Efektywność kliniczna pasty Sensitive Pro-Relief w znoszeniu nadwrażliwości zębiny

Czas. Stomatol., 29, 62, 9, 71-71 29 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Efektywność kliniczna pasty Sensitive Pro-Relief w znoszeniu nadwrażliwości zębiny Clinical efficacy of Sensitive Pro-Relief paste in dentin hypersensitivity reduction Urszula Kaczmarek, Katarzyna Jankowska Z Katedry i Zakładu Stomatologii Zachowawczej i Stomatologii Dziecięcej Akademii Medycznej we Wrocławiu Kierownik: prof. dr hab. U. Kaczmarek Summary Introduction: Dentin hypersensitivity affects ca. 45% of the global adult population, therefore, new desensitising agents are being sought to eliminate painful sensations immediately and permanently. Aim of the study: To evaluate clinical efficacy of a new desensitizing paste in dentin hypersensitivity reduction. Material and methods: The study comprised 183 teeth with dentin hypersensitivity diagnosed on the basis of patient interview and clinical examination. Dental history included questions on the type of stimuli inducing dentinal pain and its severity. The cause of dentin exposure was estimated clinically. Dentinal pain was induced with the use of tactile (blunt probe) and dehydrative stimuli (air blast), the severity of which was evaluated by the VAS score. The Sensitive Pro-Relief paste was applied by means of a rotary instrument. The dentin response to the stimuli was evaluated four times before (A) and after (B) the paste application at the baseline (study I) and after a month (study II). Results: After the first application of paste the percentage of teeth not responding with pain to tactile stimulus was 38.8%, and after the second application 91.3%. To dehydrative stimulus 16.9% and 75.4%, respectively. Conclusions: The single application of Sensitive Pro-Relief paste was statistically significant in reducing dentin hypersensitivity, which was maintained for one month. Another paste application almost totally eliminated painful sensation. Streszczenie Wprowadzenie: Nadwrażliwość zębiny występuje u około 45% dorosłej populacji na świecie, dlatego też poszukuje się nowych środków eliminujących natychmiastowo i trwale dolegliwości bólowe. Cel pracy: ocena skuteczności klinicznej nowej pasty desensytyzacyjnej w znoszeniu nadwrażliwości zębiny. Materiał i metody: badaniem objęto 183 zęby z nadwrażliwością zębiny zdiagnozowaną na podstawie wywiadu i badania klinicznego. W wywiadzie uwzględniono rodzaj bodźców indukujących ból zębinowy i jego nasilenie. Klinicznie oceniano przyczynę odsłonięcia zębiny. Za pomocą bodźca dotykowego (tępy zgłębnik) i dehydratacyjnego (strumień powietrza z dmuchawki) indukowano ból zębinowy, którego intensywność oceniano wg skali VAS. Pastę Sensitive Pro-Relief aplikowano rotacyjnie. Odpowiedź zębiny na bodźce oceniano 4-krotnie przed i po zastosowaniu pasty w badaniu wstępnym oraz po upływie miesiąca. Wyniki: po pierwszej aplikacji pasty odsetek zębów niereagujących bólowo na bodziec dotykowy wynosił 38,8%, po drugiej 91,3%), zaś na bodziec dehydratacyjny odpowiednio 16,9% i 75,4%. Wnioski: jednokrotne zastosowanie pasty Sensitive Pro-Relief spowodowało istotną statystycznie redukcję nadwrażliwości zębiny utrzymującą się przez miesiąc. Powtórna aplikacja pasty niemal całkowicie eliminowała dolegliwości bólowe. KEYWORDS: dentin hypersensitivity, desensitizing paste, treatment, efficacy HASŁA INDEKSOWE: nadwrażliwość zębiny, pasta desensytyzacyjna, leczenie, efektywność 71

U. Kaczmarek, K. Jankowska Czas. Stomatol., Wstęp Zgodnie z definicją zespołu kanadyjskich ekspertów nadwrażliwość zębiny charakteryzuje się krótkim, ostrym bólem powstającym w odpowiedzi na działanie na odsłoniętą zębinę nieszkodliwych bodźców termicznych, dehydratacyjnych, dotykowych, osmotycznych lub chemicznych, który nie może być przypisany innemu defektowi zębów lub chorobie [7]. Definicja ta, jak również termin nadwrażliwość zębiny (ang. dentin hypersensitivity) nie zaś wrażliwość zębiny (ang. dentin sensitivity) jest powszechnie akceptowana. Wynikają z niej określone konsekwencje dla klinicystów, gdyż opisuje stan kliniczny i identyfikuje nadwrażliwość zębiny jako odrębną jednostkę, której rozpoznanie wymaga diagnostyki różnicowej. Różnicowanie powinno polegać na wykluczeniu innych defektów zębowych lub chorób, które mogą manifestować się podobnym bólem zębinowym (np. próchnica, pęknięty guzek, pęknięty ząb, wrażliwość po wybielaniu, wrażliwość pozabiegowa). Ból zębinowy determinujący wrażliwość zębiny wywołany jest aktywacją włókien nerwowych A-β i A-δ powodującą ostry, przemijający i umiejscowiony ból. Stanowi on sygnał ostrzegawczy, że wypełnione płynem kanaliki zębinowe są otwarte, dostępne na działanie bodźców, dyfuzję toksyn bakteryjnych oraz wnikanie bakterii [8, 18]. Wrażliwość zębiny usiłują wyjaśnić różne teorie, ale najbardziej udowodnioną jest teoria hydrodynamiczna, której podstawy podał już Gysi w 19 r., a udowodnił częściowo w 1963 r. Brannström [cyt. wg 8]. Oparta jest ona na tezie, że przemieszczanie się płynu zawartego w kanalikach zębinowych podrażnia nerwy czuciowe w miazgowym splocie pododontoblastycznym. W badaniach in vitro wykazano, że znajdujący się w kanalikach płyn tkankowy wycieka na odsłoniętą powierzchnię zębiny, a wrażliwość zębiny zależy od praw włosowatości, ciśnienia hydrostatycznego i osmotycznego oraz szybkości przepływu płynu kanalikowego. Powstający w następstwie działania bodźców ruch płynu wewnątrz kanalików zębinowych aktywuje miazgowe mechanoreceptory, co manifestuje się bólem. Większość bodźców powoduje przepływ płynu w kierunku zewnętrznym (od miazgi do szkliwa), wyjątek stanowi gorący płyn i mocznik (przepływ w kierunku domiazgowym) [8]. Badania w skaningowym mikroskopie elektronowym (SEM) penetracji barwników wykazały w nadwrażliwej, w porównaniu z niewrażliwą zębiną, występowanie większej liczby kanalików (8-krotnie) o większej średnicy (około 2-krotnie) i z otwartymi ujściami zewnętrznymi, a zatem należy oczekiwać większego przepływu płynu kanalikowego w nadwrażliwej zębinie [1, 2]. Jednakże nie zawsze odsłonięta zębina w zębie z żywą miazgą jest wrażliwa. Zależy to od liczby na jej powierzchni kanalików zębinowych z otwartymi ujściami zewnętrznymi i ich drożności w kierunku domiazgowym oraz obecności warstwy mazistej i kamienia nazębnego, a także adherencji białek śliny. Rozwój nadwrażliwości zębiny jest dwuetapowy najpierw musi dojść do zlokalizowanego odsłonięcia zębiny, a następnie do otwarcia zewnętrznych ujść kanalików zębinowych przy zachowanej ich drożności w kierunku domiazgowym, co inicjuje dolegliwości bólowe pod wpływem nieszkodliwych bodźców [3, 8, 9, 18]. Do odsłonięcia zębiny dochodzi w wyniku utraty szkliwa spowodowanej atrycją, abrazją, erozją i abfrakcją lub utraty cementu w następstwie chorób przyzębia, albo powsta- 72

29, 62, 9 Nadwrażliwość zębiny nia kanałów dyfuzyjnych z powodu utraty substancji organicznej w twardych tkankach zęba po wybielaniu. Częstość występowania nadwrażliwości zębiny jest zróżnicowana i waha się od 3 do 57% u osób dorosłych w zależności od metod diagnostycznych dane z wywiadu, ocena kliniczna po indukowaniu bólu przez strumień powietrza z dmuchawki lub bodziec zimny [11, 12, 14, 2, 22, 26, 27]. Przy dokładnym badaniu klinicznym pacjenta frekwencja jest szacowana na 15% [11], ale w obszarze przyszyjkowym występuje u 77,5-98,8% osób z chorobami przyzębia i wzrasta przejściowo po leczeniu periodontologicznym [6, 29]. Oceniono częstość występowania nadwrażliwości zębiny w skali światowej na podstawie danych z wywiadu badając 12 25 osób powyżej 18 roku życia [15]. Stwierdzono występowanie nadwrażliwości zębiny u 45% badanych, częstsze u kobiet (48%) niż u mężczyzn (38%), z dolegliwościami bólowymi określanymi najczęściej jako umiarkowane (43%), przy czym 51% osób deklarujących dolegliwości nigdy nie szukała pomocy u stomatologa. Leczenie nadwrażliwości zębiny oparte jest na teorii hydrodynamicznej i sprowadza się do przerwania odpowiedzi nerwowej na bodziec bólowy przez miejscowe stosowanie preparatów zawierających sole potasu (jony potasu powodują depolaryzację receptorów nerwowych i zmniejszają przewodnictwo) oraz przez zamknięcie ujść zewnętrznych i światła otwartych kanalików zębinowych w następstwie tworzenia nierozpuszczalnych precypitatów [3, 5, 18, 23]. Cel pracy Celem badań była ocena skuteczności klinicznej pasty Sensitive Pro-Relief w leczeniu nadwrażliwości zębiny. Materiał i metody m objęto 183 zęby u 11 osób obojga płci wykazujące różnego stopnia nadwrażliwość zębiny diagnozowaną na podstawie wywiadu i badania klinicznego. W wywiadzie uwzględniono rodzaj bodźców indukujących ból (zimny, ciepły, dotykowy, szczotkowanie, słodki, kwaśny) oraz nasilenie dolegliwości w skali: 1 niewielka, 2 umiarkowana, 3 duża. Wywiad w tym kierunku zbierano dwukrotnie w I badaniu (wstępnym) i II (po upływie miesiąca). W badaniu klinicznym oceniano odsłonięcie zębiny w aspekcie przyczyny (erozja, abrazja, abfrakcja, recesja, leczenie periodontologiczne). Najczęściej za czynnik sprawczy uznano recesję dziąsła (93/183), a następnie erozję (7/183), abrazję (1/183) i abfrakcję (1/183). Zmiany były najczęściej umiejscowione na policzkowej powierzchni zębów w rejonie przyszyjkowym (118/183), zaś w pozostałych przypadkach na powierzchni podniebiennej (56/183) i żującej (9/183). Reakcję bólową odsłoniętej zębiny, za zgodą pacjenta, indukowano dotykiem tępego zgłębnika (bodziec dotykowy) i strumieniem powietrza z dmuchawki przez sekundę (bodziec dehydratacyjny) czterokrotnie przed (badanie IA) i po zastosowaniu preparatu (badanie IB) oraz po upływie miesiąca (badanie IIA i IIB) prosząc pacjenta o ocenę nasilenia bólu w skali VAS (-1). Obliczono średnie wartości punktów skali oraz dokonano kategoryzacji nasilenia indukowanego bólu wg kryteriów: brak bólu, 1-3 punkty niewielki, 4-6 punktów umiarkowany, 7-9 punktów silny i 1 punktów bardzo silny ból. Desentyzacyjną pastę polerującą Sensitive Pro-Relief (Colgate) aplikowano na wrażliwą, odsłoniętą zębinę rotacyjnie na wolnych obrotach za pomocą kielicha gumowego 2- -krotnie przez 3 sek. Aktywnymi składnikami 73

U. Kaczmarek, K. Jankowska Czas. Stomatol., pasty są arginina (8%) i węglan wapnia, a pozostałymi uwodniona krzemionka, gliceryna, guma celulozowa, sacharynian sodu, dwuwęglan, woda, niebieski barwnik i środek zapachowy. Pasta przeznaczona jest do profesjonalnego stosowania w nadwrażliwości zębiny. Konfekcjonowana jest w porcjach o wadze 2 g. Uzyskane z badań dane poddano analizie statystycznej za pomocą statystyki opisowej, testu χ 2 i testu t za istotny przyjmując poziom p<,5. Wyniki W I badaniu wyjściowym, większość zębów objętych badaniem wg subiektywnej oceny pacjentów wykazała umiarkowane nasilenie dolegliwości bólowych (54,6%), głównie wywoływanych bodźcem zimnym (99,4%), dotykowym (78,7%) i kwaśnym (63,4%); tab. 1 i 2. Przed zastosowaniem pasty desensytyzacyjnej średnie wartości nasilenia bólu w skali VAS po zastosowaniu bodźca dotykowego wynosiły 4,19±2,11, a bodźca dehydratacyjnego 5,5±1,94 (badanie IA, tab. 3, ryc. 1). Większość zębów niezależnie od rodzaju bodźca ujawniała umiarkowane nasilenie bólu (5,8%) po dotyku zgłębnikiem i (65,6%) po zastosowaniu strumienia powietrza z dmuchawki (tab. 4). Po aplikacji pasty (badanie IB) średnie wartości nasilenia bólu uległy istotnemu obniżeniu (p<,1), o 68,5% dla bodźca dotykowego i o 64,% dla bodźca dehydratacyjnego. Uzyskana redukcja nie tylko utrzymywała się przez miesiąc, ale uległa pewnemu zwiększeniu; w przypadku bodźca dotykowego o 32,6% (p<,1), a dehydratacyjnego o 6,% (badanie IB vs IIA) (tab. 3, ryc. 1). Niezależnie od zastosowanego bodźca indukującego ból wzrosła istotnie liczba zębów ze słabym, a zmniejszyła się liczba zębów z umiarkowanym nasileniem bólu i żaden ząb nie ujawnił silnych dolegliwości bólowych. Liczba zębów niereagujących bólowo na bodziec dotykowy wynosiła (38, 8%), a na bodziec dehydratacyjny (16,9%); tab.4. Po upływie miesiąca wykonano kolejne badanie (badanie II). W opinii pacjentów 34 zęby (18,6%) nie wykazywały reakcji bólowej na bodźce zewnętrzne, 57 (31,1%) ujawniało słabe, a 92 (5,3%) umiarkowane nasilenie dolegliwości. Stwierdzono statystycznie istotny () wzrost liczby zębów z niewielkimi dolegliwościami bólowymi (tab. 1). Zauważono zmniejszenie liczby zębów odpowiadających bólowo na działanie rozpatrywa- T a b e l a 1. Nasilenie dolegliwości bólowych oceniane przez pacjentów Nasilenie dolegliwości brak bólu słabe umiarkowane duże n/n (%) n/n (%) n/n (%) n/n (%) I 12/183 * (6,6%) 1/183 (54,6%) 71/183** (38,8%) II 34/183 18,6% 57/183* (31,1%) 92/183 (5,3%) ** * istotność różnic na poziomie. 74

29, 62, 9 Nadwrażliwość zębiny T a b e l a 2. Rodzaje bodźców indukujących dolegliwości bólowe Rodzaje bodźców zimny ciepły dotykowy szczotkowanie słodki kwaśny n/n (%) n/n (%) n/n (%) n/n (%) n/n (%) n/n (%) I 182/183 (99,4%) II 149/183 (81,4%) 95/183** (51,9%) 3/193** (1,6%) 144/183 (78,7%) 17/183 (58,5%) istotność różnic na poziomie: *p<,1, **. 82/183 (44,8%) 49/183** (26,8%) 67/183 (36,6%) ** T a b e l a 3. Średnie wartości nasilenia bólu wg skali VAS w poszczególnych badaniach Bodziec dotykowy Bodziec dehydratacyjny 116/183* (63,4%) 4/183 * (21,8%) x±sd x±sd x±sd x±sd x±sd x±sd x±sd x±sd IA IB IIA IIB IA IB IIA IIB 4,19±2,11 1,32±1,35,89±1,16,17±,59 5,5±1,94 1,82±1,28 1,71±1,45,34±,68 Porównanie Procent zmian Poziom istotności Porównanie Procent zmian Poziom istotności IA IB 68,5% p<,1 IA IB 64,% p<,1 IA IIA 78,8% p<,1 IA IIA 66,1% p<,1 IA IIB 95,9% p<,1 IA IIB 93,3% p<,1 IB IIA 32,6% p<,1 IB IIA 6,% p=,44 IB IIB 87,1% IB IIB 81,3% p<,1 IIA IIB 8,9% IIA IIB 8,1% nych bodźców, ale istotną statystycznie redukcję zauważono dla bodźców: ciepłego, kwaśnego i słodkiego (tab. 2). W badaniu IIA średnie wartości nasilenia bólu w skali VAS w porównaniu z badaniem wyjściowym (badanie IA) obniżyły się istotnie (p<,1) po stosowaniu bodźca dotykowego i dehydratacyjnego (odpowiednio o 78,8% i 66,1%). Ponowne zastosowanie pasty (badanie IIB) spowodowało dalszą wysoce istotną statystycznie () redukcję wartości średnich VAS, które wyniosły odpowiednio,17±,59 Ryc. 1. Średnie wartości VAS w poszczególnych badaniach i odsetek redukcji. 75

U. Kaczmarek, K. Jankowska Czas. Stomatol., T a b e l a 4. Nasilenie bólu po zastosowaniu bodźca wg kategorii skali VAS Rodzaj bodźca Kategorie bólu brak IA 71/183 IB (38,8%) IIA 96/183 (52,5%) IIB 167/183 (91,3%) słaby Dotykowy silny brak słaby Dehydratacyjny umiarkowany umiarkowany silny n/n (%) n/n (%) n/n (%) n/n (%) n/n (%) n/n (%) n/n (%) n/n (%) 64/183 (35,%) 94/183 (51,4%) 8/183 (43,7%) 16/183 (8,7%) 93/183 (5,8%) 18/183 (9,8%) 7/183 (3,8%) 26/183 (14,2%) 31/183 (16,9%) 47/183 (25,7%) 138/183 (75,4%) 38/183 (2,7%) 138/183 (75,4%) 118/183 (64,5%) 45/183 (24,6%) 12/183 (65,6%) 14/183 (7,7%) 18/183 (9,8%) 25/183 (13,7%) Porównanie poziom istotności (procent zmian) poziom istotności (procent zmian) IA IB IA IIA IA IIB IB IIA IB IIB IIA IIB (38,8%) (52,5%) (91,3%) p>,5 (13,7%) (52,5%) p<.1 (38,8%) p<,5 (16,4%) p>,5 (8,7%) (26,3%) p>,5 (7,7%) (42,7%) (35,%) (49,%) (47,%) (5,8%) p>,5 (6,%) p>.1 (9,8%) p<,5 (3,8%) p<,1 (14,2%) p<,1 (14,2%) p<,1 (14,2%) (16,9%) (25,7%) (75,4%) p>,5 (8,8%) (58,5%) (49,7%) (54,7%) (43,8%) p>,5 (3,9%) p>,5 (1,9%) (5,8%) (4,8%) (57,9%) (55,8%) (65,6%) p>,5 (2,1%) p<,1 (7,7%) p<,1 (9,8%) p<,1 (13,7%) p<,1 (13,7%) (55,8%) (spadek 95,9%) i,34±,68 (spadek o 93,3%); tab. 3. Niemal wszystkie zęby (91,3%) nie reagowały bólowo na bodziec dotykowy, a pozostałe ujawniły tylko słaby ból. Natomiast na bodziec dehydratacyjny nie reagowało 75,4% zębów, zaś pozostałe wykazywały niewielki ból (tab. 4). Zauważono również, że we wszystkich badaniach odpowiedź bólowa na bodziec dehydratacyjny była istotnie wyższa (p<,1) niż na bodziec dotykowy (wyższe średnie wartości skali VAS). Omówienie wyników i dyskusja Leczenie nadwrażliwości zębiny powinno zapewnić pacjentowi natychmiastowe i trwałe zniesienie dolegliwości bólowych. Jednakże większość środków desensytyzujących w postaci past stosowanych przez pacjenta w domu wymaga długiego stosowania (przez 4-8 tygodni), zaś preparaty stosowane profesjonalnie nie zapewniają pełnej i natychmiastowej eliminacji dolegliwości bólowych [8, 21]. Dlatego 76

29, 62, 9 Nadwrażliwość zębiny też nadal poszukuje się idealnego środka znoszącego nadwrażliwość zębiny. Wiadomo, że u 2-45% osób następuje z czasem samoistna remisja, dzięki naturalnym procesom obronnym, tj. zamknięciu ujść kanalików substancjami pochodzenia ślinowego, tworzeniu zębiny sklerotycznej i reakcyjnej [18]. Ślina odgrywa istotną rolę w naturalnym procesie redukcji nadwrażliwości zębiny. Dostarcza jonów wapnia i fosforanowych do światła kanalików, zamykając je stopniowo przez tworzenie powierzchownej warstwy ochronnej składającej się z agregatów będących połączeniem glikoprotein ślinowych i fosforanów wapnia [19]. Ten postępujący powoli biologiczny proces leczniczy stał się podstawą do opracowania nowej koncepcji pasty znoszącej nadwrażliwość zębiny. Kleinberg i wsp. [19] podjęli prace nad opracowaniem nowego środka leczniczego opartego na argininie aminokwasie występującym naturalnie w ślinie i węglanie wapnia jako źródle wapnia. Arginina reaguje z węglanem wapnia przy fizjologicznym ph tworząc pozytywnie naładowany konglomerat, który jest przyciągany przez siły elektrostatyczne do negatywnie naładowanej powierzchni zębiny. Powstaje warstwa materiału bogatego w wapń zamykająca otwarte kanaliki zębinowe i chroniąca je przed działaniem bodźców zewnętrznych. Technologia ta zwana Pro-argin została zastosowana w desensytyzacyjnej paście polerującej Sensitive Pro-Relief ocenianej klinicznie w pracy. W badaniach nad skutecznością kliniczną środków desensytyzujących stosuje się głównie indukowanie odpowiedzi bólowej odsłoniętej zębiny za pomocą bodźców dotykowego i dehydratacyjnego (strumień powietrza z dmuchawki). Ideałem jest stosowanie standaryzowanych bodźców, tj. działających z powtarzalnie jednakowym nasileniem. W tym celu jako bodziec dotykowy stosuje się sondę Yeaple`a umożliwiającą wywieranie nacisku z siłą 1-5 g, a jako bodziec dehydratacyjny strumień powietrza ze specjalnej dmuchawki emitowany pod stałym ciśnieniem wynoszącym około,27 MPa. Odpowiedzi na te bodźce kategoryzowane są wg skali analogowej [4, 1, 16, 28]. W badaniu własnym z powodu braku odpowiednich urządzeń nie można było zastosować standaryzowanych bodźców, niemniej jednak starano się stosować bodźce z jednakowym natężeniem. Uzyskane dane wskazały na istotnie większe natężenie bólu w skali VAS w odpowiedzi na bodziec dehydratacyjny w porównaniu z bodźcem dotykowym. Efektywność stosowania pasty opartej na argininie została zbadana zarówno w warunkach klinicznych, jak i laboratoryjnych [4, 1, 13, 24, 25, 28]. Schiff i wsp. [28] w podwójnie ślepym badaniu klinicznym zastosowali jednorazowo pastę polerującą z argininą w celu eliminacji wrażliwości zębów po skalingu. W porównaniu z kontrolną pastą zawierającą pumeks (Nupro) pasta Sensitive Pro-Relief po jednorazowej aplikacji spowodowała natychmiastową redukcję wrażliwości na bodźce dotykowe wyższą około 4-krotnie, a na bodźce dehydratacyjne wyższą 3-krotnie, która utrzymywała się w ciągu 4 tygodni na podobnym poziomie. Hamlin i wsp. [16] zastosowali pastę polerującą z argininą i pastę polerującą z pumeksem (Nupro) przed zabiegiem profesjonalnego oczyszczenia zębów. Zaobserwowali po wykonaniu zabiegu istotne statystycznie zmniejszenie wrażliwości zębów na bodźce dotykowy (o 132,1%) i dehydratacyjny (o 48,6%) w porównaniu z danymi wyjściowymi po zastosowaniu pasty z argininą, a nieistotne statystycznie po użyciu pasty kontrolnej (odpowiednio o 21,7% i 13,%). Wpływ pasty Sensitive Pro-Relief na po- 77

U. Kaczmarek, K. Jankowska Czas. Stomatol., wierzchnię szkliwa i materiałów stomatologicznych (materiał złożony, amalgamat, porcelana, złoto) oceniono w badaniu profilometrycznym i nie stwierdzono wzrostu szorstkości zbadanych powierzchni [13]. Szczegółowe badania in vitro określające skuteczność działania pasty z argininą i węglanem wapnia wykonano na próbkach zębiny z otwartymi kanalikami zębinowymi [25]. Ocena w skaningowym mikroskopie elektronowym i konfokalnym laserowym mikroskopie skaningowym wykazała całkowite zamknięcie kanalików zębinowych. Ponadto przekroje próbek ujawniły wnikanie na pewną głębokość do światła kanalików powstałej warstwy materiału składającego się głównie z wapnia i fosforanu. Również badanie z użyciem mikroskopii sił atomowych potwierdziło obturację kanalików zębinowych. Analiza chemiczna powierzchni zębiny po zastosowaniu pasty wykazała wzrost zawartości wapnia, fosforu, tlenu, a spadek węgla i azotu oraz obecność węgla związanego z węglanami. Opracowano również desensytyzującą pastę do zębów zawierającą 8% argininy, węglan wapnia i monofluorofosforan sodu w ilości dostarczającej 145 ppm F. Z ocen klinicznych wynika, że pasta ta jest bardziej skuteczna w eliminacji nadwrażliwości zębiny, niż dostępna handlowo pasta Sensodyne Total Care F zawierająca 3,75% chlorku potasu i 145 ppm F w postaci NaF [4, 1]. Wyniki własne potwierdziły skuteczność kliniczną pasty Sensitive Pro-Relief w natychmiastowej redukcji nadwrażliwości zębiny. Po jednorazowej aplikacji pasty uzyskano zmniejszenie nasilenia bólu (wyrażonego średnią wartością skali VAS na bodziec dotykowy o 68,5%, które po upływie miesiąca zwiększyło się stanowiąc 78,8% wartości wyjściowej. Podobnie wysokie było zmniejszenie intensywności dolegliwości bólowych indukowanych bodźcem dehydratacyjnym, wynoszące odpowiednio 64,% i 66,1%. Dane te można w przybliżeniu porównać z wynikami badań Schiffa i wsp. [28], którzy stosując pastę zawierającą 8% argininy i węglan wapnia na nadwrażliwe zęby po profesjonalnym oczyszczaniu uzyskali natychmiastową redukcję bólu wywołanego standaryzowanym bodźcem dotykowym wynoszącą 156,2%, a strumieniem powietrza z dmuchawki 44,1%. Dane własne wykazały nie tylko utrzymanie się redukcji nadwrażliwości zębiny uzyskanej po jednorazowej aplikacji pasty przez miesiąc, ale także pewne zwiększenie. Wzrost ten można prawdopodobnie wyjaśnić naturalnym biologicznym oddziaływaniem leczniczym samej śliny, ale nie można także wykluczyć przyspieszania tego procesu przez argininę pozostałą po aplikacji pasty. Uzyskane wyniki sugerują również celowość ponownej aplikacji pasty po tym okresie, gdyż zwiększa to wysoce odsetek zębów niereagujących bólowo na bodźce zewnętrzne. Podsumowanie Jednorazowe zastosowanie desensytyzującej pasty polerującej zawierającej 8% argininy i węglan wapnia istotnie zmniejsza nadwrażliwość zębiny utrzymującą się przez miesiąc. Ponowne zastosowanie pasty po upływie miesiąca niemal całkowicie eliminuje dolegliwości bólowe. Piśmiennictwo 1. Absi E G, Addy M, Adams D: Dentin hypersensitivity. A study of the patency of dentinal tubules in sensitive and non-sensitive cervical dentin. J Clin Periodontol 1987, 14, 5: 28- -284. 2. Absi E G, Addy M, Adams D: Dentin hy- 78

29, 62, 9 Nadwrażliwość zębiny persensitivity: The development and evaluation of a replica technique to study sensitive and non-sensitive cervical dentin. J Clin Periodontol 1989, 16, 3: 19-195. 3. Addy M.: Dentine hypersensitivity: New perspectives on an old problem. Int Dent J 22, 52: Suppl., 367-375. 4. Ayad F, Ayad N, Zhang Y P, DeVizio W, Cummis D, Mateo L R: Comparing the efficacy in reducing dentin hypersensitivity of a new toothpaste containing 8.% arginine, calcium carbonate, and 145 ppm fluoride to a commercial sensitive toothpaste containing 2% potassium ion: An eight-week clinical study on Canadian adults. J Clin Dent 29, 2, 1: Special Issue, 1-16. 5. Bartold P M: Dentinal hypersensitivity: a review. Austr Dent J 26, 51, 3: 212-218. 6. Chabanski M B, Gillam D G, Bulman J S, Neuman H N: Clinical evaluation of cervical dentine sensitivity in a population of patients referred to a specialist periodontology department: a pilot study. J Oral Rehabil 1997, 24, 9: 666-672. 7. Consensus-based recommendations for the diagnosis and management of dentin hypersensistivity. Canadian Advisory Board on Dentin Hypersensitivity. J Can Dent Assoc 23, 69, 4: 221-226. 8. Cummis D: Dentin hypersensitivity: From Diagnosis to a breakthrough therapy for everyday sensitivity relief. J Clin Dent 29, 2, 1: Special Issue, 1-9. 9. Dababneh R H, Khouri A T, Addy M: Dentine hypersensitivity an enigma? A review of terminology, epidemiology, mechanisms, aetiology and management. Br Dent J 1999, 187, 11: 66-611. 1. Docimo R, Montesani L, Maturo P, Costacurta M, Bartolino M, DeVizio W, Zhang Y P, Cummis D, Dibart S, Mateo L R: Comparing the efficacy in reducing dentin hypersensitivity of a new toothpaste containing 8.% arginine, calcium carbonate, and 145 ppm fluoride to a commercial sensitive toothpaste containing 2% potassium ion: An eight-week clinical study in Rome, Italy. J Clin Dent 29, 2, 1: Special Issue, 17-22. 11. Fischer C, Fischer R G, Wennberg A: Prevalence and distribution of cervical dentine hypersensitivity in a population in Rio de Janeiro, Brazil. J Dent 1992, 2, 5: 272-276. 12. Flyn J, Galloway R, Orchardson R: The incidence of hypersensitive teeth in the West of Scotland. J Dent 1985, 13, 3: 23-236. 13. Gracia-Godoy F, Garcia-Godoy A, Garcia- Godoy C: Effect of a desensitizing paste containing 8% arginine and calcium carbonate on the surface roughness of dental materials and human dental enamel. Am J Dent 29, 22: Special Issue A, 21A-24A. 14. Graf H, Galasse R: Morbidity, prevalence and intraoral distribution of hypersensitive teeth. J Dent Res 1977, 56: Special Issue A, 162, abstr 479. 15. Graham F L, Tatton-Brown C, Meert G, Alexander D C: Prevalence and severity of dentin hypersensitivity: a global perspective. J Dent Res 23, 82, Suppl., 97. 16. Hamlin D, Phelan Williams K, Delgado E, Zhang YP, DeVizio W, Mateo L R: Clinical evaluation of the efficacy of a desensitizing paste containing 8% arginine and calcium carbonate for in-office relief of dentin hypersensitivity associated with dental prophylaxis. Am J Dent 29, 22: Special Issue A, 16A-2A. 17. Irwin C R, McCusker P: Prevalence of dentine hypersensitivity in general dental population. J Irish Dent Assoc 1997, 43, 1: 7-9. 18. Kaczmarek U.: Postępowanie diagnostyczno-lecznicze w nadwrażliwości zębiny Czas Stomatol 26, 59, 7: 461-472. 19. Kleinberg I, Sensistat: A new saliva-based composition for simple and effective treatment of dentinal sensitivity pain. Dent Today 22, 21, 1: 42-47. 2. Liu H C, Lan W H, Hsieh C C: Prevalence and distribution of cervical dentine hyersensitivity in a population in Taipei, Taiwan. J Endodont 1998, 24, 1: 45-47. 79

U. Kaczmarek, K. Jankowska Czas. Stomatol., 21. Malepszy A, Nowak-Malinowska H, Kaczmarek U: Ocena kliniczna preparatu Isodan w leczeniu nadwrażliwości zębiny doniesienie tymczasowe. Czas Stomatol 23, 56, 8: 497-52. 22. Murray L E, Roberts A J.: The prevalence of reported hypersensitive teeth. Arch Oral Biol 1994, 3: Suppl. 129 S 23. Orchardson R, Gillam D G: Managing dentin hypersensitivity. J Am Dent Assoc 26, 137, 7: 99-998. 24. Panagakos F, Schift T, Guignon A: Dentin Hypersensivity: Effective treatment with an- -office desensitizing paste containing 8% arginine and calcium carbonate. Am J Dent 29, 22: Special Issue A, 3A-7A. 25. Petrou I, Heu R, Stranick M, Lavender S, Zaidel L, Cummis D, Sullivan R J, Hsueh C, Gimzewski J K: A breakthrough therapy for dentin hypersensitivity: How dental products containing 8% arginine and calcium carbonate work to deliver effective relief of sensitive teeth. J Clin Dent 29, 2: 1, Special Issue, 23-31 26. Rees J S: The prevalence of dentin hypersensitivity in general dental practice in the UK. J Clin Periodontol 2, 27, 11: 86-865. 27. Rees JS, Addy M: A cross-sectional study of dentin hypersensitivity. J Clin Periodontol 22, 29, 11: 997-13. 28. Schiff T, Delgado E, Zhang Y P, Cumminis D, DeVizio W, Mateo L R: Clinical evaluation of the efficacy of an in-office desensitizing paste containing 8% arginine and calcium carbonate in providing instant and lasting relief of dentin hypersensitivity. Am J Dent 29, 22: Special Issue A, 8A-15A. 29. Troil von B, Needleman I, Sanz M: A systematic review of the prevalence of root sensitivity following periodontal therapy. J Clin Periodontol 22, 29, Suppl., 3: 173-177. Otrzymano: dnia 2.IX.29 r. Adres autorek: 5-425 Wrocław, ul. Krakowska 26 e-mail: ukaczm@stom.am.wroc.pl 71