Co to jest PS IMAGO Firma Predictive Solutions (dawniej SPSS Polska) dostarcza najnowsze wersje i aktualizacje programów z rodziny IBM SPSS. Jako lider wśród dostawców na rynku polskim, przygotowuje również gotowe zestawy rozwiązań dla poszczególnych obszarów (nadużycia, pranie pieniędzy, rynek pracy itd.), a także rozwiązania wykorzystujące narzędzia IBM SPSS wzbogacone o komponenty, które rozszerzają standardowe możliwości rozwiązań dla gromadzenia i analizy danych. Jednym z oferowanych przez Predictive Solutions produktów jest PS IMAGO. Rozwiązanie to składa się z dwóch komponentów: IBM SPSS Statistics oraz PS IMAGO Pack, który rozbudowuje możliwości systemu SPSS Statistics w zakresie zarządzania danymi i wynikami analiz, a także otwiera nowe możliwości w graficznej prezentacji danych. IBM SPSS Statistics to uznany standard analizy danych, stanowiący główny komponent rozwiązania PS IMAGO. Udostępnia szerokie możliwości przekształcania danych, pogłębionych obliczeń statystycznych i możliwości raportowania. Oferuje liczne techniki pogrupowane w zależności od klasy lub obszaru zastosowań, m.in. służące do analizy opisowej, prognozowania i predykcji, klasyfikacji i grupowania oraz redukcji danych. Jego możliwości w zakresie zarządzania danymi i prezentacji wyników analiz rozbudowuje komponent PS IMAGO Pack. Czym jest PS IMAGO Pack? To zbiór aplikacji rozszerzających funkcjonalność programu IBM SPSS Statistics oraz kilka innych elementów, podzielone na pięć obszarów: z prezentacja wizualna na mapach Polski z procedury do zarządzania danymi i wynikami z procedury niestandardowej wizualizacji z formatowanie wyników w raportach z kurs obsługi (samouczek) IBM SPSS Statistics. Zawarte w PS IMAGO Pack dodatkowe narzędzia to dopiero początek drogi, którą zamierzamy podążać oferując naszym klientom nowe ułatwienia i rozszerzenia do kolejnych wersji programów IBM SPSS. Prezentacja wizualna na mapach Polski Program IBM SPSS Statistics ma możliwość prezentacji informacji statystycznej na mapach. Użytkownicy tego programu dysponując dodatkiem PS IMAGO Pack mogą skorzystać z licencji na cztery administracyjne warstwy mapy Polski. Mapy przydają się do prezentacji wyników analiz terytorialnych, z wykorzystaniem podziału na województwa i powiaty, bądź biorąc za punkty odniesienia stolice województw lub powiatów. Wraz z mapami użytkownicy otrzymują również pliki danych w formacie SAV, zawierające podstawowe dane demograficzne i odnoszące się do administracyjnego podziału Polski. Mapy Polski w systemie IBM SPSS Statistics są dostępne dopiero po zainstalowaniu dodatku PS IMAGO Pack. W Samouczku zamieszczone są prezentacje multimedialne prezentujące sposoby korzystania z map.
2 Co to jest PS IMAGO Rysunek 1. Prezentacja sprzedaży w podziale na województwa z wykorzystaniem map oferowanych w ramach PS IMAGO Pack Procedury do zarządzania danymi i wynikami PS Kodowanie dychotomiczne (PS DICHOTOMY CODING) Procedura ta tworzy zmienne dychotomiczne na bazie wartości wskazanej zmiennej. Jest to szczególnie ważne, kiedy potrzebujemy skorzystać z technik wielowymiarowych w odniesieniu do zmiennych mierzonych na słabych skalach. Po przeprowadzeniu kodowania dychotomicznego zmienne reprezentujące kategorie pierwotnej zmiennej mogą być już użyte np. w analizie regresji liniowej. Przekodowane zmienne mogą być także użyte np. w module Tabele Użytkownika do tego, by zaprezentować w nich porównanie statystyk, np. średnich dochodów dla każdej kategorii grupy pracowniczej vs średnia dochodów dla wszystkich pozostałych grup poza tą jedną. Ważną funkcjonalnością jest również możliwość wykonywania dychotomizacji na zmiennych tekstowych. PS Słownikowy opis danych (PS VARIABLES DICTIONARY) Dzięki tej procedurze wybrane zmienne są opisywane poprzez odpowiednie polecenia (syntax) lub jest tworzone opisowe zestawienie w oknie raportu, gromadzące wszystkie własności wybranych zmiennych. Rysunek 2. Okno dialogowe PS Słownikowy opis danych
3 Co to jest PS IMAGO Wynik działania procedury (wygenerowane polecenia) może posłużyć do wprowadzenia zmian w etykietach zmiennych i kategorii w całym zbiorze danych lub do opisu innego zbioru, np. po wczytaniu danych z pliku tekstowego. Warunkiem poprawnego zastosowania jest zgodność nazw zmiennych. Z kolei zestawienie opisowe może być wykorzystane, bez żadnych przekształceń, jako opis danych w zewnętrznym opracowaniu np. dla ankieterów, bądź metodyce badania. PS Akcje na raporcie (PS SELECT OUTPUT) To procedura umożliwiająca modyfikację struktury raportu wyświetlanego w oknie IBM SPSS Statistics Viewer. Dzięki tej procedurze można zmienić sposób wyświetlania elementów raportu lub całkowicie je z niego usunąć. Każdą z akcji można wykonać w odniesieniu do elementów wybranych według pewnych kryteriów. W oknie dialogowym procedury można wyspecyfikować poszczególne typy elementów raportu, które zostaną poddane odpowiedniej akcji. Procedura daje także możliwość wskazania dodatkowego warunku, który będzie decydował o tym czy wybrana akcja będzie wykonana, poprzez wskazanie ciągu znaków, który ma zostać wyszukany w opisie elementów raportu. Rysunek 3. Opcje okna dialogowego procedury PS Akcje na raporcie PS Statystyki do stopek (PS FOOTNOTES STATS) To procedura modyfikująca tabele częstości w raporcie IBM SPSS Statistics Viewer. Zaznaczone (lub wszystkie) tabele częstości są zmieniane poprzez dodanie do stopek tych tabel wartości statystyk wyliczonych wcześniej w tabeli Statystyki. Tabele Statystyki towarzyszą wynikowi każdej procedury Częstości (FREQUENCIES). Domyślnie wykonywaną akcją jest przepisanie statystyk występujących we wszystkich tabelach Statystyki znajdujących się w raporcie odpowiednio do stopek tabel częstości wszystkich zmiennych, dla których częstości te były wyliczane. Do stopek tabel częstości mogą być przepisywane tylko statystyki wybranego typu (np. miary tendencji centralnej, rozkładu, percentyle itp.). PS Inwentaryzacja danych (PS FILES INFO) Pozwala wyszukiwać pliki danych (w formacie SAV) programu IBM SPSS Statistics we wskazanym folderze i jego podfolderach i dokonuje ich opisu. Wyszukiwanie plików może być opcjonalnie zawężone poprzez podanie wzorca pasującego do nazw plików w postaci wyrażenia regularnego. W wyniku działania procedury tworzony jest raport przedstawiający listę i informacje o odnalezionych plikach danych (np. datę utworzenia pliku, etykietę, liczbę rekordów danych itp.), informacje o zmiennych występujących w plikach (np. nazwa zmiennej, pozycja w pliku, etykieta, poziom pomiaru itp.) oraz zestawienie etykiet wartości zmiennych.
Co to jest PS IMAGO 4 Rysunek 4. Lista i opis plików danych uzyskany w wyniku działania procedury PS INWENTARYZACJA DANYCH Raport z inwentaryzacji plików danych formatowany jest przy użyciu szablonu dostarczanego wraz z pakietem PS IMAGO Pack, ale może być sformatowany także przy użyciu aktualnego szablonu tabel, jaki ustawiony został w opcjach programu IBM SPSS Statistics. PS Kolorowanie tabeli (PS COLOR TABLE) To procedura pozwalająca dość szybko zmienić wygląd tabel raportu wyświetlanego w oknie IBM SPSS Statistics Viewer, w zależności od wartości jakie zawierają te tabele. Możliwe jest warunkowe kolorowanie komórek tabel, zmieniające kolor komórek danych na jeden z trzech wybranych kolorów zależnie od ich wartości. W oknie dialogowym (i w syntaxie) należy określić kolor dla komórek, których wartości są mniejsze lub równe dolnej wartości progowej, kolor dla wartości większych lub równych wartości górnej oraz kolor dla komórek zawierających się w przedziale wartości pomiędzy dolnym i górnym progiem. Rysunek 5. Przykładowy efekt działania procedury PS KOLOROWANIE TABELI Z kolei kolorowanie gradientowe komórek tabeli nadaje im odcień wybranego koloru, stopniując jego nasycenie w zależności od wartości w komórkach. Można również pokolorować tylko wybrane wiersze i/lub kolumny tabeli, których nagłówek odpowiada podanemu tekstowi.
5 Co to jest PS IMAGO Procedury zaawansowanej wizualizacji PS Nakładany wykres słupkowy (PS GRAPH LAYEREDBOXES) To wykres, który prezentuje różnice w uśrednionych wartościach dwóch zmiennych numerycznych lub różnice pomiędzy uśrednionymi wartościami porównywanej zmiennej a ustaloną wartością (stałą) w obrębie kategorii innej zmiennej. Procedura rysuje słupki będące reprezentacją wartości średnich dla zmiennej odniesienia (lub stałej wartości), a następnie wykreśla słupki dla średnich wartości porównywanej zmiennej, zagregowane w obrębie kategorii zmiennej jakościowej umieszczonej na osi X. Porównywaną statystyką może być również suma. Słupki porównywanej zmiennej są kolorowane w zależności od tego czy są wyższe od słupków zmiennej odniesienia (na zielono), czy też są od nich niższe (wówczas kolorowane są na czerwono). Rysunek 6. PS NAKŁADANY WYKRES SŁUPKOWY prezentujący zestawienie zarobków mężczyzn i kobiet w odniesieniu do wartości uśrednionej Ten typ wykresu doskonale nadaje się do porównań wartości zmiennych numerycznych w tym samym okresie czasu, na przykład porównanie ubiegłorocznej i bieżącej sprzedaży w poszczególnych miesiącach pierwszego półrocza, czy porównania zarobków mężczyzn i kobiet w odniesieniu do wartości uśrednionej. PS Wielowymiarowy wykres rozrzutu (PS GRAPH MULTISCATTER) To procedura tworząca w oknie raportu IBM SPSS Statistics Viewer prosty wykres rozrzutu (rozproszenia) dla dwóch zmiennych numerycznych i jednocześnie umieszcza na nim dodatkowe wymiary oznaczane na wykresie poprzez wielkość, kształt i kolor symboli użytych na wykresie rozrzutu. Na jednym wykresie pojawiają się informacje dotyczące wzajemnego położenia wartości dwóch zmiennych ilościowych z odwzorowaniem wartości (kategorii) pozostałych zmiennych (na ogół jakościowych) umieszczanych w dodatkowych wymiarach. Rysunek 7. Wykres rozproszenia zestawiający zarobki bieżące i początkowe pracowników z uwzględnieniem innych cech takich jak: płeć, staż pracy i przynależność do mniejszości
6 Co to jest PS IMAGO Podstawowy wykres tworzony przez procedurę to wykres rozrzutu, który może być pomocny przy określaniu potencjalnych relacji pomiędzy zmiennymi ilościowymi. Z kolei informacje dotyczące dodatkowych wymiarów służą odkrywaniu dodatkowych korelacji pomiędzy zmiennymi. Zastosowanie różnicowania punktów naniesionych w przestrzeni XY poprzez kolor, wielkość i kształt znaczników daje możliwość porównywania kilku korelacji poprzez naniesienie ich na pojedynczym wykresie, który wykorzystuje jeden wspólny zbiór skal. Jest to użyteczne np. przy ujawnianiu ukrytej struktury czynników lub wymiarów w analizie dyskryminacyjnej. PS Wykres rozrzutu i rozkładu (PS GRAPH SCATTERDISTRIBUTE) To kolejna procedura do wizualizacji danych. W oknie raportu IBM SPSS Statistics Viewer generuje ona wykres rozrzutu (rozproszenia) dla dwóch zmiennych numerycznych wraz z wykresem charakteryzującym rozkład obu zmiennych. Na jednym wykresie pojawiają się informacje dotyczące wzajemnego położenia wartości dwóch zmiennych numerycznych w przestrzeni dwuwymiarowej (X, Y) oraz dotyczące rozkładu tych zmiennych. Rysunek 8. Wykres rozrzutu dla bieżących i początkowych zarobków pracowników z histogramem opisującym rozkład tych zmiennych Tworzony przez procedurę wykres rozrzutu może być pomocny przy określaniu potencjalnych relacji pomiędzy zmiennymi ilościowymi. Z kolei wykresy pomocnicze, dotyczące rozkładu wartości tych zmiennych, są reprezentowane przez wykres skrzynkowy lub histogram. Histogramy są użyteczne przy przedstawianiu rozkładu zmiennej ilościowej. Dane są dzielone na przedziały i podsumowywane przy użyciu liczebności lub statystyki procentowej. Natomiast wykres skrzynkowy, również charakteryzujący rozkład zmiennej, przedstawia pięć statystyk (minimum, pierwszy kwartyl, medianę, trzeci kwartyl i maksimum). Jest użyteczny przy przedstawianiu rozkładu zmiennej ilościowej i wskazywaniu wartości odstających. PS Zestawiony wykres kołowy (PS GRAPH STACKEDPIE) To procedura umożliwiająca utworzenie wykresu pierścieniowego lub zestawionego wykresu kołowego. Wykres ten jest rozszerzeniem prostego wykresu kołowego, przedstawiającego procentowo w postaci wycinków koła liczebności dla kategorii zmiennej jakościowej. Zestawiony wykres kołowy może być dodatkowo podzielony na pierścienie, będące odpowiednikiem kategorii innej zmiennej jakościowej. Statystyki zmiennych wykresu kołowego (liczebności zmiennej tworzącej wycinki lub sumy wartości podsumowywanej zmiennej) są wówczas liczone dla każdego pierścienia oddzielnie (kategorii zmiennej zestawiającej).
7 Co to jest PS IMAGO Rysunek 9. Wykres kołowy zestawiony przez zmienną określającą grupę pracowniczą przedstawia podsumowanie bieżącego wynagrodzenia dla różnych kategorii awansu zawodowego Wykres kołowy (zwany także tortowym) lub jego odmiana pierścieniowa zazwyczaj są użyteczne przy porównywaniu proporcji. Najlepiej bowiem nadają się do zaprezentowania danych jako części pewnej całości. Natomiast zestawiony wykres kołowy wprowadza dodatkowy wymiar do takiego porównania. PS Róża Nightingale (PS GRAPH STACKEDPIE) To procedura, która tworzy w oknie raportu IBM SPSS Statistics Viewer diagram zwany Różą Nightingale. Wykres ten jest wariacją zestawionego wykresu słupkowego, ale przedstawionego w biegunowym układzie współrzędnych. Powstaje w ten sposób wykres podobny do wykresu kołowego, z wycinkami kół o jednakowych kątach, ale o różnych promieniach. Podział na wycinki dokonywany jest przez kategorie zmiennej jakościowej. Natomiast długość promienia reprezentuje liczebności w poszczególnych kategoriach zmiennej tworzącej wycinki lub podsumowanie (średnią albo sumę wartości) innej zmiennej ilościowej. Rysunek 10. Róża Nightingale przedstawiająca sumę wydatków w różnych miesiącach w podziale na płeć klienta Ze względu na fakt, że każdy z wycinków ma taki sam kąt, a wartości zmiennej są reprezentowane poprzez promień, diagram ten jest sugestywną wizualizacją sprawdzającą się dobrze w odniesieniu do prezentowania zjawisk zachodzących w czasie (np. liczba urodzeń w poszczególnych miesiącach roku). Diagram Róża Nightingale może być dodatkowo podzielony na pierścienie, będące odpowiednikiem kategorii innej zmiennej jakościowej. Statystyki są wówczas liczone oddzielnie dla każdego wycinka pierścieni. Formatowanie wyników Prezentacja wyników analiz w postaci tabelarycznej wymaga od analityka dobrania takiego wyglądu tabeli, który będzie zapewniał odbiorcy tych wyników jak najlepszą percepcję. IBM SPSS Statistics oferuje kilka gotowych szablonów tabel, które formatują strukturę tabel przestawnych. Komponent PS IMAGO Pack proponuje dodatkowe szablony tabel.
8 Co to jest PS IMAGO Użytkownik otrzymuje kilka nowych rodzajów szablonów, począwszy od prostych układów, poprzez siatkowe i wierszowe, z opcjami cieniowania itp. Szablony te można modyfikować i dopasowywać do kolorystyki firmowej lub osobistych upodobań kolorystycznych poprzez opcję [Szablony TableLook] dostępnej podczas edycji tabeli. Kurs obsługi rozwiązania PS IMAGO System IBM SPSS Statistics, komponent rozwiązania PS IMAGO, oferuje kilka typów pomocy. Dostarczają one nie tylko wiadomości na temat dostępnych technik, czy opisów ich wykorzystania, są także dostępne w trakcie prowadzenia analiz z poziomu okna dialogowego. Użytkownicy PS IMAGO prócz standardowych rodzajów pomocy otrzymują dodatkowo kurs obsługi IBM SPSS Statistics i komponentu PS IMAGO Pack w postaci 45 multimedialnych lekcji szczegółowo objaśniających, jak wykonać konkretne zadanie. Tematy pogrupowane są w sześć działów: interfejs programu, wczytywanie danych, operacje na danych, operacje na zmiennych, raportowanie i analiza statystyczna. Samouczek dostępny jest z poziomu interfejsu IBM SPSS Statistics w menu [Predictive] [Solutions]. Może okazać się przydatny nie tylko użytkownikom początkującym, również bardziej zaawansowanym dostarczy wielu ciekawych informacji. Predictive Solutions ul. Racławicka 58 30-017 Kraków tel. 12 636 96 80 faks wew. 102 [www.predictivesolutions.pl]