121A. POLSKA A ROZSZERZENIE UE

121A. POLSKA A ROZSZERZENIE UE Rodzaj dokumentu Szkoła średnia I stopnia 1 Poziom nauczania Szkoła średnia II stopnia 2 Dokument dla nauczyciela Dorośli 3 Rozszerzanie wspólnoty to stała w historii Unii Europejskiej. Długotrwały proces rozwoju rozpoczął się wraz z utworzeniem przez 6 państw Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Powołana w 1993 roku Unia Europejska, liczy dziś 27 członków, a w perspektywie ma przyjęcie kolejnego państwa (stan na 2012 r.). Proces transformacji od sąsiada UE do pełnoprawnego członka wspólnoty to proces długotrwały i skomplikowany. [Porównaj z Modułem 9: Polityka rozszerzania Unii Europejskiej] W Module nr 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy pragniemy Wam zaprezentować najważniejsze informacje dot. państw kandydujących do UE. Na chwilę obecną (stan na 1.09.2012 r.) perspektywę członkostwa posiadają: Chorwacja (przystąpi do UE w 2013 r.), Serbia, Bośnia i Hercegowina, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Czarnogóra, Albania, Kosowo, Islandia oraz Turcja. Spróbujemy Wam wyjaśnić, co dla Polski oznaczać może powiększenie UE o kolejne państwa. Przedstawimy wynikające z tego korzyści, wspomnimy także o możliwych zagrożeniach. Ponieważ dla naszego kraju istotnym elementem jest również kwestia przyszłego członkostwa Ukrainy w UE, dlatego zdecydowaliśmy się poświęcić temu tematowi jedno z ćwiczeń, w którym w zestawieniu przeanalizujemy proces integracji zarówno Ukrainy, jak i Turcji. Choć Ukraina formalnie nie ma takiej perspektywy i trudno dziś o jakąkolwiek dyskusję dotyczącą tego tematu, to polityka przecież jest w pewnym sensie sztuką zarządzenia zmianami. Jeśli mamy taką wizję, kto wie Pamiętajcie, czego nauczyliśmy się w poprzednim module: droga do wymarzonego lepszego życia jest zawsze długa, ale nigdy nie wiadomo też, kiedy wreszcie osiągniemy upragniony cel. Na przełomie 1988/1989r. ani opozycjonista Tadeusz Mazowiecki, ani dysydent Vaclav Havel nie wiedzieli, co się wydarzy. Rok później ten pierwszy był już premierem wolnej Polski, a drugi prezydentem Czechosłowacji. Celem modułu nr 12 jest przedstawienie sylwetek państw kandydujących do Unii Europejskich oraz potencjalnych kandydatów do wstąpienie do wspólnoty. Przy pomocy załączonych map uczniowie zapoznają się z obecnym i przyszłym kształtem Unii Europejskiej, uwzględniając jej potencjalne granice. Ponadto poniższe ćwiczenia pozwolą na analizę korzyści i zagrożeń dla Polski i UE wynikających z przystąpienia nowych państw i z obecności Polski w UE. Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 1 z 10

enlargeducation: Europejska walizka na rzecz rozszerzenia Unii Europejskiej BLOK I 1. Korzystając z mapy w załączniku przywróć państwom UE i jej sąsiadom/kandydatom odpowiednie stolice. Źródło: http://europa.eu/teachers-corner/9_12/index_pl.htm 2. Jaki kraj Europy udało Ci się odwiedzić? Czy należy on do Unii Europejskiej, czy może w przyszłości chciałby wstąpić w jej struktury albo wcale nie zamierza być członkiem Unii Europejskiej? Czy kojarzysz, jaką rolę w UE/Europie pełni odwiedzony przez Ciebie kraj? Czy dostrzegasz jakieś różnice między odwiedzonym przez Ciebie krajem, a Polską? [Wykorzystaj mapę powyżej.] 3. Korzystając z poniższej mapy, sprawdź, które kraje są najbardziej zadowolone z obecności w UE, a które oceniają krytycznie członkostwo we wspólnocie? Jakie miejsce w tym zestawieniu zajmuje Polska? Jak myślisz, co spowodowało taką ocenę? Jak Ty oceniasz nasze członkostwo? Czy Twój/Twoja kolega/koleżanka z ławki myśli podobnie? Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 2 z 10

Biorąc wszystko pod uwagę, uważasz, że Twój kraj zyskał/zyska lub też nie z członkostwa w Unii Europejskiej? Źródło: http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_308_en.pdf (stan na 2009 r.) Komentarz: Powyższa mapa uwzględnia analizę percepcji Europejczyków w odniesieniu do sytuacji gospodarczej, zatrudnienia i innych aspektów rzeczywistości społecznej, które mają wpływ na jakość życia Europejczyków. Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 3 z 10

BLOK II 1. Mapa: Zaznacz obecne granice UE. Korzystając z poniższej tabeli zakreskuj potencjalne kraje kandydujące, kraje kandydujące do UE oraz kraj/e z zakończonymi negocjacjami akcesyjnymi. Lp. Kraj Obecny status (stan na 09.2012r.) 1. Chorwacja Zamknięcie negocjacji akcesyjnych (przystąpienie: 1 lipca 2013 r.) 2. Czarnogóra Kraj kandydujący 3. Islandia Kraj kandydujący 4. Serbia Kraj kandydujący 5. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii Kraj kandydujący 6. Turcja Kraj kandydujący 7. Bośnia i Hercegowina Potencjalny kraj kandydujący 8. Albania Potencjalny kraj kandydujący 9. Kosowo* Potencjalny kraj kandydujący *brak uznania niepodległości przez 5 państw członkowskich UE Źródło: http://ec.europa.eu/enlargement/ Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 4 z 10

Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=plik:location-europe- UNsubregions,_Kosovo_as_part_of_Serbia.png&filetimestamp=20080808151710 Wielkie regiony Europy, według klasyfikacji geograficznej ONZ: Europa Północna Europa Wschodnia Europa Zachodnia Europa Południowa Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 5 z 10

2. Charakterystyka kandydujących państw (np. w formie tabeli lub prezentacji multimedialnej): nazwa państwa, stolica, flaga, liczba ludności, języki, religie, waluta, walory turystyczne, znane/charakterystyczne produkty lub potrawy aktywizacja uczniów: nauczyciel przedstawia kolejne państwa, wspólnie z uczniami próbuje ustalić dane, uczniowie posiadają identyczną tabelę jak nauczyciel, którą wspólnie z nauczycielem wypełniają. [Porównaj z Modułem 10: Studium przypadku: Proces akcesyjny Chorwacji] Lp. Nazwa państwa stolica flaga ludność położenie języki religie waluta 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. BLOK III 3. Debata oksfordzka nt. korzyści i zagrożeń wynikających z obecności Polski w Unii Europejskiej [nauczyciel dzieli tablicę na dwie części: podczas debaty zapisuje wymieniane przez uczniów zagrożenia i korzyści], następnie dzieli klasę na dwie grupy i wyznacza prowadzącego debatę, każdy uczeń (w zależności od przydziału) otrzymuje kartkę z ew. korzyścią lub zagrożeniem. Celem debaty jest dyskusja i próba obrony stanowiska, które dany uczeń otrzymał. [Porównaj z Modułem 11: Polska a Unia Europejska- ćwiczenia] - Ewentualne korzyści z dalszego rozszerzenia UE: dodatkowe fundusze na rozwój inwestycji, rozwój turystyki, swoboda podróżowania, otwarcie rynków pracy, bogata oferta stypendialna dla młodzieży, większa tolerancja dla innych kultur i wyznań, perspektywa ujednolicenia waluty, kształcenie poza granicami własnego kraju- równość świadectw i dyplomów, zacieśnienie stosunków z Europą, podniesienie poziomu poczucia bezpieczeństwa, podniesienie znaczenia roli Polski w Europie, - Ewentualne zagrożenia z dalszego rozszerzenia UE: wzrost międzynarodowej przestępczości, zwiększenie liczby państw korzystających z funduszy europejskich, utrudnienie procesu decyzyjnego, wzrost konkurencji na rynku gospodarczym, wzrost cen dóbr konsumpcyjnych, zanik kultury lokalnej, utrata suwerenności państwa, współfinansowanie budżetu UE Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 6 z 10

KORZYŚCI ZAGROŻENIA BLOK IV 1. Który kraj wydaje się być bliżej wstąpienia do UE? Korzystając z poniższych materiałów źródłowych wypełnił tabelę Kandydatury: Ukraina vs. Turcja KANDYDATURY: UKRAINA VS. TURCJA 1. Jaki jest faktyczny stan integracji z Unią Europejską? 2. Jakie wsparcie w procesie integracji w UE/we własnym kraju/w Polsce ma to państwo? 3. Jakie inne opcje strategiczne (ekonomiczne i polityczne) ma ten kraj? UKRAINA TURCJA Więcej niż sąsiedztwo Rozszerzona Unia Europejska i Ukraina nowe relacje Raport końcowy- [Fragment] 3.1.2. Perspektywa członkostwa Artykuł 49. Traktatu o Unii Europejskiej mówi, że o członkostwo w Unii Europejskiej ubiegać się może każdy kraj europejski. W niektórych wypadkach zagadnienie przyszłego członkostwa zostało już rozwiązane i odrzucono na przykład możliwość akcesji pozaeuropejskich krajów partnerskich Unii, leżących w basenie Morza Śródziemnego. Niemniej inne przypadki pozostają wciąż otwarte, jak na przykład sprawa krajów europejskich, które jednoznacznie wyraziły chęć przystąpienia do UE. Sytuacja ta, wraz z komunikatem o Szerszej Europie, jest dobrym punktem wyjściowym dla przyszłej dyskusji o możliwości członkostwa Ukrainy. Nowe kraje członkowskie (na przykład Polska, Słowacja i Węgry) odgrywać będą znaczącą rolę w dyskusji na temat ostatecznych granic geograficznych Unii. Komisja jasno zachęca je do odegrania takiej roli: Jest to dyskusja, w której kraje, będące obecnie kandydatami, muszą wziąć pełny udział. Proponowana konstytucja UE stawia sprawę w ten sam sposób, co artykuł 49. Traktatu o Unii Europejskiej. Nie ma przekonujących podstaw, by odmówić Ukrainie członkostwa w UE, zwłaszcza jeśli się weźmie pod uwagę to, że obietnica potencjalnego członkostwa została dana kilku innym krajom Europy. Ukraina jest krajem europejskim. Zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej oraz wersją roboczą konstytucji UE, Wspólnota jest otwarta dla każdego kraju europejskiego. Z tego założenia wynika więc, że Ukraina jest potencjalnym członkiem UE, co Unia powinna uznać. Należy położyć nacisk na to, że z praktycznego punktu widzenia członkostwo Ukrainy w UE jest kwestią długiego czasu, a ostatnie wydarzenia nie poprawiły w sposób znaczący szans na przyznanie jej statusu kandydata. Niewątpliwie istnieje wiele powodów tak powściągliwej postawy UE wobec uznania Ukrainy za swego potencjalnego członka, z których bodaj najpoważniejszym jest sytuacja wewnętrzna tego kraju. Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 7 z 10

Rozszerzenie Unii w 2004 roku stworzyło znaczne napięcia w instytucjach UE, dotknęło jej wewnętrznej spójności i odbiło się na budżecie; dalsze poszerzenie mogłoby wywołać negatywną reakcję opinii publicznej. Niemniej, mimo głębokiego zaniepokojenia napięciami wewnętrznymi lista potencjalnych członków została w ciągu ostatnich lat znacznie wydłużona. Przynależność do Unii stanowi definicję europejskości i służy jako jej podbudowa w odniesieniu do wszystkich krajów Europy, z wyjątkiem tych, które nie chcą do UE przystąpić. Dla krajów postkomunistycznych sam proces ubiegania się o członkostwo w Unii stał się siłą napędową rozległych reform politycznych, administracyjnych i gospodarczych, przedsięwziętych pomimo ogromnych trudności i kosztów, jakie za sobą pociągały. Zewnętrzna polityka UE przyniosła rozmaite skutki. Na ogół szybszy rozwój transformacji następował w tych krajach dawnego bloku komunistycznego, którym zaproponowano przyszłe członkostwo. Mimo to pojawia się pytanie, co tak naprawdę było skutkiem, a co przyczyną być może bowiem kraje te przedsięwzięłyby reformy z podobną determinacją, nie mając wcale w perspektywie unijnego członkostwa. Widać jednak wyraźnie, że UE zawsze starała się upewnić (i robi tak obecnie), iż każdy z krajów kandydujących jest rzeczywiście do członkostwa w Unii przygotowany świadczy o tym większa pomoc kierowana do krajów przystępujących oraz dużo bardziej szczegółowe plany reform, przeznaczone dla tych właśnie państw. Jest to szczególnie widoczne, jeśli porównamy politykę w stosunku do krajów zachodniobałkańskich z polityką wobec państw WNIS. Ponadto rozszerzenie Unii uważa się za najskuteczniejsze narzędzie polityki zagranicznej, z powodzeniem używane w celu propagowania reform w Europie Środkowo-Wschodniej. Równocześnie jednak inne kraje europejskie, takie jak Ukraina, pozostają poza zasięgiem tej polityki, gdyż pojawia się argument, że nie wprowadziły one reform w życie. Źródło: http://www.batory.org.pl/doc/final_pl.pdf Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego - Zalecenie Komisji Europejskiej w sprawie postępów Turcji na drodze do członkostwa w UE /* COM/2004/0656 końcowy */ [Fragment] Na podstawie aktualnych obszarów działalności UE i aktualnej wiedzy, Komisja określiła następujące główne kwestie, które w najbliższych latach powinny być przedmiotem refleksji i analizy: - Przystąpienie Turcji będzie się różnić od dotychczasowych rozszerzeń o inne Państwa Członkowskie ze względu na połączony wpływ czynników, takich jak liczba ludności, wielkość, położenie geograficzne oraz potencjał gospodarczy, bezpieczeństwa i militarny tego kraju. Czynniki te stanowią o możliwościach Turcji w zakresie przyczynienia się do stabilności na poziomie regionalnym i międzynarodowym. Perspektywa przystąpienia powinna prowadzić do poprawy stosunków dwustronnych między Turcją i jej sąsiadami, zgodnie z zasadą pojednania, stanowiącą fundament Unii Europejskiej. Ze względu na istniejące więzi polityczne i gospodarcze pomiędzy Turcją a sąsiadującymi z nią krajami wzrosną również wymagania w odniesieniu do polityki UE wobec tych regionów. Wiele będzie zależało od tego, w jaki sposób UE podejmie wyzwanie polegające na przyjęciu na siebie, w średnim okresie, roli w pełni zaangażowanego podmiotu polityki międzynarodowej w regionach tradycyjnie charakteryzujących się brakiem stabilności i napięciami, w tym na Bliskim Wschodzie i na Kaukazie. - Obecnie Turcja przechodzi proces radykalnych zmian, którego część stanowi ewolucja mentalności. Kontynuowanie procesu transformacji leży w interesie wszystkich stron. Turcja mogłaby być znaczącym wzorem jako kraj w większości muzułmański, przestrzegający takich podstawowych zasad, jak wolność, demokracja, poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności oraz rządy prawa. - Wpływ gospodarczy przystąpienia Turcji do UE byłby pozytywny, lecz stosunkowo niewielki, zarówno ze względu na skromne rozmiary tureckiej gospodarki, jak i na stopień integracji gospodarczej istniejący już przed przystąpieniem. Wiele będzie zależało od przyszłego rozwoju gospodarczego Turcji. Rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych powinno pomóc Turcji w kontynuowaniu wysiłków na rzecz zapewnienia stabilności makroekonomicznej i promowania inwestycji, wzrostu i rozwoju społecznego. Szacuje się, że w takim przypadku PKB Turcji powinno wzrastać szybciej niż średnia w UE. Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 8 z 10

- Przystąpienie Turcji, kraju o niższym dochodzie średnim, zwiększyłoby różnice gospodarcze pomiędzy regionami rozszerzonej UE w sposób, w jaki spowodowało ostatnie rozszerzenie i stanowiłoby duże wyzwanie z punktu widzenia polityki spójności. Przez długi okres Turcja kwalifikowałaby się do znaczącego wsparcia z funduszy strukturalnych i funduszu spójności. Wiele regionów Państw Członkowskich, które aktualnie korzystają ze wsparcia strukturalnego, mogłoby wówczas stracić do niego prawo w świetle obecnych zasad. [ ] - Ludność turecka, w liczbie ponad trzech milionów, stanowi obecnie największą grupę obywateli państwa trzeciego przebywających legalnie na terytorium UE. Dostępne analizy różnią się co do oceny wielkości dodatkowej migracji po przystąpieniu Turcji. W celu uniknięcia poważnych zakłóceń na rynku pracy UE można rozważyć wprowadzenie długich okresów przejściowych oraz stałej klauzuli ochronnej. Równocześnie jednak dynamika populacji Turcji mogłaby być czynnikiem równoważącym starzenie się społeczeństw UE. W tym kontekście, w interesie UE leżą reformy i inwestycje w edukację i szkolenia w Turcji w czasie kolejnego dziesięciolecia. - Jednym z najważniejszych sektorów tureckiej ekonomii, z gospodarczego i społecznego punktu widzenia, jest rolnictwo i będzie ono wymagało szczególnej uwagi. Konieczne byłoby, by Turcja położyła nacisk na rozwój obszarów wiejskich i zwiększyła możliwości administracyjne w celu stworzenia jak najbardziej korzystnych warunków dla udanego uczestnictwa we wspólnej polityce rolnej. Turcja potrzebowałaby dużo czasu, aby zwiększyć konkurencyjność wielu gałęzi rolnictwa i tym samym zapobiec znacznym utratom dochodu tureckich rolników. Zgodnie z bieżącą polityką Turcja kwalifikowałaby się do znaczącego poziomu wsparcia. W dziedzinie weterynarii należałoby dołożyć starań przede wszystkim w celu poprawy zdrowia zwierząt oraz kontroli na granicach wschodnich, aby uniknąć poważnych problemów w chwili przystąpienia. [ ] - Dużym wyzwaniem politycznym byłoby zarządzanie nowymi, długimi granicami UE, które wymagałoby przy tym znaczących nakładów. Bliższa współpraca przed i po przystąpieniu ułatwiłaby prowadzenie polityki migracyjnej i azylowej, jak również walkę z przestępczością zorganizowaną, terroryzmem, handlem ludźmi oraz przemytem narkotyków i broni [ ] - Jeżeli chodzi o instytucje, przystąpienie Turcji, oceniane na podstawie Konstytucji dla Europy, zmieniłoby zasadniczo podział miejsc w Parlamencie Europejskim pomiędzy aktualne Pastwa Członkowskie, zwłaszcza w odniesieniu do państw średnich i dużych. Ze względu na liczbę ludności, Turcja miałaby znaczącą liczbę głosów w procesie decyzyjnym Rady, której system głosowania odzwierciedla ten czynnik. Wpływ z punktu widzenia Komisji byłby mniejszy ze względu na planowaną redukcję liczby członków Komisji po 2014 r. BLOK V 1.Tematy do dyskusji: Źródło: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:52004dc0656:pl:html 1. Jak sądzisz, jak dalece powinna rozwijać się Unia Europejska? Czy można uważać jeszcze za organizację regionalną? [Wykorzystaj materiały zamieszczone w tym module.] 2. Jak uważasz, czy w tak dużej wspólnocie państw można mówić o wspólnych interesach politycznych i ekonomicznych? Czy organy Unii Europejskiej są w stanie realnie sprawować władzę na tak dużym terytorium? Autor: URSZULA ŁAPANOWSKA, POLSKA FUNDACJA IM. ROBERTA SCHUMANA, 2012 Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 9 z 10

Za treść tej publikacji wyłączną odpowiedzialność ponoszą jej autorzy i nie można jej w żaden sposób uznawać za odzwierciedlenie punktu widzenia Unii Europejskiej. Umowa dotycząca swobodnego udostępniania na zasadzie licencji Creative Commons: dokument może być udostępniany bez ograniczeń pod warunkiem, że wskaże się na autora wymienionego z nazwiska/nazwy; zezwala się wyłącznie na udostępnianie niekomercyjne (korzystanie w celach komercyjnych wymaga uzyskania zgody); zmiany należy wyraźnie zaznaczyć i będą one podlegać takim samym warunkom licencyjnym Creative Commons, jak dokument wyjściowy. Dokument ten stanowi wyciąg z ENLARGEDUCATION: EUROPEJSKA WALIZKA NA RZECZ ROZSZERZENIA UE. enlargeducation: Europejska walizka na rzecz rozszerzenia UE powstała dzięki wsparciu Unii Europejskiej (program PRINCE). Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 10 z 10