Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2008 roku budŝetu państwa w części 15/00 Sądy powszechne

N A J W Y ś S Z A I Z B A K O N T R O L I DEPARTAMENT ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ KAP-410-08-3/08 Nr ewid. 103/2009/P/08/007/KAP Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2008 roku budŝetu państwa w części 15/00 Sądy powszechne W a r s z a w a m a j 2 0 0 9 r.

Misją NajwyŜszej Izby Kontroli jest dbałość o gospodarność i skuteczność w słuŝbie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej Wizją NajwyŜszej Izby Kontroli jest cieszący się powszechnym autorytetem najwyŝszy organ kontroli państwowej, którego raporty będą oczekiwanym i poszukiwanym źródłem informacji dla organów władzy i społeczeństwa Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2008 roku budŝetu państwa w części 15/00 Sądy powszechne Dyrektor Departamentu Administracji Publicznej Czesława Rudzka-Lorentz Zatwierdzam: Józef Górny Wiceprezes NajwyŜszej Izby Kontroli Warszawa, maja 2009 r. NajwyŜsza Izba Kontroli ul. Filtrowa 57 00-950 Warszawa tel./fax: 0-22- 444 50 00 www.nik.gov.pl

SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE... 4 CEL I ZAKRES KONTROLI... 4 METODYKA KONTROLI... 4 UWARUNKOWANIA PRAWNE I ORGANIZACYJNE... 4 2. PODSUMOWANIE WYNIKÓW KONTROLI... 6 OCENA OGÓLNA... 6 SPRAWOZDAWCZOŚĆ... 6 WNIOSKI... 8 3. WAśNIEJSZE WYNIKI KONTROLI... 10 POŚWIADCZENIE RZETELNOŚCI KSIĄG RACHUNKOWYCH... 10 PLANOWANIE DOCHODÓW I WYDATKÓW... 13 WYKONANIE DOCHODÓW I WYDATKÓW... 14 ROZLICZENIE ŚRODKÓW... 14 DOCHODY BUDśETOWE... 15 WYDATKI BUDśETOWE... 17 WYDATKI BIEśĄCE JEDNOSTEK BUDśETOWYCH... 20 WYDATKI MAJĄTKOWE... 23 ŚRODKI Z BUDśETU UNII EUROPEJSKIEJ... 24 WYDATKI W UKŁADZIE ZADANIOWYM... 25 INNE USTALENIA KONTROLI... 26 4. INFORMACJE DODATKOWE O PRZEPROWADZONEJ KONTROLI... 28 PROTOKÓŁ... 28 WYSTĄPIENIA POKONTROLNE... 28 FINANSOWE REZULTATY KONTROLI... 29 5. ZAŁĄCZNIKI... 30 DOCHODY BUDśETOWE... 30 WYDATKI BUDśETOWE... 31 ZATRUDNIENIE I WYNAGRODZENIA... 32 KALKULACJA OCENY KOŃCOWEJ CZĘŚCI 15/00 SĄDY POWSZECHNE... 33 WYKAZ SKONTROLOWANYCH PODMIOTÓW I JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH NIK PRZEPROWADZAJĄCYCH KONTROLĘ... 34 WYKAZ ORGANÓW, KTÓRYM PRZEKAZANO INFORMACJĘ O WYNIKACH KONTROLI... 35 3

Wprowadzenie 1. Wprowadzenie Cel i zakres kontroli NajwyŜsza Izba Kontroli od 5 stycznia 2009 r. do 10 kwietnia 2009 r. przeprowadziła, na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, kontrolę wykonania budŝetu państwa w 2008 r. w części 15/01 Ministerstwo Sprawiedliwości oraz w częściach 15/02-15/04 i 15/06-15/12 Sądy apelacyjne 2. Celem kontroli była ocena wykonania ustawy budŝetowej na rok 2008 3 w części 15/00 Sądy powszechne, której dysponentem jest Minister Sprawiedliwości. Kontrola obejmowała okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r. i została przeprowadzona pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności w Ministerstwie Sprawiedliwości (MS), w 10 sądach apelacyjnych (SA) i w 8 sądach rejonowych (SR). Wykaz jednostek objętych kontrolą oraz jednostek organizacyjnych NIK biorących udział w kontroli stanowi załącznik nr 5 do informacji. Metodyka kontroli Kontrola przeprowadzona została zgodnie z obowiązującymi w NIK standardami kontroli 4 oraz załoŝeniami metodycznymi do kontroli wykonania budŝetu państwa na rok 2008 5. Uwarunkowania prawne i organizacyjne Dysponentem części 15/00 Sądy powszechne jest Minister Sprawiedliwości. Zgodnie z art. 178 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych 6 (zwanej dalej pusp) Ministrowi Sprawiedliwości w zakresie wykonywania budŝetu w części odpowiadającej sądom powszechnym przysługują uprawnienia ministra właściwego do spraw finansów publicznych 7. 1 2 3 4 5 6 7 Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701 ze zm. NIK, biorąc pod uwagę pozytywne oceny wykonania budŝetu państwa na obszarze apelacji poznańskiej w poprzednich latach, odstąpiła od kontroli wykonania budŝetu państwa w 2008 r. w części 15/05 Sąd Apelacyjny w Poznaniu. Ustawa z dnia 23 stycznia 2008 r. (Dz. U. Nr 19, poz. 117). Por. http://bip.nik.gov.pl/pl/bip/metodyka_kontroli/px_standardy_kontroli_nik.pdf Por. http://bip.nik.gov.pl/pl/bip/metodyka_kontroli/px_kontrola_budzetowa.pdf Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm. Paragraf 5 został dodany do artykułu 178 ustawy pusp przez art. 1 pkt 51 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 136, poz. 959 ze zm.). Przepis ten wszedł w Ŝycie z dniem 31 sierpnia 2007 r. 4

Wprowadzenie W 2008 r. w ustawie budŝetowej dla części 15/00 zaplanowano dochody w kwocie 1 891 274,0 tys. zł oraz wydatki w kwocie 5 365 849,0 tys. zł. Stanowiło to odpowiednio 0,67 % i 1,74 % planowanych dochodów i wydatków budŝetowych państwa. Gospodarka finansowa części 15/00 budŝetu państwa podlega rygorom wynikającym z ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych 8 (zwanej dalej ufp), ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych 9 (zwanej dalej pzp), ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości 10 (zwanej dalej uor) oraz innych przepisów określających gospodarkę finansową państwowych jednostek budŝetowych. Zgodnie z art. 176 1 pusp oraz 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 maja 2006 r. w sprawie klasyfikacji części budŝetowych oraz określenia ich dysponentów 11, dochody i wydatki sądów powszechnych stanowią w budŝecie państwa odrębną część 15/00 Sądy powszechne. Celem oznakowania poszczególnych części budŝetów sądów, jako trzecią i czwartą cyfrę w miejsce 00 wprowadzono: 01 Ministerstwo Sprawiedliwości oraz od 02 do 12 dla oznaczenia części budŝetu odpowiadających obszarom 11 sądów apelacyjnych. Dysponentem części 15/01 jest Minister Sprawiedliwości, zaś dysponentami części na obszarach poszczególnych apelacji są dyrektorzy sądów apelacyjnych (art. 177 1 i 2 pusp). W części 15/01 Minister Sprawiedliwości nie gromadził dochodów i nie dokonywał wydatków budŝetowych, a planowane w tej części wydatki rozdysponowywał w trakcie roku do części odpowiadających obszarom apelacji (od 15/02 do 15/12), stosownie do potrzeb wynikających z realizacji budŝetu. Według stanu na 31 grudnia 2008 r. w części 15/00 funkcjonowało łącznie 375 jednostek budŝetowych, tj. 11 sądów apelacyjnych, 45 sądów okręgowych i 319 sądów rejonowych. Przy jednostkach sądownictwa powszechnego funkcjonowały dwa gospodarstwa pomocnicze. 8 9 10 11 Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm. Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 ze zm. Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm. Dz. U. Nr 80, poz. 558 ze zm. 5

Podsumowanie wyników kontroli 2. Podsumowanie wyników kontroli Ocena ogólna NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie budŝetu państwa za 2008 r. w części 15/00 Sądy powszechne. W wyniku przeprowadzonych kontroli NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie oceniła wykonanie budŝetu państwa przez Ministra Sprawiedliwości dysponenta części 15/01 oraz przez dysponentów głównych z obszarów apelacji: warszawskiej (część 15/02), katowickiej (część 15/03), gdańskiej (część 15/04), krakowskiej (część 15/06), wrocławskiej (część 15/07), łódzkiej (część 15/08), rzeszowskiej (część 15/09), lubelskiej (część 15/11) i szczecińskiej (część 15/12). Pozytywnie z zastrzeŝeniami NIK oceniła wykonanie budŝetu państwa przez dysponenta głównego z obszaru apelacji białostockiej (część 15/10) ze względu na błędne ujęcie naleŝności budŝetowych w kwocie 8 676,7 tys. zł w sprawozdaniu Rb-N o stanie naleŝności. W toku kontroli stwierdzono, Ŝe zarówno Minister Sprawiedliwości, jak i dyrektorzy sądów apelacyjnych prawidłowo sprawowali nadzór nad wykonaniem budŝetu państwa za 2008 r. Prowadzone były okresowe oceny przebiegu wykonania zadań, realizacji dochodów i wydatków oraz wstępne oceny celowości zaciągania zobowiązań finansowych, stosownie do postanowień art. 47 ust. 2 ufp i ustalonych procedur kontroli finansowej. W wyniku szczegółowego badania dochodów i wydatków nie stwierdzono nieprawidłowości w gromadzeniu i odprowadzaniu dochodów. Stwierdzone nieprawidłowości w dokonywaniu wydatków dotyczyły kwoty 426,4 tys. zł, tj. 0,1 wydatków ogółem w części 15/00 oraz 0,7% wydatków objętych szczegółowym badaniem. Poza tym, stwierdzono nieprawidłowości w organizacji systemu rachunkowości w SA w Warszawie i SA w Rzeszowie oraz we wszystkich objętych kontrolą sądach rejonowych. Skala stwierdzonych nieprawidłowości i uchybień w skontrolowanych jednostkach nie skutkowała, zgodnie z przyjętymi kryteriami oceny, obniŝeniem ogólnej oceny wykonania budŝetu państwa w części 15/00 Sądy powszechne. Sprawozdawczość NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie bez zastrzeŝeń opiniuje roczne sprawozdania budŝetowe sądów apelacyjnych i rejonowych (dysponentów III stopnia), za wyjątkiem 6

Podsumowanie wyników kontroli sprawozdania Rb-28 z wykonania planu wydatków budŝetowych SR dla Warszawy Mokotowa i SR w Lublinie oraz sprawozdania Rb-N o stanie naleŝności SA w Białymstoku. W wyniku badania wiarygodności ksiąg rachunkowych NIK stwierdziła, Ŝe roczne sprawozdania: z wykonania planu dochodów budŝetowych (Rb-27), z wykonania planu wydatków budŝetowych (Rb-28), o stanie środków na rachunkach bankowych (Rb-23) oraz sprawozdania o stanie naleŝności (Rb-N) i stanie zobowiązań według tytułów dłuŝnych oraz poręczeń i gwarancji (Rb-Z) - za IV kwartał 2008 r.- zostały sporządzone terminowo i prawidłowo 12, w oparciu o dane z ewidencji księgowej. W wyniku badania ksiąg rachunkowych w SR dla Warszawy Mokotowa i w SR w Lublinie stwierdzono nieprawidłowości polegające na ujęciu w ewidencji księgowej zdarzeń gospodarczych w innych okresach sprawozdawczych, co było niezgodne z art. 6 ust. 1 i art. 20 ust. 1 uor. I tak: w SR dla Warszawy Mokotowa nie ujęto w ewidencji księgowej zobowiązań 2008 r. na łączną kwotę 124,5 tys. zł oraz ujęto zobowiązania dotyczące 2007 r. w kwocie 105,5 tys. zł, w SR w Lublinie w ewidencji księgowej 2008 r. nie ujęto zobowiązań na łączną kwotę 20,4 tys. zł oraz zaewidencjonowano zobowiązania dotyczące zdarzeń gospodarczych 2007 r. w kwocie 4,7 tys. zł. W związku z powyŝszym NIK negatywnie opiniuje roczne sprawozdanie Rb-28 z wykonania planu wydatków budŝetowych SR dla Warszawy Mokotowa, a pozytywnie z zastrzeŝeniami sprawozdanie SR w Lublinie. W SA w Białymstoku stwierdzono, Ŝe w kwartalnym sprawozdaniu Rb-N o stanie naleŝności wykazano kwotę 8 676,7 tys. zł z tytułu udzielonych sędziom poŝyczek na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Było to niezgodne z postanowieniami 19 ust. 3 pkt 1 załącznika nr 33 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie sprawozdawczości budŝetowej 13, w myśl którego naleŝności z ww. tytułu w sprawozdaniach dysponentów środków budŝetu państwa nie wykazuje się. W związku z tym NIK negatywnie opiniuje powyŝsze sprawozdanie. 12 13 Zasady sporządzania sprawozdań określił Minister Finansów w rozporządzeniu z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie sprawozdawczości budŝetowej (Dz. U Nr 115, poz. 781 ze zm.). Dz. U. Nr 115, poz. 781 ze zm. 7

Podsumowanie wyników kontroli Badanie prawidłowości ujęcia danych w sprawozdaniach łącznych dysponentów na obszarze apelacji przeprowadzono na podstawie sprawozdania jednostkowego sądu apelacyjnego i sprawozdań łącznych wszystkich sądów okręgowych oraz wszystkich lub wybranych losowo pozycji z tych sprawozdań. W Ministerstwie Sprawiedliwości u dysponenta części 15/00 Sądy powszechne badanie prowadzono na podstawie wszystkich pozycji ze wszystkich sprawozdań łącznych (Rb-23, Rb-N i Rb-Z) oraz siedmiu pozycji z wszystkich sprawozdań Rb-28 i trzech pozycji ze sprawozdań Rb-27 sporządzonych przez apelacje: warszawską (część 15/02), katowicką (część 15/03) i gdańską (część 15/04). Przeprowadzone badanie nie wykazało błędów w zakresie przenoszenia danych do sprawozdań łącznych dysponentów głównych na obszarze apelacji, jak i dysponenta części 15/00. Sprawozdania te poza błędami przeniesionymi ze sprawozdań jednostkowych dysponentów III stopnia (wyszczególnionych powyŝej) przekazują prawdziwy i rzetelny obraz dochodów, wydatków, naleŝności i zobowiązań sądów powszechnych. Wyniki kontroli wykazały, Ŝe wniosek skierowany po kontroli wykonania budŝetu państwa w 2007 r. do Dyrektora Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu o dokonanie korekty sprawozdań budŝetowych Rb-28 z wykonania planu wydatków budŝetowych został zrealizowany, a skorygowane sprawozdanie przekazane w dniu 11 kwietnia 2008 r. do Ministerstwa Sprawiedliwości. Wnioski W wystąpieniach pokontrolnych skierowanych do Prezesa Sądu Apelacyjnego w Krakowie i dwóch Dyrektorów Sądów Apelacyjnych: w Gdańsku i w Łodzi NajwyŜsza Izba Kontroli wobec niestwierdzenia nieprawidłowości nie formułowała wniosków pokontrolnych. W wystąpieniach pokontrolnych do Ministra Sprawiedliwości oraz Prezesów lub Dyrektorów pozostałych Sądów Apelacyjnych wnioskowała m.in. o: kontynuowanie działań eliminujących utrzymywanie nadwyŝki środków na rachunkach bankowych podległych dysponentów (MS i SA w Szczecinie), zapewnienie rzetelnego sporządzania wniosków o dofinansowanie projektów systemowych, realizowanych z udziałem środków z budŝetu Unii Europejskiej (MS), dostosowanie przyjętych zasad (polityki) rachunkowości, systemu finansowoksięgowego do wymogów określonych w ustawie o rachunkowości (SA w: Białymstoku, w Rzeszowie i w Warszawie), 8

Podsumowanie wyników kontroli prawidłowe dekretowanie, klasyfikowanie i ewidencjonowanie wydatków budŝetowych (SA w Lublinie i w Warszawie), rzetelne sporządzenie sprawozdań budŝetowych Rb-N o naleŝnościach budŝetowych (SA w Białymstoku), udzielanie zaliczek pracownikom sądu wyłącznie w przypadkach przewidzianych w przepisach prawa (SA w Lublinie). W wystąpieniach skierowanych do Prezesów, Kierowników Finansowych Sądów Rejonowych NIK wnioskowała przede wszystkim o dostosowania zasad (polityki) rachunkowości do wymogów ustawy o rachunkowości oraz prawidłowe dekretowanie, klasyfikowanie i ewidencjonowanie wydatków budŝetowych (SR dla Łodzi Śródmieście, SR dla Warszawy Mokotowa, SR w: Bytomiu, Elblągu, Lublinie, Olsztynie i w Zwoleniu). 9

3. WaŜniejsze wyniki kontroli Poświadczenie rzetelności ksiąg rachunkowych W wyniku przeprowadzonego badania systemu kontroli finansowej i organizacji systemu rachunkowości oraz dokonanego przeglądu analitycznego ksiąg rachunkowych 14, NIK stwierdziła w róŝnej skali i zakresie nieprawidłowości i uchybienia w 10 sądach, z tego w dwóch sądach apelacyjnych (SA w Warszawie i w Rzeszowie) oraz we wszystkich ośmiu skontrolowanych sądach rejonowych. W ww. Sądach Apelacyjnych system księgowości komputerowej nie zapewniał moŝliwości ujęcia w zapisach księgowych daty dokonania operacji gospodarczej, co było niezgodne z art. 23 ust. 2 pkt 1 uor. Nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono równieŝ w SR w Bytomiu i SR w Lublinie. W sądach rejonowych stwierdzono równieŝ nieprawidłowości polegające na: nieokreśleniu sposobu postępowania z dowodami (SR dla Warszawy Mokotowa, SR w Krośnie Odrzańskim) oraz zasad prowadzenia ewidencji przypisów naleŝności z tytułu kosztów postępowań sądowych, opłat i grzywien (SR w Zwoleniu), przyjęciu zasady ujmowania w ewidencji księgowej rachunków i faktur dotyczących postępowania sądowego pod datą wpływu do Oddziału Finansowego, a w przypadku wynagrodzeń pod datą realizacji wypłat, a nie faktyczną datą zdarzenia gospodarczego i datą dowodu, co było niezgodne z art. 23 ust. 2 pkt 1 i 2 uor (SR w Lublinie), przyjęciu zasady zbiorczego księgowania naleŝności sądowych z tytułu kosztów, opłat i grzywien raz na kwartał, co było niezgodne z art. 20 ust. 1 uor (SR dla Łodzi Śródmieścia, SR w Olsztynie), nieustaleniu w formie pisemnej aktualnej wersji oprogramowania systemu finansowoksięgowego oraz zasad słuŝących ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych i ksiąg rachunkowych, co było niezgodne z art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. c i pkt 4 uor (SR w Krośnie Odrzańskim). braku w zapisach księgowych danych pozwalających na ustalenie osoby odpowiedzialnej za ich treść, do czego zobowiązuje art. 14 ust. 4 uor (SR w Bytomiu), niezapewnieniu przez program wymaganej art. 14 ust. 2 uor ciągłości numeracji zapisów w dzienniku (SR w Elblągu, SR w Olsztynie), 14 W pięciu jednostkach dokonano badania ksiąg metodą pełnego przeglądu analitycznego, ukierunkowanego na kontrolę poprawności i terminowości ewidencji księgowej, a w pozostałych 13 jednostkach metodą przeglądu ograniczonego do wybranych okresów lub cech zapisów księgowych. 10

braku oznaczenia ksiąg rachunkowych w sposób określony w art. 13 ust. 4 uor, gdyŝ dziennik, księga główna jak i księgi pomocnicze oznaczone zostały nazwą jednostki wyłącznie na pierwszych stronach (SR w Elblągu, SR w Olsztynie). W odniesieniu do pozostałych kontrolowanych jednostek, w tym SA w Katowicach nieprawidłowości w zakresie organizacji systemu rachunkowości nie stwierdzono. W związku z tym NIK uznała, Ŝe sformułowany po kontroli wykonania budŝetu w 2007 r. Sądu Apelacyjnego w Katowicach wniosek o zapewnienie prawidłowego obiegu dokumentów księgowych został zrealizowany. W celu oceny operacyjnej skuteczności systemu rachunkowości i kontroli finansowej (badanie zgodności) oraz oceny rzetelności ksiąg rachunkowych (badanie wiarygodności), przeprowadzono w 18 jednostkach badanie próby dowodów przy pomocy narzędzia informatycznego, z zastosowaniem metod statystycznych. Doboru próby do badania statystycznego we wszystkich jednostkach dokonano metodą monetarną 15. Łącznie wylosowano 1798 dowodów księgowych (od 31 do 234 w poszczególnych jednostkach) dotyczących operacji finansowych na kwotę 119 569,4 tys. zł, które wraz z 711 dowodami dobranymi metodami niestatystycznymi na łączną kwotę 38 194,0 tys. zł 16 stanowiły ok. 3,1 % łącznej wartości wydatków zrealizowanych w części 15/00 Sądy powszechne. Dowody zostały zbadane pod kątem: poprawności formalnej oraz prawidłowości w działaniu kontroli i dekretacji, prawidłowości ewidencji transakcji w urządzeniach księgowych wpływającej na sprawozdawczość bieŝącą i sprawozdania roczne. Nieprawidłowości stwierdzono w 10 jednostkach. Dotyczyły one 179 dowodów na łączną kwotę 3 987,9 tys. zł. Poza opisanymi przy ocenie sprawozdawczości rocznej przypadkami nieujęcia zobowiązań w ewidencji księgowej SR dla Warszawy Mokotowa i SR w Lublinie, nieprawidłowości polegały przede wszystkim na: ujmowaniu w ewidencji księgowej dowodów w innym okresie sprawozdawczym niŝ data zdarzenia gospodarczego, co było niezgodne z art. 20 ust. 1 uor i miało wpływ na rzetelność kwartalnych sprawozdań budŝetowych w SR dla Warszawy Mokotowa (osiem dowodów na kwotę 77,2 tys. zł) oraz w SR w Lublinie (siedem dowodów na kwotę 9,8 tys. zł), dokonaniu poprawek na dowodzie w sposób niezgodny z art. 22 ust. 1 uor (dwa dowody na kwotę 1 038,5 tys. zł w SA w Warszawie), 15 Prawdopodobieństwo wylosowania dowodu księgowego jest proporcjonalne do wartości operacji udokumentowanej tym dowodem. 16 Największe kwotowo pozycje wydatków oraz zapisów wybranych celowo na podstawie wyników przeglądu analitycznego. 11

wskazaniu na dowodzie błędnego roku ujęcia w ewidencji księgowej (jeden dowód na kwotę 113,0 tys. zł w SA w Warszawie), błędnym, tj. niezgodnym z art. 23 ust. 2 uor ujęciu w ewidencji księgowej danych identyfikacyjnych dowodów, tj. daty operacji gospodarczej (45 dowodów na łączną kwotę 154,1 tys. zł w SR w Krośnie Odrzańskim, jeden dowód na kwotę 9,6 tys. zł w SA w Lublinie), daty wystawienia dowodu (18 dowodów na łączną kwotę 334,6 tys. zł w SA w Warszawie, jeden dowód na kwotę 14,8 tys. zł w SA w Rzeszowie, pięć dowodów na kwotę 4,5 tys. zł w SR w Zwoleniu) oraz zamieszczeniu niewłaściwego opisu dowodu ( wyciąg bankowy, zamiast faktura ) na kwotę 9,2 tys. zł w SR w Bytomiu, niezamieszczeniu w ewidencji księgowej daty operacji gospodarczej 52 dowodów księgowych na łączną kwotę 1 991,6 tys. zł w SR w Olsztynie, co było niezgodne z art. 23 ust. 2 pkt 1. Wskazuje to równieŝ, Ŝe funkcjonujący system księgowości nie zapewnia naleŝytej kontroli kompletności zapisów. W SR w Lublinie stwierdzono błędy systematyczne polegające m.in. na tym, Ŝe wykazane w ewidencji księgowej daty dowodów róŝniły się od rzeczywistych dat wystawienia dowodów, co było niezgodne z art. 23 ust. 1 pkt 2 uor. Przyczyną tego było automatyczne wprowadzanie do zapisów księgowych, wskazywanej przez system ewidencji komputerowej w polach z dnia i data ksiąg daty dokonywania zapisu. Stwierdzono równieŝ, Ŝe na dowodach tych dekretacja była niepełna. Niezgodnie z dyspozycją art. 21 ust. 1 pkt 6 uor brak było wskazania miesiąca ujęcia dowodu w księgach rachunkowych. NajwyŜsza Izba Kontroli, zgodnie z przyjętą metodą badania: w zakresie wiarygodności ksiąg rachunkowych w odniesieniu do sprawozdawczości bieŝącej i rocznej wydała SR dla Warszawy Mokotowa opinię negatywną, SR w Lublinie opinię pozytywną z zastrzeŝeniami, a pozostałym skontrolowanym sądom rejonowym oraz sądom apelacyjnym wydała opinię pozytywną bez zastrzeŝeń, w zakresie skuteczności systemu księgowości i kontroli finansowej wydała SA w Warszawie, SR w Krośnie Odrzańskim i SR w Olsztynie opinię negatywną, SR w Bytomiu, SR dla Łodzi Śródmieścia i SR w Lublinie opinię pozytywną z zastrzeŝeniami, a pozostałym skontrolowanym sądom apelacyjnym i rejonowym opinię pozytywną bez zastrzeŝeń. W ocenie NIK, przedstawione wyŝej wyniki badania świadczą o braku skutecznej kontroli wewnętrznej w tych jednostkach sądownictwa powszechnego, w których ujawnione zostały nieprawidłowości w organizacji systemu rachunkowości i ewidencji księgowej. 12

NIK pozytywnie ocenia sposób przeprowadzenia inwentaryzacji w 17 z 18 skontrolowanych jednostek sądownictwa powszechnego. Inwentaryzacje zostały przeprowadzone w terminach określonych w art. 26 ust. 3 pkt 3 uor, za wyjątkiem SR w Elblągu, gdzie inwentaryzację zakończono w dniu 29 stycznia 2009 r., tj. 14 dni po terminie. W myśl postanowień art. 18 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych 17 m.in. przeprowadzenie inwentaryzacji w sposób niezgodny z przepisami ustawy o rachunkowości jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. Planowanie dochodów i wydatków NIK pozytywnie ocenia rzetelność planowania dochodów i wydatków w części 15/00 Sądy powszechne. Materiały planistyczne budŝetu części 15/00 opracowano zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 maja 2007 r. w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budŝetowej na 2008 r. 18 Projekt budŝetu części 15/00 Sądy powszechne na 2008 rok został sporządzony według zasad określonych w przepisach o finansach publicznych, z uwzględnieniem szczegółowego trybu wynikającego z postanowień ustawy pusp oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia gospodarki finansowej i działalności inwestycyjnej sądów powszechnych 19. Zgłoszone przez dysponenta części 15/00 kwoty dochodów i wydatków wynikały z projektów planów finansowych opracowanych przez dyrektorów sądów apelacyjnych na podstawie projektów przygotowanych przez dyrektorów sądów okręgowych oraz prezesów lub kierowników finansowych sądów rejonowych. Materiały do projektu budŝetu części 15/00 opracowano z uwzględnieniem zadań ujętych w Strategii Rozwoju Kraju 20, a takŝe zadań realizowanych w ramach projektów dofinansowywanych ze środków UE. Podstawą ujęcia wszystkich inwestycji w planie wydatków części 15/00 były programy inwestycji opracowane zgodnie z wymogami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu finansowania inwestycji z budŝetu państwa 21. W wyniku kontroli wykonania budŝetu państwa w 2008 r. w części 15/02 (Sąd Apelacyjny w Warszawie), NIK zwróciła uwagę na niewystarczającą analizę moŝliwości wykonania 17 18 19 20 21 Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 ze zm. Dz. U. Nr 94, poz. 628. Dz. U. Nr 247, poz. 1814. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 29 listopada 2006 r. Dz. U. Nr 120, poz. 831. 13

zadań inwestycyjnych i remontowych na etapie planowania wydatków budŝetowych. Ocena uzasadniona była zmniejszeniem w trakcie realizacji budŝetu tej części planu wydatków na zakup usług remontowych o kwotę 19 496,0 tys. zł, z powodu m.in. nieuzyskania pozwolenia na budowę, jak równieŝ ujęciem w planie wydatków inwestycyjnych kwoty 727,0 tys. zł na wykonanie wentylacji mechanicznej w budynku Hipoteki w Warszawie, której dokumentacja projektowa była nieaktualna. W ustawie budŝetowej na 2008 r. zostały określone dochody w części 15/00 w kwocie 1 891 274 tys. zł, tj. w kwocie o 89 000,0 tys. zł większej od kwoty ujętej w opracowanym w MS projekcie budŝetu dla tej części. Zwiększenie wysokości dochodów wynikało z weryfikacji wcześniejszej ich prognozy przez MS. Wydatki zostały określone w wysokości 5 365 849,0 tys. zł, tj. w kwocie o 114 692,0 tys. zł (o 2,1 %) mniejszej od kwoty ujętej w projekcie budŝetu. W 2008 r. budŝet w części 15/00 zwiększono środkami z rezerw celowych o łączną kwotę 2 339,5 tys. zł (0,04 %) do kwoty 5 368 188,5 tys. zł, m.in. na sfinansowanie wzrostu wynagrodzeń nauczycieli w szkołach i placówkach podległych Ministrowi Sprawiedliwości oraz na realizację projektów pomocy rozwojowej dla Ukrainy i Białorusi. Z przyznanej kwoty wydatkowano łącznie 2 280,8 tys. zł, tj. 97,5 %. Badaniem objęto wykorzystanie wszystkich środków z rezerw celowych i ustalono, Ŝe wykorzystano je zgodnie z przeznaczeniem. Minister Sprawiedliwości dokonał w 2008 r. zmian planu wydatków części 15/00, polegających na przeniesieniu kwot (w łącznej wysokości 328 875,8 tys. zł) pomiędzy rozdziałami i paragrafami klasyfikacji budŝetowej w ramach jednego działu. Zmiany w planie finansowym MS dokonane zostały z zachowaniem zasad określonych w art. 148 ustawy o finansach publicznych, były celowe i właściwie udokumentowane. Wykonanie dochodów i wydatków Rozliczenie środków NIK pozytywnie ocenia rzetelność prowadzonej przez dysponenta gospodarki środkami pienięŝnymi. Zasilanie rachunków bankowych dysponentów podległych Ministrowi Sprawiedliwości (Dyrektorów Sądów Apelacyjnych) w 2008 r. odbywało się zgodnie z zapotrzebowaniami na środki budŝetowe przekazywanymi do Ministra Finansów. Wyjątek stanowiła sytuacja w grudniu 2008 r., kiedy to dla części 15/00 Ministerstwo Finansów przekazało środki w kwocie o 211 249,3 tys. zł mniejszej, niŝ wynosił plan wydatków dla tej części, uzasadniając powyŝsze m.in. zgłaszaniem przez dysponentów w grudniu 2007 r. 14

zapotrzebowań na środki w wysokościach znacznie przekraczających ich rzeczywiste wykorzystanie. Łącznie rachunki 11 apelacji w 2008 r. zostały zasilone kwotą 5 156 939,2 tys. zł. Wyniki kontroli wykazały, Ŝe skutkiem przekazania środków w niepełnej wysokości było powstanie na koniec 2008 r. zobowiązań wymagalnych w kwocie 5 329,9 tys. zł. Stwierdzono, Ŝe od lipca do listopada 2008 r. zgłaszane do Ministerstwa Finansów zapotrzebowania na środki budŝetowe odpowiadały wydatkom ponoszonym w tych miesiącach. Utrzymujące się na koniec tych miesięcy nadwyŝki środków budŝetowych ponad faktyczne potrzeby (od 11,5 % do 18,6 %) wskazywały jednak na konieczność uwzględniania, przy zgłaszaniu zapotrzebowań do Ministra Finansów, stanu niewykorzystanych środków pozostających na rachunkach bankowych z okresów poprzednich. W związku z powyŝszym, w wystąpieniu skierowanym do Ministra Sprawiedliwości NIK wnioskowała o kontynuowanie działań eliminujących utrzymywanie nadwyŝki środków na rachunkach bankowych podległych dysponentów. Dochody budŝetowe NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia realizację dochodów budŝetu państwa w części 15/00. W wyniku przeprowadzonego w sądach apelacyjnych szczegółowego badania dochodów w łącznej kwocie 10 856,0 tys. zł (0,5 % dochodów ogółem) NIK stwierdziła, Ŝe były one przez objęte kontrolą jednostki sądownictwa powszechnego rzetelnie pobierane, ewidencjonowane oraz przekazywane na rachunek bieŝący budŝetu państwa, w terminach określonych w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 29 czerwca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania budŝetu państwa 22. Dochody budŝetowe zrealizowane w części 15/00 Sądy powszechne w 2008 r. wyniosły 2 034 281,0 tys. zł, czyli 107,6 % kwoty zaplanowanej i 105,1 % dochodów wykonanych w roku 2007. Na wyŝsze wykonanie planowanych dochodów wpływ miała przede wszystkim wysoka realizacja dochodów z grzywien, mandatów i kar od osób fizycznych ( 0570) oraz z wpływów z róŝnych opłat ( 0690). Dochody te zostały zrealizowane odpowiednio na poziomie 109,3 % i 105,6 % planu. W 2008 r. dochody jednostek sądownictwa powszechnego realizowane były wyłącznie w dziale 755 Wymiar sprawiedliwości, w rozdziale 75502 Jednostki sądownictwa powszechnego. Główne źródła dochodów ujęte w 0690 obejmują opłaty pobierane przez jednostki wymiaru sprawiedliwości, w szczególności: 22 Dz. U. Nr 116, poz. 784 ze zm. 15

opłaty i koszty sądowe oraz inne opłaty uiszczane na rzecz Skarbu Państwa z tytułu postępowania sądowego, opłaty za czynności egzekucyjne i opłaty za zabezpieczenie naleŝności. Dochody z powyŝszych tytułów stanowiły 77,4 % ogółu dochodów zrealizowanych przez sądownictwo powszechne w 2008 r. Dochody ujęte w 0570 obejmują natomiast grzywny, mandaty oraz kary pienięŝne wymierzane na podstawie ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy 23. Dochody z tych tytułów stanowiły 16,9 % ogółu dochodów sądownictwa. Dochody klasyfikowane w paragrafach 0690 i 0570 wyniosły łącznie 1 918 944,0 tys. zł, czyli 94,3 % zgromadzonych środków. W przeciwieństwie do lat ubiegłych plan dochodów klasyfikowanych w 0690 został zrealizowany ze znaczną nadwyŝką, co wynikało w duŝej mierze ze stabilnego poziomu opłat sądowych. WyŜszy od przewidywanego poziom dochodów sądownictwa był równieŝ wynikiem wzrostu liczby spraw, które wpłynęły do sądów powszechnych w 2008 r. Zestawienie dochodów budŝetowych w 2008 r. wg klasyfikacji budŝetowej prezentują dane zawarte w załączniku nr 1 do informacji. Plan i realizację dochodów budŝetu państwa w części 15/00 w latach 2007-2008 prezentuje wykres 1. Wykres 1 Realizacja dochodów budŝetu państwa w części 15/00 w latach 2007-2008 2 500 000.0 2 000 000.0 w tys. zł 1 500 000.0 1 000 000.0 Plan Wykonanie 500 000.0 0.0 2007 2008 rok W części 15/00 na koniec 2008 r. naleŝności pozostałe do zapłaty w porównaniu do stanu na koniec 2007 r. wzrosły o 11 167,3 tys. zł (o 1,7 %) i wyniosły 662 876,4 tys. zł. Zawarte w tej kwocie zaległości zmniejszyły się o 104 221,5 tys. zł (o 20,6 %) i wyniosły 402 866,3 tys. zł 24. Przyczyną ogólnego wzrostu naleŝności było naliczenie przedsiębiorstwu Polimex-Mostostal S.A. kary umownej w wysokości 16 871,8 tys. zł 23 24 Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm. Kwota naleŝności i zaległości po uwzględnieniu korekty sprawozdania zbiorczego Rb-27 z wykonania planu dochodów budŝetu państwa dokonanej w dniu 24 kwietnia 2009 r. 16

za 270 dni zwłoki w realizacji adaptacji budynku sądów rejonowych dla Warszawy Pragi Północ i Pragi Południe. W rezultacie, pomimo zmniejszenia o 7 330,2 tys. zł (o 1,1 %) w porównaniu do 2007 r. naleŝności sądowych z tytułu grzywien, mandatów i kar oraz z tytułu opłat i kosztów sądowych, nastąpił jednocześnie wzrost łącznych naleŝności o 1,7 %. NaleŜy podkreślić, Ŝe zasadniczą przyczyną zmniejszenia naleŝności sądowych z tytułu grzywien, mandatów i kar oraz opłat i kosztów sądowych, w tym takŝe zaległości, była poprawa ich ściągalności, o czym świadczy m.in. wzrost uiszczeń z tytułu naleŝności sądowych w 2008 r. o 10 991,2 tys. zł (o 2,2 %), w tym w ramach egzekucji komorniczych (o 1 %), a takŝe zmniejszenie odpisów naleŝności z tytułu umorzeń w 2008 r. o 8 237,5 tys. zł (o 7,8 %). W 2008 r. nastąpiła poprawa wskaźnika uiszczeń do przypisów, tj. ilorazu naleŝności uiszczanych do kwoty naleŝności przypisywanych przez sądy w danym okresie sprawozdawczym. Wskaźnik ten wzrósł o 4,5 punktu procentowego, tj. z 73,2 % w roku 2007 do 77,7 % w roku 2008. Tym samym NIK uznaje, Ŝe wniosek dotyczący kontynuowania działań na rzecz poprawy skuteczności egzekucji naleŝności budŝetowych był przez Ministra Sprawiedliwości w 2008 r. realizowany. W wyniku przeprowadzonego w sądach apelacyjnych szczegółowego badania naleŝności w łącznej kwocie 443,9 tys. zł, NIK, poza jednym przypadkiem, nie stwierdziła nieprawidłowości w ich dochodzeniu od dłuŝników. W SR w Zwoleniu wysłano do komornika tytuły wykonawcze wobec czterech dłuŝników po upływie od 42 do 56 dni od daty doręczenia wezwania do zapłaty. Zgodnie z art. 206 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy 25 naleŝność ściąga się w drodze egzekucji w razie bezskutecznego upływu 30 dni od wezwania do uiszczenia kosztów sądowych lub pienięŝnej kary porządkowej. Wydatki budŝetowe NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia z punktu widzenia kryteriów legalności, celowości, rzetelności i gospodarności wydatkowanie środków budŝetowych w części 15/00 Sądy powszechne. PowyŜsza ocena wynika z ustaleń kontroli dotyczących wydatków bieŝących jednostek sądownictwa powszechnego, w tym zatrudnienia i wynagrodzeń oraz zakupu towarów i usług, a takŝe wydatków majątkowych. Wydatki budŝetowe w części 15/00 wyniosły 5 159 458,1 tys. zł (w tym 2 596,8 tys. zł stanowiły wydatki niewygasające z upływem 2008 r.) i były o 3,9 % niŝsze od planu po zmianach. W poszczególnych apelacjach wskaźnik realizacji planu wydatków był bardzo 25 Dz. U. Nr 90, poz. 557 ze zm. 17

zróŝnicowany na najniŝszym poziomie ukształtował się w apelacjach: warszawskiej (94,0 %) i krakowskiej (94,8 %), natomiast na najwyŝszym w apelacjach: łódzkiej (98,5 %) i wrocławskiej (98,1 %). Największy udział w wydatkach ogółem miały wydatki w dziale 755 Wymiar sprawiedliwości, które łącznie z wydatkami niewygasającymi (2 596,8 tys. zł) wyniosły 5 001 138,6 tys. zł, co stanowiło 96,9 % wydatków ogółem w części 15/00. W części 15/01 Ministerstwo Sprawiedliwości zaplanowano na 2008 r. wydatki w kwocie ogółem 203 385,0 tys. zł, co stanowiło 109,5 % wydatków planowanych w tej części w 2007 r., w tym m.in.: w rozdziale 75502 Jednostki sądownictwa powszechnego 152 561,0 tys. zł, z przeznaczeniem m.in. na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń ( 4010-4120) dla 670 dodatkowych etatów (109 632,0 tys. zł), zakupy inwestycyjne związane z informatyką oraz zakupy środków transportu ( 6060 31 118,0 tys. zł), w rozdziale 75595 Pozostała działalność 50 000,0 tys. zł z przeznaczeniem na wypłatę odszkodowań Skarbu Państwa z tytułu represjonowania. W wyniku zmian dokonanych w trakcie roku budŝetowego (przeniesienia do części 15/02-15/12) plan wydatków w części 15/01 został zmniejszony o 195 499,5 tys. zł do kwoty 7 885,4 tys. zł, co stanowiło 96,1 % kwoty określonej w układzie wykonawczym. NajwyŜsza Izba Kontroli nie stwierdziła w części 15/00 przekroczeń limitów wydatków w poszczególnych podziałkach klasyfikacji budŝetowej. Dane o wydatkach budŝetowych w 2008 r. przedstawiono w załączniku nr 2 do informacji. Realizację wydatków (w porównaniu do planu wg ustawy budŝetowej i planu po zmianach) w części 15/00 w latach 2007-2008 prezentuje wykres 2. Wykres 2 Realizacja wydatków w części 15/00 w latach 2007-2008 6 000 000.0 5 000 000.0 4 000 000.0 w tys. zł 3 000 000.0 Plan wg ustawy Plan po zmianach Wy konanie 2 000 000.0 1 000 000.0 0.0 2007 2008 rok 18

Największe kwoty niewykorzystanych środków wystąpiły: w dziale 755 Wymiar sprawiedliwości, rozdziale 75502 Jednostki sądownictwa powszechnego, w 6050-Wydatki inwestycyjne jednostek budŝetowych i 6060-Wydatki na zakupy inwestycyjne jednostek budŝetowych, w których nie wykorzystano 40 953,2 tys. zł (zrealizowano odpowiednio 92,9 % i 87,8 % planu po zmianach), szczegółowy opis zamieszczono na str. 23-24 informacji. Spośród wydatków zakwalifikowanych jako niewygasające z upływem 2007 r., przeniesionych do realizacji w 2008 r., zrealizowano cztery z pięciu zadań na łączną kwotę 4 058,1 tys. zł (31,6 % wydatków ujętych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2007 r. w sprawie wydatków budŝetu państwa, które w 2007 r. nie wygasają z upływem roku budŝetowego 26 ). Zrealizowano terminowo i zgodnie z przeznaczeniem następujące zadania: zakup serwerów dla Wydziałów Ksiąg Wieczystych, wymiana serwerów w wydziałach Krajowego Rejestru Sądowego, wymiana stacji roboczych w wydziałach Krajowego Rejestru Sądowego, budowa w sądach okręgowych systemów rejestracji audio video przebiegu rozpraw sądowych. Niskie wykonanie planu wydatków niewygasających wynikało z niezrealizowania zadania pn. Budowa systemu rejestracji audio przebiegu rozpraw sądowych w kwocie 8 510,0 tys. zł, co wynikało z przyjęcia w październiku 2007 r. przez Radę Ministrów wniosku Ministra Sprawiedliwości o wycofanie projektów ustaw dotyczących zmian w Kodeksie postępowania karnego i Kodeksie postępowania cywilnego, które miały umoŝliwić wprowadzenie dźwiękowej rejestracji przebiegu rozpraw. Jednocześnie MS w styczniu 2008 r. podjęło decyzję o nie kontynuowaniu prac legislacyjnych w tym zakresie. W wyniku powyŝszego Ministerstwo Sprawiedliwości uniewaŝniło postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na dostawę, instalację i uruchomienie systemu do dźwiękowej rejestracji rozpraw sądowych na 3.196 salach rozpraw w sądach apelacyjnych, okręgowych i rejonowych. Zamawiający uznał, Ŝe kontynuowanie postępowania jest sprzeczne z interesem publicznym, bowiem doprowadzi do wydatkowania znacznych kwot z budŝetu państwa na rozwiązanie techniczne, które nie będzie miało umocowania prawnego do faktycznego wejścia w Ŝycie i zastosowania. 26 Dz. U. Nr 241, poz. 1760. 19

W 2008 r. zrealizowano równieŝ zadanie ujęte w załączniku nr 3 do ww. rozporządzenia Rady Ministrów. Zakupiono elementy aktywne dla 100 Wydziałów Ksiąg Wieczystych w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego. W ocenie NIK, uzasadnione było przeniesienie do wydatków niewygasających w 2008 r. dwóch zadań na łączną kwotę 2 596,8 tys. zł, dotyczących: dostawy, instalacji i uruchomienia zestawów pozwalających na przeprowadzenie wideokonferencji z rozpraw sądowych oraz zakupu oprogramowania. W pierwszym przypadku konieczność przeniesienia środków wynikała z przedłuŝającego się postępowania o udzielenie zamówienia publicznego i podpisania umowy z wyłonionym wykonawcą dopiero pod koniec 2008 r. W drugim natomiast, realizację zadania utrudniała firma administrująca systemem przetwarzania danych MS, co było m.in. powodem rozwiązania umowy. Na koniec 2008 r. zobowiązania ogółem w części 15/00 wyniosły 364 501,0 tys. zł i w porównaniu do stanu na koniec 2007 r. były wyŝsze o 64,6 %. Zobowiązania wymagalne wyniosły 5 329,8 tys. zł, i były ponad 35-krotnie większe od stanu na koniec roku ubiegłego (146,4 tys. zł) 27. NajwyŜsze kwotowo zobowiązanie wymagalne (2 518,6 tys. zł) wystąpiło w Sądzie Okręgowym w Gdańsku, z tytułu zakupu budynku dla Sądu Rejonowego w Wejherowie. Zobowiązanie zostało uregulowane w styczniu 2009 r., bez konieczności zapłaty odsetek. Zobowiązania w 2008 r. w części 15/00 zostały zaciągnięte do wysokości limitu wydatków. Przyczyną znacznego wzrostu zobowiązań w porównaniu do 2007 r., w tym zobowiązań wymagalnych było zmniejszone zasilenie w środki budŝetowe części 15/00. NIK zwraca uwagę, Ŝe w związku z niepełnym zasileniem części 15/00 część zobowiązań, która mogłaby być uregulowana ze środków budŝetu 2008 r., została sfinansowana z budŝetu 2009 r. Wydatki bieŝące jednostek budŝetowych NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia z punktu widzenia kryteriów legalności i celowości planowanie środków na wydatki bieŝące oraz z punktu widzenia kryteriów gospodarności i celowości ich wydatkowanie przez jednostki sądownictwa powszechnego, pomimo stwierdzenia w czterech skontrolowanych jednostkach nieprawidłowości, na łączną kwotę 426,4 tys. zł 28. W budŝecie części 15/00 (po zmianach) zaplanowano na wydatki bieŝące (w 4010-4750) kwotę 4 565 408,0 tys. zł. Zrealizowano wydatki w kwocie 27 Kwota zobowiązań po uwzględnieniu korekty sprawozdania zbiorczego Rb-28 z wykonania planu wydatków budŝetu państwa dokonanej w dniu 24 kwietnia 2009 r. 28 Nieprawidłowości stwierdzono w SA w Katowicach, SA w Lublinie, SR w Krośnie Odrzańskim i SR Lublinie. 20

4 412 790,0 tys. zł, tj. 96,7 % planu po zmianach oraz 106,8 % wydatków wykonanych w 2007 r., w tym: na wynagrodzenia wraz z pochodnymi 2 981 058,5 tys. zł (97,9 % planu po zmianach), na zakup towarów i usług 29 w kwocie 776 320,0 tys. zł (92,8 % planu po zmianach). Wzrost planowanych w 2008 r. wydatków bieŝących w odniesieniu do 2007 r. był spowodowany m.in. koniecznością sfinansowania wynagrodzeń dla dodatkowych etatów w sądownictwie. Przeciętne zatrudnienie w części 15/00 Sądy powszechne w roku 2008 r. wyniosło 49.954 etaty i było niŝsze od planowanego o 1.359 etatów, tj. o 2,6 %. W odniesieniu do 2007 r. zatrudnienie wzrosło o 1.002 etaty, tj. o 2,0 %. Jako przyczynę niepełnego wykorzystania przyznanych etatów wskazywano m.in. brak kandydatów o odpowiednich kwalifikacjach, długotrwałą (konkursową) procedurę zatrudniania urzędników sądowych, przewlekłą procedurę powoływania na stanowisko sędziego, a takŝe urlopy bezpłatne, wychowawcze i macierzyńskie pracowników. Łączne wydatki na wynagrodzenia (bez pochodnych) w części 15/00 wyniosły 2 690 643,6 tys. zł i stanowiły 99,3 % wielkości planowanej po zmianach. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (wraz z wypłatami dodatkowego wynagrodzenia rocznego) przypadające na jeden etat w 2008 r. wyniosło 4 488 zł i w porównaniu do roku ubiegłego było wyŝsze o 6,3 %. Dane o zatrudnieniu i wynagrodzeniach w 2008 r. przedstawiono w załączniku nr 3 do informacji. Średnie wynagrodzenie w części 15/00 w latach 2007-2008 prezentuje wykres 3. Wykres 3 5 000 4 500 4 000 3 500 wzłotych 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 2007 2008 rok 29 421-430, 434, 435, -436-440, 474, 475. 21

Średnie wynagrodzenie w części 15/00 według statusów zatrudnienia i ogółem w 2008 r. prezentuje wykres 4. Wykres 4 9000 8000 7000 6000 w złotych 5000 4000 3000 2000 1000 0 status zatrudnienia osoby nieobjęte mnoŝnikowymi systemami wynagrodzeń sądowi kuratorzy zawodowi asesorzy i aplikanci sądowi sędziowie nauczyciele i pedagodzy średnie wynagrodzenie w części 15/00 Z ustaleń we wszystkich skontrolowanych jednostkach sądownictwa powszechnego wynika, Ŝe w 2008 r. przy wypłacie wynagrodzeń przestrzegano obowiązku terminowego odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz na Fundusz Pracy, a takŝe wpłat na PFRON. Limit wydatków na wynagrodzenia nie został przekroczony. Wyniki kontroli wykazały, Ŝe osoba, której powierzono obowiązki głównej księgowej SR w Krośnie Odrzańskim była zatrudniona od lipca 2004 r. w Sądzie Okręgowym w Zielonej Górze, a tym samym w innej jednostce sektora finansów publicznych. Było to niezgodne z art. 45 ust. 1 ufp, w myśl którego głównym księgowym jednostki sektora finansów publicznych jest pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie prowadzenia rachunkowości jednostki. W latach 2006-2008 wydatki SR w Krośnie Odrzańskim na wynagrodzenie ww. osoby, która formalnie nie była pracownikiem tego Sądu wyniosło 231,8 tys. zł. Na zakup towarów i usług wydatkowano w 2008 r. kwotę 776 320,0 tys. zł, tj. 92,8 % planu po zmianach. Kontrolą objęto wydatki na kwotę 32 810,0 tys. zł, tj. 4,2 % wszystkich poniesionych wydatków na ten cel w części 15/00. Kontrola prawidłowości realizacji przez sądy apelacyjne i rejonowe ww. wydatków wykazała, Ŝe poza nielicznymi przypadkami dokonano ich na zasadach określonych w art. 35 ust. 3 ufp, tj. w sposób celowy i oszczędny 22

oraz z zachowaniem przepisów pzp. Wydatki realizowane były zgodnie z planem finansowym i w terminach wynikających z zawartych umów. Nieprawidłowości przy dokonywaniu wydatków NIK stwierdziła w SA: w Katowicach i w Lublinie oraz w SR w Lublinie. I tak, np.: SA w Katowicach zlecił w drodze porozumienia Gospodarstwu Pomocniczemu Zakład Produkcyjny przy Zakładzie Karnym w Rawiczu, zwanemu dalej GP, m.in. dostawę mebli gabinetowych oraz do sal wykładowych za kwotę 190,8 tys. zł. Dostarczone meble GP w Rawiczu zakupiło u innych wytwórców. Wyniki kontroli wykazały, Ŝe Sąd zapłacił GP w Rawiczu za dostawę mebli o 32,0 tys. zł więcej niŝ GP zapłaciło dostawcom mebli. W ocenie NIK, działanie Sądu było niecelowe, a poniesiony wydatek w ww. kwocie niegospodarny. w SA i w SR w Lublinie udzielano pracownikom po dniu 1 marca 2008 r., czyli po wejściu w Ŝycie 15 ust. 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 czerwca 2006 r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek budŝetowych, zakładów budŝetowych i gospodarstw pomocniczych oraz trybu postępowania przy przekształcaniu w inną formę organizacyjno-prawną 30 zaliczek na zakupy drobnych towarów i usług. Kwota udzielonych zaliczek przez SA w Lublinie wyniosła 30,9 tys. zł, a przez SR w Lublinie 92,2 tys. zł. W SA w Szczecinie stwierdzono, Ŝe w postępowaniu o zamówienie publiczne na sukcesywne wykonywanie usług remontowo-montaŝowych w 2008 r. o wartości 400,0 tys. zł przedmiot zamówienia został określony w sposób niezgodny z art. 31 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych. Sąd nie posiadał bowiem dokumentacji projektowej, za pomocą której zamawiający opisuje przedmiot zamówienia. Wydatki majątkowe NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia realizację przez dysponenta części 15/00 wydatków majątkowych. Wydatki majątkowe w 2008 r. wyniosły 426 080,4 tys. zł (91,2 % planu po zmianach, łącznie z wydatkami niewygasającymi w 2008 r. w wysokości 2 596,8 tys. zł), w tym na inwestycje budowlane ( 6050) wydatkowano łącznie 285 312,0 tys. zł. Na podkreślenie zasługuje wzrost wydatków na budownictwo inwestycyjne do poziomu 140,9 % wykonania wydatków 2007 r. W 2008 r. zrealizowano 30 Dz. U. Nr 116, poz. 783 ze zm. Przywołany przepis stanowi, Ŝe państwowe jednostki budŝetowe mogą udzielać zaliczek wyłącznie w zakresie określonym w odrębnych przepisach. Paragraf 15 ust. 4 został dodany przez 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 30 stycznia 2008 r. (Dz. U. Nr 23, poz. 135) zmieniającego niniejsze rozporządzenie z dniem 28 lutego 2008 r. 23

w pełni 40 spośród planowanych 45 zadań inwestycyjnych polegających na budowie, rozbudowie, modernizacji i adaptacji budynków, w efekcie czego uzyskano przyrost 37 403 m 2 powierzchni oraz zmodernizowano 6 996 m 2 istniejącej powierzchni bazy lokalowej jednostek sądownictwa. Realizacja trzech inwestycji nie została rozpoczęta w 2008 r. z uwagi na przedłuŝające się procedury przetargowe 31, natomiast w przypadku dwóch inwestycji nie zostały zakończone prace wykończeniowe 32. Badanie losowo wybranej próby 10 spośród 45 zaplanowanych do realizacji w 2008 r. zadań inwestycyjnych wykazało, Ŝe podstawą ujęcia inwestycji w planie wydatków były programy inwestycji opracowane zgodnie z wymogami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu finansowania inwestycji z budŝetu państwa 33. Inwestorzy posiadali równieŝ dokumenty stwierdzające prawo dysponowania nieruchomością. Brak nieprawidłowości oznacza, Ŝe wniosek skierowany po kontroli wykonania budŝetu w 2007 r. do SA w Warszawie o zamieszczanie w programie inwestycji oceny ekonomicznej efektywności inwestycji został zrealizowany. Na zakupy inwestycyjne ( 6060) w części 15/00 wydatkowano w 2008 r. łącznie 134 579,5 tys. zł (87,8 % planu po zmianach), w tym m.in. na zakupy informatyczne 63 959 tys. zł (47,5 % ogółu wydatków), a na zakup nieruchomości 26 098 tys. zł (19,4 % ogółu wydatków). W ramach zakupów informatycznych zakupiono m.in. 2.384 komputery stacjonarne, 680 komputerów przenośnych oraz 849 drukarek. Sfinansowano teŝ zakup czterech budynków, w tym dla sądów rejonowych w Słupsku i Wejherowie oraz sądów okręgowych w Warszawie i Szczecinie, a takŝe zakup nieruchomości gruntowej dla Sądu Rejonowego w Oświęcimiu. Szczegółowa kontrola ww. wydatków na łączną kwotę 25 808,6 tys. zł (6,1 % wydatków majątkowych ogółem w części 15/00) wykazała, Ŝe były one dokonywane na zasadach określonych w art. 35 ufp. Nie stwierdzono nieprawidłowości w wydatkowaniu środków jak i naruszeń przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych. Środki z budŝetu Unii Europejskiej NIK pozytywnie z zastrzeŝeniami ocenia realizację w części 15/00 wydatki na zadania współfinansowane ze środków UE. Z zaplanowanej na 2008 r. kwoty wydatków 31 32 33 Budowa budynków sądów rejonowych w Koninie i Ząbkowicach Śląskich oraz rozbudowa budynku Sądu Okręgowego i Rejonowego oraz Prokuratury Okręgowej i Rejonowej w Tarnowie. Budowa budynku Sądu Okręgowego w Katowicach oraz budynku Sądu Rejonowego i Prokuratury Rejonowej w Grójcu. Dz. U. Nr 120, poz. 831. 24

na finansowanie i współfinansowanie projektów ze środków UE w wysokości 2 449,0 tys. zł nie wydatkowano Ŝadnych środków. Środki zaplanowano na realizację dwóch projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). W ramach projektu Zwiększenie efektywności realizacji zadań przez jednostki wymiaru sprawiedliwości w części 15/00 zaplanowano środki na zadanie Implementacja międzynarodowych standardów wykonywania orzeczeń. Na skutek licznych uwag Instytucji Zarządzającej, wynikających z oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu, Ministerstwo Sprawiedliwości zrezygnowało z jego realizacji. W ramach projektu Ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w części 15/00 na 2008 r. zaplanowano środki na realizację zadania Rozwój sieci punktów obsługi interesantów w 30 sądach. W związku z koniecznością dokonania modyfikacji w budŝecie projektu, polegającej na zmianie źródła finansowania zakupu sprzętu komputerowego ze środków PO KL na środki budŝetu państwa, a takŝe podpisaniem umowy o dofinansowanie projektu dopiero we wrześniu 2008 r., jego realizację rozpoczęto z pięciomiesięcznym opóźnieniem w stosunku do harmonogramu. W ocenie NIK, niezrealizowanie w 2008 r. wydatków na realizację ww. zadań spowodowane było głównie niezachowaniem naleŝytej staranności przy sporządzaniu wniosków o dofinansowanie projektów. Wydatki w układzie zadaniowym Kontrola wykazała, Ŝe dysponent części 15/00, zgodnie z art. 124 pkt 9 ufp dołączył do projektu ustawy budŝetowej zestawienie obejmujące sześć zadań budŝetowych (część z nich w rozbiciu na podzadania) wraz z opisem celów, mierników wykonania oraz kosztów ich realizacji. Na realizację tych zadań zaplanowano wydatki w wysokości 5 365 849,0 tys. zł 34. W trakcie roku nie dokonywano korekt wydatków w układzie zadaniowym w związku ze zmianami planu wydatków w układzie tradycyjnym. W ocenie NIK, było to niezgodne z wytycznymi Ministra Finansów z 11 lutego 2008 r. 35, które wskazywały na konieczność uzyskania zgodności kwot wydatków pochodzących z budŝetu państwa w układzie tradycyjnym i zadaniowym. W celu zbadania stopnia osiągnięcia zaplanowanych na 2008 r. rezultatów, kontrolą objęto podzadanie nr 2.1. o nazwie Sprawność postępowań sądowych, którego celem było 34 35 Po korekcie w dniu 26 lutego 2008 r. w związku z pismem Ministra Finansów z dnia 11 lutego 2008 r. (SF-4/001/RAS/2008/36). Wytyczne w sprawie aktualizacji uzasadnienia do ustawy budŝetowej 2008 r. w części dotyczącej budŝetu zadaniowego, stanowiące załącznik nr 1 do pisma Ministra Finansów z dnia 11 lutego 2008 r. 25