Recent Inflation Surge in Emerging Europe and Structural Price Convergence Factors Przemysław Woźniak Center for Social and Economic Research Warsaw, Poland
Plan prezentacji 1. Wprowadzenie do tematu 2. Zmiany cen relatywnych między krajami: względna inflacja a CPL 3. Determinanty poziomu cen 4. Model CPL, uŝyte zmienne i wyniki 5. Podsumowanie i wnioski
1. Wprowadzenie Podstawą rozwaŝań o poziomach i zmianach cenach jest teoria Parytetu Siły Nabywczej (PPP) Prawo jednej ceny gwarancją wyrównywania się cen między krajami W praktyce wiele przeszkód bariery handlowe, koszty transakcyjne, koszty transportu, róŝnice w podatkach, itp..
1. Wprowadzenie (c.d.) ZauwaŜono prawidłowość ceny są wyŝsze w bogatszych krajach Kluczowe znaczenie czynników krajowych w kształtowaniu się cen Dynamikę procesu opisuje efekt Balassy- Samuelsona (strona podaŝowa) oraz efekt Lindera (strona popytowa) Na relatywny poziom cen moŝe mieć wpływ suma innych czynników związanych z konkurencją na rynkach, uwarunkowaniami makroekononicznymi i prawnymi
2. Zmiany cen względnych Konwergencja cen ma kilka wymiarów Konwergencja indywidualnych poziomów najbardziej intuicyjna, trudna do zbadania Konwergencja stóp inflacji - często wykorzystywana; utrudniona porównywalność między krajami Konwergencja agregatów CPL
Poziomy CPL dla Polski w 2006 r. (EA=100) 110 100 90 80 70 60 50 40 30 56 54 62 56 48 66 66 82 67 98 44 102 38 72 39 77 88 97 62 33 69 74 93 60 52 61 36 73 74 67 94 88 74 42 48 36 40 34 GDP Actual individual consumption Food Bread and cereals Meat Fish Milk, cheese and eggs Oils and fats Fruits, vegetables, potatoes Alcoholic beverages Tobacco Clothing and footwear Housing, water, electricity, gas Household furnishings Health Transport Personal transport equipment Communication Recreation and culture Education Restaurants and hotels Gross fixed capital formation Machinery and equipment Construction Final consumption expenditure Household final cons. expenditure Gov't final cons. expenditure Total goods Consumer goods Non-durable goods Semi-durable goods Durable goods Capital goods Total services Consumer services Government services Collective services Individual services
Metodologia liczenia CPL i jej konsekwencje Indeksy względne; kluczowa rola nominalnego kursu Proces waŝenia powoduje, Ŝe zmiany indeksu mogą być neutralizowane bądź wzmacniane przez zmiany wag Zmiany CPL mogą się zatem dokonywać przy stałych cenach jako konsekwencja zmian kursu i wag
CPL i zmiany jakości CPL obliczany na podstawie koszyka dóbr dobranych tak, aby był reprezentatywny i porównywalny zarazem Niezmiernie trudne zadanie w przypadku dóbr generycznych Niedoskonałości pomiaru mogą prowadzić do wzrostu CPL w konsekwencji wyŝszej jakości konsumowanych dóbr i usług Konsekwencja róŝnica w zmianach dóbr i inflacji
140 65 135 130 125 120 115 110 60 55 50 45 105 100 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 20 40 35 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 20 dk_cpl uk_cpl at_cpl dk_hicp implied CPL uk_hicp implied CPL at_hicp implied CPL cz_cpl bg_cpl lt_cpl cz_hicp implied CPL bg_hicp implied CPL lt_hicp implied CPL 125 120 115 110 105 110 105 100 90 85 80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 20 es_cpl es_hicp implied CPL fi_cpl fi_hicp implied CPL nl_cpl nl_hicp implied CPL 100 90 85 80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 20 be_cpl be_hicp implied CPL pt_cpl pt_hicp implied CPL cy_cpl cy_hicp implied CPL
3. Determinanty poziomów cen Poziom PKB na mieszkańca Najlepiej udokumentowany w literaturze czynnik wpływający na porównywalny poziom cen
Pary PKB-CPL dla lat 1999 i 20(kod kraju) 140 dk 120 fi uk se ie 100 it fr de be at nl CPL of GDP 80 60 ro pl lv lt hu pt mt ee sk cz si cy gr es 40 bg 20 20 40 60 80 100 120 140 GDP per capita in PPS
CPL of GDP 60 55 50 45 40 35 30 99 25 20 hu ro cz bg 30 40 50 60 70 GDP per capita in PPS CPL of GDP 135 130 125 120 115 110 105 fi de dk 100 90 100 105 110 115 GDP per capita in PPS CPL of GDP 120 115 110 105 100 90 se ie nl CPL of GDP 80 70 60 50 40 ee pl pt cy 90 100 110 120 130 GDP per capita in PPS 30 40 50 60 70 80 GDP per capita in PPS
Nominalny kurs walutowy Znaczenie reŝimu kursowego Kursy sztywne oznaczają brak moŝliwości konwergencji przez aprecjację Kursy płynne otwierają (potencjalnie) dodatkowy kanał konwergencji Wpływ zmian nominalnych kursu na konwergencję niejednoznaczny:
Zmiana kursu (oś x) a zmiana CPL (oś y) między 1999 a 20 y=8.8-0.3*x R2=0.31 y=7.7-0.4*x R2=0.44 y=8.6-0.2*x R2=0.11 Change in CPL of GDP (in % of EA average) 20 15 10 5 0-5 sk cz lt pl dk mt hu ee bg cy uk lv si Change in CPL of consumer goods (in % of EA average) 25 20 15 10 5 0 sk cz lt pl mt uk se dk -5 se se -20 0 20-20 0 20-20 0 20 Change in the nominal EUR exchange rate change 1999-20 (in percent) hu bg ee cy lv si Change in CPL of consumer services (in % of EA average) 15 10 5 0-5 -10 sk cz lt pl dk mt ee hu bg cy uk lv si
Pozostałe deteminanty Konkurencja (otwartość rynków na handel zagraniczny) Poziom podatków Struktura gospodarki (udział usług, sektora administracyjnie kontrolowanego)
Model CPL PKB per capita poziom podatków otwartość gosp. wielkość rynku CPL it = β 1 gdp it + β 2 opn it + β 3 tax it + β 4 pop it + β 5 ser it + β 6 err it + β 7 emu it + λ t + η i + ε it Zmienne dot. reŝimu kurs. Udział sektora usług w PKB Strefa euro
Wyniki estymacji (metoda GMM-SYS w pakiecie Ox - DPD) Zmienna wyjaśniana: CPL usługi kons. CPL - dobra kons. CPL - PKB Zmienna wyjaśniająca Współ. t-prob Współ. t-prob Współ. t-prob gdp 1.01 0.00 1.24 0.00 1.01 0.00 otwarcie ope_s -0.08 0.03 ope_g -0.10 0.01 ope_s g -0.06 0.00 podatki t4 0.05 0.16 t1 0.63 0.00 Zmienne dotyczące reŝimów kursowych erm -0.55 0.00 cov -0.03 0.00 EMU -1.59 0.08-0.83 0.38-0.03 0.96 RSS/TSS 481 1929.4 612 2472 393 2431 Ilość obserwacji 259 231 304 Wald (joint) 183.50 0.00 139.60 0.00 372.4 0.00 Wald (dummy) 3487.00 0.00 1674 0.00 362100 0.00 Wald (time) 149.60 0.00 196.80 0.00 294.20 0.00
Wnioski 1 Potwierdzony silny wpływ PKB Wychwycony wpływ konkurencji (otwartości) na spadek cen oraz efekt wyŝszych podatków. Niejednoznaczna rola reŝimu kursowego Brak wpływu EMU na ceny (dobra kons. & PKB) oraz wpływ negatywny na poziom cen usług!!!
Wnioski 2 Nie znaleziono potwierdzenia dla silnego efektu cenowego wejścia do EMU Fundamentalne czynniki najwaŝniejsze Istotne dla niskich cen jest zapewnienie duŝej konkurencyjności i niskich podatków Niejednoznaczne wnioski co do reŝimu kursowego (korzystna płynność, ale teŝ pobyt w ERM2)
Wyniki pojedynczego projektu badawczego nie determinują wyników całego Raportu na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Projekty badawcze mają charakter dokumentów wspierających Przedstawione w Raporcie wyniki będą stanowiły podsumowanie kilkudziesięciu projektów, realizowanych zarówno przez pracowników NBP, jak teŝ ekspertów zewnętrznych, oraz dotychczasowej literatury.