REDUKCJA BIOPRZYSWAJALNOŚCI PIROMORFITU I MIMETYTU POPRZEZ REAKCJĘ Z MIKROORGANIZMAMI BADANIA WSTĘPNE

Podobne dokumenty
Ocena dorobku naukowego

Tytuł prezentacji. Możliwość wykorzystania biowęgla w rekultywacji gleb zanieczyszczonych. metalami ciężkimi

CHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne

Biowęgiel w remediacji zanieczyszczeń w środowisku gruntowo-wodnym

PhD, Msc and Bsc thesis

Fosforanowe materia y ceramiczne do immobilizacji kadmu w rodowisku glebowym

Związki nieorganiczne

Elektrochemia - szereg elektrochemiczny metali. Zadania

BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk

METALE CIĘŻKIE W UKŁADZIE GLEBA-ROŚLINOŚĆ W ŚRODOWISKU WIELKOMIEJSKIM

Chemia nieorganiczna Semestr I (1 )

Agata KRZYSZTOSZEK, Jan BOGACKI, Jeremi NAUMCZYK

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)

Politechnika Gdańska Wydział Chemiczny. Katedra Technologii Chemicznej

Usuwanie i odzyskiwanie metali ciężkich z użyciem drobnoustrojów

Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami.

TEST NA EGZAMIN POPRAWKOWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM

EFEKT WYMYWANIA METALI CIĘZKICH Z POWIERZCHNI ROŚLIN ZA POMOCĄ WODY OPADOWEJ

ul. ILJI MIECZNIKOWA 1, WARSZAWA RAPORT

SORPCJA CHROMU Z ROZTWORÓW W OBECNOŚCI JONÓW METALI CIĘŻKICH NA WĘGLU ROW 08

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY

EWA MAKOSZ * ZASTOSOWANIE SYNTETYCZNEGO ANALCYMU DO USUWANIA METALI CIĘŻKICH Z ROZTWORÓW WOD- NYCH

Załącznik 2. AUTOREFERAT przedstawiający opis dorobku i osiągnięć naukowych. dr inż. Tomasz Bajda

Adsorpcja wybranych jonów metali ciężkich na biowęglu pochodzącym z komunalnych osadów ściekowych

dr inż. Justyna Topolska Asystent Kontakt: pokój 24, tel. (12) / 6

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe

Zadanie 2. [2 pkt.] Podaj symbole dwóch kationów i dwóch anionów, dobierając wszystkie jony tak, aby zawierały taką samą liczbę elektronów.

Fizyczne działanie kwasów humusowych: poprawa napowietrzenia (rozluźnienia) gleby. poprawa struktury gleby (gruzełkowatość) zwiększona pojemność wodna

Chemia I Semestr I (1 )

XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016

OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD

Rozwiązania. dla produktu MN dla M = 3 dla N = 1. Stałą równowagi obliczamy z następującego wzoru:

5. REEMISJA ZWIĄZKÓW RTĘCI W CZASIE UNIESZKODLIWIANIA OSADÓW ŚCIEKOWYCH

Spis treści. Właściwości fizyczne. Wodorki berylowców. Berylowce

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 950

Nazwy pierwiastków: ...

W PŁYW SYSTEM U UŻYTK O W ANIA GLEBY I NAW O ŻENIA N A SORPCJĘ PIERW IASTKÓW ŚLADOW YCH

Reakcje utleniania i redukcji

Chemia - laboratorium

BIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU

Aleksandra Bielicka*, Ewa Ryłko*, Irena Bojanowska* ZAWARTOŚĆ PIERWIASTKÓW METALICZNYCH W GLEBACH I WARZYWACH Z OGRODÓW DZIAŁKOWYCH GDAŃSKA I OKOLIC

KLASA II Dział 6. WODOROTLENKI A ZASADY

WPŁYW MODYFIKACJI CHEMICZNEJ WŁÓKNA KOKOSOWEGO NA ZDOLNOŚĆ SORPCYJNĄ WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH

1. za pomocą pomiaru SEM (siła elektromotoryczna róŝnica potencjałów dwóch elektrod) i na podstawie wzoru wyznaczenie stęŝenia,

KWASY I WODOROTLENKI. 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to:

PODSTAWY KOROZJI ELEKTROCHEMICZNEJ

Sylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.

Ćwiczenie 8. Oznaczanie sumy zasad i obliczanie pojemności sorpcyjnej gleby 8.1. Wprowadzenie. Faza stała gleby ma zdolność zatrzymywania par, gazów,

Procesy biotransformacji

10,10 do doradztwa nawozowego 0-60 cm /2 próbki/ ,20 Badanie azotu mineralnego 0-90 cm. 26,80 C /+ Egner/

Zakres problemów związanych z reakcjami jonowymi.

PODSTAWY CHEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA. Wykład 2

Źródła zanieczyszczeń wody w pralniach przemysłowych oraz możliwości poprawy jakości zrzucanych ścieków

Tlen. Występowanie i odmiany alotropowe Otrzymywanie tlenu Właściwości fizyczne i chemiczne Związki tlenu tlenki, nadtlenki i ponadtlenki

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab

WPŁYW ODCZYNU NA MOBILNOŚC CYNKU W GLEBACH ZANIECZYSZCZONYCH THE INFLUENCE OF REACTION ON SOLUBILITY OF Zn IN CONTAMINATED SOILS

Chemia bionieorganiczna

IMMOBILIZACJA Pb(II) PRZEZ KRYSTALIZACJÊ PIROMORFITU NA GALENIE W OBECNOŒCI NAWOZÓW FOSFORANOWYCH

REAKCJE CHARAKTERYSTYCZNE WYBRANYCH KATIONÓW

WYKORZYSTANIE CELULOZY I KORY WIERZBY Salix americana DO ADSORPCJI MIEDZI Z ROZTWORÓW WODNYCH

ZWIĄZKI KOMPLEKSOWE. dr Henryk Myszka - Uniwersytet Gdański - Wydział Chemii

Spis treści. Wstęp... 9

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby,

Konkurs Chemiczny dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych rok szkolny 2013/2014

Temat 7. Równowagi jonowe w roztworach słabych elektrolitów, stała dysocjacji, ph

PRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac:

Przemysław Niedzielski, Jerzy Siepak Analiza specjacyjna arsenu, antymonu i selenu w wodzie jeziora lednickiego. Studia Lednickie 6,

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1

Chemia - B udownictwo WS TiP

Chemia nieorganiczna Semestr II (1 )

Adsorpcja z roztworów wodnych różnych form chromu

WPŁYW ph ROZTWORU WODNEGO NA WIELKOŚĆ SORPCJI KWASU FTALOWEGO

PRZEDMIOT ZLECENIA :

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby,

HYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:

Część I. TEST WYBORU 18 punktów

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 396

W probówkach oznaczonych numerami 1-8 znajdują się wodne roztwory (o stężeniu 0,1

ZWIĄZKI KOMPLEKSOWE SOLE PODWÓJNE

KLASA II I. WODA I ROZTORY WODNE. - wie gdzie i w jakiej postaci występuje woda w przyrodzie - wie jak powstaje roztwór i z czego się składa

WPŁYW TRANSPORTU PUBLICZNEGO NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W GLEBACH SĄSIADUJĄCYCH Z ULICAMI LUBLINA

Elżbieta BIERNACKA, Ilona MAŁUSZYŃSKA, Marcin J. MAŁUSZYŃSKI

Zn + S ZnS Utleniacz:... Reduktor:...

Urszula Jankiewicz*, Anna Wojtowicz*, Marian Korc** ZDOLNOŚĆ DO AKUMULACJI I TOLERANCJI METALI CIĘŻKICH PRZEZ BAKTERIE PSEUDOMONAS I BACILLUS

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby,

MOBILNOŚĆ I BIODOSTĘPNOŚĆ METALI CIĘŻKICH W ŚRODOWISKU GLEBOWYM THE MOBILITY AND BIOAVAILABILITY OF HEAVY METALS IN SOIL ENVIRONMENT.

OZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA

Reakcje chemiczne. Typ reakcji Schemat Przykłady Reakcja syntezy

Ćwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali

ĆWICZENIE NR 4 OTRZYMYWANIE PREPARATÓW RADIOCHEMICZNIE CZYSTYCH.

Halina Dąbkowska-Naskręt* NATURALNE I SYNTETYCZNE TLENKI ŻELAZA JAKO ADSORBENTY PIERWIASTKÓW ŚLADOWYCH W GLEBACH

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

SORPCJA METALI CIĘŻKICH NA SYNTETYCZNYM ZEOLICIE TYPU NaP1

Identyfikacja wybranych kationów i anionów

Otrzymywanie i badanie właściwości chemicznych związków wanadu na różnych stopniach utlenienia.

Klasa II : Dział 1. WODA I ROZTWORY WODNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE

Transkrypt:

Anna Kleszczewska REDUKCJA BIOPRZYSWAJALNOŚCI PIROMORFITU I MIMETYTU POPRZEZ REAKCJĘ Z MIKROORGANIZMAMI BADANIA WSTĘPNE Immobilizacja jonów Pb 2+ metodą in situ jest obecnie stosowaną technologią usuwania ołowiu z zanieczyszczonych gleb. Podstawową zasadą jest tu wytrącanie nierozpuszczalnego minerału, jakim jest piromorfit Pb 5 (PO 4 ) 3 Cl, poprzez reakcję między wodnym roztworem fosforanów, w obecności chloru, z jonami Pb 2+ rozpuszczonymi w roztworze glebowym. Jest to natychmiastowa reakcja, powodująca szybki spadek koncentracji ołowiu w roztworach i ściekach (Manecki i in., 2000). Wytrącanie arsenianów w postaci mimetytu Pb 5 (AsO 4 ) 3 Cl powoduje w podobny sposób immobilizację związków arsenu w glebie i ściekach (Bajda i in., 2007). Biodostępność związków ołowiu w glebach jest regulowana nie tylko poprzez procesy rozpuszczania i wytrącania, ale również przez procesy sorpcji i desorpcji. Dotychczas prowadzone w tej dziedzinie badania dotyczyły reakcji pomiędzy dwoma roztworami zawierającymi różne jony, bądź zajmowały się interakcjami na granicy ciało stałe ciecz. Należy jednak pamiętać o tym, że środowisko naturalne to nie tylko faza stała, ciekła i gazowa, ale że ważną rolę odgrywają tu organizmy żywe, a w szczególności mikroorganizmy. Za stężenie oraz formę występowania fosforanów i arsenianów w glebie odpowiedzialne są m.in. uwodnione tlenki Fe, Mn oraz Al. Fosfor występuje w glebie najczęściej jako grupa fosforanowa PO 3 4, która łącząc się z kationami tworzy nierozpuszczalne związki nieorganiczne. Może również wchodzić w skład cząstek organicznych (Lindsay, 1979). W przeciwieństwie do fosforanów, które są bardzo istotnymi związkami biogennymi, arseniany są związkami toksycznymi, zarówno dla roślin, jak i zwierząt. Głównymi formami As występującymi w środowisku glebowym są arseniany AsO 3-4, formy zaadsorbowane na tlenkach i wodorotlenkach Fe i Mn (Kabata-Pendias i Pendias, 1991; Pereyea, 1991; Manning i Goldberg, 1996; Adriano, 2001; Liu i in. 2001;). Wielu autorów stwierdza, że arseniany i fosforany zachowują się w środowisku w podobny sposób (Kabata-Pendias i Pendias, 1991). Mają podobną budowę, są tetraedrycznymi anionami tlenkowymi, które łatwo ulegają sorpcji na tlenkach i wodorotlenkach żelaza i manganu. W środowisku, gdzie mamy do czynienia z obecnością zarówno jonów fosforanowych, jak i arsenianowych, jony te konkurują ze sobą (Manning i Goldberg, 1996; 1

Violante i Pigna, 2002). Wyżej wymienione właściwości, wspólne dla arsenianów i fosforanów, pozwalają na wysnucie przypuszczenia, iż ich zachowanie w obecności bakterii również będzie podobne. Dotychczasowe badania nad mechanizmami i efektywnością metody in situ immobilizacji Pb w glebach ograniczały się do prostych układów złożonych z czystych faz. W układach takich mechanizm reakcji sprowadza się jedynie do rozpuszczania i krystalizacji. W publikacji Zhang i in. (1997) opisane zostały eksperymenty polegające na reakcji pomiędzy goethytem, na którym zaadsorbowane zostały jony Pb 2+, a roztworem zawierającym aniony PO 4 3-. Otrzymane tam wyniki pozwoliły na stwierdzenie, że w wyniku takiej reakcji następuje spadek stężenia ołowiu jednak zastosowane w eksperymentach stężenia jonów nie pozwoliły na opis mechanizmu reakcji lub identyfikację powstałych faz mineralnych. W niniejszej pracy przeprowadzono badania mające na celu określenie mechanizmów krystalizacji piromorfitu i mimetytu z anionów ulegających desorpcji z powierzchni goethytu (Bogucka, 2005; Manecki i in., 2006). Polegały one na reakcji pomiędzy roztworem zawierającym ołów w formie jonowej, a anionami fosforanowymi i arsenianowymi zaadsorbowanymi na powierzchni goethytu. Stężenia użyte w eksperymentach były wyższe niż stężenia występujące zazwyczaj w naturalnym środowisku. Pozwoliło to jednak na wykrystalizowanie minerałów w ilości pozwalającej na ich identyfikację metodami dyfrakcyjnymi. W wyniku reakcji na powierzchni goethytu wykrystalizował piromorfit i mimetyt. Minerały te krystalizowały w dwóch formach: inkrustacji na powierzchni goethytu oraz agregatów występujących w przestrzeni międzyziarnowej. Prędkość krystalizacji piromorfitu (mimetytu) oraz dyfuzji/adwekcji jonów Pb +2 i Cl - są porównywalne. Zachodzą one jednak szybciej, niż proces desorpcji jonów PO 4 3- lub AsO 4 3-. Jest to powód, dla którego piromorfit (mimetyt) krystalizuje w postaci inkrustacji na powierzchni goethytu. Agregaty automorficznych kryształów w przestrzeni międzyziarnowej powstają w wyniku reakcji pomiędzy jonami Pb 2+ i Cl -, a anionami PO 4 3- (AsO 4 3- ) znajdującymi się w roztworze porowym (Manecki i in., 2006). Wynika z tego, że w układach bardziej złożonych, podobnych do środowisk glebowych, desorpcja jest istotnym procesem wpływającym na formę i dystrybucję piromorfitu czy mimetytu. Zdolność powierzchni ścian bakterii do sorpcji kationów jest znana od wielu lat. Staje się to ważnym tematem środowiskowym z powodu potencjalnej możliwości wykorzystania powierzchni bakterii do immobilizacji metali ciężkich w środowiskach skażonych tymi metalami. Bakterie Bacillus były już wykorzystywane do unieruchamiania metali w wodach (Brierley, 1990). Bakterie Bacillus subtilis są mikroorganizmami powszechnie występującymi w środowisku zarówno glebowym, jak i wodnym. Dlatego ich wykorzystanie w badaniach ma znaczenie dla badań środowiskowych. Ściany komórkowe bakterii gram dodatnich, do jakich należy Bacillus subtilis, wykazują dużą zdolność sorpcji kationów (Fowle i Fein, 1999; Fein i in. 2001) ponieważ w szerokim zakresie ph ich powierzchnia wykazuje ujemne naładowanie (James, 1982). Ściana komórkowa tych bakterii 2

składa się z dwóch podstawowych związków: peptydoglikanu i kwasu tejchojowego, zawierających odpowiednio karboksylowe i fosforylowe grupy funkcyjne. Właśnie te dwie grupy funkcyjne odpowiadają za sorpcję metali na powierzchni bakterii (Johnson i in. 2004). Eksperymenty sorpcji metali ciężkich na powierzchni błon komórkowych były już przeprowadzane przy użyciu bakterii Bacillus subtilis (Fein i in., 2001; Mullen i in. 1989). Przeprowadzano badania zarówno na metabolizujących, jak i niemetabolizujących bakteriach. Stwierdzono, że bakterie te sorbują znaczną ilość kationów. Sorpcja ta jest zależna przede wszystkim od siły jonowej oraz od ph im wyższe ph, tym większa sorpcja, przy czym sorpcja jest najbardziej efektywna przy ph 5-6 (Daughney i Fein, 1997). Jest to sorpcja odwracalna, stopień odwracalności jest zależny od ph (ze wzrostem ph desorpcja maleje) (Fowle i Fein, 1997; Flemming, 1990; Walker i in., 1989). Dotychczas przeprowadzono trzy serie eksperymentów: 1) krystalizacja piromorfitu w wyniku reakcji z zaadsorbowanymi jonami ołowiu na powierzchni bakterii; 2) krystalizacja mimetytu w wyniku reakcji z zaadsorbowanymi jonami ołowiu na powierzchni bakterii oraz 3) krystalizacja mimetytu w wyniku reakcji z zaadsorbowanymi jonami arsenianowymi na powierzchni bakterii. Wyniki tych eksperymentów pozwalają na wysnucie wniosków, iż za krystalizację tych dwóch minerałów na powierzchni bakterii odpowiadają podobne procesy, jak przy krystalizacji piromorfitu i mimetytu w wyniku reakcji z jonami zaadsorbowanymi na powierzchni goethytu. Literatura: 1. Adriano D. C., 2001. Trace elements in terrestrial environments. Biogeochemistry, bioavailability, and risk of metals. New York, Springer; 2. Bajda T., Szmit E., Manecki M., 2007, Removal of As(v) from solutions by precipitations of mimetite Pb 5 (AsO 4 ) 3 Cl. In: Pawłowski L., Dudzińska M. & Pawłowski A (Eds.)., Environmental Engineering", 119-124. Taylor & Francis, New York, Singapore 2007 3. Bogucka, 2006, Mechanizmy i aspekty środowiskowe krystalizacji piromorfitu i mimetytu na goethycie, praca magisterska; 4. Brierley C.L, 1990, Bioremediation of metal contaminated surface and Groundwater Geomicrobiol. J. 8:201-223 5. Daughney C. J., Fein J. B., 1997, The effect of ionic strength on the adsorption of H ++, Cd 2+, Pb 2+, and Cu 2+ by Bacillus subtilis and Bacillus licheniformis: A surface complexation model 6. Fein J. B., Martin A. M., Wightman P. G., 2001, Metal adsorption onto bacterial surfaces: Development of a predictive approach, Geochim. Cosmochim. Acta, 65: 4267 4273 3

7. Flemming, C.A., F.G. Ferris, T.J. Beveridge, and G.W. Bailey. 1990. Remobilization of toxic heavy metals adsorbed to bacterial wall-clay composites. Appl. Environ. Microbiol. 56: 3191-3203. 8. Fowle D. A., Fein J. B., 1999, Experimental measurements of the reversibility of metal bacteria adsorption reactions, Chem. Geol., 168: 27-36 9. Inegbengor A. I., Thomas J. H., Williams P. A., 1989. The chemical stability of mimetite and distribution coefficient for pyromorphite-mimetite solid-solutions, Min. Mag, 53:363-371; 10. James, A. M. 1982. The electrical properties and topochemistry of bacterial cells. Adv. Colloid Interface Sci. 15:171-221; 11. Johnson K. J., Fein J. B., Cygan R. T., Molecular simulations of metal bacteria systems, 2004, Water Rock Interaction, 951-954 12. Kabata-Pendias A., Pendias H., 1991. Biogeochemia pierwiastków śladowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa; 13. Leung W. C., Wong M-F, Chua H., Lo W., Yu P.H.F., Leung C. K., 2000, Removal and recovery of heavy metals by bacteria isolated from sludge treating industrial effluents and municipal wastewater, Water Sci. Tech. 41: 233 240 14. Lindsay W. L., 1979. Chemical equilibria in soil. John Wiley & Sons, New York; 15. Liu F., De Cristofario A., Violante A, 2001. Effect of ph, Phosphate and oxalate on the adsorption of arsenate on/from goethite, Soil Sci. 166, nr 3:197-208; 16. Ma, Q. Y., Traina S. J., Logan T. J. Ryan J. A., 1993. In situ lead immobilization by apatite, Environ. Sci. Tech., 27:1803-1810; 17. Ma, Q. Y., Traina S. J., Logan T. J., Ryan J. A., 1994. Effect of aqueous Al., Cd, Cu, Fe(II), Ni and Zn on Pb immobilization by hydroxyapatite, Environ. Sci. Tech., 28:1219-1228; 18. Manecki M., Maurice P.A., Traina S. J., 2000. Kinetics of aqueous Pb reaction with apatites, Soil Sci, 165, nr 12: 920-933; 19. Manecki M., Bogucka A., Bajda T., Borkiewicz O., 2006. Decrease of Pb bioavailability in soils by addition of phosphate ions. Env. Chem. Lett., 3: 178:181 20. Manning B. A., Goldberg S., 1996. Modeling competitive adsorption of arsenate with phosphate and molybdate on oxide minerals. Soil Sci. Am. J. 60:121-131; 21. Mullen M. D., Wolf D. C., Ferris F. G., Beveridge T. J.,. Flemming C. A, Bailey G. W. 1989, Bacterial Sorption of Heavy Metals, Applied and Environmental Microbiology, 55: 3143-3149 22. Pereyea F. J., 1991. Phosphate-induced release of arsenic from soils contaminated with lead arsenate, Soil Sci. Soc. Am. J. 55:1301-1306; 23. Violante A., Pigna M., 2002. Competitive sorption of arsenate and phosphate on different clay minerals and soils. Soil Sci. Am. J. 66:1788-1769; 24. Walker S. G., Flemming C. A., Ferris F. G., Beveridge T. J., Bailey G. W., 1989, Physicochemical Interaction of E. coli Cell Envelopes and Bacillus Subtilis Cell Walls with Two Clays and Ability of the Composite 4

To Immobilize Heavy Metals from Solution, Appl. Env. Microbiol. 55: 2976 2984 25. Zhang P., Ryan J. A., Bryndzia L. T, 1997. Pyromorphite formation from goethite adsorbed lead, Environ. Sci. Tech., 31:2673-2678; 5