Zespół ds. aktualizacji i uzupełnienia Strategii Rozwoju Nowego Sącza 2020 na posiedzeniu w dn. 29 października 2013 r. przyjął: Założenia metodologiczne aktualizacji i uzupełnienia Strategii Rozwoju Nowego Sącza 2020. 1. Ocena aktualności Strategii Rozwoju Nowego Sącza. Na wstępnym etapie aktualizacji Strategii Rozwoju Nowego Sącza należy przeprowadzić ocenę jej aktualności. Ocenę należy przeprowadzić przede wszystkim w odniesieniu do informacji zawartych w corocznych Raportach z realizacji Strategii. Badaniem należy objąć okres od 2009 do 2013 roku. Dodatkowych informacji dostarczy ocena aktualności strategicznej diagnozy SWOT, celów strategicznych i celów operacyjnych. Ocena ta powinna zostać przeprowadzona przy udziale komórek organizacyjnych UM, miejskich jednostek organizacyjnych i podmiotów zewnętrznych realizujących Strategię Rozwoju Nowego Sącza 2020, w formie oceny syntetycznej (aktualne/częściowo aktualne/nieaktualne) oraz opisowego uzasadnienia oceny. Wstępna ocena pokazuje, że zdecydowana większość celów jest aktualna, bądź częściowo aktualna, a kilka z celów wymaga integracji lub przeformułowania. Wydaje się, ze bez wyraźnego wskazania kierunków tych zmian nie jest możliwy prosty, techniczny model konsolidacji celów, bez konieczności powrotu do diagnozy stanu miasta oraz dyskusji o jego potencjałach, barierach rozwojowych, szansach i zagrożeniach. Zauważalny jest brak możliwości określenia priorytetów rozwojowych Miasta z uwagi na zbyt dużą liczbę celów operacyjnych, co może stać na przeszkodzie kompleksowemu rozwiązywania problemów. Cele wskazane w dotychczasowym dokumencie i poddawane ocenie wskazują na istotne elementy kształtujące jakość życia w mieście, ale nie do końca przesądzają o jego strategicznym rozwoju. Obecny czas wiąże się z nowymi wyzwaniami dla miasta, związanymi chociażby z nową Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego czy celami strategicznymi dla Subregionu Sadeckiego, techniczne uzupełnianie listy celów operacyjnych o niezbędne, które z tych wyzwań wynikają, mogą nie doprowadzi do kompleksowego dokumentu realizującego kierunki rozwojowe w mieście. Dokument powinien traktować cele i zadania nieco szerzej, niż tylko ustawowe działania samorządu. Potrzebny jest zaktualizowany, gruntownie przebudowany, zmodernizowany i odpowiadający zarówno na wyzwania, bariery rozwojowe, szanse i zagrożenia dla miasta dokument Strategii. 1
2. Przesłanki do aktualizacji strategii Obecnie obowiązujący dokument Strategia Rozwoju Nowego Sącza 2020 przyjęty został na wniosek Prezydenta Miasta Nowego Sącza uchwałą Rady Miasta Nowego Sącza w grudniu 2008 r. Śledząc wyniki procesu zarzadzania strategicznego w mieście należy zauważyć, że: 2 Znacząco zmienił się kontekst uwarunkowań gospodarczo społecznych, zarówno globalnie jak i lokalnie. Pojawiły się nowe wyzwania związane z ogólnoświatowym kryzysem oraz problemami na poziomie krajów europejskich. Pojawiły się nowe cele w ramach polityki rozwoju Unii Europejskiej, które zostały oparte na realizacji celów wskazanych w dokumencie Strategia Europa 2020, który zakłada, że rozwój gospodarczy UE powinien być: a. inteligentny (smart) czyli promować gospodarkę wiedzy oraz innowacji, b. zrównoważony (sustainable) czyli budować gospodarkę efektywnie wykorzystująca zasoby środowiska naturalnego, c. włączający (inclusive) czyli zapobiegać wykluczeniem społecznym różnego rodzaju, tak aby zapewniać wysoki poziom zatrudnienia, spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna całej Europy. Zakończył się praktycznie okres programowania funduszy strukturalnych 2007-2013, a prace nad nową perspektywą funduszy są w swojej zaawansowanej fazie. Jeśli chcemy wykorzystać szanse płynące zarówno z programów krajowych, jak i regionalnego musimy w naszym dokumencie rozwojowym uwzględnić nowa perspektywę finansową Unii Europejskiej oraz wytyczone cele rozwojowe na lata 2014-2020, co w konsekwencji oznacza, iż celem konsekwentnie realizowanym w ramach nowej perspektywy finansowej 2014-2020 powinno stać się oparcie rozwoju na innowacyjności, cyfryzacji i edukacji, przy jednoczesnym likwidowaniu istniejących barier rozwojowych, poprzez: Zwiększenie innowacyjności gospodarki, rozumianej szeroko jako innowacyjność różnych sektorów i dziedzin (w tym szkolnictwo wyższe, przemysły kreatywne, kultura, rozwiązania innowacyjne w przedsiębiorstwach, innowacyjność własna itp.). Zwiększanie wykorzystania technologii cyfrowych, poprzez stworzenie warunków dla rozwoju cyfryzacji z jednej strony jako wsparcia dla rozprzestrzeniania się innowacyjności i kreatywności; z drugiej zaś jako elementu sprzyjającego realizacji działań z zakresu włączenia społecznego, poprzez zapewnienie powszechnego dostępu do szerokopasmowego Internetu, upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych i zapewnienie odpowiedniej jakości treści i usług cyfrowych; Rozwój kapitału ludzkiego, stanowiącego podstawę do kreatywności i innowacyjności społeczeństwa (edukacja od najwcześniejszych lat, uczenie się przez całe życie umiejętności i reagowanie na potrzeby rynku pracy, aktywne starzenie się społeczeństwa);
3 Zwiększenie zewnętrznej i wewnętrznej dostępności transportowej. Dostępność transportowa powinna stać się czynnikiem wzmacniającym rozprzestrzenianie procesów rozwojowych, stwarzającym warunki dla lepszego wykorzystania kapitału ludzkiego. Znacząco zmieniło się podejście dotyczące programowania rozwoju w Polsce. W nowym podejściu do polityki rozwojowej odchodzi się od tzw. podejścia sektorowego na rzecz dokumentów, które stanowią odpowiedz na problemy rozwojowe. Kształtowanie polityki rozwoju wymaga przygotowania dokumentów, które będą odpowiadały potrzebom kompleksowo zarysowanej polityki rozwoju i będą opracowane według określonej struktury, obejmującej m. in. harmonogramy realizacji, wskaźniki realizacji oraz ramy finansowe. Pewna wskazówka co do roli, formy i zakresu treści strategii rozwoju mogą być (nie muszą, gdyż nie są to wytyczne dla przygotowania strategii lokalnych) zawarte w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju wytyczne dotyczące krajowych i regionalnych dokumentów programowania, szczególnie dla horyzontalnych (przekrojowych) strategii średniookresowych, obejmujących perspektywę 4-10 lat. Ponieważ ustawa nie wskazuje zakresu strategii lokalnych, ostatecznie zarówno przebieg procesu prac nad strategią, jak i jej zakres ukształtować mogą sami uczestnicy procesu, z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań, potrzeb i wyzwań. W nowym podejściu oczekuje się, że strategie rozwoju lokalnego będą traktowały rozwój szerzej, niż tylko ujęcie w ramach ustawowych kompetencji miasta. W ujęciu Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego Subregion Sądecki stanowi jeden z subregionalnych podmiotów adresowania polityki rozwoju, którego potencjał ekonomiczny ma wzrosnąć. Samorząd Województwa definiuje Subregion Sądecki jako funkcjonalny obszar integracji przestrzennej o znaczeniu regionalnym z węzłowym ośrodkiem monocentrycznym oraz dowiązanymi do niego strefami przyległymi Ze względu na swoje znaczenie obszary miejskie znajdują się w centrum zainteresowania zarówno polityki przestrzennej kraju, która jest określona w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030) jak i polityki regionalnej, która jest definiowana w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Dokumenty te zawierają ramy dla prowadzenia polityki rozwoju miast na poziomie krajowym i regionalnym oraz lokalnym. Przyjęta przez Rade Ministrów w lipcu 2010 r. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 (KSRR) wyraźnie dostrzega znaczenie rozwoju miast jako czynnika wzrostu. Wśród działań przewidzianych dla realizacji celów KSRR znalazło się wzmocnienie wymiaru miejskiego polityki regionalnej. W tym celu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego przygotowane zostały Założenia Polityki Miejskiej, które rozwijają i uzupełniają zapisy zarówno KSRR jak również KPZK. Dlatego w pracach nad Strategią Rozwoju Nowego Sącza należy uwzględnić obszar funkcjonalny Nowego Sącza. Powyższe przesłanki istotnie wpływają na konieczność zaktualizowania i uzupełnienia odpowiadającego na powyższe wyzwania dokumentu Strategii Rozwoju Nowego Sącza.
3. Kontekst uwarunkowań W dokumencie: Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski, który został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 27 kwietnia 2009 r. określono, czym jest zarządzanie strategiczne rozwojem. Według tego dokumentu zarządzanie strategiczne rozwojem to zespół działań zmierzających do efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich i środków materialnych, podejmowanych w skoordynowany sposób przez jednostki administracji publicznej różnych szczebli, we współpracy z przedstawicielami partnerów społecznogospodarczych oraz organizacji pozarządowych, w oparciu o zasadę partnerstwa, w celu osiągniecia wcześniej założonych celów. Strategia Rozwoju Nowego Sącza powinna być dokumentem określającym podstawowe kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego miasta w dłuższym okresie. Strategia powinna zakreślić: wizje Nowego Sącza w przyszłości - jego pożądany obraz, do którego zmierzamy, do urzeczywistnienia, którego mobilizujemy dostępne zasoby oraz stwarzamy dogodne warunki. Dla urzeczywistnienia tej wizji wytyczone muszą zostać cele strategiczne rozwoju Miasta, a ich uszczegółowieniem będą uzgodnione cele operacyjne. Wymiarem wdrożeniowym realizacji Strategii są programy rozwojowe - to tzw. średniookresowe plany wykonawcze, w których określa się priorytety oraz zadania wraz z określeniem sposobu ich finansowania oraz harmonogramem realizacji. Strategie rozwoju lokalnego, przygotowywane przez samorządy lokalne stanowią nie tylko element planowania i realizacji polityki rozwoju na szczeblu lokalnym. Współcześnie stanowią również istotny element szerszego systemu programowania rozwoju kraju, jako strategie ustanawiające na poziomie lokalnym cele rozwoju lokalnego. W systemie tym zachowywana jest spójność celów rozwojowych przez ustanowienie zależności miedzy tymi dokumentami, czego przejawem jest praktyka dostosowania zapisów strategii lokalnych w powyższym zakresie do celów rozwojowych, wyznaczonych w dokumentach strategicznych opracowywanych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. W ramach prac nad Strategią Rozwoju Nowego Sącza powinny zostać uwzględnione zarówno uwarunkowania zewnętrzne, czyli: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Europa 2020, Strategia Rozwoju Kraju 2020 Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo - przyjęta 25 września 2012 r. przez Radę Ministrów, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 przyjętą przez Radę Ministrów 13 lipca 2010 r., Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Raport Polska 2030. Prognozy Strategiczne, Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020, Strategia dla Rozwoju Polski Południowej w obszarze województw małopolskiego i śląskiego do roku 2020, jak i uwarunkowania wewnętrzne, związane głównie ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Nowego Sącza. 4
4. Struktura dokumentu Struktura dokumentu Strategia Rozwoju Nowego Sącza odpowiadać powinna logice procesu strategicznego i obejmować: - część wstępna: uwarunkowania procesu rozwoju Miasta Nowego Sącza oraz prezentacje głównych zasad, którymi samorząd kieruje się w procesie budowania strategii, obszary strategiczne, analiza strategiczna (analiza SWOT), - część główna (zasadnicza) Strategii, a więc: Wizje i misje, cele strategiczne, operacyjne oraz kluczowe projekty/zadania, - część wdrożeniowa: programy rozwojowe te, które wynikają z koncepcji strategii, sposób zarządzania wdrażaniem strategii (monitoring i wskazania do ewaluacji), wskazanie podmiotów odpowiedzialnych za proces, założenia systemu realizacji oraz ram finansowych. W części załącznikowej powinna znaleźć się diagnoza strategiczna Powyższa struktura ma na celu: Zapewnienie porównywalności dokumentów na różnych poziomach zarządzania rozwojem, Pokazanie, że struktura dokumentu odzwierciedla wszystkie elementy, które powinna zawierać strategia rozwoju. Struktura zostanie przygotowana w oparciu o dotychczasowe doświadczenia Urzędu, zalecenia ekspertów, wytyczne i podręczniki Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, m.in. wypracowane w ramach projektu: Strategicznie dla Rozwoju - projekt systemowy Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Główne definicje, wokół których powstawać powinna Strategia to: Wizja, która przedstawia pożądany obraz Nowego Sącza we wszystkich istotnych wymiarach jego rozwoju. Wizja odnosi się do głównych wyzwań stojących przed miastem. Misja, która opisuje zasady i wartości przyjmowane przez realizujących wizje rozwoju miasta oraz podstawowy sposób jej urzeczywistniania. Cele strategiczne, które wyznaczają długotrwały kierunek rozwoju miasta dla urzeczywistnienia jego wizji. Cele operacyjne, które stanowią wymiar realizacji celów strategicznych i są ich rozwinięciem. Programy obejmują projekty i zadania dla jednego lub kilku obszarów funkcjonowania miasta i służą realizacji celów pośrednich. Zadania, to kluczowe, kompleksowe koncepcje projektowe realizowane w ramach poszczególnych programów rozwojowych. 5
5. Założenia metodyczne Miasto Nowy Sącz powinno przystąpić do procesu aktualizacji Strategii na podstawie sformułowanych zasad, którymi winno kierować się w procesie planowania strategicznego. Główne z nich to: Długi horyzont czasowy strategii odnosić się powinien do realiów planowania długookresowego i wychodzić poza okres programowania funduszy strukturalnych. Pozwoli to na zaplanowanie interwencji nie tylko w oparciu o finansowanie z Unii Europejskiej, pozwoli też na jasny przekaz dla otoczenia, co do kierunków rozwoju miasta w kontekście planowanych działań. Szeroki zakres strategii - stosowanie szerokiego spojrzenia przy identyfikacji problemów rozwojowych oraz formułowaniu propozycji ich rozwiązania, uwzględniających nie tylko symptomy, ale także przyczyny zjawiska. Strategia nie powinna skupiać się jedynie na obszarach pozostających w ramach ustawowych kompetencji samorządu i nie tylko na obszarze administracyjnym miasta, ale również obszarze funkcjonalnym. Koncentracja na głównych obszarach problemowych, wskazanych obszarach strategicznych oraz głównych strefach miasta powiązanych funkcjonalnie, które wskazane są w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Nowego Sącza. Kompleksowość podejścia podejście do planu strategicznego wychodzące poza zakres kompetencji Miasta. Strategia powinna skupiać się na działaniach różnych podmiotów realizujących zadania w mieście oraz być skierowana do szerokiego grona odbiorców i reprezentantów różnych sektorów. Spójność z zewnętrznymi i wewnętrznymi dokumentami o charakterze strategicznym i planistycznym. Celowość w podejściu, charakteryzująca się niewielką ilością spójnych, kompleksowych i wzajemnie uzupełniających się celów. Elastyczność w podejściu zarówno do źródeł finansowania strategii jak i do podmiotów realizujących zadania strategiczne. Elastyczność również poprzez to, że zaproponowane programy będzie można realizować w zależności od możliwości budżetowych i priorytetów w zakresie rozwoju miasta oraz uwarunkowań prawnych. Podejście projektowe planowanie działań w formie zintegrowanej, w celu uzyskania synergii oraz zwiększonego efektu rozwojowego. Strategia musi być realna i partycypacyjna, czyli budowana przy udziale podmiotów lokalnych. W procesie budowania Strategii zaangażowani być powinni być przedstawiciele różnych środowisk tak, aby zapewnić udział tych środowisk w procesie poprawy warunków funkcjonowania w mieście. 6
III. Metodyka wraz z harmonogramem prac Koordynacja prac oraz ostateczny zapis i redakcja projektu Strategii Rozwoju Nowego Sącza została powierzona Zespołowi ds. aktualizacji i uzupełnienia Strategii Rozwoju 2020, przy wsparciu ekspertów zewnętrznych. Prace nad Strategią Rozwoju Nowego Sącza realizowane będą przy użyciu metody partycypacyjno- eksperckiej, z udziałem konsultacji społecznych Wypracowany projekt dokumentu zostanie poddany konsultacjom społecznym. Prace nad budowaniem Strategii rozpoczęto w październiku 2013 roku i przewiduje się, że potrwają do czerwca/ lipca 2014 roku. Podział prac na etapy i odpowiadające im terminy ujęto w poniższej tabeli: Harmonogram prac nad Strategią Rozwoju Nowego Sącza: I. Prace diagnostyczno-analityczne: listopad grudzień 2013 r. II. Konsultacje społeczne, w tym badanie ankietowe: listopad - styczeń 2014 r. III. Opracowanie zintegrowanej analizy SWOT dla Nowego Sącza: luty 2014 r. IV. Prace nad wizją i misją i ostateczne sformułowanie wizji i misji: luty 2014 r. V. Prace nad sformułowaniem celów strategicznych oraz określenie programów dla ich realizacji: marzec- kwiecień 2014 VI.. Konsultacje i końcowe prace redakcyjne: maj 2014 r. VII. Konferencja regionalna nt. szans rozwojowych Nowego Sącza: maj 2014 r. VIII. Opracowanie wersji ostatecznej projektu Strategii Rozwoju Nowego Sącza czerwiec/lipiec 2014 r. Opracowanie: Zespół ds. aktualizacji i uzupełnienia Strategii Rozwoju Nowego Sącza 2020+ 7