PODZIAŁ PRZEDSIĘBIORSTW W INTERNECIE Jolanta Jacieczko Jadwiga Sobieska-Karpińska Znaczenie Internetu O istotnej roli informacji we współczesnym świecie przekonuje wzrost znaczenia technologii informacyjnych oraz coraz większa łatwość i skuteczność przekazywania informacji. Obecnie przedsiębiorstwa muszą szybko i sprawnie korzystać z wszystkich moŝliwości, aby skutecznie prowadzić swoją działalność. Niewątpliwie pomocnym jest wykorzystanie nowoczesnych technologii informatycznych, które znacznie ułatwiają i usprawniają zarządzanie przedsiębiorstwem i skracają czas podejmowania określonych decyzji. Początkowo Internet był wykorzystywany jedynie przez wojsko, naukowców i studentów, a środowiska gospodarcze nie interesowały się prawie wcale tą nową metodą wymiany informacji. Było to zapewne spowodowane początkowo słabą infrastrukturą sieci, jej słabym upowszechnieniem oraz relatywnie wysokimi cenami niezbyt szybkich łączy i niezbyt wydajnych, jak na ówczesne warunki komputerów. Pojawienie się WWW (World Wide Web) i protokołu HTTP (HyperText Transfer Protocol) spowodowało wzrost zainteresowania się Internetem w środowisku gospodarczym. Internet jest nazywany rozległą, rozproszoną siecią komputerów, poniewaŝ łączy ze sobą wiele odległych systemów komputerowych i nie moŝna w skali całej sieci wyróŝnić centralnego punktu, który w jakikolwiek sposób nadzoruje jej pracę. KaŜdy fragment sieci o dowolnych rozmiarach jest zdolny do samodzielnego działania. Liczba uŝytkowników tej sieci na świecie systematycznie rośnie (rysunek 1.). Przewiduje się, Ŝe do końca 2006 roku liczba uŝytkowników wyniesie 1,21 biliona [Clic05].
ROZDZIAŁ II Liczba uŝytkowników (mln) 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 16 55 74 147 201 378 553 606 852 Lata Rys 1. Liczba uŝytkowników Internetu od grudnia 1995r. do sierpnia 2004r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie [Zook05] Trudno jest znaleźć dzisiaj dziedziny Ŝycia społecznego, których obecności brakuje w Internecie. H.Bruce zauwaŝa, Ŝe Internet stał się czymś więcej niŝ środowiskiem informacyjnym jest technologią społeczną, zaawansowanym medium komunikacyjnym, nowym paradygmatem publikacyjnym, miejscem rekreacji oraz działalności komercyjnej [Bruc99]. Kilkanaście lat temu Internet był tylko ciekawym zjawiskiem dostępnym dla wybrańców, obecnie wykorzystywany jest jako jedno z podstawowych narzędzi oraz źródeł pozyskiwania i prezentacji róŝnego typu informacji przez przedsiębiorstwa. Właściwości i funkcje Internetu Analizując doświadczenia róŝnych przedsiębiorstw oraz na podstawie przeprowadzonego badania [Woźn03], [Jaci05] 1, moŝna stwierdzić, Ŝe Internet staje się niezastąpionym źródłem i narzędziem wspomagającym funkcjonowanie podmiotów gospodarczych. Globalny zasięg sieci umoŝliwia wzbogacenie działalności przedsiębiorstw, a jej dostępne usługi i narzędzia pozwalają usprawnić funkcjonowanie firmy poprzez zmianę metod komunikowania się, obsługi kontaktów z klientami, dostawcami, partnerami i konkurentami. Jest to moŝliwe dzięki róŝnorodnym właściwościom Internetu, z których na szczególne podkreślenie zasługują jego poniŝsze cechy lub pełnione funkcje [AfTu03]: Internet jest technologią pośrednicząca, poniewaŝ umoŝliwia połączenia między firmami, konsumentami, firmą a konsumentem i odwrotnie. Podmioty te mogą znajdować się w róŝnych częściach świata i strefach czasowych, poniewaŝ 1 Badania prowadzone przez J.Jacieczko od grudnia 2004r. 204
TECHNOLOGIE INTERNETOWE I SYSTEMY E-BIZNESU sieć ma globalny zasięg i nie jest ograniczona granicami naturalnymi ani państwowymi. Dzięki temu moŝna twierdzić, Ŝe świat poszerza i staje się bardziej przejrzysty. Dodatkowo dostęp do niego nie jest ograniczony ze względu na porę dnia, roku. Internet działa 24 godziny na dobę, przez co w dowolnej chwili moŝna skorzystać z jego zasobów i usług. Internet charakteryzują sieciowe efekty zewnętrzne. Oznacza to, Ŝe jego wartość zwiększa się w odczuciu uŝytkowników w miarę, jak rośnie liczba korzystających z nich osób, poniewaŝ im więcej osób jest do niego podłączonych tym większa jest moŝliwość korzystania z jego zasobów, komunikowania się i wymiany informacji, zasobów z innymi uŝytkownikami. Internet jest znakomitym kanałem dystrybucji produktów a zwłaszcza informacji. Za pośrednictwem sieci przedsiębiorstwa, poszczególni jej indywidualni uŝytkownicy mogą wymieniać między sobą towary, świadczyć usługi, co moŝliwe jest dzięki globalnemu zasięgowi, braku granic i nieograniczonemu dostępowi do sieci. Jeśli natomiast charakter danego produktu wyklucza jego dystrybucję przez Internet, to za pośrednictwem sieci moŝna przekazywać informacje o jego np. cechach, funkcjach, cenie, pokazać jego zdjęcie. UmoŜliwia on takŝe w sensie subiektywnym skracanie lub teŝ wydłuŝanie czasu (moderator czasu). Wykorzystując Internet i jego usługi moŝna znacznie skrócić czas potrzebny do przekazania, uzyskania informacji, produktu/usługi. Dodatkowo do danych umieszczonych w sieci moŝna docierać 24 godziny na dobę a dzięki temu, Ŝe na stronach WWW bardzo często udostępnione są archiwalne treści, pozwalające przeglądać informacje starsze moŝna powiedzieć, Ŝe Internet umoŝliwia moderowanie czasem. Następną funkcją Sieci jest to, Ŝe redukuje asymetrię zasobów informacji, poniewaŝ dostęp do nich (do tych udostępnionych) mają wszyscy uŝytkownicy Sieci, w tym samym czasie i nie muszą juŝ osobiście odwiedzać firmy, aby pozyskać wiadomości np. zobaczyć produkt, poznać jego właściwości. Pojawianie się coraz nowszych technologii i moŝliwość ich wykorzystania powoduje, Ŝe producenci, dostawcy i sprzedawcy produktów/usług dysponują większymi moŝliwościami obsługi swoich klientów (osiągnięcia techniczne umoŝliwiają zwiększenie prędkości procesora, pojemności pamięci i rozwój technologii sieciowych - nieskończoną pojemność wirtualną), co pozwala na indywidualizację oferty a tym uświadomienie klientom własnych potrzeb. Dzięki nowym rozwiązaniom dostawcy i sprzedawcy produktów/usług przez Sieć mogą wykorzystywać większą pojemność pamięci komputerów, ich moc obliczeniową, co powoduje, Ŝe obsługa klientów staje się łatwiejsza i szybsza. Choć kolejna cecha nie dotyczy jeszcze całego globu ziemskiego, to obserwując sprawność i dynamiczność rozwoju gospodarki elektronicznej, moŝna przypuszczać, Ŝe niedługo Internet stanie się standardem w wielu krajach. JuŜ teraz wiele firm decyduje się na korzystanie z niego, poniewaŝ znacznie usprawnia on realizację celów przedsiębiorstw. W większości jest on wykorzy- 205
ROZDZIAŁ II stywany jako doskonałe źródło informacji i najsprawniejsze narzędzie umoŝliwiające prezentację firmy, kontakt z klientami, dostawcami, partnerami oraz umoŝliwiające zdalną pracę dzięki wykorzystaniu wirtualnych sieci prywatnych (Virtual Private Network VPN) [Telu04]. Wykorzystanie Sieci w firmach prowadzi do zmniejszenie kosztów transakcyjnych w wielu branŝach częściowo dzięki rozległemu zasięgowi, wykorzystaniu do dystrybucji, komunikacji, zmniejszaniu symetrii zasobów informacji, łatwemu dostępowi do informacji. Na koszty transakcyjne składają się m.in. koszty poszukiwania nabywców, dostawców, zbierania informacji, negocjowania warunków, koszty transportowe itp. a wykorzystanie Internetu moŝe przyczynić się do ich znacznej obniŝki [AfTu03]. Właściwości i funkcje Internetu doprowadziły do zmian warunków konkurencji w róŝnych branŝach między innymi w branŝy informatycznej i znacząco wpłynęły na sposoby prowadzenie działalności przez przedsiębiorstwa. Podział przedsiębiorstw w Internecie P. Drucker twierdzi, Ŝe technologie, rynki i zaawansowania nowych technik wytwarzania lub usług, nie są juŝ ograniczone do danej dziedziny gospodarki, lecz wzajemnie się przenikają. Przedsiębiorstwa powinny być więc elastyczne dzięki wykorzystaniu technologii informacyjnej (Information Technology - IT), zaawansowanych technologii wytwarzania (Advanced Manufacturing Technology - ATM) i wysokiej techniki (High Technology - HT). Podstawowe znaczenie IT dotyczy wykorzystania komputerów do usprawnień procesów produkcyjnych i pomocniczych, a zaawansowane technologie wytwarzania i wysoka technika są metodami przygotowania i wytwarzania wyrobów oraz usług. Metody te wykorzystują zintegrowane sprzętowo i programowo systemy komputerowe, co w efekcie powoduje wzrost efektywności działań [Kieł02]. Ogólnie moŝna dokonać podziału przedsiębiorstw uwzględniając miejsce prowadzenia ich działalności na przedsiębiorstwa tradycyjne, wirtualne i sieciowe (rysunek 2.): 1.1. Przedsiębiortradycyjne wirtualne sieciowe nie korzystające z Internetu korzystające z Internetu bierne czynne pośrednie Rys. 2. Podział przedsiębiorstw ze względu na miejsce prowadzenia działalności Źródło: Opracowanie własne 206
TECHNOLOGIE INTERNETOWE I SYSTEMY E-BIZNESU Działalność przedsiębiorstw tradycyjnych polega na wykorzystywaniu Internetu jako bogatego źródła do pozyskiwania róŝnego typu i formy informacji oraz jako narzędzia umoŝliwiającego realizację swoich celów i prowadzenie działalności. Przedsiębiorstwa te mają swoje siedziby, oddziały w środowisku rzeczywistym i swoją działalność mogą wspierać Internetem. Dalej przedsiębiorstwa tradycyjne, uwzględniając wykorzystanie Internetu w prowadzonej przez nie działalności, moŝna podzielić na: nie korzystające, korzystające z jego zasobów i usług. Przedsiębiorstwa, które nie korzystają z Internetu, to najczęściej małe firmy, prowadzące niezróŝnicowaną działalność na wyznaczonym obszarze, np. kioski usługowe, stoiska handlowe. Choć prywatnie ich właściciele lub teŝ pracownicy mogą korzystać z Internetu, to działalność jaką prowadzi przedsiębiorstwo nie jest wspierana Internetem w Ŝadnym zakresie. Natomiast przedsiębiorstwa wykorzystujące Internet w swojej działalności moŝna dalej podzielić na: wspierające działalność w sposób bierny, wspierające działalność handlową/usługową w sposób czynny, pośrednio wspierające swoją działalność (w sposób pośrednio czynny), wirtualne (działające tylko w Internecie), sieciowe. Firmy wspierające swoją działalność w sposób bierny wykorzystują Internet tylko jako źródło do pozyskiwania róŝnych informacji, przeglądania zawartości (treści) Internetu. Prowadzą one działalność w sposób tradycyjny a ich bierność w wykorzystaniu Sieci polega na tym, Ŝe nie wykorzystują Internetu jako narzędzia. Sieć jest wykorzystywana przez nie jako bogate źródło róŝnych informacji, które mogą być uzyskiwane poprzez bezpośrednie przeglądanie określonych stron WWW lub za pomocą wyszukiwarki, czyli programu którego zadaniem jest ułatwienie znalezienia informacji w Sieci zarówno w formie tekstu jak teŝ grafiki, według podanych przez uŝytkownika słów - kluczy. Kolejnym rodzajem przedsiębiorstw, które wykorzystują Internet do wspomagania swojej działalności są te, które czynnie wykorzystują jego moŝliwości. Wykorzystują go w zakresie [AfTu03]: koordynacji działań (coordination), obrotu handlowego (commerce), budowy wspólnoty (community), prezentacji treści internetowych (content), metod komunikacji (communication). 207
ROZDZIAŁ II Dzięki wykorzystaniu Internetu w firmie moŝliwe jest prowadzenie zharmonizowanych działań. Poszczególne zadania (ich części) moŝna rozdzielić między pracownikami i za pośrednictwem Sieci koordynować ich prowadzenie, czyli nadzorować wykonanie czynności niŝszych szczebli. Sieć przyczynia się głównie do skutecznego przekazywania informacji między pracownikami, co często jest niezbędne do zrealizowania całości zadania zwłaszcza, jeśli pracownicy nie pracują jednocześnie w tym samym miejscu i czasie. Właściwości moderacji czasu i globalnego zasięgu sieci eliminują konieczność jednoczesnego wykonywania pracy przez wszystkich pracowników, poniewaŝ mogą oni wymieniać się informacjami jak równieŝ korzystać z tych zgromadzonych w firmowych bazach danych, a dostępnych za pośrednictwem sieci. Dzięki właściwościom Internetu moŝliwa jest koordynacja zespołów i ich działań zarówno wewnątrz jak teŝ i na zewnątrz przedsiębiorstwa. Firmy, które czynnie wspomagają swoją działalność Internetem mogą wykorzystywać go równieŝ do sprzedaŝy lub zakupu towarów/usług (prowadzić handel elektroniczny). Za pośrednictwem sieci mogą docierać do innych przedsiębiorstw na całym świecie, poniewaŝ dostęp do sieci jest zasadniczo otwarty dla wszystkich mieszkańców świata. Przedsiębiorstwa mogą umieszczać na swoich stronach internetowych róŝnego rodzaju treści. Mogą one dotyczyć np. jego historii, bieŝących wiadomości, oferty handlowej, form kontaktu, notowań giełdowych itp. Przedsiębiorstwa wspierające swoją działalność Internetem w sposób czynny mogą go wykorzystywać równieŝ do komunikacji przez telefonię internetową, pocztę elektroniczną (e-maile), komunikatory. Narzędzia te umoŝliwiają przedsiębiorstwu czynne działanie w czasie rzeczywistym. Poczta elektroniczna umoŝliwia wysyłanie i odbieranie listów elektronicznych, co ze względu na wykorzystanie Internetu powoduje, Ŝe listy docierają do odbiorcy w przeciągu zaledwie kilku minut. Innym sposobem komunikacji wykorzystywanym przez te firmy są komunikatory, czyli programy umoŝliwiające bezpośrednie porozumiewanie się w czasie rzeczywistym z innymi uŝytkownikami Internetu. Większość programów tego typu obsługuje takŝe dodatkowe funkcje jak: przesyłanie plików, SMS, rozmowy głosowe (w tym telefon), rozmowy z kilkoma osobami jednocześnie, przeglądanie archiwów wiadomości, prowadzenie konferencji, statusy (opisy stanu uŝytkownika). Przedsiębiorstwa, które wykorzystują w swej działalności Internet pośrednio, to przedsiębiorstwa, które nie tworzą w nim treści, nie wpływają na jego zawartość, ale wykorzystują go jako źródło informacji i częściowo jako narzędzie w zakresie usług poczty elektronicznej, komunikatorów. Pocztę elektroniczną i komunikatory wykorzystują najczęściej do komunikacji i przesyłania informacji miedzy pracownikami, klientami a takŝe do prowadzenia akcji marketingowych. W wysyłanych przez siebie mailach zwłaszcza do klientów, partnerów, dostawców często umieszczają informacje o firmie, jej ofercie, moŝliwościach 208
TECHNOLOGIE INTERNETOWE I SYSTEMY E-BIZNESU kontaktu. Pocztę wykorzystują takŝe do przeprowadzania róŝnego typu ankiet. Pozyskane w ten sposób informacje są później odpowiednio opracowywane i przydatne przy podejmowaniu dalszych decyzji. Za pośrednictwem komunikatorów lub stron WWW firmy pośrednio wykorzystujące Internet mogą równieŝ prowadzić akcje SMS owe, rozsyłając krótkie wiadomości do swoich parterów, klientów, dostawców, pracowników. Środowiskiem prowadzenia działalności przedsiębiorstw wirtualnych (internetowych) jest Internet a nie rzeczywiste placówki. Skupianie pracowników, kooperantów, klientów znajdujących się w róŝnych miejscach ziemi dla wykonywania określonych zadań: produkcji dóbr uŝytkowych, dokonania transakcji kupna/sprzedaŝy, negocjacji itp. odbywa się za pośrednictwem sieci (por. [KiPa97], [GrHe02]). W tradycyjnych siedzibach przedsiębiorstw wirtualnych zarządza się biznesem oraz prowadzi działalność wspomagającą główny biznes. Przedsiębiorstwo sieciowe [Pere05] jest zbiorem niezaleŝnych w sensie prawnym jednostek gospodarczych, realizujących róŝnorodne przedsięwzięcia i projekty koordynowane przez firmę integratora, która ma wyróŝniające ją (kluczowe, podstawowe) kompetencje, zazwyczaj ma przewagę konkurencyjną nad pozostałymi w zakresie know-how, technologii itp. Firmy łączą się do wzajemnej współpracy wykorzystując Internet, a dzięki doświadczeniom, zasobom, umiejętnościom mogą osiągnąć wyznaczone cele, co często w indywidualnym podejściu nie byłoby moŝliwe. Biorąc pod uwagę wymienione wcześniej cechy i funkcje Internetu, komunikacja za jego pośrednictwem (wykorzystywana przez przedsiębiorstwa wirtualne oraz czynnie i pośrednio korzystające z Internetu) moŝe odbywać się w czasie rzeczywistym, a dzięki moderacji czasu, globalnemu zasięgowi, duŝej pojemności wirtualnej uŝytkownik moŝe teŝ wysłać liczne wiadomości do wielu odbiorców jednocześnie, co obecnie często jest wykorzystywane przez firmy, które aktywnie korzystają z Internetu do wspierania nim swojej działalności. Zakończenie Współczesne przedsiębiorstwa podlegają dynamicznemu procesowi transformacji i coraz częściej będą łączyć się w organizacje sieciowe, aby na korzystniejszych warunkach istnieć i działać na rynku. Wynika to z przekształcania się organizacji gospodarczych w przedsiębiorstwa i ośrodki wiedzy. Informacja i wiedza stają się najbardziej cennym towarem, który ze względu na swój niematerialny charakter przenikają z przedsiębiorstwa do otoczenia i odwrotnie. Wartość współczesnego przedsiębiorstwa zaleŝy od umiejętności pozyskiwania informacji, kreowania wiedzy oraz od efektywnego wykorzystania ich wewnątrz organizacji i w jej otoczeniu. Istotnym źródłem i narzędziem usprawniającym i ułatwiającym działanie przedsiębiorstw prowadzących nowoczesny biznes 209
ROZDZIAŁ II będzie Internet, a czynnikami uzyskiwania przewagi konkurencyjnej przez przedsiębiorstwa będą [Pere05]: posiadanie podstawowych kompetencji wyróŝniających, dobór odpowiednich partnerów (łączenie się w organizacje sieciowe), dostęp do aktualnych informacji, zabezpieczenie wypływu chronionej wiedzy z przedsiębiorstwa, dobór odpowiednich technologii informacyjno-komunikacyjnych, samodzielne kreowanie wiedzy. W artykule poruszono tylko niektóre zagadnienia związane z Internetem i wykorzystywaniem go przez przedsiębiorstwa. Badania dotyczące Internetu jako źródła informacji będą prowadzone przez autorkę w dalszym ciągu. Literatura [AfTu03] Afuah A., Tucci Ch.L.: Biznes internetowy. Strategie i modele, Wydawnictwo Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003. [Bruc99] Bruce H. Perceptions of the Internet: what people think when they search the Internet for information, Internet Research: Electronic Networking Applications and Policy, nr 3/1999. [Clic05] ClicZ Network, Formerly CyberAtlas Trends & Statistics: The Web's Richest Source, http://www.clickz.com/stats/, 2005 [GrHe02] Grudzewski W.M., Hejduk I: Przedsiębiorstwo przyszłości wizja strategiczna, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2002. [Kieł02] Kiełyka L.: Komunikacja w zarządzaniu. Techniki, narzędzia i formy przekazu informacji. Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 2002. [KiPa97] Kisielnicki J., Parys T.: System informacyjny w wirtualnej organizacji [w:] Business Information Systems BIS`97, Praca zbiorowa pod red. W.Abramowicza, Poznań 1997. [Pere05] Perechuda K: Dyfuzja wiedzy w przedsiębiorstwie sieciowym. Wizualizacja i kompozycja, Wydawnictwo AE Wrocław 2005. [Telu04] Teluk T.: IT w firmie. Wydawnictwo Helion, Gliwice 2004. [Woźn03] Woźniak M: Internet nowa strategii i organizacja firmy, wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2003. [Zook05] Zooknic Internet Intelligence: Geography of Internet Users, http://www.zooknic.com/users, 2005 210