Raport Lion s Banku, 29.04.2014 r. W 10 lat od akcesji do UE polskie mieszkania dwukrotnie droższe Ł atwiejszy dostęp do finansowania i większy popyt na nieruchomości ze strony zagranicznych inwestorów- to dwa ważne powody, dla których prawie zawsze ceny mieszkań rosną w kraju wstępującym do Unii. Rekordowe wzrosty wyniosły nawet 50% w ciągu pierwszego roku od akcesji. W Polsce nieruchomości mieszkaniowe zdrożały dwukrotnie w ciągu minionych 10 lat wynika z analizy Lion s Banku. Chorwacja jest krajem o najmniejszym stażu w Unii Europejskiej. Wielu obserwatorów rynku z faktem wstąpienia tego kraju do Wspólnoty wiązało nadzieje na rychły wzrost cen nieruchomości na jego terytorium. Mechanizm ten w wielu krajach dotychczas miał miejsce. Rzeczywistość szybko jednak ostudziła optymizm. Ceny nie tylko nie wzrosły, ale nawet nieznacznie spadły (od lipca 2013 do marca 2014 o -0,2% wg Centar Nekretnina). Najnowsze prognozy ekspertów przewidują kontynuację tego trendu wynika z danych portalu Global Property Guide. Oznacza to, że akcesja sama w sobie nie jest powodem, dla którego ceny nieruchomości powinny rosnąć. Z drugiej strony chorwacki przykład cho jest najnowszy należy do mniejszości. Nieruchomości drożały w krajach wstępujących W gronie krajów tzw. nowej Unii większość zanotowała wzrost cen. W 2007 roku do grona krajów Unii dołączyły Bułgaria i Rumunia. Jedynie dla pierwszego z tych krajów dostępne są wiarygodne dane na temat zmian cen nieruchomości. Wynika z nich, że przed akcesją nieruchomości zdrożały tam w ciągu roku o 22,6%, a kolejne 44,1% dodał rok następujący po akcesji. W gronie krajów, które do Unii wstąpiły wraz z Polską, największe zmiany miały miejsce na Litwie, gdzie nieruchomości w rok po akcesji były o połowę droższe. 39-proc. progres zanotowano też na Łotwie, a w Estonii ceny wzrosły o prawie 30% w trakcie 12 miesięcy po akcesji. Mniej spektakularne były zmiany cen na Malcie (5,8% w okresie od 2 kw.
04 do 2 kw. 05) i na Węgrzech (2%). Tam ceny mocniej rosły na rok przed wstąpieniem do UE odpowiednio o 36,7% i 9,1%. Jedynie w Czechach zmiany cen nie były tak istotne. W ciągu 12 miesięcy przed akcesją mieszkania staniały o 3,7%, a po akcesji przez rok niemal się nie zmieniły. Zmiany cen nieruchomości w krajach "nowej Unii" Kraj Zmiana cen w ciągu 12 miesięcy Data akcesji do UE przed akcesją po akcesji Łotwa maj 2004 1,1% 38,8% Estonia maj 2004 brak danych 29,6% Litwa maj 2004 5,5% 49,9% Malta maj 2004 36,7% 5,8% Węgry maj 2004 9,1% 2,0% Czechy maj 2004-3,7% 0,1% Bułgaria styczeń 2007 22,6% 44,1% Źródło: EBC, Bank Centralny Czech, Bułgarski Urząd Statystyczny, FHB Bank W przypadku Polski o stosowne dane znacznie trudniej. Ze znacznym opóźnieniem publikuje je GUS, a firmy analizujące rynek nieruchomości najczęściej nie posiadają danych sprzed boomu zakończonego na przełomie 2007 i 2008 roku. Aby otrzyma indeks cen, sięgający do roku 2003, trzeba byłoby połączy na przykład dane płynące z analiz GUS wraz z indeksem autorstwa Home Broker i Open Finance. Cho taka metoda nie jest pozbawiona błędów, to w pewnym przybliżeniu pozwala odczytywa trendy panujące na największych rynkach mieszkaniowych. Z indeksu odczyta można, że w 2004 roku, kiedy Polska weszła do Unii, ceny nieruchomości były o 6% niższe niż w rok wcześniej, ale już rok 2005 przyniósł wzrost o 20%. Potem ceny rosły z jeszcze większą dynamiką osiągając szczyt w 2008 roku (łączny wzrost o 143% od 2003 r.) Po pierwszym kwartale bieżącego roku mieszkania są dwukrotnie droższe niż w 2003 roku, a więc na rok przed akcesją.
Proste łączenie dwóch wskaźników tworzonych w oparciu o różne metodologie jest jednak daleko idącym uproszczeniem. Indeks stworzony dla całego kraju nie jest też w oczywisty sposób informacją uniwersalną. Potwierdzają to dane zebrane przez Lion s House na podstawie informacji o ponad 6 tys. transakcji z lat 2003 2013. Wynika z nich, że za metr kwadratowy mieszkania w centrum Warszawy na rok przed akcesją (2003) płacono 3,7 tys. zł. Dekadę później (2013) przeciętna cena transakcyjna wyniosła prawie 9,8 tys. zł. Progres wyniósł więc w tym przypadku aż 160%. Taka metoda badania także nie jest niestety pozbawiona błędów. W tym wypadku wzięto bowiem pod uwagę tylko wycinek rynku najdroższą stołeczną dzielnicę, w przypadku której nie powinno dziwi, że ceny nieruchomości rosna szybciej niż na całym rynku nieruchomości. Ł atwiej o kredyt i więcej inwestorów Nie zmienia to jednak faktu, że ceny nieruchomości w ostatnim dziesięcioleciu dynamicznie rosły. Nawet po uwzględnieniu inflacji (realne) wzrosty cen wynoszą odpowiednio 97% w przypadku danych zebranych przez Lion s House dla stołecznego Śródmieścia i 84% dla połączonych danych GUS oraz Open Finance i Home Broker. Powodów tych zmian cen można upatrywa w trzech głównych czynnikach: 1) Wzroście popytu związanego z rozwojem gospodarczym (zamożności społeczeństwa), 2) Ułatwieniu dostępu do finansowania hipotecznego, 3) Wzroście popytu ze strony cudzoziemców. Akcesyjne otwarcie rynków doprowadziło w wielu krajach do obniżki kosztu kredytu i zwiększenia akcji kredytowej. Z jednej strony może to wynika z większej konkurencji między bankami (niższe marże, większe budżety na kredyty), z drugiej z rozwoju gospodarek (pozytywny wpływ na fundusz płac zatrudnienie i poziom wynagrodzeń), a z trzeciej z faktu, że sama akcesja mogła obniży percepcję ryzyka na danym rynku, co także mogło wpłynąć na rynek nieruchomości i kredytów hipotecznych.
Cudzoziemcy kupili 35 tys. Mieszkań Często pojawiającą się opinią jest też ta, która skokowego wzrostu cen nieruchomości nad Wisłą upatruje w popycie zgłaszanym przez cudzoziemców. Stosowne dane z tego obszaru zbiera MSW. Wynika z nich, że w latach 2004 2013 cudzoziemcy kupili w Polsce mieszkania o łącznej powierzchni 1,77 mln m kw. (ponad 80% kupiły osoby fizyczne, a więc w wielu przypadkach dla zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych). Gdyby każdy z tych lokali miał 50 m kw., czyli tyle ile obecnie przeciętny nabywany lokal, to byłoby ich 35,4 tys. Dla porównania zgodnie z danymi GUS w 2013 roku deweloperzy oddali do użytkowania 57,5 tys. mieszkań. Zakupy zrealizowane przez cudzoziemców w ciągu dekady odpowiadają więc mniej niż dwóm trzecim deweloperskiej produkcji z ubiegłego roku. W praktyce jednak inwestycje cudzoziemców w polski rynek mieszkaniowy mogły by większe. Dane MSW nie uwzględniają zakupów mieszkań spółdzielczych oraz transakcji z udziałem funduszy. Te ostatnie w okresie hossy, czyli w latach 2006-2008, były szczególnie aktywne kupując mieszkania na wczesnym etapie realizacji inwestycji deweloperskich. Potem sprzedawały prawa do zakupu tych mieszkań finalnym nabywcom (na zasadzie cesji). W zamian za dokonanie dużych zakupów na wczesnych etapach budowy fundusze otrzymywały atrakcyjne rabaty, rzędu 10-20%. Uwzględniając późniejszy wzrost wartości, stopa zwrotu z inwestycji nierzadko wynosiła 100%. W tym wypadku kupowane były częściej nieruchomości łatwo zbywalne, a więc mniejsze i w atrakcyjnych, ale nie najdroższych lokalizacjach. Ten model biznesowy zaczął się jednak chwia wraz z pierwszymi oznakami kryzysu. Znane są przypadki działania funduszy, które albo nie wywiązały się z obowiązku zakupu określonego umową pakietu mieszkań, albo miały potem duże problemy z ich odsprzedażą. Przykładem mogą by inwestycje na warszawskiej Woli (np. w okolicy ul. Jana Kazimierza) czy w Miasteczku Wilanów. W skrajnym przypadku lokale trafiały z powrotem do dewelopera. Bartosz Turek, Lion s Bank Jakub Potocki, Lion s House