Do 2040 r. pozostanie w Polsce 10 kopalń... Czy węgiel zapewni bezpieczeństwo energetyczne krajowi?

Do 2040 r. pozostanie w Polsce 10 kopalń... Czy węgiel zapewni bezpieczeństwo energetyczne krajowi? Autor: Tadeusz OLKUSKI - Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie ( Energia Gigawat 7-8/2018) Bezpieczeństwo energetyczne zależy przede wszystkim od zapewnienia stabilnych dostaw paliw i energii na poziomie gwarantującym zaspokojenie potrzeb krajowych po akceptowanych przez gospodarkę i społeczeństwo cenach przy założeniu optymalnego wykorzystania krajowych zasobów surowców energetycznych oraz poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw ropy naftowej, paliw ciekłych i gazowych. W tym kontekście utrzymywanie w sektorze energetycznym Polski monokultury węglowej wydaje się nieco dziwne. Od lat ponad dziewięćdziesiąt procent energii elektrycznej pochodzi z węgla, co stawia nasz kraj na pierwszym miejscu pod względem wykorzystania tego surowca w sektorze elektroenergetycznym. Nie jesteśmy jednak jedynym krajem, w którym na tak masową skalę wykorzystuje się węgiel. W tabeli 1 przedstawiono państwa o ponad 50% udziale węgla w produkcji energii elektrycznej. Tabela 1. Państwa o ponad pięćdziesięcioprocentowym udziale węgla w produkcji energii elektrycznej Państwo Udział [%] Polska 94,7 Republika Południowej Afryki 92,2 Chiny 77,5 Australia 76,9 Indie 70,1 Kazachstan 69,9 Czechy 61,8 Grecja 60,4 Dania 55,1 Niemcy 52,2 USA 52,2 Źródło: Dubiński J., Tajduś A., 2007 Rola paliwa węglowego jako źródła energii pierwotnej. Przegląd Górniczy, nr 2, s. 9 16 Jak widać, oprócz naszego kraju, RPA główny producent węgla kamiennego prawie w całości opiera wytwarzanie energii elektrycznej na tym surowcu. Również Chiny bezwzględnie największy producent węgla kamiennego, z wydobyciem przekraczającym obecnie 2,5 mld ton rocznie opierają swój sektor elektroenergetyczny na węglu. Podobnie Australia, przez wiele lat największy eksporter węgla kamiennego na świecie, a obecnie drugi po Indonezji, wytwarza ponad trzy czwarte energii elektrycznej z węgla. W tym zestawieniu ważną rolę odgrywają również Indie wydobywające obecnie 500 mln ton węgla rocznie

i planujące, co najmniej, podwojenie swojego wydobycia do 2030 roku. Według World Energy Outlook, światowe zużycie węgla będzie wzrastać szybciej niż innych paliw. Do 2030 roku węgiel pozostanie podstawowym paliwem do produkcji energii elektrycznej, a jego udział w wytwarzaniu tejże energii wzrośnie do 44%. Oczywiście największy wzrost produkcji dotyczyć będzie krajów nienależących do OECD, głównie azjatyckich. Nie zmienia to jednak faktu, że znaczenie węgla w skali światowej będzie wzrastać, a nie maleć, przeciwnie niż to ma miejsce w Unii Europejskiej. Wśród jedenastu państw, w których udział węgla w produkcji energii elektrycznej przekracza 50%, są również kraje z naszego regionu. Oprócz odległego Kazachstanu, znajdują się też: Czechy, Grecja, Dania i Niemcy. Ponad pięćdziesięcioprocentowy udział węgla w produkcji energii elektrycznej występuje także w USA. W tabeli 2 przedstawiono, jak kształtowała się produkcja energii elektrycznej z węgla wśród państw o największej produkcji tejże energii. Tabela 2. Produkcja energii elektrycznej z węgla Kraj Produkcja [TW h] Chiny 2 656 USA 2 118 Indie 549 Japonia 311 Niemcy 311 RPA 247 Australia 194 Korea 171 Rosja 170 Polska 156 Pozostałe kraje 1 353 Razem 8 228 Źródło: Key World Energy Statistics, IEA 2009 Dane w tabeli 2 dotyczą 2008 roku, z wyjątkiem Polski, dla której podano wielkość produkcji energii elektrycznej z 2010 roku. W 2008 roku produkcja energii elektrycznej w Polsce wyniosła 148 TW h. Najwięcej energii elektrycznej z węgla wytwarzają Chiny 2 656 TW h, niewiele mniej Stany Zjednoczone Ameryki Północnej 2 118 TW h. Pozostałe kraje, poza Indiami, wytwarzają mniej niż jedną czwartą tej energii. Należy pamiętać jednak, że USA są najwyżej rozwiniętym państwem na świecie zużywającym ogromne ilości energii elektrycznej. Również Chiny, ze względu na duże zaludnienie oraz szybkie tempo rozwoju gospodarczego, zużywają dużo energii, a ich potrzeby stale rosną. W przypadku Chin zużycie globalne jest wysokie, ale zużycie per capita jest nadal niskie. Identyczna produkcja energii elektrycznej z węgla występuje w Japonii i w Niemczech. O ile jednak Niemcy planują zmniejszenie udziału energii elektrycznej z węgla kamiennego (produkcja energii elektrycznej z węgla brunatnego

ma być utrzymana na tym samym poziomie), to Japonia, po katastrofie w elektrowni jądrowej Fukushima, może zwiększyć udział energii elektrycznej z węgla kamiennego. Również Republika Południowej Afryki, główny producent i eksporter węgla energetycznego, opiera swój sektor wytwarzania energii elektrycznej na węglu. Obecnie wytwarza z niego 247 TW h. Kolejny potentat węglowy Australia wytwarza z węgla kamiennego 194 TW h energii elektrycznej. Następne miejsca w produkcji energii elektrycznej z węgla zajmują: Korea 171 TW h, Rosja 170 TW h i Polska 156 TW h. Nie należy więc odrzucać węgla jako źródła tzw. brudnej energii, lecz starać się poprawiać jego parametry jakościowe, stosując odpowiednie procesy wzbogacania lub oczyszczając spaliny powstałe w procesie wytwarzania energii elektrycznej. 1. Zasoby węgla kamiennego Zasoby geologiczne to całkowita ilość kopaliny, lub kopalin, w granicach złoża. Można je podzielić na: zasoby pozabilansowe, zasoby bilansowe warunkowe, zasoby bilansowe, zasoby przemysłowe, zasoby nieprzemysłowe, zasoby operatywne. Zasoby węgla kamiennego w Polsce występują w dwóch zagłębiach. Są to: Górnośląskie Zagłębie Węglowe (GZW) oraz Lubelskie Zagłębie Węglowe (LZW). Niekiedy w grupie zagłębi węglowych wymienia się również Dolnośląskie Zagłębie Węglowe. Eksploatacja w tym regionie skończyła się jednak w 2000 roku wraz z zamknięciem kopalni Nowa Ruda. Spośród 643 złóż surowców energetycznych występujących obecnie na terenie Polski 229 złóż to złoża węgla, w tym 143 złoża węgla kamiennego i 86 złóż węgla brunatnego. Pozostałe złoża, to złoża surowców gazowych 332 i złoża surowców ciekłych 82. Obecnie 48 złóż węgla kamiennego to złoża zagospodarowane, których zasoby wynoszą 16,9 mld ton, co stanowi 37,4% zasobów bilansowych. Zasoby bilansowe natomiast, według stanu na dzień 31.12.2010 roku, wynoszą 45,1 mld ton. W tabeli 3 przedstawiono zasoby węgla kamiennego w Polsce z podziałem na typy oraz zasoby geologiczne bilansowe, pozabilansowe, a także zasoby przemysłowe. Przedstawiono również całkowitą liczbę złóż w tych kategoriach rozpoznania. W tabeli 4 przedstawiono natomiast zasoby węgla kamiennego w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym również z podziałem na typy oraz zasoby geologiczne bilansowe, pozabilansowe, a także zasoby przemysłowe, a w tabeli 5 przedstawiono zasoby węgla kamiennego w Lubelskim Zagłębiu Węglowym w identycznym układzie. W każdej tabeli podano liczbę złóż w danym zagłębiu. Dodatkowo zasoby pozabilansowe podzielono na zasoby grupy a oraz zasoby grupy b.

Wyszczególnienie Liczba złóż Wyszczególnienie Liczba złóż Tabela 3. Zasoby węgla kamiennego w Polsce z podziałem na typy węgla, stan na 31.12.2010 r., mln ton Zasoby geologiczne bilansowe razem A+B C1 C2+D pozabilansowe Zasoby przemysłowe grupy "a" grupy "b" Typ 31-33 32 794,05 3 191,29 8 269,82 21 332,95 13 611,28 2 343,93 3 814,62 Typ 34-37 11 716,65 1 652,51 4 242,19 5 821,96 4 224,66 2 444,43 1 920,30 Inne węgle 633,15 0,15 633,01 RAZEM 143 45 143,86 4 843,80 12 512,15 27 787,92 140,07 17 4 264,22 835,94 6 399,12 Źródło: Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce według stanu na 31 grudnia 2011 r. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa. Tabela 4. Zasoby węgla kamiennego w GZW z podziałem na typy węgla, stan na 31.12.2010 r. mln ton Zasoby geologiczne bilansowe Razem A+B C1 C2+D pozabilansowe Zasoby przemysłowe grupy "a" grupy "b" Typ 31-33 7 687,10 24 487,13 3 092,57 6 611,86 14 782,70 3 787, 15 2 153,65 Typ 34-37 10 751,98 1 613,11 3 999,21 5 139,66 3 286,09 2 242,69 1 784,91 Inne węgle 633,15 0,15 633,01 0, 26 10 973,19 RAZEM 125 35 872,26 4 705,68 10 611,22 20 555,36 6 030, 10 3 938,55 Źródło: Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce według stanu na 31 grudnia 2011 r. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa.

Wyszczególnienie Liczba złóż Najczęściej wykorzystywanymi do celów energetycznych są węgle typu 31 33. Według najnowszych danych Państwowego Instytutu Geologicznego, zasobów bilansowych tych typów węgla mamy 32,8 mld ton, w tym w kategorii A+B 3,2 mld ton, w kategorii C1 8,3 mld ton, a w kategorii C2+D 21,3 mld ton. Wśród typów 34 37, wykorzystywanych do koksowania, mamy 11,7 mld ton, w tym 1,7 mld ton zasobów w kategorii A+B, 4,2 mld ton w kategorii C1 i 5,8 mld ton w kategorii C2+D. W Górnośląskim Zagłębiu Węglowym węgli typu 31 33 jest 24,5 mld ton, w tym w kategorii A+B 3,1 mld ton, w kategorii C1 6,6 mld ton, a w kategorii C2+D 14,8 mld ton. Węgli typu 34 37 jest 10,8 mln ton,, w tym w kategorii A+B 1,6 mld ton, w kategorii C1 4,0 mld ton, a kategorii C2+D 5,1 mld ton. W Lubelskim Zagłębiu Węglowym występuje 8,3 mld ton, w tym w kategorii A+B 98,7 mln ton, w kategorii C1 1,7 mld ton, a w kategorii C2+D 6,6 mld ton. Węgli typu 34 37 występuje w Zagłębiu Lubelskim 964,7 mln ton, w tym w kategorii A+B 39,4 mln ton, w kategorii C1 243,0 mln ton, a w kategorii C2+D 682,3 mln ton. Tabela 5. Zasoby węgla kamiennego w LZW z podziałem na typy węgla, stan na 31.12.2010 r. mln ton Zasoby geologiczne bilansowe pozabilansow e Zasoby przemysłowe Razem A+B C1 C2+D grupy "a" grupy "b" Typ 31-33 8 306,92 98,72 1 657,96 6 550,25 5 924,18 190,28 Typ 34-37 964,67 39,40 242,97 682,31 938,57 135,39 RAZEM 11 9 271,60 138,11 1 900,93 7 232,56 6 862,75 325,67 Źródło: Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce według stanu na 31 grudnia 2011 r. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa. Na rysunku 1 przedstawiono, jak zmieniała się liczba złóż węgla kamiennego w Polsce w ostatnim dwudziestoleciu w przedziałach pięcioletnich. Pomimo kurczących się zasobów, liczba złóż cały czas wzrasta. Spowodowane to jest odkrywaniem nowych złóż oraz podziałem złóż już istniejących. Na rysunku 2 przedstawiono zasoby bilansowe węgla kamiennego w Polsce w latach 1990 2010 również w przedziałach pięcioletnich. W tym przypadku widać wyraźnie systematyczne zmniejszanie się zasobów spowodowane sczerpywaniem się złóż, likwidacją kopalń oraz procesem przekwalifikowywania złóż z bilansowych do pozabilansowych. W 2010 roku nastąpił wzrost zasobów bilansowych o 914,4 mln ton w stosunku do roku 2009. Wzrost ten

spowodowany był przekwalifikowaniem trzech złóż będących do tej pory w kategorii D, czyli pozabilansowych, do zasobów bilansowych. Związane to było z lepszym rozpoznaniem tych złóż, weryfikacją i przekwalifikowaniem zasobów w dokumentacjach geologicznych lub w dodatkach do tych dokumentacji. Wprowadza się również, w niektórych latach, do dokumentacji nowe złoża, które rekompensują częściowo ubytki spowodowane eksploatacją oraz stratami. Rysunek 1. Liczba złóż węgla kamiennego w Polsce w latach 1990 2010 Źródło: Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa. Wydawnictwa z lat 1991 2011. Rysunek 2. Zasoby bilansowe węgla kamiennego w Polsce w latach 1990 2010 Źródło: Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa. Wydawnictwa z lat 1991 2011.

Na rysunku 3 przedstawiono zasoby przemysłowe, czyli zasoby mogące być przedmiotem możliwej, z punktu widzenia technicznego, oraz uzasadnionej, z punktu widzenia ekonomicznego, eksploatacji. Tutaj również widać gwałtowny spadek wielkości zasobów w latach 1990 2010. Rysunek 3. Zasoby przemysłowe węgla kamiennego w Polsce w latach 1990 2010 Źródło: Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa. Wydawnictwa z lat 1991 2011. Patrząc na zasoby węgla kamiennego w Polsce, należy zadać sobie pytanie, na jak długo wystarczy nam zasobów węgla przy obecnym poziomie eksploatacji. Profesorowie J. Dubiński i M. Turek w artykule Prognoza wydobycia węgla kamiennego dla energetyki przedstawili wystarczalność zasobów węgla kamiennego na poziomach czynnych lub w budowie dla istniejących obecnie kopalń. Obliczenia wykonano dla zasobów operatywnych, czyli zasobów przemysłowych pomniejszonych o przewidywane straty według stanu na dzień 31 grudnia 2005 roku, uwzględniając wydobycie za tenże rok. Dane te przedstawiono w tabeli 6. Tabela 6. Wystarczalność zasobów w kopalniach eksploatowanych Wystarczalność zasobów Lp. Kopalnie (na poziomach czynnych lub w budowie) [lata] 1. Bobrek-Centrum 23,3 2. Piekary 8,4 3. Bolesław Śmiały 17,5 4. Knurów 24,4 5. Sośnica-Makoszowy 24,4 6. Szczygłowice 36,0 7. Brzeszcze-Silesia 30,3 8. Piast 28,9 9. Ziemowit 22,6

10. Halemba 76,5 11. Pokój 19,2 12. Polska-Wirek 7,6 13. Bielszowice 74,8 14. Rydułtowy-Anna 25,8 15. Chwałowice 8,9 16. Jankowice 14,2 17. Marcel 22,7 18. Murcki 18,7 19. Mysłowice 12,3 20. Wesoła 62,1 21. Wieczorek 14,8 22. Wujek 28,3 23. Staszic 32,6 24. Kazimierz-Juliusz Sp. z 21,6 o.o. 25. Krupiński 15,7 26. Budryk S.A. 27,4 27. L.W. Bogdanka S.A. 21,4 28. PKW S.A. 13,0 29. Siltech Sp. z o.o. 10,2 Źródło: Dubiński J., Turek M., 2007 Prognoza wydobycia węgla kamiennego dla energetyki [w:] Uwarunkowania wdrożenia zero-emisyjnych technologii węglowych w energetyce, pod red. M. Ściążko. Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla. Zabrze. Z przedstawionych danych wyłania się bardzo niejednorodny obraz stanu zasobów, a co się z tym wiąże, i żywotności kopalń. Są kopalnie, takie jak Halemba czy Bielszowice, o ogromnych zasobach wystarczających na przeszło 70 lat, albo kopalnia Wesoła o zasobach przekraczających 60 lat. Są też takie kopalnie, jak kopalnia Chwałowice, kopalnia Piekary czy kopalnia Wirek, których zasoby nie pozwolą nawet na dziesięcioletnią eksploatację. Są to oczywiście skrajne przypadki. Większość kopalń posiada zasoby wystarczające na kilkanaście, nawet do trzydziestu kilku lat eksploatacji. Może się oczywiście zdarzyć, że któraś z kopalń zakończy działalność wcześniej, na przykład ze względu na pojawiające się trudności górniczo-geologiczne lub problem ze zbytem urobku. Może dojść też do innej sytuacji, jaka miała miejsce w prywatnej kopalni Siltech, która w 2008 roku otrzymała pozwolenie na wydobywanie węgla w Polu Biskupice do 2023 roku, co znacznie przedłuży działalność kopalni w stosunku do danych przedstawionych w tabeli 6. 2. Zasoby węgla brunatnego W Polsce rozpoznano ponad 150 złóż węgla brunatnego, w których znajduje się ponad 14 mld ton zasobów w złożach pewnych i ponad 60 mld ton w zasobach oszacowanych. Przewiduje się również, że w obszarach potencjalnie węglonośnych może znajdować się nawet 140 mln ton. Tak duże zasoby pozwolą na kilkadziesiąt lat eksploatacji, a eksperci twierdzą, że nawet na 100 lat.

W celu unaocznienia, jak ważny jest węgiel brunatny w gospodarce niektórych krajów, w tabeli 7 przedstawiono wydobycie oraz udział węgla brunatnego w produkcji energii elektrycznej w 2010 roku. Tabela 7. Wydobycie węgla brunatnego i udział procentowy energii elektrycznej wyprodukowanej z tego węgla w 2010 roku Lp. Kraj Wydobycie Udział w produkcji energii [mln ton] elektrycznej [%] 1. Niemcy 169,4 23,5 2. Indonezja 162,6 b.d. 3. Rosja 76,0 7,0 4. Turcja 69,0 33,0 5. Australia 67,0 27,0 6. USA 64,8 2,0 7. Grecja 56,6 59,6 8. Polska 56,5 34,0 9. Czechy 43,9 51,3 10. Serbia 37,2 68,9 Źródło: Kasztelewicz Z., Sikora M., 2012 Węgiel brunatny na świecie i w Polsce. Węgiel brunatny. Nr 1/2012 s. 10 22 Najwięcej węgla brunatnego wydobywa się w Niemczech 169,4 mln ton. Udział energii elektrycznej produkowanej z węgla brunatnego w tym kraju stanowi 23,5% całkowitej produkcji energii elektrycznej. Druga, pod względem wielkości wydobycia, jest Indonezja, choć nie wiadomo, ile dokładnie energii elektrycznej jest z niego produkowanej. Na trzecim miejscu znajduje się Rosja z produkcją 76,0 mln ton. Udział tego węgla w produkcji energii elektrycznej Rosji to tylko 7,0%. W Turcji, posiadającej duże zasoby tego surowca, rozmieszczone równomiernie prawie na całym terytorium kraju, wydobywa się 69,0 mln ton i węgiel ten stanowi jedną trzecią produkcji energii elektrycznej. Australia, znana głównie z eksportu węgla kamiennego, wydobywa również duże ilości węgla brunatnego na poziomie 67,0 mln ton, co pozwala na wyprodukowanie 27,0% energii elektrycznej tego kraju. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej jedynie 2,0% energii elektrycznej wytwarzają z węgla brunatnego, ale wydobycie jest również wysokie i wynosi 64,8 mln ton. Większość energii elektrycznej z węgla brunatnego wytwarzana jest w Grecji, prawie 60%, przy wydobyciu na poziomie 56,6 mln ton. Również Czechy wytwarzają ponad 50% energii elektrycznej z tego surowca, a wydobycie wynosi 43,9 mln ton. Najwięcej energii elektrycznej z węgla brunatnego wytwarza Serbia 68,9%, a wydobycie wynosi 37,2 mln ton. Wśród wyżej wymienionych państw Polska zajmuje ósme miejsce. Wydobycie 56,5 mln ton pozwoliło na wytworzenie 34,0% energii elektrycznej kraju w 2010 roku. Na rysunku 4 przedstawiono rejony występowania węgla brunatnego w Polsce, a w tabeli 8 najważniejsze złoża.

Rysunek 4. Rejony występowania węgla brunatnego w Polsce Źródło: Kasiński J., R. Mazurek S., Piwocki M., 2006: Waloryzacja i ranking złóż węgla brunatnego Polsce. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. Tabela 8. Ważniejsze złoża węgla brunatnego z podziałem na rejony występowania Rejon Zachodni Północno-zachodni Legnicki Wielkopolski Koniński Łódzki Złoża Turów, Mosty, Babina, Gubin, Cybinka, Sieniawa, Słubice- Rzepin Trzcianka, Więcbork, Nakło Legnica, Ścinawa, Ruja Mosina, Krzewino-Czempiń, Szamotuły, Gostyń, Góra Pątnów, Adamów, Lubstów, Drzewce, Tomisławice, Mąkoszyn-Grochowiska, Morzyczyn, Dęby Szlacheckie, Piaski, Izbica Kujawska, Grochowy-Siąszyce Rogóźno Źródło: Kasztelewicz Z., 2007: Węgiel brunatny - optymalna oferta energetyczna dla Polski. Związek Pracodawców Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego. (red.) "Górnictwo Odkrywkowe", Bogatynia- Wrocław 2007.

Najnowsze i najdokładniejsze dane uwzględniające stopień rozpoznania złoża zestawiane są corocznie przez Państwowy Instytut Geologiczny w publikacji Bilans Zasobów i Wód Podziemnych w Polsce. Ostatnie wydanie sporządzone zostało na 31 grudnia 2010 roku. Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 19 818,88 mln ton, w tym 0,8 mln ton stanowią węgle bitumiczne, 2 513 mln ton (około 12,6 %) węgle brykietowe i około 1 496 mln ton (7,5 %) węgle wytlewne, jednak całość zasobów jest wykorzystywana i uznawana jako węgle energetyczne. Stan zasobów węgli brunatnych, a także strukturę ich rozpoznania i stopień zagospodarowania, przedstawiono w tabeli 9. Tabela 9. Bilans zasobów węgla brunatnego wg stanu na 31 grudnia 2010 r., mln ton Wyszczególnienie Zasoby geologiczne Liczba Zasoby bilansowe złóż pozabilansowe przemysłowe Razem A+B+C1 C2+D Zasoby ogółem 86 19 818,88 5 087,26 14 731,62 3 239,51 1 310,95 w tym zasoby złóż zagospodarowanych Razem 11 1 686,54 1 669,43 17,11 99,44 1 310,95 Złoża zakładów czynnych 10 1 684,68 1 667,57 17,11 96,12 1 310,19 Złoża eksploatowane okresowo 1 1,86 1,86-3,32 0,76 w tym zasoby złóż nie zagospodarowanych Razem 69 18 123,06 3 409,19 14 713,87 3 135,81 - Złoża rozpoznane szczegółowo 32 4 098,16 3 409,19 688,96 801,74 - Złoża rozpoznane wstępnie 37 14 024,91 0,00 14 024,91 2 334,07 - w tym złoża, w których eksploatacji zaniechano Razem 6 9,28 8,64 0,64 4,27 - Eksploatacja zaniechana 6 9,28 8,64 0,64 4,27 - Źródło: Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce według stanu na 31 grudnia 2011 r. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa. Oprócz zasobów występujących w tabeli 9 należy jeszcze pamiętać o zasobach prognostycznych, które szacowane są na 35 mln ton. W Polsce pracują obecnie cztery kopalnie węgla brunatnego: KWB Adamów, KWB Bełchatów, KWB Konin i KWB Turów, które, jak wcześniej wspomniano, w 2010 roku wytworzyły 34% energii elektrycznej kraju. Należy jeszcze wspomnieć o maleńkiej kopalni węgla brunatnego Sieniawa, która praktycznie nie odgrywa żadnej roli w bilansie energetycznym Polski i dostarcza surowiec do lokalnych ciepłowni. Największe nadzieje związane są ze złożami w okolicach Legnicy. Złoże Legnica zostało odkryte w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku przy okazji poszukiwań rud miedzi. Można wyróżnić w nim pięć pól eksploatacyjnych: Legnica Zachód, Legnica Wschód, Legnica Północ oraz Ścinawa i Ruja. Zasoby bilansowe złoża Legnica szacowane są na około 2,7 mld ton, o średniej grubości około 2 metrów. Zasoby węgla brunatnego w złożu Ścinawa, znajdującym się na północ od złoża Legnica, to około 1,0 mld ton, a zasoby węgla brunatnego w złożu Ruja,

umiejscowionym na południowy-wschód od złoża Legnica, ocenia się na 0,3 mld ton. Są to jedne z największych zasobów węgla brunatnego w świecie. Rozpoczęcie eksploatacji zaplanowano na rok 2022. Złoża te znajdują się jednak na terenach zbudowanych i ich przyszła eksploatacja jest na razie bardzo wątpliwa ze względu na brak przyzwolenia lokalnej społeczności na ich eksploatację. Podsumowanie Wykorzystywanie węgla do celów energetycznych ma zarówno liczne zalety, jak i wady. Do wad należy zaliczyć emisję dużych ilości szkodliwych substancji do atmosfery podczas spalania węgla, niską sprawność przemiany energii chemicznej w energię cieplną, bezpowrotne niszczenie surowca mogącego służyć w przyszłości do innych celów, wysoki koszt eksploatacji podziemnej oraz postrzeganie węgla jako surowca do wytwarzania tzw. brudnej energii. Są to poważne zarzuty w stosunku do tego surowca, niemniej jednak węgiel ma też swoje zalety. Możemy do nich zaliczyć duże zasoby wystarczające, przy obecnym poziomie wydobycia, na około 200 lat, możliwość zakupu od różnych producentów, stabilność cen węgla w długiej perspektywie czy też brak zagrożenia skażenia terenu, tak jak to miało miejsce w przypadku awarii elektrowni jądrowych w Czarnobylu i w Fukushimie. Niestety wiele kopalń węgla kamiennego w najbliższym czasie zakończy swoją działalność ze względu na wyczerpanie zasobów. Przewiduje się, że do 2040 roku pozostanie w Polsce około dziesięciu kopalń. Nie zaspokoi to rosnącego zapotrzebowania na ten surowiec. Będzie trzeba więc budować nowe kopalnie - dyskusje na ten temat są coraz bardziej zaawansowane - lub też importować większe ilości węgla z zagranicy. To drugie rozwiązanie może okazać się korzystniejsze ekonomicznie dla sprywatyzowanych elektrowni, ale spowoduje spadek bezpieczeństwa energetycznego kraju, które obecnie przynajmniej w zakresie zaopatrzenia w kopaliny stałe jest bardzo wysokie. Tekst w edycji z odniesieniami do literatury w książce: ENERGETYKA WĘGLOWA I JĄDROWA. WYBRANE ASPEKTY, Szczerbowski R. (red.), Poznań 2017