Charakterystyka kopalń węgla brunatnego w Polsce

Transkrypt

1 Charakterystyka kopalń węgla brunatnego w Polsce Charakterystykę kopalń węgla brunatnego przestawiono w podziale na grupy kapitałowe do których należą poszczególne zakłady zaczynając od Polskiej Grupy Energetycznej Górnictwa i Energetyki Konwencjonalnej S.A. poprzez Zespół Elektrowni Pątnów Adamów Konin, kończąc na Kopalni Węgla Brunatnego Sieniawa Sp. z o.o. PGE GiEK S.A. Oddział Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów funkcjonuje na rynku wydobywczym od ponad 40 lat. Jest największą i najnowocześniejszą kopalnią odkrywkową w Polsce i aktualnym liderem krajowego górnictwa węgla brunatnego. Kopalnia Bełchatów zlokalizowana jest w województwie łódzkim, na południe od miasta Bełchatów. Obecnie produkcja w kopalni odbywa się w dwóch polach eksploatacyjnych tj.: Polu Bełchatów i Polu Szczerców. Wydobyty węgiel brunatny dostarczany jest do zbudowanej w latach oraz rozbudowanej w 2011 roku o nowy blok 858 MW Elektrowni Bełchatów o mocy elektrycznej zainstalowanej wynoszącej 5298 MW, która generuje 31,7 TWh energii elektrycznej (dane za 2015), co stanowi ponad 20% rocznego zapotrzebowania Polski. Eksploatacja w Polu Bełchatów jest już zaawansowana i w ciągu kilku następnych lat złoże węgla w tym Polu zostanie wyeksploatowane. Przyszłość kopalni związana jest z eksploatacją węgla w Polu Szczerców. Położenie odkrywek w zagłębiu bełchatowskim przedstawiono na rysunku 3. Rys. 1. Położenie odkrywek w zagłębiu bełchatowskim [Opracowanie własne] Stan zasobów przemysłowych w zagłębiu bełchatowskim przestawiono w tabeli 3. Z poniższych danych wynika, że łączne zasoby przemysłowe według stanu na r. wynoszą około 707 mln ton. Tab. 1. Stan zasobów węgla brunatnego w czynnych odkrywkach zagłębia bełchatowskiego [Opracowanie własne na podstawie danych PGE]

2 Złoże geologiczne bilansowe Odkrywka przemysłowe, stan na operatywne do wyeksploatowania, stan na Uwagi 110,055 Bełchatów 64,593 55,266 w trakcie eksploatacji Bełchatów 820,511 Szczerców 642, ,847 w trakcie eksploatacji 132,424 Kamieńsk nie ustalono nie ustalono Razem 707, ,113 złoże perspektywiczne Zgodnie z prognozami produkcji energii elektrycznej w Elektrowni Bełchatów zakończenie wydobycia węgla przewiduje się około 2040 roku. Po zakończeniu produkcji węgla planowane jest stworzenie dwóch akwenów - bełchatowskiego i szczercowskiego o głębokości około 100 m i powierzchni ponad 3000 ha. Podstawowe informacje techniczne dla KWB Bełchatów przedstawiają się następująco: Roczne wydobycie węgla mln ton/rok; Ilość zdejmowanego nadkładu mln m 3 /rok; Powierzchnia wyrobiska 2830 ha, o Pole Bełchatów 1490 ha, o Pole Szczerców 1340 ha; Średnia wartość opałowa 7793 kj/kg, o Pole Bełchatów 7712 kj/kg, o Pole Szczerców 7802 kj/kg; przemysłowe na koniec 2015 r. 707,2 mln ton, o Pole Bełchatów 64,5 mln ton, o Pole Szczerców 642,7 mln ton; Zakończenie eksploatacji przewiduje się do roku PGE GiEK S.A. Oddział Kopalnia Węgla Brunatnego Turów Kopalnia Węgla Brunatnego Turów położona jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego, tuż u zbiegu granic trzech państw: Niemiec, Czech i Polski. Pod względem poziomu wydobycia jak i rozmiarów jest to druga kopalnia w Polsce. Wielkość wydobycia węgla w głównej mierze zależy od zapotrzebowania na to paliwo przez sąsiadującą z kopalnią Elektrownię Turów. Zapotrzebowanie to kształtuje się obecnie na poziomie od 7,5 mln ton do 10 mln ton. Położenie kopalni w zagłębiu turoszowskim pokazano na rysunku 4.

3 Rys. 2. Położenie kopalni w zagłębiu turoszowskim [Opracowanie własne] Stan zasobów przemysłowych i operatywnych zestawiono w tabeli 4. Współczynnik wykorzystania zasobów przemysłowych dla określenia zasobów operatywnych przyjęto ze względu na eksploatację selektywną na poziomie 10%. Tab. 2. Stan zasobów węgla brunatnego w zagłębiu turoszowskim. Stan na r. [Opracowanie własne na podstawie danych PGE] Złoże geologiczne bilansowe przemysłowe operatywne do wyeksploatowania Uwagi Turów 364, , ,920 w trakcie eksploatacji

4 Wydobyty węgiel brunatny dostarczany jest w 92,6% do Elektrowni Turów o mocy MW. Elektrownia generuje rocznie 7,3 TWh energii elektrycznej (dane za 2015 r.). W 2015 roku rozpoczęła się kluczowa inwestycja dla tego regionu, jak również dla rozwoju branży węgla brunatnego w Polsce, mianowicie budowa nowej jednostki wytwórczej (bloku nr 11) o mocy 496 MW. Jednostka ta będzie najnowocześniejszym tego typu blokiem w Polsce o sprawności netto powyżej 43%, jak również będzie w pełni dostosowana do wymogów środowiskowych (poziom emisji powyżej oczekiwań tzw. konkluzji BAT Najlepsze Dostępne Techniki). Uruchomienie tej jednostki w 2020 roku ustabilizuje wydobycie węgla brunatnego w kopalni na poziomie około 11 mln ton rocznie. Po zakończeniu eksploatacji węgla w 2044 roku pozostanie wyrobisko poeksploatacyjne, które zostanie wypłycone i zagospodarowane w kierunku wodnym. Podstawowe informacje techniczne dla KWB Turów przedstawiają się następująco: Roczne wydobycie węgla 7,5-10 mln ton/rok; Ilość zdejmowanego nadkładu mln m 3 /rok; Powierzchnia wyrobiska 1280 ha; Średnia wartość opałowa 9615 kj/kg; przemysłowe na koniec 2015 r. 317,7 mln ton; Zakończenie eksploatacji przewiduje się do roku PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Konin S.A. Kopalnia Węgla Brunatnego Konin rozpoczęła działalność w 1945 roku. Od tego czasu wydobycie węgla brunatnego odbywało się w dziesięciu odkrywkach. Obecnie produkcja odbywa się w trzech odkrywkach tj.: Jóźwin (5,58 mln ton), Drzewce (1,4 mln ton) oraz Tomisławice (2,39 mln ton). Głównym odbiorcą węgla są Elektrownie Pątnów i Konin. Położenie odkrywek w zagłębiu konińskim przedstawiono na rysunku 5. Rys. 3. Położenie złóż i odkrywek w zagłębiu konińskim [Opracowanie własne]

5 W tabeli 5 zestawiono zasoby przemysłowe według stanu na r. w czynnych odkrywkach zagłębia konińskiego. Tab. 3. Stan zasobów węgla brunatnego w PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Konin. Stan na r. [Opracowanie własne na podstawie danych ZE PAK] Złoże Odkrywka przemysłowe operatywne do wyeksploatowania, stan na r. Pątnów IV Jóźwin II B 17,568 16,690 Drzewce Drzewce ,272 Tomisławice Tomisławice 35,221* 33,460 Razem 64,654 61,422 * bez części północnej Uwagi w trakcie eksploatacji w trakcie eksploatacji w trakcie eksploatacji Odkrywka Jóźwin Węgiel brunatny z odkrywki Jóźwin wydobywany jest od 1971 roku. Jest to najstarsza odkrywka w Kopalni Konin. Początkowo eksploatacja węgla prowadzona była z Jóźwina I na złożu Pątnów II, później z Jóźwina IIA w północnej części złoża Pątnów III. Od 1999 roku trwa wydobycie ze złoża Pątnów IV, na odkrywce Jóźwin IIB. Eksploatacja będzie prowadzona do 2020 roku. Teren po odkrywce Jóźwin IIA zrekultywowany został w kierunku rekreacyjno-sportowym. W skład kompleksu rekreacyjnego, zwanego Maltą Bis, wchodzą między innymi 70-metrowy stok narciarski i zbiornik wodny. Przygotowano także teren pod tor motocrossowy oraz amfiteatr. Na obszarze po odkrywce Jóźwin IIB powstanie między innymi jezioro o powierzchni 440 ha. Odkrywka Drzewce Odkrywka Drzewce uruchomiona została w 2005 roku. Złoże węgla brunatnego składa się z wyeksploatowanego pola Bilczew oraz pól Drzewce A i Drzewce B. Zakończenie wydobycia przewidziane jest w 2018 roku. Plan zagospodarowania obszaru pogórniczego przewiduje także utworzenie akwenu o powierzchni 125 ha. Odkrywka Tomisławice W maju 2010 roku rozpoczęto zdejmowanie nadkładu na odkrywce Tomisławice. Złoże to położone jest w większości na terenie gminy Wierzbinek, w województwie wielkopolskim. Eksploatacja węgla na tej odkrywce uruchomiona została we wrześniu 2011 r. Surowiec odstawiany jest do ZE PAK transportem samochodowym i kolejowym. Zakończenie wydobycia nastąpi około roku Już od chwili rozpoczęcia zdejmowania nadkładu na odkrywce prowadzone są prace związane z przyszłą rekultywacją techniczną i biologiczną wyrobiska. Po zakończeniu eksploatacji w miejscu odkrywki powstanie między innymi kompleks obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz zbiornik wodny o powierzchni ponad 200 ha. Podstawowe informacje techniczne dla odkrywek PAK KWBK S.A. przedstawiają się następująco: Roczne wydobycie węgla 9,3 mln ton/rok; Ilość zdejmowanego nadkładu 73 mln m 3 /rok;

6 Powierzchnia wyrobiska 1200 ha; Średnia wartość opałowa 8100 kj/kg; przemysłowe na koniec 2015 r. 64,6 mln ton; Zakończenie eksploatacji przewiduje się do roku PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów S.A. PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów S.A. położona jest w centralnej Polsce, w odległości 33 km od Konina. Okolice kopalni to rejon rolniczo-przemysłowy. PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów S.A. jest kopalnią wieloodkrywkową. Zdolność wydobywcza Kopalni wynosi 4,5-5,0 mln ton rocznie. Obecnie węgiel brunatny wydobywany jest wyłącznie z odkrywki Adamów. W zagłębiu adamowskim pozostało do wyeksploatowania na złożach czynnych odkrywek 21,38 mln ton zasobów przemysłowych i około 20,31 mln ton zasobów operatywnych tabela 6 (wielkość zasobów operatywnych przeliczono przyjmując umownie wielkość strat na poziomie 5%). Tab. 4. węgla brunatnego w PAK Kopalni Węgla Brunatnego Adamów S.A., stan na r. [Opracowanie własne na podstawie danych ZE PAK] 59] Złoże Odkrywka geologiczne bilansowe przemysłowe stan na operatywne do wyeksploatowania stan na Adamów Adamów 18,281 13,318 12,650 Władysławów Władysławów 1,357* 0,000 - Koźmin Koźmin Pole Centralne 11,720 8,065 7,660 Razem 21,383 20,310 Uwagi w trakcie eksploatacji eksploatacja zakończona w kwietniu 2012 r. eksploatacja zakończona w czerwcu 2016 r. * węgla brunatnego po zakończeniu eksploatacji złoża węgla brunatnego Władysławów w kwietniu 2012r.

7 Rys. 4. Położenie odkrywek w zagłębiu adamowskim [Opracowanie własne] W kwietniu 2012 r. zakończono wydobywanie węgla z odkrywki Władysławów. Głównym odbiorcą węgla jest Elektrownia Adamów. Podstawowe informacje techniczne dla KWB Adamów przedstawiają się następująco: Roczne wydobycie węgla 4,3 mln ton/rok; Ilość zdejmowanego nadkładu 31,5 mln m 3 /rok; Powierzchnia wyrobiska 454 ha; Średnia wartość opałowa 8350 kj/kg; przemysłowe na koniec 2015 r. 21,4 mln ton; Zakończenie eksploatacji przewiduje się do roku 2017/2018. Kopalnia Węgla Brunatnego Sieniawa Sp. z o.o. W okolicach Sieniawy na Ziemi Lubuskiej położona jest najmniejsza i najdłużej eksploatowana na ziemiach polskich Kopalnia Węgla Brunatnego Sieniawa Sp. z o.o. o rocznej produkcji tys. ton. W związku z otrzymaniem 16 października 2013 roku koncesji na eksploatację złoża Sieniawa 2 obecny łączny stan zasobów przemysłowych złóż wynosi ok. 18 mln ton. Eksploatacja będzie prowadzona do 2050 roku z maksymalnym wydobyciem 0,6 mln ton rocznie. Kopalnia ta ma charakter lokalny i nie odgrywa żadnej roli na rynku paliw energetycznych. Całość produkcji kierowana jest dla klientów indywidualnych.

8 Lokalizacja kopalni Sieniawa została pokazana na rysunku 7. Rys. 5. Położenie KWB Sieniawa [Opracowanie własne] Stan zasobów węgla brunatnego Stan zasobów przemysłowych w czynnych zagłębiach węgla brunatnego w Polsce na dzień r. wynosi około 1119,224 mln ton, a operatywnych około 1019,115 mln ton. Stan zasobów przemysłowych i operatywnych wraz z zakładanymi terminami zakończenia eksploatacji przedstawiono w tabeli 7. Tab. 5. Stan zasobów przemysłowych węgla brunatnego w kopalniach na r. na które obecnie posiadają one koncesje na wydobywanie [Opracowanie własne na podstawie danych z kopalń] Kopalnia Stan zasobów przemysłowych Stan zasobów operatywnych Okres zakończenia działalności przy obecnym poziomie wydobycia [lata] Adamów 21,383 20, Bełchatów 707, , Konin 64,654 61, Turów 317, , Sieniawa 18,130 16, Łącznie 1119, ,115 Podsumowanie Istniejące kompleksy paliwowo-energetyczne wykorzystujące węgiel brunatny, z kompleksem Bełchatów na czele, są obecnie istotnym gwarantem bezpieczeństwa energetycznego Polski. Stabilizują ceny energii elektrycznej dla krajowych gospodarstw domowych oraz przemysłu. Ich eksploatacja prowadzona jest z wykorzystaniem najnowocześniejszych rozwiązań technologicznych

9 oraz z poszanowaniem wszystkich wymogów ochrony środowiska, zarówno w obszarze wydobycia węgla jak i wytwarzania energii elektrycznej. Kompleksy mają bardzo istotne znaczenie społeczne i gospodarcze w ujęciu regionalnym, m.in.: Zapewniają trwałe i atrakcyjne miejsca pracy (bezpośrednie zatrudnienie w branży węgla brunatnego znajduje obecnie około 23,5 tysiąca osób, a po uwzględnieniu miejsc pracy w usługach towarzyszących łącznie nawet 100 tysięcy osób. Przyczyniają się do rozwoju infrastruktury drogowej, kolejowej oraz obiektów użyteczności publicznej, Tworzą centra przemysłowe i miejskie w rejonach rolniczych; Stymulują popyt wewnętrzny, rozwój działalności usługowej, budownictwa, szkolnictwa itp., Są źródłem istotnych dochodów z tytułu opłat i podatków dla województw i gmin i poprawiają wskaźniki makroekonomiczne regionu. Co istotne, kompleksy paliwowo-energetyczne wykorzystujące węgiel brunatny wykazywały dotychczas dodatnią rentowność i generowały nadwyżki umożliwiające finansowanie inwestycji utrzymaniowych oraz rozwojowych, także w innych segmentach energetyki. W szczególności nie wymagały i nie korzystały dotychczas z pomocy publicznej w postaci np. dotacji lub ulg podatkowych. węgla brunatnego w obecnie eksploatowanych złożach przez poszczególne kopalnie umożliwiają zachowanie stabilnego poziomu wydobycia jedynie do 2020 roku. Po tym okresie nastąpi spadek potencjału wydobywczego w istniejących kopalniach, a co za tym idzie spadek wydobycia i dostępności węgla brunatnego jako paliwa dla energetyki. Bez udostępniania nowych złóż węgla brunatnego i budowy nowych kompleksów opartych na tym paliwie, w latach nastąpi całkowity zanik mocy wytwórczych opartych na węglu brunatnym, a to oznacza likwidację całej branży. Brak decyzji o uruchamianiu nowych złóż oznacza ograniczenie produkcji energii z węgla brunatnego, a to przy założeniu, że w kolejnych latach będzie wzrastało zapotrzebowanie na energię elektryczną równoznaczne jest z poważnym kryzysem energetycznym i ograniczeniem bezpieczeństwa energetycznego Polski. Sytuacja taka wymusza konieczność podjęcia jak najszybszych decyzji o udostępnieniu nowych złóż i budowie nowych kompleksów górniczoenergetycznych.