KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH

PL PL PL

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 17.10.2008 KOM(2008) 645 wersja ostateczna KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO ORAZ KOMITETU REGIONÓW w sprawie podjęcia wyzwań związanych z wylesianiem i degradacją lasów w celu przeciwdziałania zmianom klimatycznym i utracie różnorodności biologicznej {SEC(2008) 2618} {SEC(2008) 2619} {SEC(2008) 2620} PL PL

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO ORAZ KOMITETU REGIONÓW w sprawie podjęcia wyzwań związanych z wylesianiem i degradacją lasów w celu przeciwdziałania zmianom klimatycznym i utracie różnorodności biologicznej (tekst mający znaczenie dla EOG) SPIS TREŚCI 1. STRESZCZENIE... 3 2. WYZWANIE ZWIĄZANE Z WYLESIANIEM I DEGRADACJĄ LASÓW... 4 2.1. Tempo i zakres procesu wylesiania i degradacji lasów... 4 2.2. Przyczyny wylesiania... 5 2.3. Skutki wylesiania... 5 3. PODJĘCIE WYZWAŃ ZWIĄZANYCH Z WYLESIANIEM... 6 3.1. Zaproponowany ogólny cel UE... 6 3.2. Obszary działania... 6 4. WKŁAD DZIAŁAŃ UE... 8 4.1. Wzmocnienie strategii politycznych... 8 4.2. Skala, źródła finansowania i mechanizmy mające na celu rozwiązanie problemu wylesiania... 10 5. WYLESIANIE W KONTEKŚCIE RAMOWEJ KONWENCJI NARODÓW ZJEDNOCZONYCH W SPRAWIE ZMIAN KLIMATU... 12 5.1. Działanie w bliższej perspektywie: ustanowienie ogólnoświatowego mechanizmu na rzecz zmniejszenia emisji dwutlenku węgla spowodowanych wylesianiem... 12 5.2. Perspektywa długoterminowa: próba włączenia wylesiania do rynków emisji związków węgla... 13 6. DZIAŁANIA PRZYGOTOWAWCZE... 14 PL 2 PL

1. STRESZCZENIE Lasy zajmują około 30 % światowych obszarów lądowych i są źródłem wielu gospodarczych oraz społecznych korzyści. Oferują korzyści dla środowiska związane z różnorodnością biologiczną i zmianami klimatycznymi. Lasy tropikalne są jedną z najważniejszych rezerw różnorodności biologicznej i źródłem kluczowych usług ekosystemowych, takich jak oczyszczanie wody i zapobieganie erozji. Środki utrzymania 1,6 miliarda ludzi zależą w pewnym stopniu od zasobów leśnych, a przeżycie 60 milionów rdzennych mieszkańców jest bezpośrednio uzależnione od lasów. Lasy magazynują również istotne ilości CO 2 zapobiegając w ten sposób dalszej kumulacji gazów cieplarnianych w atmosferze. Lasy są zagrożone wylesianiem i degradacją. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) szacuje, że co roku tracimy około 13 milionów hektarów lasów. Wylesianie odpowiada za około 20 % całkowitych emisji dwutlenku węgla (IPCC, 2007) więcej niż całkowitą ilość emisji gazów cieplarnianych w UE. Ograniczenie emisji, których źródłem jest wylesianie, będzie zatem miało zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia naszego celu, jakim jest ograniczenie globalnego ocieplenia do 2ºC. Jest również najbardziej ekonomicznie uzasadnionym sposobem przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Ochrona lasów przyniesie również dodatkowe korzyści dla różnorodności biologicznej i przetrwania ubogich lokalnych społeczności. Nadszedł właściwy czas na podjęcie zdecydowanych działań. Działania zaproponowane przez UE skupiają się na celu, jakim jest zatrzymanie utraty powierzchni terenów zalesionych najpóźniej do 2030 r. oraz ograniczenie wylesiania lasów tropikalnych brutto przynajmniej o 50 % do 2020 r. w porównaniu z obecnymi poziomami. Wylesianie znalazło się w centrum debaty w trakcie negocjacji ONZ w sprawie zmian klimatycznych ( plan działania z Bali 1 ). Dążenie do zawarcia porozumienia w sprawie zmian klimatycznych w Kopenhadze stanowi wyjątkową okazję do podjęcia wyzwań związanych z wylesianiem. Unia Europejska powinna uwzględnić to wezwanie do działania. Propozycje przedstawione przez Komisję w niniejszym komunikacie powinny stanowić podstawę stanowiska UE na zbliżającej się konferencji klimatycznej w Poznaniu. Na początku 2009 r. Komisja przedstawi komunikat dotyczący mandatu UE na negocjacje w Kopenhadze. Zgodnie z konkluzjami ze szczytu UE w czerwcu 2008 r. komunikat będzie obejmował obszerną strategię dotyczącą zwiększania środków finansowych na przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, w tym wylesianie. Aby odnieść sukces w Kopenhadze UE będzie musiała połączyć wysiłki i środki i zaprezentować jednolity front w celu uzyskania poparcia krajów partnerskich. W celu zwalczania wylesiania UE będzie musiała wzmocnić swoją politykę w wielu obszarach. Ponadto w kontekście obecnych negocjacji dotyczących zmian klimatycznych przedstawiono dwie konkretne i ambitne propozycje: (i) ustanowienie nowego instrumentu w celu zgromadzenia znacznych środków finansowych na przeciwdziałanie wylesianiu i degradacji lasów, globalnego mechanizmu na rzecz 1 http://unfccc.int/files/meetings/cop_13/application/pdf/cp_bali_action.pdf PL 3 PL

zmniejszenia emisji dwutlenku węgla spowodowanych wylesianiem); (ii) próba włączenia wylesiania do rynków emisji związków węgla. Niniejszy komunikat nie ma na celu udzielenia ostatecznej odpowiedzi na wiele kwestii związanych z wylesianiem. Jego celem jest raczej ustalenie głównych kierunków działania UE, zachęcanie do wniesienia istotnego wkładu przez wszystkie zainteresowane strony oraz uruchomienie serii działań początkowych, które staną się podstawą trwałej, ogólnoświatowej reakcji na wylesianie. 2. WYZWANIE ZWIĄZANE Z WYLESIANIEM I DEGRADACJĄ LASÓW 2.1. Tempo i zakres procesu wylesiania i degradacji lasów W latach 1990-2005 z powierzchni naszej planety zniknęło 3 % lasów. Straty roczne wynoszą do 13 milionów hektarów (FAO, 2005), czyli obszar mniej więcej równy powierzchni Grecji. Około 96 % wylesiania, które ostatnio miało miejsce, dotyczyło regionów tropikalnych (rys. 1), a największe straty netto powierzchni terenów zalesionych w latach 2000-2005 odnotowano w dziesięciu krajach 2 (FAO, 2007). W tym samym okresie powierzchnia lasów zwiększyła się w innych regionach, w tym UE, Japonii i Chinach, podczas gdy w Indiach pozostawała na stosunkowo stabilnym poziomie. W związku z ich globalnym wpływem na klimat i wartością dla zachowania różnorodności biologicznej 3 lasy tropikalne muszą być w centrum uwagi. Degradacja lasów tropikalnych jest zagadnieniem powiązanym, które ma istotny wpływ na klimat i różnorodność biologiczną. Degradacja przybiera różne formy, jest trudna do zdefiniowania 4 i nie zawsze daje się dokładnie zmierzyć. Chociaż nie może być traktowana dokładnie w ten sam sposób co wylesianie, należy się nią zająć, jeśli jakiekolwiek podejście strategiczne przyjęte w stosunku do problemu lasów ma być spójne i kompleksowe. Rysunek 1: Obszary świata, na których występuje zjawisko wylesiania. Obszary zaznaczone na czerwono to główne aktywne fronty wylesiania (źródło: MEA, 2005)). 2 3 4 Brazylia, Indonezja, Sudan, Birma, Zambia, Zjednoczona Republika Tanzanii, Nigeria, Demokratyczna Republika Konga, Zimbabwe i Wenezuela. Około połowy światowych gatunków roślin i zwierząt występuje w lasach tropikalnych, a wiele z nich zagrożone jest wyginięciem. FAO definiuje ją jako długoterminową redukcję ogólnych korzyści, które można czerpać z lasów, w tym węgiel, drewno, różnorodność biologiczną i inne towary i usługi. PL 4 PL

2.2. Przyczyny wylesiania Czynniki powodujące wylesianie są różnorodne, złożone i występują w różnych kombinacjach w zależności od lokalizacji geograficznej 5. Najważniejszą bezpośrednią przyczyną niszczenia lasów jest najczęściej zmiana przeznaczenia gruntów. Korzystne alternatywne wykorzystanie gruntów, jak na przykład produkcja towarów o wysokiej wartości rynkowej, stanowią zachętę do wylesiania. W wielu przypadkach rozwój infrastruktury może również przyczyniać się do wylesiania. Najważniejszą podstawową przyczyną jest nieskuteczne zarządzanie związane ze źle stosowaną polityką zagospodarowania przestrzennego i niepewnymi systemami własności gruntów. Każde globalne podejście do kwestii wylesiania może być skuteczne tylko jeśli zajmie się bezpośrednio tymi czynnikami. 2.3. Skutki wylesiania Wylesianie ma różnorodne negatywne skutki dla środowiska, gospodarki i społeczeństwa, w szczególności dla klimatu, różnorodności biologicznej i ubóstwa 6. Wylesianie odpowiada za około 20 % całkowitej emisji CO 2 (około 5,8 Gt zob. rys. 2) 7. Oprócz uwalniania CO 2 z drzew w procesie rozkładu biomasy i spalania, wylesianie powoduje również emisje z gleby poprzez na przykład spalanie głęboko położonych gleb torfowych na wylesianych obszarach. Inne skutki klimatyczne wylesiania obejmują zmiany w ilości energii odbijanej od powierzchni ziemi oraz złożone interakcje pomiędzy lasami a procesami chemicznymi i hydrologicznymi zachodzącymi w atmosferze. Rysunek 2: Emisje gazów cieplarnianych na sektor w 2004 r. Dane dla leśnictwa obejmują emisje CO 2 na skutek wylesiania; rozkładu na powierzchni ziemi biomasy, która pozostaje po wyrębie i wylesianiu; pożary torfowisk i rozkład wysuszonych torfowisk (IPCC 2007). odpady i ścieki leśnictwo rolnictwo przemysł budynki mieszkalne i przemysłowe transport dostawy energii 5 6 7 Więcej informacji można znaleźć w ocenie skutków. Por. przypis 4. Szacunki IPCC na lata dziewięćdziesiąte. PL 5 PL

Wylesianie jest również głównym powodem utraty różnorodności biologicznej. W szczególności lasy tropikalne są siedliskiem około połowy wszystkich gatunków lądowych i odgrywają centralną rolę w funkcjonowaniu biosfery. Ciągłe wylesianie spowoduje znaczną utratę różnorodności biologicznej, w tym wyginięcie gatunków i związaną z nim utratę towarów i usług (Sukhdev et al. 2008). Przewiduje się, że jeśli nie nastąpi zmiana sytuacji, wartość utraconych towarów i usług związanych z lasami wyniesie 5 % światowego PKB do 2050 r. (COPI, 2008). Co więcej, wylesianie pozbawia ochrony, którą stanowią naturalne lasy przeciwko burzom, powodziom i ekstremalnym lokalnym zmianom pogody. Może mieć również negatywny wpływ społeczny na pogłębianie się ubóstwa, nie tylko dlatego, że środki utrzymania wielu ubogich mieszkańców świata są uzależnione od istnienia lasów, ale również ze względu na usługi ekosystemowe zapewniane przez lasy. Istotne są również negatywne skutki wylesiania dla zdrowia ludzi poprzez wzrost ilości zanieczyszczeń powietrza i rozprzestrzenianie się chorób przenoszonych przez owady, jak na przykład malarii. 3. PODJĘCIE WYZWAŃ ZWIĄZANYCH Z WYLESIANIEM 3.1. Zaproponowany ogólny cel UE Realizacja celu UE, jakim jest ograniczenie globalnego ocieplenia do 2 C w porównaniu z poziomami z okresu przedindustrialnego wymaga ograniczenia do 2050 r. całkowitych emisji przynajmniej o 50 % poniżej poziomu z 1990 r. Ograniczenie to jest niemożliwe bez intensywnych działań mających na celu przeciwdziałanie wylesianiu. UE proponuje, aby w ramach negocjacji Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu określić sobie jako cel zatrzymanie utraty powierzchni terenów zalesionych najpóźniej do 2030 r. oraz ograniczenie wylesiania lasów tropikalnych przynajmniej o 50 % do 2020 r. w porównaniu z obecnymi poziomami. Cel ten będzie realizowany w ramach negocjacji Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu i oczekuje się, że przyniesie znaczne korzyści w odniesieniu do zmian klimatu i różnorodności biologicznej do 2020 r. 3.2. Obszary działania Rysunek 3 pokazuje znaczny potencjał ograniczania emisji gazów cieplarnianych w wyniku podjęcia tych działań do 2030 r. w różnych regionach świata, aż do osiągnięcia ceny rynkowej w wysokości 40 EUR za tonę CO 2 : Rysunek 3: Związany z lasami potencjał ograniczania emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych regionach świata PL 6 PL

Zgodnie z niektórymi szacunkami potencjał ograniczenia emisji CO 2 dzięki lasom wynosi aż 10 mld ton CO 2 do 2030 r mld ton CO 2 rocznie w 2030 r. 2,4 Zalesianie Ograniczone wylesianie Zarządzanie lasami * Całość razem, % 100% = 9,6 mld ton CO2 Potencjał ograniczenia 2 emisji CO2 dzięki lasom przy kosztach do 50 USD/tonę CO2 Źródło: Wyniki trzech globalnych badań modelowych sektora leśnictwa opisane w Nabuurs et al. (2007) 0,5 1,5 0,4 Ameryka Środkowa i Południowa * 1,7 0,5 0,5 0,7 1,7 0,6 1 0,1 Pozostałe Azja Afryka USA Kraje Azji Wschodniej nieobjęte załącznikiem I j 0,3 0 0,9 1,2 1,0 0,3 0,4 0,1 0,1 0,6 0,6 1,1 Kraje w okresie przejściowym 29 % 34% 0,3 0,2 0,1 0,1 0,1 0 0,1 0,1 Europa i Bliski Wschód 37% Kraje OECD i Pacyfiku,. *Utrzymanie lub zwiększenie ilości CO 2 magazynowanej przez las przy jednoczesnym zachowaniu trwałej ilości otrzymywanych dzięki niemu: drewna, włókien lub energii UE powinna odgrywać wiodącą rolę w kształtowaniu globalnej politycznej odpowiedzi na problem wylesiania. Wspólnota i państwa członkowskie muszą działać razem, aby zgromadzić środki i zagwarantować uzupełnianie się działań. Walka z wylesianiem musi odbywać się na wielu frontach: Po pierwsze, wzmocnienie zarządzania i instytucji na poziomie lokalnym i krajowym jest warunkiem wstępnym wszelkiej skutecznej reakcji politycznej. Po drugie, należy otwarcie przyznać, że jeden z głównych czynników wylesiania ma charakter ekonomiczny. Lasy są niszczone, ponieważ w perspektywie krótkoterminowej bardziej opłaca się wykorzystanie ziemi do innych celów niż pozostawienie lasów w stanie nienaruszonym. Skuteczna polityka musi nagradzać usługi świadczone przez lasy. Po trzecie, kompleksowa polityka w zakresie wylesiania nie może lekceważyć popytu i odpowiedzialności konsumentów. Wewnętrzna i zewnętrzna polityka UE w niektórych obszarach może być wykorzystana, aby wspomóc osiągnięcie ogólnego celu. Po czwarte, ponieważ wylesianie jest problemem ogólnoświatowym wymagającym ogólnoświatowego rozwiązania, a celem jest ustabilizowanie emisji CO 2 na dopuszczalnym poziomie i zahamowanie utraty różnorodności biologicznej, międzynarodowe negocjacje w sprawie zmian klimatu stanowią niepowtarzalną okazję do zajęcia się problemem wylesiania. Konwencja ONZ o różnorodności biologicznej powinna włączyć do negocjacji kwestie związane z różnorodnością biologiczną 8. 8 Dziewiąta Konferencja Stron Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej utworzyła Doraźną Grupą Ekspertów Technicznych (AHTEG) w zakresie różnorodności biologicznej i zmian klimatycznych w celu gromadzenia informacji na temat różnorodności biologicznej przydatne na potrzeby Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej. PL 7 PL

Po piąte, jeśli polityka ma być tworzona i wdrażana we właściwy sposób, musi opierać się na informacjach wysokiej jakości. Istniejące programy monitorowania i oceny lasów nie są ani kompletne, ani zintegrowane. Konieczne jest bardziej kompleksowe i oparte na wiedzy fachowej podejście do podejmowania decyzji politycznych i monitorowania ich wykonywania. 4. WKŁAD DZIAŁAŃ UE 4.1. Wzmocnienie strategii politycznych Obszary polityki związane z leśnictwem nie ograniczają się do sektora leśnictwa. Wewnętrzna i zewnętrzna polityka UE ma niebezpośredni wpływ na wylesianie i czasem zachęca do nadmiernej eksploatacji lub zmiany przeznaczenia gruntów, które bezpośrednio przyczyniają się do wylesiania. Różne sektory i obszary działania takie jak handel, energetyka, rolnictwo, bezpieczeństwo żywności i współpraca na rzecz rozwoju mogą odegrać znaczącą rolę przy wspieraniu ochrony światowych lasów. 4.1.1. Działania UE na rzecz promowania wyprodukowanego w sposób zrównoważony drewna i produktów z drewna UE jest głównym konsumentem drewna i produktów z drewna pochodzących z całego świata. W 2005 r. dokonano przywozu 83 mln m 3 drewna i produktów z drewna na rynek UE 9. Szacuje się, że przywóz nielegalnie pozyskanego drewna i produktów z drewna 10 wyniósł 16 mln m 3, co odpowiada ponad 19 % przywozu ze wszystkich krajów 11. UE może w różnorodny sposób przyczynić się do promowania zrównoważonej gospodarki leśnej: a) Poprzez plan działań UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa, którego centralnym elementem jest zawieranie dobrowolnych umów partnerskich z krajami produkującymi drewno. Zagwarantuje ona, że przywóz z tych krajów będzie odbywał się na podstawie pozwolenia zaświadczającego, że drewno zostało pozyskane w sposób legalny. Dobrowolne umowy partnerskie ustanawiają również ramy do rozwiązywania problemów związanych z zarządzaniem i egzekwowaniem prawa, które często są przyczyną problemów wylesiania i degradacji lasów. Z tego powodu istnieje silna synergia między planem działań UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa a wysiłkami na rzecz zapobiegania wylesianiu. b) Poprzez inny środek (w ramach planu działań UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa), którym jest rozporządzenie nakładające na unijne podmioty gospodarcze obowiązek zminimalizowania ryzyka wejścia nielegalnie pozyskanego drewna i produktów z drewna do ich łańcucha dostaw. Aby osiągnąć ten cel Komisja zaproponowała rozporządzenie. 9 10 11 Wyłączając masę papierniczą i papier. Wszystkie produkty z drewna wyłączając masę papierniczą i papier. W tym przywóz z krajów innych niż tropikalne. COMTRADE, 2007; Turner et al., 2007. PL 8 PL

c) Ograniczenie emisji, których źródłem jest wylesianie, jest również jednym z obszarów priorytetowych światowego sojuszu na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym (GCCA), który został zapoczątkowany przez UE i który skupia się na ubogich krajach rozwijających się. Stanowi on platformę do dialogu politycznego i wymiany dobrych praktyk na temat tego, w jaki sposób radzić sobie z podwójnym wyzwaniem walki z ubóstwem i przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Stanowi on wsparcie międzynarodowych negocjacji w sprawie porozumienia w sprawie zmian klimatu po 2012 r. d) Poprzez aktywny udział w istniejących forach międzynarodowych, takich jak Międzynarodowa Organizacja Drewna Tropikalnego (ITTO), Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES), Forum Leśne Narodów Zjednoczonych (UNFF), oraz większe zaangażowanie w przewidziany na 2015 r. przegląd niewiążącego prawnie instrumentu UNFF dotyczącego lasów. e) Poprzez ekologiczne zamówienia publiczne, w ramach których władze publiczne w UE mogą stworzyć popyt na legalnie i w zrównoważony sposób pozyskane drewno. f) Poprzez promowanie takich instrumentów, jak oznakowanie ekologiczne oraz zachęcanie do programów certyfikacji lasów oraz zamówień z sektora prywatnego faworyzujących drewno pozyskane w zrównoważony sposób. oraz g) Poprzez opracowanie kryteriów zrównoważonego rozwoju dla drewna i innych rodzajów biomasy używanych do produkcji energii odnawialnej. h) Inicjatywy europejskie, takie jak Globalny System Monitorowania Środowiska i Bezpieczeństwa (GMES) 12 oraz projekt Satelitarnej Obserwacji Środowiska Ekosystemów Tropikalnych (TREES) mogą odegrać ważną rolę w monitorowaniu zmian użytkowania gruntów i trendów wylesiania. 4.1.2. Działania UE związane z innymi produktami leśnymi Istnieją powiązania między popytem na towary rolne a naciskiem na wykorzystanie ziemi. Istnieje również napięcie między potrzebą zwiększenia produkcji żywności a koniecznością zahamowania wylesiania. Produkcja rolna powinna zostać zwiększona bez dalszego wylesiania. Wymaga to istotnych inwestycji w zwiększenie plonów z istniejącej ziemi uprawnej. Należy zatem zintensyfikować badania naukowe w dziedzinie rolnictwa w celu pobudzenia wzrostu wydajności rolnictwa w sposób trwały w krajach rozwijających się. Rozwój biopaliw powinien być trwały, zatem konieczna jest czujność, aby zagwarantować, że dalszy rozwój produkcji krajowej i przywozu nie zagrozi wysiłkom na rzecz ochrony lasów i szerszym priorytetom dotyczącym różnorodności biologicznej. Odpowiednie kryteria do osiągnięcia tego celu są opracowywane na poziomie UE 13. W ramach Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej przygotowywane są wytyczne w sprawie związanych z różnorodnością aspektów trwałości biopaliw na podstawie ostatniej konferencji stron w Bonn (COP 9) i powinno to pomóc w osiągnięciu międzynarodowego 12 13 Obecnie nazwany Kopernikus, http://ec.europa.eu/kopernikus/index_en.htm COM(2008) 19. PL 9 PL

porozumienia. Komisja będzie odgrywała aktywną rolę w procesie monitorowania, aby zapewnić sukces tego przedsięwzięcia. W odniesieniu do spójność polityki w ujęciu ogólnym, Komisja zobowiązuje się do: oceny skutków przyszłych unijnych i międzynarodowych inicjatyw politycznych w zakresie wylesiania, w tym niebezpośrednio związanych z lasami i drewnem bądź produktami z drewna; kontynuacji włączania do przyszłych przeglądów i ocen skutków ustaleń w zakresie handlu i polityki rolnej szczegółowych analiz ich prawdopodobnego wpływu na wylesianie; przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko związanej za strategicznymi dokumentami poszczególnych krajów, które są opracowywane w celu ukierunkowania polityki pomocy rozwojowej; przeanalizowania wpływu unijnej konsumpcji importowanej żywności i towarów nieżywnościowych (np. mięsa, soi, oleju palmowego, rud metali), które prawdopodobnie mogą przyczynić się do wylesiania. Mogłoby to prowadzić do opracowania wariantów politycznych mających na celu ograniczenie tego wpływu. poprawy wydajności rolnictwa, zwłaszcza poprzez zintensyfikowanie badań naukowych w celu pobudzenia wzrostu wydajności i trwałości rolnictwa w krajach rozwijających się. Komisja postanowiła podwoić swoje wsparcie dla międzynarodowych badań naukowych w dziedzinie rolnictwa od 2008 r. do średnio 63 mln EUR rocznie na każde z kolejnych trzech lat; kontynuacji procesu przeglądu zapoczątkowanego wraz z przyjęciem pierwszego sprawozdania w sprawie spójności polityki na rzecz rozwoju 14, które istotnie pomaga UE we wspieraniu krajów rozwijających się w ich wysiłkach na rzecz osiągnięcia milenijnych celów rozwoju. 4.2. Skala, źródła finansowania i mechanizmy mające na celu rozwiązanie problemu wylesiania Aby skutecznie przeciwdziałać problemowi wylesiania trzeba dysponować znacznymi dodatkowymi funduszami, tak by udzielać krajom rozwijającym się pomocy potrzebnej do budowania zdolności oraz tworzyć zachęty do przeciwdziałania czynnikom powodującym wylesianie. Zgodnie z analizą kosztów ochrony lasów zawartą w ocenie skutków załączonej do niniejszego komunikatu szacowana kwota potrzebna na zmniejszenie wylesiania o połowę do 2020 r. wynosi między 15 a 25 mld EUR rocznie 15. Konieczne są dalsze prace, aby ocenić potrzeby finansowania, ale jasne jest, że kraje rozwinięte muszą przeznaczyć znaczne środki na pomoc w przeciwdziałaniu wylesianiu w krajach rozwijających się w ramach rozwoju międzynarodowego systemu rozwiązań 14 15 Dokument roboczy służb Komisji SEC (2008) 434 Punkt 5.2.2 analizy skutków. PL 10 PL

dotyczących zmian klimatu. Finansowanie to uzupełni wysiłki finansowe i inne podejmowane przez kraje rozwijające się i będzie musiało pochodzić zarówno ze źródeł publicznych, jak i prywatnych. Mechanizmy finansowania będą skuteczne jedynie, jeśli: kraje rozwijające się otrzymają najpierw pomoc finansową i techniczną konieczną do budowania zdolności i wzmocnienia instytucji; przeprowadzone zostaną prace w celu rozwiązania pozostałych kwestii technicznych (np. monitorowania i weryfikacji); działanie zostanie ocenione i nagrodzone w stosunku do określonych punktów odniesienia; oraz będą odwoływać się do istniejących i sprawdzonych praktyk udzielania pomocy oraz będą zgodne z zasadami należytego zarządzania finansami. Na poziomie UE konieczny będzie odpowiedni poziom finansowania w latach 2013-2020 na przeciwdziałanie wylesianiu, głównie w formie pomocy dla krajów rozwijających się na spowolnienie, ustabilizowanie i odwrócenie zjawiska wylesiania i degradacji lasów. Całkowita kwota finansowania będzie zależała od poziomu działań ograniczających wylesianie podjętych przez kraje rozwijające się. Uznanie kredytów związanych z lasami w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji w chwili obecnej nie jest realistyczne. Emisje, których źródłem jest wylesianie, są mniej więcej trzy razy większe niż ilość emisji objęta EU ETS. W związku z tym, że EU ETS jest w chwili obecnej jedynym działającym systemem handlu uprawnieniami do emisji na świecie, zezwolenie przedsiębiorstwom na zakup kredytów z tytułu uniknięcia wylesiania 16 spowodowałoby poważne zakłócenia równowagi podaży i popytu w tym systemie. Należy również rozstrzygnąć kwestie związane z monitorowaniem, sprawozdawczością, weryfikacją i odpowiedzialnością. Kredyty związane z lasami są tymczasowe i po pewnym czasie trzeba je będzie zastąpić. Oznacza to, że jeśli przedsiębiorstwo zakończy działalność, ktoś powinien przejąć jego odpowiedzialność za zagwarantowanie integralności środowiska. Z tych powodów UE powinna rozważyć uznanie kredytów związanych z lasami do celów EU ETS jedynie jako narzędzia uzupełniającego do zastosowania w dalszej perspektywie tj. po 2020 r. jeśli zostaną spełnione pewne warunki (a szczególnie zapewnienie równowagi podaż/popyt i określenie odpowiedzialności). Ponadto po ustanowieniu innych systemów handlu uprawnieniami do emisji i połączeniu ich między sobą, co spowoduje zwiększenie zapotrzebowania na ograniczenie emisji, być może będzie można wykorzystać kredyty związane z lasami na finansowanie ochrony lasów. Jednak główna część finansowania UE mogłaby pochodzić z przychodów ze sprzedaży uprawnień do emisji w ramach EU ETS. W istocie na mocy wnioskowanej zmiany do dyrektywy w sprawie handlu przydziałami emisji ze stycznia 2008 r. 17 przynajmniej 20 % dochodów z licytacji powinno być wykorzystane na wspieranie celów w dziedzinie 16 17 Kredyty z tytułu unikniętego wylesiania będą zwane dalej kredytami wylesiania. COM(2008) 16. PL 11 PL

klimatu, w tym zapobieganie wylesianiu. Ostatnio Parlament Europejski i Rada zatwierdziły wykorzystywanie przychodów z licytacji przydziałów emisji w sektorze lotnictwa na cele ograniczania emisji, w szczególności poprzez zapobieganie wylesianiu. Szacuje się, że dochody z licytacji mogłyby wygenerować roczny przychód w wysokości 30-50 mld EUR dla państw członkowskich UE do 2020 r. Jeśli 5 % dochodów z licytacji zostałoby przeznaczone na udział w światowych działaniach na rzecz zapobiegania wylesianiu do 2020 r. można by zebrać 1,5 2,5 mld EUR. Reakcja na wylesianie nie może opierać się jedynie na ustanowieniu programów zachęt. Finansowanie jest potrzebne do poprawy zarządzania i rozwiązywania problemów technicznych (takich jak monitorowanie satelitarne i inne technologie). Pomoc rozwojowa Wspólnoty Europejskiej i państw członkowskich Unii Europejskiej może odegrać rolę w rozwiązywaniu tych problemów. Wspomniana pomoc może być udzielana za pomocą istniejących ustaleń na poziomie krajowym oraz poprzez międzynarodowe i wielostronne porozumienia zawarte w tym celu. Te źródła finansowania publicznego należy uzupełnić poprzez finansowanie prywatne. 5. WYLESIANIE W KONTEKŚCIE RAMOWEJ KONWENCJI NARODÓW ZJEDNOCZONYCH W SPRAWIE ZMIAN KLIMATU UE powinna wyznaczyć sobie za cel ustanowienie programu zachęt wspieranego przez wspólnotę międzynarodową w celu ograniczenia wylesiania i degradacji lasów w krajach rozwijających się w ramach przyszłego ogólnoświatowego porozumienia Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu na lata 2013-2020. Program byłby otwarty dla wszystkich krajów rozwijających się, które ratyfikują przyszłe porozumienie i będą w stanie przyczynić się do osiągnięcia światowego celu ograniczenia emisji ustalonego w ramach przyszłych międzynarodowych ram w dziedzinie klimatu, zobowiązując się do przyjęcia krajowych środków mających na celu ograniczenie emisji pochodzących z wylesiania i degradacji lasów. Proponowane jest podejście dwuetapowe. (1) ustanowienie ogólnoświatowego mechanizmu na rzecz zmniejszenia emisji dwutlenku węgla spowodowanych wylesianiem; (2) próba włączenia wylesiania do rynków emisji związków węgla. 5.1. Działanie w bliższej perspektywie: ustanowienie ogólnoświatowego mechanizmu na rzecz zmniejszenia emisji dwutlenku węgla spowodowanych wylesianiem Celem UE będzie umożliwienie krajom rozwijającym się przyczynienia się do osiągnięcia ustalonego na poziomie międzynarodowym celu ograniczenia emisji poprzez podjęcie działań mających na celu ograniczenie emisji pochodzących z wylesiania i degradacji lasów. Należy ustanowić ogólnoświatowy mechanizm na rzecz zmniejszenia emisji dwutlenku węgla spowodowanych wylesianiem (GFCM). Chociaż trzeba będzie doprecyzować kwestie instytucjonalne i szczegóły operacyjne i w tym celu uwzględnić obowiązujące ustalenia, aby GFCM był skuteczny, konieczne jest spełnienie następujących warunków: PL 12 PL

Uczestnictwo w tym mechanizmie powinno być otwarte dla krajów rozwijających się, które ratyfikują przyszłe porozumienie i zobowiążą się do podjęcia działań mających na celu ograniczenie wylesiania w ramach tego systemu. Powinien on skupiać się na ograniczeniu emisji pochodzących z wylesiania i degradacji lasów. Należy znaleźć dodatkowe sposoby pomocy krajom rozwijającym się w zachowaniu swoich lasów i ograniczenia ryzyka wycieków na poziomie międzynarodowym. Powinien on wspierać działania mające na celu budowanie zdolności w krajach rozwijających się. Aby w największym możliwym stopniu zminimalizować ryzyko wycieków na poziomie krajowym, przyznawanie funduszy z mechanizmu powinno być uzależnione od jego wdrażania w całym kraju i dla całego sektora leśnictwa (w dużych krajach można przewidzieć jego stosowanie na skalę regionalną przy uwzględnieniu różnic dla poszczególnych regionów). Należy uwzględnić, w największym możliwym stopniu, konieczność uzyskania dodatkowych korzyści, takich jak ochrona różnorodności biologicznej i zwalczanie ubóstwa. Jeśli można ocenić te dodatkowe korzyści, zachęty finansowe mogłyby być ukierunkowane na działania przynoszące największe dodatkowe korzyści. Wyniki prac dotyczących zmian klimatycznych i różnorodności biologicznej prowadzonych w ramach Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej powinny być bezpośrednio wzięte pod uwagę podczas negocjacji Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Wyniki działań na rzecz ograniczania emisji muszą być oceniane, monitorowane i księgowane na poziomie krajowym, a ograniczenia powinny być przedmiotem niezależnej weryfikacji. Wsparcie finansowe na działania podejmowane przez poszczególne kraje na rzecz zapobiegania wylesianiu i degradacji lasów powinno być przyznawane w oparciu o osiągnięcia i na podstawie zweryfikowanych rezultatów. Konieczne jest ustanowienie skutecznych struktur zarządzania lasami i poszanowanie praw ludzi, których egzystencja uzależniona jest od lasów. Przy planowaniu wsparcia finansowego dla instrumentów w ramach mechanizmu należy uwzględnić zasadę wspólnej lecz zróżnicowanej odpowiedzialności. 5.2. Perspektywa długoterminowa: próba włączenia wylesiania do rynków emisji związków węgla Finansowanie publiczne jest najbardziej odpowiednim sposobem wspierania wielu zasadniczych działań w szczególności budowania zdolności, wsparcia technicznego dla zarządzania lasami i rozwijania potrzebnej wiedzy fachowej do monitorowania i wdrażania zobowiązań. Finansowanie publiczne jest również najbardziej realistycznym narzędziem do stwarzania zachęt na rzecz zapobiegania wylesianiu w latach 2013-2020. Nie jest to jednak jedyny mechanizm, który można przewidzieć w tym celu, i UE powinna być również PL 13 PL

przygotowana na zbadanie potencjalnego wkładu dobrze przemyślanych strategii opartych na podejściu rynkowym. W latach 2008-2012 działania polegające na zalesianiu i ponownym zalesianiu są uwzględniane, z zastrzeżeniem rygorystycznych ograniczeń ilościowych, w ramach przestrzegania zobowiązań rządowych i mogą być również źródłem kredytów w ramach mechanizmu czystego rozwoju (CDM). To uznawanie, przy utrzymaniu obecnych ograniczeń, powinno być kontynuowane po roku 2012. Ponadto Komisja przeanalizuje zasadność uznawania kredytów za uniknięcie wylesiania w ramach przestrzegania zobowiązań poszczególnych krajów. Konieczne będzie spełnienie pewnych warunków wstępnych zanim będzie można uznać włączenie lasów do rynków emisji związków węgla za realistyczną możliwość. 1. Konieczne będzie zawarcie międzynarodowego porozumienia zawierającego ambitne zobowiązania w dziedzinie ograniczenia emisji w perspektywie średniookresowej. Byłoby to konieczne w celu stworzenia zapotrzebowania na wystarczająco wysokie ograniczenie emisji, aby kraje rozwinięte rzeczywiście ograniczyły swoje emisje zamiast zastępowania ich kredytami węglowymi. 2. W związku z projektami zalesiania i ponownego zalesiania w ramach CDM, dodatkowe oddziaływanie ograniczenia wylesiania na emisje dwutlenku węgla powinno być odpowiednio monitorowane i niezależnie sprawdzone. 3. Trzeba będzie rozstrzygnąć kwestie dotyczące kredytów związanych z lasami oraz odpowiedzialności. W związku z tym potrzebny jest nowy sektorowy mechanizm rynkowy, który pozwoli na uniknięcie problemów z wyciekami i zapewni korzyści w zakresie wylesiania netto. Włączenie kredytów związanych z lasami do EU ETS będzie można rozważać jedynie po dokonaniu dokładnego przeglądu doświadczeń zdobytych w trakcie stosowania kredytów wylesiania do przestrzegania zobowiązań poszczególnych krajów i w okresie po 2020 r. Całkowite skupienie się na wartości dwutlenku węgla oznaczałoby zainteresowanie jedynie funkcją lasu jaką jest zatrzymywanie dwutlenku węgla bez nagradzania innych ważnych usług świadczonych przez ekosystemy leśne, których wartość może być znacznie wyższa. Jest to kwestia, którą również należy rozstrzygnąć. 6. DZIAŁANIA PRZYGOTOWAWCZE Aby mechanizm na rzecz zmniejszenia emisji gazów spowodowanych wylesianiem (GFCM) mógł zacząć funkcjonować w 2013 r. i w celu zbadania możliwości włączenia lasów do rynków emisji związków węgla konieczne są intensywne prace przygotowawcze. Wielu darczyńców już intensywnie działa w tej dziedzinie. Jeśli mamy odgrywać wiodącą rolę w przeciwdziałaniu wylesianiu, UE powinna być przygotowana na podjęcie inicjatywy w wielu obszarach. Obejmuje to wsparcie krajów rozwijających się w budowaniu zdolności, wzmacnianiu zarządzania lasami i uzupełnianiu luk w wiedzy. UE może wspierać inicjatywy, które zostały ostatnio rozpoczęte, jak na przykład program ONZ REDD 18. Światowy sojusz 18 Wspólna inicjatywa FAO, UNEP i UNDP w celu udzielenia wsparcia krajom rozwijającym się przy przygotowaniu do przyszłego mechanizmu REDD. PL 14 PL

na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym stanowi odpowiednie ramy do wsparcia dialogu z krajami rozwijającymi się, na temat wylesiania i tworzenia ram dla dalszych działań mających na celu wzmożenie wspólnych wysiłków mających na celu przeciwdziałanie wylesianiu. Skuteczna polityka zależy od wysokiej jakości informacji i systemów monitorowania. W szczególności monitorowanie degradacji lasów będzie wymagało zarówno zaangażowanych wysiłków, jak i ustalonych definicji i kryteriów. Należy przyjąć ostrożne podejście w dziedzinie monitorowania, aby uniknąć sytuacji w której brak pewności danych spowoduje przeszacowanie ograniczenia emisji. Postępy techniczne w dziedzinie oprogramowania oraz technologii satelitarnej i informacyjnej stworzyły narzędzia umożliwiające łatwiejsze i tańsze monitorowanie lasów. Pozostające niedomogi należy jednak potraktować w sposób priorytetowy. Należy rozwijać zdolności krajowe, aby zapewnić monitorowanie krajowe na wysokim poziomie i systemy weryfikacji służące mierzeniu postępów i zapewnianiu zgodności z przepisami. Przy wykonywaniu tego zadania można oprzeć się na inicjatywach UE i metodologiach już wdrożonych przez Wspólne Centrum Badawcze lub innych programach takich jak Kopernikus, Globalna Sieć Systemów Obserwacji Ziemi oraz Globalna Obserwacja Lasów i Dynamiki Powierzchni Gruntów. Należy również promować i wdrażać w innych regionach tropikalnych inicjatywy regionalne, takie jak Observatoire des Forêts d Afrique Centrale. Aby przyśpieszyć ten proces Komisja zamierza zorganizować konferencję, w ramach przygotowań do spotkania w Kopenhadze, która stanie się forum do dyskusji nad propozycjami Komisji oraz zaangażuje kluczowe zainteresowane strony w przygotowanie odpowiednich działań, które będą realizowane w przyszłości. PL 15 PL