Paneuropejskie wytyczne w sprawie zalesienia i ponownego zalesienia, uwzględniające w szczególności postanowienia UNFCCC

Transkrypt

1 Paneuropejskie wytyczne w sprawie zalesienia i ponownego zalesienia, uwzględniające w szczególności postanowienia UNFCCC przyjęte przez Spotkaniu na Szczeblu Ekspertów MCPFE w dniu listopada 2008 r. i Biuro PEBLDS w imieniu Rady PEBLDS w dniu 4 listopada 2008 r. Cel i zakres Protokół z Kioto i Uzgodnienia z Marrakeszu do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) obejmują zalesianie i ponowne zalesianie jako możliwe działania mające na celu ograniczenie poziomu dwutlenku węgla w atmosferze oraz określają odpowiednie mechanizmy i metody. Konwencja o różnorodności biologicznej (CBD) uznaje potrzebę synergii we wdrażaniu obu konwencji i podkreśla, że działania w zakresie sekwestracji dwutlenku węgla powinny być prowadzone zgodnie z zasadą zrównoważonego użytkowania i ochrony różnorodności biologicznej. Ponadto, należy uwzględnić potencjalne oddziaływanie zalesiania i ponownego zalesiania na różnorodność biologiczną lasów i innych ekosystemów. Co więcej, sygnatariusze CBD sami podjęli zobowiązanie do zajęcia się oddziaływaniami produkcji i użycia biomasy wykorzystywanej do celów energetycznych na różnorodność biologiczną lasów. Na poziomie paneuropejskim w ramach Ministerialnego Procesu Ochrony Lasów w Europie (MCPFE) zajęto się tymi zagadnieniami na konferencjach w Wiedniu (2003) i Warszawie (2007). W 5 Rezolucji Wiedeńskiej sygnatariusze zobowiązali się do wniesienia wkładu we wdrażanie UNFCCC m.in. poprzez zwiększenie sekwestracji dwutlenku węgla przez lasy i jednocześnie przyjęli wytyczną, głoszącą, że przy zalesianiu i ponownym zalesianiu uwzględnia się w stosowny sposób wartości środowiskowe, szczególnie związane z różnorodnością biologiczną, gospodarcze i społeczne, mając na względzie ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków zalesień na dużą skalę. Ponadto, w swojej Rezolucji Kijowskiej w sprawie różnorodności biologicznej ministrowie europejscy właściwi do spraw lasów oraz ministrowie europejscy właściwi do spraw środowiska przyjęli cele i działania w ramach Podstaw Współpracy między MCPFE i procesem Środowisko dla Europy /Paneuropejską Strategią Ochrony Różnorodności Biologicznej i Krajobrazowej (EfE/PEBLDS), obejmujące również opracowanie Zaleceń dla wyboru miejsc zalesień w kontekście decyzji UNFCCC i jej Protokołu z Kioto. W Deklaracji Warszawskiej (2007) sygnatariusze zgodzili się kontynuować opracowywanie wytycznych w sprawie zalesiania i

2 ponownego zalesiania oraz zapewnić, że wszelka produkcja drewna będzie kierować się zasadami zrównoważonego rozwoju. W 1 i 2 Rezolucji Warszawskiej sygnatariusze zobowiązali się do przeprowadzenia oceny programów zalesiania i ponownego zalesiania oraz oddziaływań produkcji drewna do celów energetycznych. Niniejsze Paneuropejskie wytyczne w sprawie zalesienia i ponownego zalesienia, uwzględniające w szczególności postanowienia UNFCCC zostały opracowane w ramach powyższego mandatu oraz Programu Pracy MCPFE i Planu Działań na rzecz Różnorodności Biologicznej Lasów PEBLDS. Wytyczne paneuropejskie zostały przygotowane w celu uwzględnienia w programach zalesiania i ponownego zalesiania, mających na celu m.in. sekwestrację dwutlenku węgla i redukcję emisji CO2, w tym produkcję biomasy drzewnej. Wytyczne tworzą zbiór zaleceń do dobrowolnego stosowania. Zostały opracowane dla władz krajowych oraz innych właściwych instytucji i zainteresowanych podmiotów zaangażowanych w odpowiednich programach i projektach. Dają one wskazówki dla wdrażania ekonomicznie uzasadnionych, przyjaznych dla środowiska i społecznie sprawiedliwych oraz akceptowalnych kulturowo programów i projektów zalesiania i ponownego zalesiania. Wytyczne odnoszą się do konkretnych zagadnień paneuropejskich równoważąc potrzeby zalesiania i ponownego zalesiania z wymaganiami innych użytkowników ziemi oraz uwzględniając ochronę obszarów o wysokich wartościach ekologicznych, krajobrazowych i kulturowych. Ponadto, mogą one posłużyć jako przykład opracowywania i realizacji projektów CDM i innych odpowiednich programów międzynarodowych. Niniejsze wytyczne paneuropejskie uzupełniają istniejące zobowiązania i instrumenty MCPFE w zakresie zrównoważonej gospodarki leśnej, zwłaszcza Ogólne wytyczne dla zrównoważonej gospodarki leśnej w Europie (MCPFE, Rezolucja H1) i Paneuropejskie wytyczne operacyjne (PEOLG, MCPFE, załącznik 2 do Rezolucji L2). Uzupełniają one również dobrowolne wytyczne FAO dla odpowiedzialnego zarządzania lasami sadzonymi. Wspierają one synergię we wdrażaniu decyzji Forum Leśnego Narodów Zjednoczonych (UNFF), UNFCCC, CBD, Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zwalczania pustynnienia (UNCCD) i innych właściwych zobowiązań międzynarodowych dotyczących

3 lasów i mają na celu przyczynienie się do osiągnięcia odpowiednich celów ogólnych przyjętych na poziomie międzynarodowym. Wytyczne stanowią również wkład w rozważania w ramach UNFCCC związane z przeglądem metod i procedur zalesiania i ponownego zalesiania (w załączniku 1 podano definicję zalesiania i ponownego zalesiania). Ogólne wytyczne 1. Paneuropejskie kryteria i wskaźniki zrównoważonej gospodarki leśnej (SFM) powinny być stosowane jako ogólne ramy dla programów zalesiania i ponownego zalesiania, zaś wszystkie pokrewne działania powinny być spójne z SFM i z zastosowaniem podejścia ekosystemowego do ekosystemów leśnych w regionie paneuropejskim. 2. Paneuropejskie wytyczne operacyjne dla SFM powinny być stosowane jako instrument promowania i wdrażania zrównoważonej gospodarki leśnej na poziomie jednostki zarządzania. 3. Systemy produkcji biomasy drzewnej, obejmujące systemy krótkiego cyklu hodowli lasu / szybko rosnące plantacje, powinny uwzględniać gospodarcze, środowiskowe, społeczne i kulturowe aspekty gospodarki zrównoważonej. 4. W czasie wykonywania działań związanych z zalesianiem i ponownym zalesianiem należy promować synergię we wdrażaniu na poziomie krajowym i regionalnym zobowiązań międzynarodowych w ramach UNFF, UNFCCC, CBD i UNCCD. 5. Niniejsze wytyczne powinny być uwzględniane w krajowych politykach i programach dotyczących lasów i leśnictwa (np. Krajowych Programach Leśnych), różnorodności biologicznej (np. Krajowych Strategiach Różnorodności Biologicznej i Planach Działań), zmian klimatu, energii, planowania i zarządzania użytkowaniem ziemi, zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi i rolnictwa. 6. Należy ustanowić wyraźne kompetencje administracyjne w krajach odnoszące się do programów zalesiania i ponownego zalesiania oraz zapewnić efektywną wymianę informacji i współpracę międzysektorową między właściwymi władzami i zaangażowanymi zainteresowanymi podmiotami.

4 7. Jeśli jest to stosowne, należy ocenić gospodarcze, środowiskowe, społeczne i kulturowe oddziaływania planowanych programów zalesiania i ponownego zalesiania, zgodnie z procedurami ocen oddziaływania na środowisko oraz na podstawie konsultacji ze społecznościami lokalnymi i zainteresowanymi podmiotami. 8. W czasie opracowywania i wprowadzania programów zalesiania i ponownego zalesiania należy uwzględnić odpowiednią wiedzę tradycyjną. 9. Obszary zalesiania i ponownego zalesiania należy uwzględnić w prowadzonych lub planowanych krajowych systemach montoringu w celu oceny ich gospodarczych, środowiskowych, społecznych i kulturowych oddziaływań i odpowiednich bilansów węglowych. 10. Projekty zalesiania i ponownego zalesiania powinny przyczyniać się do utrzymania lub lepszego zapewnienia dóbr i usług ekosystemowych na poziomie krajobrazu. 11. Należy promować projekty zalesiania i ponownego zalesiania, które są korzystne dla łagodzenia zmian klimatu, produkcji biomasy, ochrony różnorodności biologicznej, ochrony gleb i wód oraz ograniczania erozji i pustynnienia. 12. Należy wykorzystać projekty zalesiania i ponownego zalesiania do łagodzenia zagrożeń naturalnych (wiatru, burz, osunięć ziemi itd.) i oddziaływań tych zagrożeń na osiedla ludzkie i infrastrukturę. 13. Należy chronić obszary zalesiania i ponownego zalesiania przed potencjalnie szkodliwymi szkodnikami i chorobami. 14. Należy ocenić zagrożenie pożarowe na obszarze przeznaczonym do zalesiania / ponownego zalesiania, zaś programy zalesiania i ponownego zalesiania powinny uwzględniać plany ochrony przeciwpożarowej lasów na poziomie odpowiednio krajowym i niższym niż krajowy. 15. Należy zachęcać do badań nad zalesianiem i ponownym zalesianiem, np. badań nad dostosowaniem gatunków i genotypów do zmian klimatu oraz badań

5 interdyscyplinarnych nad związanymi z tym aspektami gospodarczymi, środowiskowymi, społecznymi i kulturowymi. 16. Należy podnieść społeczną świadomość zagadnień zrównoważonego rozwoju związanych z zalesianiem i ponownym zalesianiem oraz wynikających z nich potencjalnych korzyści środowiskowych, społecznych i gospodarczych. Wytyczne ekologiczne 17. Należy stosować zasadę przezorności w procedurach planowania związanych z programami zalesiania i ponownego zalesiania. 18. W procedurach planowania dotyczących wyboru obszarów do realizacji projektów zalesiania i ponownego zalesiania należy uwzględnić oddziaływania na środowisko, aby uniknąć możliwych negatywnych skutków dla obszarów o wysokiej wartości ekologicznej, zwłaszcza w przypadku przekształcenia innych niż leśne ekosystemów naturalnych i pół-naturalnych oraz obszarów magazynujących duże ilości dwutlenku węgla (torfowisk). 19. Jeśli jest to stosowne, do zalesiania i ponownego zalesiania należy stosować rodzime gatunki drzew, genotypy i odmiany lub ekotypy, które są dobrze dostosowane do warunków na danym obszarze. 20. W czasie wyboru gatunków, genotypów i odmian lub ekotypów do zalesiania i ponownego zalesiania należy wziąć pod uwagę potrzebę uwzględnienia adaptacji do zmian klimatu. 21. Gatunki, genotypy, odmiany lub ekotypy powinny być wykorzystywane poza ich naturalnym zasięgiem tylko wtedy, gdy ich wprowadzenie nie zagrozi ważnym i/lub cennym rodzimym ekosystemom, florze i faunie. Należy unikać tych, które mają prawdopodobnie charakter inwazyjny, stosując Wiodące zasady CBD dotyczące zapobiegania, wprowadzania i łagodzenia oddziaływań gatunków obcych zagrażających ekosystemom, siedliskom i gatunkom.

6 22. Należy stosować zasadę przezorności wobec wykorzystywania genetycznie zmodyfikowanych drzew. Należy przeanalizować oddziaływania ekologiczne, społeczno-gospodarcze i kulturowe, m.in. skutki długofalowe, a także należy przeprowadzić gruntowną, wszechstronną i przejrzystą ocenę ryzyka, zgodnie z Protokołem z Cartageny w sprawie bezpieczeństwa biologicznego. W tym kontekście należy w pełni zbadać potencjalne oddziaływania genetycznie zmienionych drzew na rodzime pule genetyczne. 23. Należy promować skład gatunkowy i zróżnicowanie strukturalne odzwierciedlające naturalną różnorodność na poziomie krajobrazu. 24. Należy promować działania w zakresie zalesiania i ponownego zalesiania, które przyczyniają się do poprawy i odbudowy ciągłości ekologicznej. 25. Należy unikać stosowania substancji chemicznych lub innych wpływających w szkodliwy sposób na glebę, zasoby wodne i różnorodność biologiczną. Kiedy tylko jest to możliwe, należy promować naturalne zabiegi biologiczne i mechaniczne jako rozwiązanie alternatywne wobec substancji chemicznych. 26. Działania w zakresie zalesiania i ponownego zalesiania powinny mieć na celu utrzymanie i ochronę gleby, ziemi i powierzchniowych zasobów wodnych pod względem ilości i jakości. Wytyczne społeczno-gospodarcze i kulturowe 27. Należy promować programy zalesiania i ponownego zalesiania, które również wspierają i podnoszą dobrobyt społeczno-gospodarczy społeczności tubylczych i lokalnych, m.in. właścicieli ziemi, podmiotów gospodarczych, wykonawców prac i pracowników. 28. Należy stworzyć odpowiednie mechanizmy, m.in. prawne, tak aby w zalesianiu i ponownym zalesianiu stosowano praktyki zrównoważonej gospodarki i uwzględniano źródła dochodów, środki utrzymania na obszarach wiejskich i ograniczenie ubóstwa.

7 29. Przy opracowywaniu programów zalesiania i ponownego zalesiania należy zabezpieczyć posiadanie ziemi i prawa dostępu oraz należy wyjaśnić kompetencje w zakresie zarządzania zasobami oraz podział korzyści. 30. Jeśli jest to stosowne, należy rozważyć rozwój i zwiększenie zachęt dla programów zalesiania i ponownego zalesiania projektowanych zgodnie z niniejszymi zaleceniami. 31. Należy promować międzysektorową spójność między zachętami dla programów i projektów zalesiania i ponownego zalesiania w innych istotnych sektorach, m.in. w ramach polityki dotyczącej rozwoju obszarów wiejskich, energii, przemysłu, rolnictwa, planowania użytkowania ziemi, wód, środowiska i zmian klimatu. 32. Należy zachęcić publiczne i prywatne instytucje finansowe i fundacje finansujące odpowiednie projekty do stosowania niniejszych wytycznych jako instrumentu oceny w celu zapewnienia ekonomicznie uzasadnionego, przyjaznego dla środowiska i społecznie sprawiedliwego oraz akceptowalnego kulturowo zalesiania i ponownego zalesiania. 33. Decyzje dotyczące wdrażania polityk i programów zalesiania i ponownego zalesiania powinny uwzględniać konsultacje ze społecznościami tubylczymi i lokalnymi, m.in. właścicielami ziemi i innymi właściwymi zainteresowanymi podmiotami. 34. Przy opracowywaniu polityk i procedur planowania związanych z działaniami w zakresie zalesiania i ponownego zalesiania należy uwzględnić wartości krajobrazowe, m.in. utrzymanie krajobrazów kulturowych o wysokiej wartości i obiektów dziedzictwa kulturowego, w obu przypadkach zgodnych z definicją UNESCO, a także świętych obiektów kulturowych.

8 Załącznik 1 Definicja zalesiania i ponownego zalesiania Zalesianie i ponowne zalesianie zostały zdefiniowane przez UNFCCC jako bezpośrednie, spowodowane przez człowieka przekształcenie obszaru innego niż leśny w obszar leśny poprzez sadzenie drzew, użycie nasion i/lub hodowlę przez człowieka drzew wyrosłych z nasion w sposób naturalny. Zalesianie może mieć miejsce na ziemi, na której nie było lasu przez co najmniej 50 lat. Ponowne zalesianie może mieć miejsce na ziemi, na której kiedyś rósł las, ale która była wykorzystywana do innych celów. (Dla pierwszego okresu rozliczeniowego działania w zakresie ponownego zalesiania będą ograniczone do ponownego zalesiania mającego miejsce na ziemiach, na których nie było lasu w dniu 31 grudnia 1989 roku). Źródło: FCCC/CP/2001/13/Add.1, decyzja 11/CP7)