stanu funkcjonalnego pacjentów po zabiegu endoprotezoplastyki stawu kolanowego, w okresie 3-6 miesięcy od zabiegu, natomiast wyniki wczesnego usprawniania są gorzej udokumentowane (Aarons 1996, Heck i wsp. 1998, Van Essen i wsp. 1998, Widuchowski i wsp. 2004, Widuchowski 2001).
Zapewnienie prawidłowego zakresu ruchomości stawu kolanowego ma istotne znaczenie dla profilaktyki zwyrodnienia, bez względu na etiologiczne podłoże. U pacjentów z gonartrozą dochodzi do ograniczenia zakresu zginania i wystąpienia przykurczu zgięciowego (Gaździk 2005, Górecki 2002, Nowotny 2000, Widuchowski 2001). W przebadanej grupie pacjentów przed zabiegiem, zgięcie poniżej kąta 90 występowało u 92% badanych, natomiast przykurcz zgięciowy u 67%. Widuchowski (2001) podkreśla, że z różnych przyczyn, nie zawsze po operacji, dochodzi do zwiększenia zakresu ruchów w stawie, dlatego bardzo ważne jest prawidłowe prowadzenie rehabilitacji po zabiegu, aby osiągnąć maksymalną poprawę ruchomości, a przede wszystkim uniknąć jej ograniczenia. Śmiłowicz (1999) i Widuchowski (2001) podkreślają, że ćwiczenia należy prowadzić tak, aby pod koniec pierwszego tygodnia pacjent uzyskał pełen czynny wyprost kolana, będący podstawowym kryterium rozpoczęcia chodzenia z pomocą kul. W przebadanej grupie, po terapii przykurcz zgięciowy występował u 33% badanych, przy czym u większości z nich wyniósł 5, a uzyskane wyniki były istotne statystycznie. Uważa się, że do 10 dnia chory powinien uzyskać 70 czynnego zgięcia w stawie, a do 14 dnia 90 (Śmiłowicz 1999). Za Widuchowskim (2001), po 7 dniach pacjent powinien uzyskać do 90 zgięcia, a w drugim i trzecim tygodniu do 95. W przebadanej grupie, 28% osób osiągnęło granicę 90 zgięcia, większość z pozostałych uzyskało zakres w granicach 80-85, a efekt przeprowadzonej rehabilitacji okazał się istotny statystycznie. Bugała-Szpak i wsp. (2010) przeprowadzili badania na porównywalnej grupie 40 osób poddanych zabiegowi endoprotezoplastyki stawu kolanowego, oceniając wyniki leczenia po 1-3 od zabiegu i po 6 tygodniach. Uzyskane wyniki badań są zbieżne z własnymi wynikami, co w ogólnym zestawieniu prezentowanych wyników leczenia, potwierdza korzystny wpływ wcześnie rozpoczętej terapii. Zgodnie z piśmiennictwem, zmiany zwyrodnieniowe kolan występują częściej u kobiet niż mężczyzn (Gaździk 2005, Nowotny 2000). W przebadanej grupie, więcej osób było płci żeńskiej, aż 70%. Zbliżony odsetek kobiet (81,5%) badał Wojciechowski i wsp. (2006) w badaniach opartych na trzyletniej obserwacji. Przypuszcza się, że zwiększony odsetek kobiet, zwłaszcza w okresie pomenopauzalnym, świadczyć może o wpływie zaburzeń hormonalnych na pojawienie się zmian (Gaździk 2005, Nowotny 2000).
Zwiększoną zachorowalność kobiet na zmiany zwyrodnieniowe kolan, uważa się za jeden z czynników endogennych rozwoju choroby (Chitnavis i wsp. 2000, Monaghan i Baxter 2005, Widuchowski 2001). Dominującym objawem gonartrozy jest ból lokalizujący się w przedniej lub przyśrodkowej części kolana, a także w górno-przyśrodkowej części goleni (Gaździk 2005, Górecki 2002, Manek 2002, Nowotny 2000, Widuchowski 2001). Przyjmuje się, że w przebiegu gonartrozy istnieją dwie główne przyczyny bólu: wywołany bodźcami mechanicznymi (wzrost ciśnienia, destrukcja stawu itp.) i chemicznymi. Źródłem bólu mogą być prawie wszystkie struktury stawowe i okołostawowe, z wyjątkiem nieunerwionej chrząstki stawowej. W przebadanej grupie do oceny dolegliwości bólowych posłużono się 11 punktową skalą numeryczną od 0 do 10. Przed zabiegiem średnia wartość bólu u wszystkich pacjentów wyniosła 8,6 pkt., co wskazywało na znaczne dolegliwości bólowe u chorych. Po zabiegu i zastosowanej rehabilitacji dolegliwości te znacznie zmalały do 1,6 pkt. Jednym z głównych celów zabiegu endoprotezoplastyki i usprawniania jest uzyskanie stanu bezbólowego w obrębie stawu kolanowego. Przeprowadzony zabieg operacyjny i następcza rehabilitacja, okazały się skutecznym sposobem redukcji dolegliwości bólowych. W obrazie klinicznym gonartrozy, w zaawansowanej dysfunkcji kolana stwierdza się często wyszczuplenie okolicy nadkolanowej z powodu zaniku mięśnia czworogłowego uda (Gaździk 2005, Górecki 2002, Manek 2002, Nowotny 2000, Widuchowski 2001). W progresji zwyrodnień stawu kolanowego dużą rolę przypisuje się mięśniowi czworogłowemu, który wraz z rzepką tworzy aparat wyprostny kolana. Zanik i osłabienie mięśnia może być przyczyną utraty przez chorego możliwości pełnego czynnego wyprostu (Widuchowski 2001). W przebadanej grupie przed zabiegiem stwierdzono zanik u 26 osób, stanowiących 65% ogółu, co potwierdza, że w wyniku zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych dochodzi często do wyszczuplenia mięśnia czworogłowego. W badaniu klinicznym stwierdza się wysięk chorego stawu (Gaździk 2005, Nowotny 2000). Po zabiegu operacyjnym krew gromadzi się w obrębie stawu i wokół niego, co skutkuje rozdęciem torebki stawowej i obrzękiem tkanek okołostawowych. Obrzęknięte i mniej podatne tkanki otaczające staw, ograniczają wykonywanie ruchów w obrębie stawu, generując dolegliwości bólowe. W przebadanej grupie przed zabiegiem, wysięk stwierdzono u 38 badanych, co stanowiło 95% ogółu. Po zastosowanej rehabilitacji
szpitalnej u znacznej większości chorych, obrzęk zmniejszył się lub zanikł całkowicie, a uzyskane efekty przeprowadzonej rehabilitacji było istotna statystycznie. Jednym z czynników odpowiedzialnych za rozwój gonartrozy jest nadwaga i otyłość, przyspieszające proces niszczenia chrząstki stawowej i ułatwiające destrukcję stawu po wcześniejszym uszkodzeniu. Większe obciążenia przenoszone są przez kość na chrząstkę stawową, która staje się podatna na uszkodzenia. W badaniach Manek (2002) i Targońskiej-Stępniak (2003) potwierdzono wyraźny związek przyczynowy pomiędzy otyłością, a chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych. Wspomniani już Bugała-Szpak i wsp. (2010) wykazali istotny wspływ BMI na wyniki leczenia. We własnym materiale, nadwagę stwierdzono u 20 osób, a otyłość u 2, co stanowiło ogółem 55%, a uzyskane wyniki i przeprowadzona analiza statystyczna, nie potwierdziły istnienia powyższej zależności. Wnioski 1. Zastosowane leczenie w istotny sposób wpływa na poprawę parametrów funkcjonalnych stawu kolanowego. 2. W wyniku leczenia, dochodzi do istotnego zmniejszenia dolegliwości bólowych powstałych w wyniku zmian zwyrodnieniowych u wszystkich pacjentów, niezależnie od wieku. Piśmiennictwo 1. Aarons H., Hall G., Hughes S., Salmon P. 1996. Short term recovery from hip and knee arthroplasty. J Bone Joint Surg nr 78, str. 555-558 2. Bugała-Szpak J., Kusz D., Dyner-Jama I. 2010. Wczesna ocena jakości życia i wybranych parametrów klinicznych u chorych po endoprotezoplastyce kolana. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja nr 12, str. 41-49 3. Chitnavis J., Sinsheimer J.S., Suchard M.A., Clipsham K., Carr A.J. 2000. End-stage coxarthrosis and gonarthrosis. Aetiology, clinical patterns and radiological features of idiopatic osteoarthritis. Rheumatology nr 39, str. 612-619 4. Dutka J., Sosin P., Cieszewski A., Sorysz T.: Wpływ przedoperacyjnej deformacji stawu kolanowego na wyniki alloplastyki całkowitej z użyciem endoprotezy PFC. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja nr 3, 201-210 5. Gaździk S.T. 2005. Ortopedia i traumatologia. Wyd. PZWL, Warszawa
6. Górecki A. 2002. Uszkodzenia stawu kolanowego. Wyd. PZWL, Warszawa 7. Heck D., Robinson R., Partridge C., Lubitz R., Freund D. 1998. Patient outcomes after knee replacement. Clin Orthop nr 356, str. 93-110 8. Laskin R.S., O Flynn H.M. 1997. Total knee replacement with posteriori cruciate ligament retention in rheumatoid arthritis: problems and complications. Clin Orthop nr 345, 24-28 9. Manek JN. 2002. Postępowanie medyczne w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Rehabilitacja Medyczna nr 3, str.35-46 10. Monaghan B., Baxter D. 2005. Post total knee arthroplasty: age as a factor in early postsurgical outcome. Physical Therapy Reviews nr 10, str. 141-145 11. Nowotny J. 2000. Zarys rehabilitacji w dysfunkcjach narządu ruchu. Wyd. AWF, Katowice 12. Śmiłowicz M. 1999. Leczenie chirurgiczne stawu kolanowego w reumatoidalnym zapaleniu stawów i zasady rehabilitacji leczniczej. Rehabilitacja Medyczna nr 2, str. 13-19 13. Targońska-Stępniak B. 2003. Otyłość a choroba zwyrodnieniowa stawów. Reumatologia nr 4, str.366-370 14. Van Essen G.J., Chipchase L.S., O Connor D., Krishnan J. 1998. Primary total knee replacement: short term outcomes in an Australian population. J Quality Clin Pract nr 18, str. 135-142 15. Widuchowski W., Szyluk K., Kwiatkowski G., Widuchowski J., Czamara A. 2004. Leczenie usprawniające po endoprotezoplastyce całkowitej stawu kolanowego ważny element w kompleksowym postępowaniu leczniczym. Fizjoterapia Polska nr 4, str. 396-402 16. Widuchowski J. 2001. Kolano endoprotezoplastyka całkowita wymiana stawu. Wyd. Sport & Med., Katowice 17. Wojciechowski P., Kusz D., Iwaniak A. 2006. Analiza wyników całkowitych endoprotezoplastyk stawu kolanowego operowanych w Katedrze I Klinice Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. Chirurgia Kolana, Artroskopia, Traumatologia Sportowa nr 3, str.19-26
18. Zlin H., Hoffman M. 1995. Indikation und Ergebnisse nach operative Totalersats des Kniegelenkes aus chirurgis-ortopedischer Sicht. Op Journal nr 2, str. 171-174