WOŁOMIŃ SKA STRATEGIA POLITYKI SEŃIORALŃEJ

WOŁOMIŃ SKA STRATEGIA POLITYKI SEŃIORALŃEJ na lata 2017 2025 Wołomin - mijsc przyjazn sniorom 1

Spis trści Spis trści... 2 I. Wstęp... 3 II Podstawa prawna... 3 III. Procs wypracowania Stratgii... 4 IV Diagnoza sytuacji osób starszych w Gmini Wołomin... 5 4.1 Sytuacja dmograficzna... 5 4.2 Instytucj i organizacj działając na rzcz sniorów... 10 4.3 Problmy i oczkiwania osób starszych na podstawi rozmów i ankit... 13 V Kluczow obszary problmow wynikając z diagnozy... 14 VI Analiza SWOT... 16 VII Cl, kirunki działania i wskaźniki ralizacji stratgii... 17 7.1 Adrsaci stratgii... 17 7.2 Prognoza zmian w zakrsi objętym stratgią... 17 7.3 Cl główny stratgii... 18 7.4 Cl opracyjn i wskaźniki ralizacji stratgii... 19 VIII Źródła finansowania stratgii... 27 IX Monitoring i waluacja stratgii... 27 Spis tabl i wykrsów... 29 2

I. Wstęp W Polsc od kilkunastu lat obsrwowany jst procs zmiany w strukturz dmograficznj ludności, którgo cchą jst rosnący udział osób starszych w populacji ogółm. Przyczyną takigo stanu jst niski wskaźnik dzitności oraz wydłużani się przciętngo trwania życia ludzkigo. Dłuższ ludzki życi jst zjawiskim pozytywnym, nisi z sobą jdnak wil wyzwań dla polityki społcznj państwa. Pojawia się bowim potrzba budowania spcjalnych programów gwarantujących dostęp do spcjalistycznych usług socjalnych i zdrowotnych, sprzyjających zdrowmu starzniu się oraz takich, któr sprawią, ż życi sniorów będzi społczni i konomiczni satysfakcjonując. Procs starznia się populacji charaktryzuj się kilkoma istotnymi cchami. Jdną z nich jst wysoki odstk osób starszych prowadzących jdnoosobow gospodarstwa domow. Moż to prowadzić do osamotninia oraz wyklucznia społczngo, zwłaszcza w przypadku ograniczonj samodzilności osoby starszj. Koljną cchą charaktrystyczną jst fminizacja starznia się. Rosnący wraz z wikim udział kobit w populacji jst konskwncją nadumiralności mężczyzn i zróżnicowania paramtrów trwania życia kobity osiągając wik 65 lat mają przd sobą o prawi 5 lat więcj dalszgo trwania życia niż mężczyźni. Co więcj przwaga liczbna kobit wzrasta wraz z przchodznim do koljnych grup podszłgo wiku. Zmiany struktury dmograficznj powodują, iż przd samorządami stoi szrg wyzwań związanych z planowanim i kształtowanim polityki w obszarz aktywności społcznj osób starszych. Ninijsza Wołomińska Stratgia Polityki Snioralnj na lata 2017 2025 jst pirwszym tgo typu dokumntm adrsowanym do sniorów Gminy Wołomin Zostały w nij przdstawion cl, założnia, priorytty oraz zarkomndowan kirunki intrwncji dla poszczgólnych obszarów polityki snioralnj. Polityka snioralna rozumiana jst jako ogół działań organów administracji publicznj wszystkich szczbli oraz innych organizacji i instytucji, prowadzących do zapwninia warunków wydłużnia aktywności, zarówno zawodowj, jak i społcznj oraz samodzilngo, zdrowgo, bzpiczngo i nizalżngo życia osób starszych. II Podstawa prawna W Założniach Długofalowj Polityki Snioralnj w Polsc na lata 2014 2020 polityka snioralna jst to ogół clowych działań organów administracji publicznj wszystkich szczbli oraz innych organizacji i instytucji, któr ralizują zadania i inicjatywy kształtując warunki godngo i zdrowgo starznia się. Polityka snioralna musi być rozumiana szroko, jako ogół 3

działań, w okrsi całgo życia człowika, prowadzących do zapwninia warunków wydłużnia aktywności, zarówno zawodowj, jak i społcznj, samodzilngo, zdrowgo, bzpiczngo i nizalżngo życia osób starszych. 24 grudnia 2013 r. rząd przyjął tzw. pakit snioralny. W jgo skład wchodzą trzy dokumnty stratgiczn, w całości poświęcon polityc snioralnj: 1. Założnia Długofalowj Polityki Snioralnj w Polsc na lata 2014 2020 2. Rządowy Program na rzcz Aktywności Społcznj Osób Starszych na lata 2014 2020 3. Program Solidarność Pokolń. Działania dla zwiększnia aktywności zawodowj osób w wiku 50+ Zapisy zawart w Wołomińskij Stratgii Polityki Snioralnj na lata 2017 2025 są zgodn z następującymi dokumntami: - Ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społcznj (Dz. U. 2016 poz. 930 z późn. zm.); - Ustawą z dnia 11 wrzśnia 2015 r. o zdrowiu publicznym (Dz. U. 2015 poz. 1916 z późn. zm.); - Ustawą z dnia 19 sirpnia 1994 r. o ochroni zdrowia psychiczngo (Dz. U. 2017 poz. 882 z późn. zm.); - Ustawą z dnia 11 wrzśnia 2015 r. o osobach starszych (Dz. U. 2015 poz. 1705 z późn. zm.); - Ustawą z dnia 24 kwitnia 2003 r. o działalności pożytku publiczngo i o wolontariaci (Dz. U. 2016 poz. 1817 z późn. zm.); - Stratgią Polityki Społcznj Wojwództwa Mazowickigo na lata 2014 2020; - Gminną Stratgią Rozwiązywania Problmów Społcznych na lata 2016 2025; - Stratgią Zrównoważongo Rozwoju Gminy Wołomin 2025; - Krajowym Programm Przciwdziałania Ubóstwu i Wykluczniu Społcznmu 2020. Nowy wymiar aktywnj intgracji; - Narodowym Programm Zdrowia na lata 2016 2020; - Założniami Długofalowj Polityki Snioralnj w Polsc na lata 2014 2020. III. Procs wypracowania Stratgii Prac nad przygotowanim Wołomińskij Stratgii Polityki Snioralnj na lata 2017 2025 trwały od wrzśnia 2016 do paździrnika 2017 r. Stratgia została oparta na następujących procsach diagnostycznych: 1. Ankity: przprowadzono 3 ankity, w których wypowidzili się sniorzy: 4

- w procsi opracowywania Stratgii Rozwiązywania Problmów Społcznych zbrano 257 ankit, z czgo 74 od osób w wiku snioralnym, - podczas opracowania Gminngo Programu Rwitalizacji zbrano 135 ankit, - na potrzby opracowania Stratgii Polityki Snioralnj zbrano 23 ankity. 2. Wywiady pogłębion: przprowadzono 2 wywiady pogłębion oraz cykl warsztatów z przdstawicilami sniorów (łączni odbyły się 4 spotkania w 2016 roku: 29.IX, 4.X, 27.X, 25.XI). 3. Analiza ksprcka firm oraz spcjalistów wspirających procs powstawania dokumntów stratgicznych Gminy. 4. Analiza porównawcza z założniami oraz wnioskami wypracowanymi na potrzby innych dokumntów stratgicznych Gminy, co zapwnia kompatybilność i wzajmn uzupłniani się na poziomi planistycznym. Zbran dan były omawian na spotkaniach Wołomińskij Rady Sniorów. W trakci badań opinii oraz potrzb osób starszych wypracowano grupy zagadniń, któr stanowią wyzwani zarówno dla władz lokalnych, jak i innych podmiotów aktywni uczstniczących w życiu samorządowym Gminy. IV Diagnoza sytuacji osób starszych w Gmini Wołomin 4.1 Sytuacja dmograficzna Na konic 2016 r. liczba ludności Polski wynosiła ok. 38 433 tys. osób, w tym ponad 9 055 tys., to osoby w wiku 60 lat i więcj, co stanowi 24% ogółu populacji. Dla porównania w 2006 r. było to 18%. Wykrs 1. Udział ludności wg konomicznych grup wiku w Polsc w 2016 r. Źródło: GUS. 5

20,2% 17,9% 61,9% wik przdprodukcyjny wikprodukcyjny wik poprodukcyjny W roku 2013 mdiana wiku w Polsc wynosiła 37,4 lat dla mężczyzn oraz 40,9 lat dla kobit. Zgodni z założniami opracowanj przz Główny Urząd Statystyczny prognozy dmograficznj na lata 2014 2050, przwiduj się, ż w 2050 r. wik środkowy wzrośni do 50,1 lat dla mężczyzn i do 54,8 lat dla kobit, co oznacza w skali kraju wzrost o odpowidnio 12,7 i 13,9 lat. Zmiani ulgną równiż rlacj ilościow między podstawowymi grupami wiku ludności. Nastąpi znaczn zmnijszni liczby dzici i osób w wiku 15 64 lat, zwiększy się natomiast liczba osób starszych. Do roku 2015 przwiduj się przyrost odstka osób powyżj 65 lat o 19 p. proc. w miastach i nico mnij na wsi o 16,8 p. proc. Tym samym udział osób starszych przkroczy 30% na obszarach wijskich i zbliży się do 35% na trnach mijskich. W skali kraju liczbność tj zbiorowości zwiększy się o 5,4 mln. Zmiany odstka osób w wiku 65 lat i więcj w populacji ogółm w kraju, wojwództwi mazowickim i powici wołomińskim zgodni z prognozą GUS będą przbigały następująco: Tabla 1. Udział ludności w wiku 65 lat i więcj w populacji ogółm (w %) w latach 2013, 2020, 2035, 2050. Źródło: GUS Ogółm Miasta Wiś 2013 2020 2035 2050 2013 2020 2035 2050 2013 2020 2035 2050 Polska 14,7 18,9 24,5 32,7 15,7 20,8 26,3 34,7 13,3 16,1 22,0 30,2 wojwództwo mazowicki powiat wołomiński 15,4 19,0 23,1 31,3 16,3 20,4 23,8 32,1 13,9 16,4 21,9 29,7 11,9 14,9 19,0 27,2 12,1 15,0 18,7 27,0 11,6 14,5 19,7 27,7 W roku 2016 w Gmini Wołomin zamiszkiwało 51 774 osób, w tym 11 752 osoby w wiku 60 lat i więcj, co stanowi 23% ogółu miszkańców Gminy. W porównaniu do roku 2006 odnotowano 54% wzrost liczby osób starszych. Badania dmograficzn jasno wskazują, ż tndncja przyrostu osób starszych w Gmini Wołomin, podobni jak w całym kraju, będzi systmatyczni rosnąć. 6

Tabla 2. Ludność wg wiku w 2016 roku w Gmini Wołomin, w powici wołomińskim, wojwództwi mazowickim i kraju. Źródło: GUS. Wyszczgólnini Gmina Wołomin powiat wołomiński wojwództwo mazowicki Polska Ludność ogółm 51 774 100% 238 478 100% 5 365 898 100% 38 432 992 100% w tym w wiku 60 lat i więcj razm z tgo w wiku: 11 752 23% 45 270 19% 1 277 384 24% 9 055 216 24% 60 64 lata 3 755 7% 14 524 6% 380 293 7% 2 751 811 7% 65 69 lat 3 066 6% 11 076 5% 306 334 6% 2 272 891 6% 70 74 lata 1 732 3% 6 527 3% 184 862 3% 1 299 760 3% 75 79 lat 1 435 3% 5 610 2% 156 878 3% 1 118 914 3% 80 84 lata 993 2% 4 085 2% 129 160 2% 869 321 2% 85 lat i więcj 771 1% 3 448 1% 119 857 2% 742 519 2% W subpopulacji osób w starszym wiku najlicznijszą grupę 32% stanowią osoby w wiku 60 64 lata, podobni sytuacja kształtuj się w powici 32%, wojwództwi 30% i kraju 31%. Wykrs 2. Udział poszczgólnych grup wiku w populacji osób starszych w Gmini Wołomin w 2016 roku. Źródło: GUS. 8% 7% 32% 12% 15% 60 64 lata 65 69 lat 70 74 lata 75 79 lat 80 84 lata 85 lat i więcj 26% 7

Wykrs 3. Udział poszczgólnych grup wiku w populacji osób starszych w powici wołomińskim w 2016 roku. Źródło: GUS. 9% 8% 32% 12% 14% 60 64 lata 65 69 lat 70 74 lata 75 79 lat 80 84 lata 85 lat i więcj 25% Wykrs 4. Udział poszczgólnych grup wiku w populacji osób starszych w wojwództwi mazowickim w 2016 roku. Źródło: GUS. 9% 10% 30% 12% 15% 24% 60 64 lata 65 69 lat 70 74 lata 75 79 lat 80 84 lata 85 lat i więcj Wykrs 5. Udział poszczgólnych grup wiku w populacji osób starszych w kraju w 2016 roku. Źródło: GUS. 10% 8% 31% 12% 14% 25% 60 64 lata 65 69 lat 70 74 lata 75 79 lat 80 84 lata 85 lat i więcj 8

Wśród populacji osób w starszym wiku większość stanowią kobity, analogiczna sytuacja ma mijsc w całym kraju, na 100 mężczyzn przypada 142 kobity (dla całj ludności Polski wskaźnik fminizacji wynosi 107). Wykrs 6. Struktura ludności w wiku 60 lat i więcj z względu na płć. Źródło: GUS. 41% 59% kobity mężczyźni W 2016 roku w Gmini Wołomin wskaźniki obciążnia dmograficzngo kształtowały się następująco: - ludność w wiku niprodukcyjnym na 100 osób w wiku produkcyjnym 64,5 - ludność w wiku poprodukcyjnym na 100 osób w wiku przdprodukcyjnym 98,9 - ludność w wiku poprodukcyjnym na 100 osób w wiku produkcyjnym wynosi 32,1 W kraju, wojwództwi mazowickim i powici wołomińskim wskaźniki obciążnia dmograficzngo przdstawiały się następująco: Tabla 3. Wskaźniki obciążnia dmograficzngo w 2016 r. Źródło: GUS. - ludność w wiku niprodukcyjnym na 100 osób w wiku produkcyjnym - ludność w wiku poprodukcyjnym na 100 osób w wiku przdprodukcyjnym - ludność w wiku poprodukcyjnym na 100 osób w wiku produkcyjnym Polska wojwództwo mazowicki 61,7 64,7 61,6 112,7 109,8 73,6 32,7 33,8 26,1 powiat wołomiński 9

Tabla 4. Udział ludności wg konomicznych grup wiku w % ludności ogółm w latach 2006 i 2016. Źródło: GUS. Wyszczgólnini w wiku przdprodukcyjny m w wiku produkcyjnym w wiku poprodukcyjnym Gmina Wołomin Powiat. 2006 Wojwód ztwo Polska Gmina Wołomin Powiat. 2016 Wojwód ztwo Polska 21,5 22,3 19,3 20,1 19,7 22,0 18,7 17,9 65,1 64,0 63,7 64,2 60,8 61,9 60,7 61,8 13,5 13,7 17,0 15,7 19,5 16,2 20,6 20,2 Na przstrzni ostatnich 10 lat nastąpiły istotn zmiany w strukturz ludności w całym kraju, któr nadal będą się pogłębiać. Jak wskazują dan zawart w tabli sytuacja w Gmini Wołomin przdstawia się najmnij korzystni na tl powiatu, wojwództwa i kraju. W ciągu ostatnich 10 lat liczba osób w wiku poprodukcyjnym w Gmini wzrosła aż o 6 punktów procntowych, podczas gdy w kraju o 4,5 pkt., w wojwództwi mazowickim o 3,6 pkt., a w powici wołomińskim o 2,5 pkt. Prognozuj się, iż w ciągu najbliższgo dzisięciolcia będzi wzrastała liczba i udział w ogól ludności osób w wiku 60 79 lat. Populację ludzi starszych będą zasilały bardzo liczn roczniki wyżu urodzń z lat 50-tych XX wiku. Przbig zmian liczbności subpopulacji osób w wiku 65 lat i więcj pokrywa się z występowanim wyżów i niżów urodzń w II połowi ubigłgo stulcia. Po 2020 roku dynamika procsu ulgni spowolniniu do roku 2035, po czym do 2050 r. nastąpi ponown zwiększni liczbności osób starszych w populacji. W 2015 roku samorządy w wojwództwi mazowickim przznaczyły 487 milionów złotych na wydatki związan z sniorami, między innymi na domy pomocy społcznj, usługi opikuńcz i spcjalistyczn usługi opikuńcz, zakłady opikuńczo-lcznicz. Śrdnia kwota wydana na statystyczngo sniora, to 561 złotych. W 2050 roku na Mazowszu będzi 92% więcj osób w wiku 65+ niż w 2015 roku, a prognozowan wzrosty wydatków samorządów zapwn będą oscylować na poziomi kilku procnt. Prowadzni aktywnj polityki snioralnj staj się więc konicznością konomiczną, a opracowani przmyślanj i długofalowj polityki snioralnj, związan będzi z racjonalizacją wydatków przy zachowaniu najwyższgo standardu usług publicznych i wysokigo poziomu zadowolnia społczngo. 4.2 Instytucj i organizacj działając na rzcz sniorów 10

Gmina Wołomin moż pochwalić się dużą liczbą aktywnych organizacji snioralnych, z których najważnijsz to m.in.: Związk Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, Związk Inwalidów Wojnnych RP, Związk Sybiraków Koło Wołomin, Klub Sniora Słonczna, Osidlowy Klub Sniora TRAMP, Polski Związk Emrytów, Rncistów i Inwalidów, Koło nr 1, Polski Związk Emrytów, Rncistów i Inwalidów, Koło nr 2, Liga Kobit Wołomin, Związk Nauczycilstwa Polskigo - oddział Wołomin, Klub Sniora Pogodna Jsiń w Majdani, Wołomiński Uniwrsytt III Wiku, Powiatowy Cch Rzmiosł i Przdsiębiorczości, Powiatowy Oddział Polskigo Stowarzysznia Diabtyków, Powiatowy Uniwrsytt Otwarty w Wołomini, Polski Związk Niwidomych koło Wołomin, Związk Solidarność Nauczycili i Pracowników Oświaty. Sniorzy zrzszni w ww. organizacjach organizują własn wydarznia oraz inicjatywy, a takż angażują się w działania na rzcz lokalnj społczności. W clu zapwninia sniorom wpływu na lokalną politykę snioralną powołano uchwałą Nr XXXVIII-66/2014 Rady Mijskij w Wołomini z dnia 29 maja 2014 roku Wołomińską Radę Sniorów. Głównym clm Wołomińskij Rady Sniorów jst rprzntowani intrsów osób starszych przd władzami Gminy Wołomin. Rada jst organm opiniodawczym, doradczym i inicjatywnym dla władz Gminy Wołomin. Rada działa w następujących obszarach: 1) zapobigani i przłamywani marginalizacji sniorów, 2) wspirani aktywności ludzi starszych, 3) profilaktyka i promocja zdrowia sniorów, 4) przłamywani strotypów na tmat sniorów i starości oraz budowani ich autoryttu, 5) rozwój form wypoczynku, dostęp do dukacji i kultury, 6) wspirani i upowszchniani różnorodnych form dukacji sniorów. Do zadań Rady nalży: 11

1) ścisła współpraca z władzami Gminy Wołomin przy rozstrzyganiu o istotnych oczkiwaniach i potrzbach ludzi starszych z trnu Gminy, 2) inicjowani działań na rzcz sniorów oraz wytyczni zakrsu ustalnia prioryttowych zadań w prspktywi krótko i długookrsowj, 3) biżąc monitorowani i raportowani Burmistrzowi Wołomina o potrzbach wołomińskich sniorów, 4) wydawani opinii i formułowani wniosków, służących rozwojowi działalności na rzcz sniorów, 5) informowani społczności gminy o szczgólnych kirunkach działalności podjmowanych przz służby mijski i partnrów pozarządowych na rzcz środowiska sniorów, 6) umacniani międzypokolniowych więzi społcznych, współpracy, dialogu i zrozuminia pomiędzy gnracjami, 7) niwlowani strotypów związanych z starością i starznim się oraz budowani pozytywngo społczngo wizrunku osób starszych, 8) upowszchniani widzy o możliwościach osób starszych, ich potncjal społcznym, al takż potrzbach i oczkiwaniach, a więc koniczności ralngo wpływu na dcyzj podjmowan przz władz lokaln, w tym w szczgólności na jakość wszlkich usług, ofrowanych z myślą o sniorach, 9) prowadzni działań na rzcz upowszchninia współpracy Gminy Wołomin z środowiskim sniorów, 10) zgłaszani uwag do aktów prawa mijscowgo przygotowywanych przz Burmistrza Wołomina i Radę Mijską w Wołomini, dotyczących w szczgólności sytuacji sniorów. Koljnym ważnym ralizatorm polityki snioralnj jst Urząd Mijski w Wołomini wraz z jdnostkami organizacyjnymi, a w szczgólności z: Ośrodkim Pomocy Społcznj, Ośrodkim Sportu i Rkracji Huragan, Mijskim Domm Kultury, Szkołami i przdszkolami. W wrzśniu 2016 r. Burmistrz Wołomina powołał Płnomocnika ds. Dostępności Cyfryzacji oraz Polityki Snioralnj, którgo zadanim jst m.in. koordynacja projktów snioralnych oraz prowadzni dialogu z organizacjami i sniorami na trni Gminy. Wprowadzni ww. rozwiązań instytucjonalnych ułatwia biżącą współpracę oraz wymianę informacji na linii 12

sniorzy administracja publiczna organizacj pozarządow. W lutym 2017 r. zadania t zostały przjęt przz Wydział Planowania Rozwoju i Rwitalizacji. 4.3 Problmy i oczkiwania osób starszych na podstawi rozmów i ankit W trakci rozmów z pracownikami instytucji odpowidzialnymi za prowadzni polityki społcznj zdiagnozowano następując problmy, z którymi borykają się osoby starsz: problmy zdrowotn, problmy związan z brakim aktywności zawodowj, mrytura, problm z dostosowanim się do obcnych trndów społczno-kulturowych, pogodzni się z starością i nipłnosprawnością, samotność i wykluczni smutn ralia starości w miści i na wsi, osłabini więzi rodzinnych i wspólnotowych, poczuci niskij wartości wobc otaczającgo rozwoju tchnologiczngo, brak poczucia sprawczości i wpływu na swoj życi konflikt pokolń spowodowany brakim akcptacji dla współczsnych młodziżowych obyczajów i zachowań z prspktywy własngo doświadcznia oraz braku szacunku do osób starszych jaki dmonstruj młodsz pokolni bariry architktoniczn, brak dostępu do rhabilitacji, brak funduszy na wspirani aktywizacyjn dla sniorów i osób nipłnosprawnych, zł warunki lokalow klubów sniora. Wyniki ankity opracowanj i przprowadzonj przz Radę Sniorów, a skirowanj do osób starszych zamiszkujących trny wijski gminy Wołomin, jako główn problmy sniorów wskazały: zbyt małą częstotliwość kursowania komunikacji publicznj na trnach wijskich, szczgólni uciążliwy jst brak bzpośrdnigo dojazdu autobusm lub busm do szpitala i do Warszawy, brak wodociągu i kanalizacji na wsi, gazyfikacji na wsi, brak chodników w części sołctw, brak piniędzy i obawa wzrostu cn, w niktórych sołctwach brak mijsc spotkań dla sniorów, brak przychodni na trnach wijskich, ściżka rowrowa do Wołomina, 13

trudna opika nad osobami starszymi. Zakrs oczkiwanj pomocy: podwyższni mrytur (drogi lki, opłaty, artykuły spożywcz), większ wsparci władz Wołomina dla najbardzij nisamodzilnych sniorów, więcj przychodni lkarskich na rozlgłym trni wijskim Gminy Wołomin, poprawa transportu lokalngo i rgionalngo, lpszy kontakt z dzilnicowym, zwiększni dostępu do opiki lkarskij, spcjalistycznj i profilaktyki. Badani ankitow zostało przprowadzon takż wśród miszkańców miasta. W przprowadzonj ankici ponad połowa badanych sniorów (71%) zwróciła uwagę na 3 główn problmy: samotność, utrudniony dostęp do usług opikuńczych, choroby (służba zdrowia). Ponadto ważnym problmm dla ogółu badanych była kwstia barir architktonicznych. Na koljnych mijscach uplasowały się: bzpiczństwo oraz zbyt mała sttyka przstrzni mijskij oraz trnów zilonych. Powyższ kwsti zostały potwirdzon w trakci wywiadów indywidualnych z lokalnymi lidrami (równiż wśród sniorów) oraz rozmowami z miszkańcami miasta. V Kluczow obszary problmow wynikając z diagnozy Na podstawi przprowadzonj diagnozy wyodrębniono 7 obszarów problmowych, są to: I. Brak poczucia bzpiczństwa ograniczony kontakt z policją (anonimowość dzilnicowych), kradziż i rozboj na ulicy, brak wykrywalności winnych przstępstw i wykroczń, nagminn głośn i groźn zachowania na ulicy w godzinach nocnych, nifktywny systm poradnictwa prawngo i obywatlskigo w gmini, punkty na mapi gminy, któr wymagają szczgólnj uwagi: a) Plac 3 Maja, b) trn po markci Globi przy ulicy Wilńskij, c) skwr przy stacji koljowj Wołomin, 14

d) trny w pobliżu sklpów alkoholowych, czynnych całą dobę. II. Samotność i bzradność osób starszych brak kontaktów społcznych (szczgólni uciążliwy w święta, wakacj itp.), sytuacj kryzysow bz szybkigo wsparcia (wyłudznia i inn przstępstwa, kwsti zdrowia, finansow, urzędow), problmy dnia codzinngo (zakupy, przygotowani jdznia, awari w domu itp.), szroko rozumian zdrowi fizyczn i psychiczn. III. Problmy zdrowotn sniorów brak działań profilaktyki i promocji zdrowia, niwystarczający dostęp do lkarzy spcjalistów, trudny dostęp do przychodni, brak rhabilitacji, brak systmu informacji dotyczących przywiljów oraz możliwości korzystania z dodatkowych usług mdycznych dla osób starszych. IV. Mał wsparci dla osób starszych przz instytucj i inn grupy wikow brak intgracji międzypokolniowj, niska kultura współżycia społczngo (brak szacunku dla starości), słabo rozwinięty wolontariat, zbyt mała liczba mijsc na spotkania dla osób starszych (szczgólni na wsi). V. Transport publiczny ni przyjazny sniorom przystanki w złych lokalizacjach gminy, zbyt mała częstotliwość transportu publiczngo, brak bzpośrdnich połączń z większymi miastami. VI. Nidostosowana przstrzń mijska do potrzb osób starszych braki infrastruktury przyjaznj dla piszych i rowrzystów, brak chodników, nidostatczn oświtlni, potrzba więcj przjść dla piszych, znaków drogowych, sygnalizacji i przystanków, więcj przstrzni komunikacyjnj dla rowrzystów (za dużo samochodów na chodnikach w cntrum Wołomina), czystość i sttyka przstrzni mijskij, w tym trnów zilonych. VII. Brak odpowidnij uwagi na ważn i aktualn sprawy sniorów w dbaci o planach gminnych 15

brak trwałych procdur konsultacji ważnych dcyzji i planów z przdstawicilami sniorów, niwystarczając narzędzia monitorowania skutków polityki lokalnj i dcyzji władz mijskich na sytuację sniorów w gmini, słaby dostęp osób starszych do aktualnych informacji na tmat spraw gminnych, wąski zasięg informacyjny komunikatów dla starszych miszkańców o ważnych dla nich sprawach, niodpowidni mdia i kanały przkazu informacji do sniorów. VI Analiza SWOT Mocn strony - wykwalifikowana kadra służb pomocy społcznj otwarta na zmiany - działająca Wołomińska Rada Sniorów - sić organizacji pozarządowych i ich lidrów współpracujących z samorządm w tworzniu i ralizacji usług dla sniorów - dialog z sniorami przy tworzniu ofrty aktywizacyjnj miasta - rozbudowa infrastruktury przyjaznj sniorom - rozwój idi mijsc i usług przyjaznych sniorom w przstrzni publicznj - Wołomińska Karta Sniora - dzinny dom pobytu Snior Wigor Szans Słab strony - niwystarczający dostęp do lkarzy spcjalistów, w szczgólności do griatrów - długi oczkiwani i nidostatczna liczba mijsc rhabilitacji - systm komunikacji mijskij nidostosowany do potrzb osób starszych - nidopracowany systm przpływu informacji pomiędzy ralizatorami i odbiorcami usług, pomiędzy samorządm i sniorami - niodpowidni mdia i kanały przkazu informacji do sniorów, nidostosowani informacji do sniorów - przstrzń publiczna ni dostosowana do potrzb sniorów - zbyt mała liczba mijsc na spotkania dla osób starszych (szczgólni na wsi) - brak trwałych procdur konsultacji ważnych dcyzji i planów z przdstawicilami sniorów - słabo rozwinięty wolontariat - nifktywny systm poradnictwa prawngo i obywatlskigo w gmini Zagrożnia 16

- włączani koljnych grup (pokolń) sniorów w działania na rzcz społczności lokalnj - poprawa sytuacji zdrowotnj sniorów wynikająca z większj świadomości, dostępności do profilaktyki oraz postępu mdycyny - zwiększający się poziom świadomości społcznj na tmat starznia się i zdrowgo trybu życia - promocja srbrnj gospodarki - wykorzystani możliwości finansowania go w polityc snioralnj - zaangażowani mdiów w problmatykę snioralną - tworzni pozytywngo wizrunku sniora - tworzni mijsc pracy przyjaznych dla sniorów - gwałtowny przyrost osób 60+ wymagających wsparcia - zminiający się modl rodziny osłabiani więzi międzypokolniowych - niska świadomość społczna dotycząca starości, strotypy dotycząc osób w podszłym wiku - rynkowa przwaga ofrty konsumpcyjnj nad partycypacyjną, budowani ofrty na dficytach sniorów, bz uwzględninia potncjału sniora i jgo otocznia VII Cl, kirunki działania i wskaźniki ralizacji stratgii 7.1 Adrsaci stratgii Adrsatami Wołomińskij Stratgii Polityki Snioralnj na lata 2017 2025 są: sniorzy zamiszkujący Gminę Wołomin, rodziny sniorów, organizacj skupiając sniorów, osoby, instytucj, podmioty zajmując się profsjonalni udzilanim wsparcia społczngo. 7.2 Prognoza zmian w zakrsi objętym stratgią Analiza szrokigo spktrum programów rozwoju, których wdrażani będzi w prspktywi co najmnij najbliższych 10 lat oddziaływać na sytuację w Gmini Wołomin, pozwala prognozować, ż w tym okrsi, polityka snioralna stanowić będzi fundamntalny lmnt w polityc zarówno państwa polskigo, jak i samorządu lokalngo. Gmina Wołomin, podobni jak inn samorządy w Polsc, stani wkrótc przd konicznością zmirznia się z 17

rosnącym udziałm osób w wiku snioralnym w społczności lokalnj, a co za tym idzi z problmami wynikającymi z procsu starznia się. Wśród czynników ych mających istotny wpływ na sytuację społczną w Gmini warto wyminić oprócz tych, któr wynikają z nikorzystnych prspktyw dmograficznych starznia się społczństwa migracj, zwłaszcza ludzi młodych, nikorzystn zmiany w obszarz podstawowych wartości rodzinnych skutkując rozpadm rodzin, w tym rodzin wilopokolniowych. Mając na względzi oddziaływania i problmy globaln, lokalna polityka społczna w Gmini Wołomin musi uwzględniać narastający problm starznia się społczństwa, zmiany systmu wartości, zmiany w strukturz rodziny. Można więc przyjąć, ż lokalna polityka społczna będzi podlgać dużym przmianom zarówno w układzi instytucjonalnym, jak i zadaniowym. Wdrożni Wołomińskij Stratgii Polityki Snioralnj na lata 2017 2025 powinno przyniść 3 główn rzultaty: 1) poprawę jakości życia wołomińskich sniorów, 2) poprawę jakości przstrzni publicznj, 3) zwiększni współpracy/udziału sniorów w życiu lokalnym, jako jdnj z kluczowych grup społcznych w Gmini Wołomin. Gmina Wołomin jako mijsc przyjazn sniorom, to przd wszystkim mijsc o zrównoważonj polityc społcznj, gospodarczj, zdrowotnj i urbanistycznj. Sniorm prędzj czy późnij stani się każdy miszkanic miasta, a więc praca na rzcz najstarszj grupy społcznj oznacza skorlowan działania na rzcz wszystkich miszkańców Gminy. Wil problmów obcni rozwiązanych stratgiczni będzi w przyszłości znacznym odciążnim kosztów obsługi miszkańców w wiku dojrzałym lub podszłym. Dotyczy to zarówno spraw związanych z ochroną zdrowia, al równiż z jakością środowiska mijskigo (patrz: misj spalin), bzpiczństwa, a takż z kształtowanim wizrunku miasta. 7.3 Cl główny stratgii Clm głównym stratgii jst: POLITYKA LOKALNA SŁUŻĄCA ZASPOKOJENIU POTRZEB STARSZYCH MIESZKAŃCÓW GMINY WOŁOMIN Kluczowym zadanim władz Gminy Wołomin jst zapwnini wysokigo poziomu życia swoim miszkańcom, a więc stworzni możliwości i warunków do rozwoju w wszystkich 18

dzidzinach życia. Na szczgólną uwagę w kształtowaniu skutcznj polityki lokalnj zasługują sniorzy. Spcjalistyczn i wiloaspktow wsparci tych osób stworzy im szansę do godngo życia. 7.4 Cl opracyjn i wskaźniki ralizacji stratgii W stratgii wyszczgólniono następując cl opracyjn: 1. Zapwnini bzpiczństwa osobom starszym. 2. Zapwnini sniorom wsparcia w życiu codzinnym oraz w sytuacjach kryzysowych. 3. Zabzpiczni osobom starszym odpowidnigo dostępu do służby zdrowia i profilaktyki zdrowotnj. 4. Włączni potncjału osób starszych w obszar aktywności społcznj i obywatlskij. 5. Wydłużni okrsu aktywności zawodowj osób starszych. 6. Wzmocnini systmu pomocy instytucjonalnj i społcznj skirowanj do osób starszych. 19

Cl opracyjn Kirunki działań Wskaźniki ralizacji Wykonawcy Budżt 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 Zapwnini bzpiczństwa osobom starszym. zwiększni świadomości osób starszych na tmat przmocy i instytucji, do których można zwrócić się w sytuacji jj doświadczania zwiększni świadomości przmocy wśród osób z najbliższgo otocznia, aby na zasadzi poufności ragowały na nipokojąc sygnały świadcząc o stosowaniu przmocy - zorganizowani 4 spotkań/ szkolń roczni NGO Kluby sniora UG Rada Sniorów Policja OPS NGO Kluby sniora UG Rada Sniorów Policja OPS organizacja spotkań z dzilnicowymi na tmat zagrożń oraz sposobów przciwdziałania im stał mijsc Rady Sniorów w procsi konsultacji zmian w przstrzni mijskij stały udział przdstawicili RS w procsach konsultacyjnych Policja NGO UG Rada Sniorów 20

oraz rozwiązań służących bzpiczństwu publicznmu wprowadzni standardów WHO Miasto przyjazn sniorom do prioryttów polityki lokalnj Gminy dot. planowania oraz rwitalizacji - zapisy w dokumntach stratgicznych UG Zapwnini sniorom wsparcia w życiu codzinnym oraz w sytuacjach kryzysowych. planowani transportu komunikacji mijskij z uwzględninim potrzb osób starszych (częstotliwość, lokalizacja przystanków godziny kursowania) opracowani i wdrożni systmu tlopiki oraz wykorzystani innowacyjnych tchnologii ułatwiających organizację opiki dla osób starszych tworzni ofrty zagospodarowania czasu wolngo osób starszych zagwarantowani stałgo mijsca przdstawicilom sniorów w spotkaniach konsultacyjnych dot. komunikacji mijskij - wdrożony systm tlopiki do roku 2025-3 podjęt inicjatyw roczni UG UG, NGO, OPS UG, NGO, JST 21

Zabzpiczni osobom starszym odpowidnigo dostępu do służby zdrowia i profilaktyki zdrowotnj. współpraca z organizacjami zrzszającymi sniorów w sprawi ocny mijsc i budynków użytczności publicznj pod względm dostępności dla osób starszych dostosowani form przkazu informacji do potrzb i możliwości osób starszych wspirani rozwiązań zwiększających motywację sniorów do aktywności fizycznj i wyboru zachowań prozdrowotnych rozwijani i wspirani systmu zorganizowanych zajęć aktywności fizycznj dla osób dorosłych i starszych organizowani otwartych wykładów zagwarantowani stałgo mijsca przdstawicilom sniorów w spotkaniach konsultacyjnych - wdrożni dostosowanych do osób starszych kanałów przkazywania informacji - wsparci 3 zaproponowanych rozwiązań - minimum 3 zorganizowan zajęcia misięczni - minimum 2 wykłady roczni UG, UG, NGO, JST Placówki opiki zdrowotnj, NGO, UG, JST Placówki opiki zdrowotnj, NGO, UG, JST Placówki opiki 22

Włączni potncjału osób starszych w obszar aktywności społcznj i obywatlskij. z zakrsu profilaktyki zdrowotnj organizacja w gmini systmu informacji dotyczących przywiljów oraz możliwości korzystania z dodatkowych usług mdycznych dla osób starszych podjmowani działań zmirzających do intgracji wwnątrz i międzypokolniowj wspirani niformalnj dukacji artystycznj, służącj rozwijaniu talntów osób starszych oraz upowszchniani ich twórczości pomoc w tworzniu organizacji i grup niformalnych skupiających sniorów udostępniani zasobów matrialnych Gminy, w tym pomiszczń, dla - przygotowani i wdrożni systmu obigu informacji - minimum 5 zorganizowanych spotkań roczni - zorganizowani minimum 2 spotkań/wystaw/ warsztatów roczni - wyznaczni pracownika UG odpowidzialngo za udzilni pomocy/doradztwa - opracowani programu wsparcia NGO i grup obywatlskich zdrowotnj, NGO, UG, JST UG, NGO UG, NGO, JST UG, JST, NGO UG, JST, NGO UG 23

organizacji snioralnych wypracowani trwałych procdur konsultacji ważnych dcyzji i planów z przdstawicilami sniorów, w tym zapwnini stałgo mijsca sniorów w ramach procsów konsultacyjnych stratgicznych dokumntów oraz części inwstycji o kluczowym znaczniu dla tj grupy społcznj uruchomini skutcznych kanałów komunikacji UG środowisko Sniorów Wołomińska Rada Sniorów tworzni warunków do rozwoju - sporządzni rgulaminu użyczania organizacjom pozarządowym pomiszczń/ lokali/ obiktów/ niruchomości gruntowych - stworzni procdur konsultacji społcznych - opracowani procdury komunikacji - do 2025 roku powołani UG UG, Rada Sniorów UG, NGO, JST 24

Wydłużni okrsu aktywności zawodowj osób starszych. Wzmocnini systmu pomocy instytucjonalnj i społcznj skirowanj do osób starszych. wolontariatu osób starszych oraz budowani zaufania do starszych wolontariuszy motywowani sniorów do korzystania z nowych tchnologii (m.in. Intrntu) prowadzni akcji informacyjnj wśród pracodawców nt. tworznia warunków pracy przyjaznych pracownikom i stosowani rozwiązań z zakrsu zarządzania wikim wspirani różnych podmiotów w zatrudniniu animatorów osób starszych, asystntów osób starszych, opikunów osób starszych tworzni wolontariatu działającgo na rzcz osób starszych wspirani działalności minimum 2 grup sniorówwolontariuszy - przprowadzni minimum 2 szkolń roczni - zorganizowani minimum 1 akcji/kampanii/spot kania roczni - do 2025 roku zatrudnini minimum 2 opikunów m.in. w ramach Domu Snior Wigor - do 2025 r. powołani 2 grup wolontariatu - ogłoszni minimum 1 UG, JST, NGO PUP, NGO, JST JST, NGO JST, NGO JST, UG, NGO 25

organizacji snioralnych, w tym Uniwrsyttów Trzcigo Wiku, klubów sniora organizowani konkursów dotacyjnych dla lokalnych organizacji pozarządowych z uwzględninim grup snioralnych tworzni mijsc spotkań dla sniorów przygotowani narzędzi monitorowania skutków polityki lokalnj i dcyzji władz mijskich na sytuację sniorów w Gmini konkursu dotacyjngo roczni - utworzni 3 mijsc spotkań dla sniorów do 2025 roku - opracowani procdury monitorowania JST, UG, NGO JST, UG UG, JST, NGO 26

VIII Źródła finansowania stratgii Każdy podmiot będący ralizatorm zadań w ramach Wołomińskij Stratgii Polityki Snioralnj na lata 2017-2025 planuj środki finansow nizbędn do ich prawidłowj ralizacji. Ni stanowią on jdyni części składowj budżtu Gminy Wołomin, al takż dotacj z źródł ych, pozyskiwanych samodzilni przz ralizatorów. Źródłami finansowania ralizacji Wołomińskij Stratgii Polityki Snioralnj na lata 2017 2025 będą w szczgólności środki, pochodząc z: budżtu Gminy Wołomin, budżtu powiatu wołomińskigo, budżtu wojwództwa mazowickigo, funduszy EFS na lata 2014 2020, funduszy norwskich i funduszy EOG, Szwajcarsko-Polskigo programu współpracy, Rządowgo Programu na rzcz Aktywności Społcznj Osób Starszych na lata 2014 2020, funduszy firm i fundacji dotujących działania na rzcz osób starszych, współpracy z organizacjami pozarządowymi, działającymi na rzcz osób starszych, środków pozyskanych na działania związan z ralizacją stratgii od sponsorów lokalnych. W ramach ralizacji projktów współfinansowanych rkomnduj się współpracę z Urzędm Mijskim w Wołomini, jgo podlgłymi jdnostkami oraz lokalnymi organizacjami pozarządowymi. IX Monitoring i waluacja stratgii Monitoring i waluacja programów stratgicznych polgają na systmatycznj ocni ralizowanych zadań oraz modyfikacji kirunków działania w przypadku istotnych zmian społcznych, któr mogą pojawić się poprzz, np. zmianę rgulacji prawnych, powstani nowych problmów społcznych. Zarządzani ralizacją Wołomińskij Stratgii Polityki Snioralnj na lata 2017 2025 powirza się Urzędowi Mijskimu w Wołomini przy aktywnym udzial i współpracy Wołomińskij Rady Sniorów. Zostani powołany Zspół Monitorujący, złożony z przdstawicili Rady Sniorów oraz wybranych urzędników. 27

Zspół będzi spotykał się minimum raz w roku, by ocnić poziom wdrażania poszczgólnych clów i kirunków działań. Zspół swoją ocnę przdstawi burmistrzowi, sugrując przyjęci proponowanych rozwiązań. Zspół równiż będzi wnioskował o aktualizacj Stratgii i/lub przyjęci nowych clów stratgicznych, opracyjnych czy zadań. Wskaźniki ralizacji poszczgólnych zadań zostały wskazan przy opisi zadań. Stratgia będzi podlgała waluacji na przstrzni koljnych 8 lat. Ewaluacja powinna przyczyniać się do wzrostu skutczności działań i odpowidzialności osób, któr t działania ralizują, a takż pomóc odpowidzić na pytani: czy kirunk działań Stratgii jst właściwy. Monitoring prowadzony będzi przz Zspół Monitorujący w oparciu o: monitoring wskaźnikowy w oparciu o oczkiwan wskaźniki osiągnięć (liczba zralizowanych działań w ramach dango clu polityki snioralnj), monitoring społczny na podstawi wyników badania opinii, w szczgólności poprzz konsultacj społczn. Poziom osiągnięcia każdgo clu opracyjngo, poszczgólnych zadań i projktów będzi mirzony raz na trzy lata poczynając od 2019 roku. Ewaluacja odbywać się będzi co trzy lata. Wyniki analizy poziomu wdrażania Stratgii powinny być opracowan w postaci pismngo raportu i przkazan do wiadomości Wołomińskij Radzi Sniorów. Na podstawi raportu Wołomińska Rada Sniorów przy współpracy z Urzędm Mijskim w Wołomini dokona wntualnych aktualizacji zapisów Stratgii w trmini ni przkraczającym 9 misięcy od dnia otrzymania raportu. 28

Spis tabl i wykrsów Tabla 1. Udział ludności w wiku 65 lat i więcj w populacji ogółm (w %) w latach 2013, 2020, 2035, 2050. Źródło: GUS... 6 Tabla 2. Ludność wg wiku w 2016 roku w Gmini Wołomin, w powici wołomińskim, wojwództwi mazowickim i kraju. Źródło: GUS.... 7 Tabla 3. Wskaźniki obciążnia dmograficzngo w 2016 r. Źródło: GUS.... 9 Tabla 4. Udział ludności wg konomicznych grup wiku w % ludności ogółm w latach 2006 i 2016. Źródło: GUS.... 10 Wykrs 1. Udział ludności wg konomicznych grup wiku w Polsc w 2016 r. Źródło: GUS.... 5 Wykrs 2. Udział poszczgólnych grup wiku w populacji osób starszych w Gmini Wołomin w 2016 roku. Źródło: GUS.... 7 Wykrs 3. Udział poszczgólnych grup wiku w populacji osób starszych w powici wołomińskim w 2016 roku. Źródło: GUS.... 8 Wykrs 4. Udział poszczgólnych grup wiku w populacji osób starszych w wojwództwi mazowickim w 2016 roku. Źródło: GUS.... 8 Wykrs 5. Udział poszczgólnych grup wiku w populacji osób starszych w kraju w 2016 roku. Źródło: GUS.... 8 Wykrs 6. Struktura ludności w wiku 60 lat i więcj z względu na płć. Źródło: GUS.... 9 29