Etapy rozwojowe dziecka w wieku 0-6 lat Anna Szczepaniak, Magda Winiarska-Smoczyńska Warszawa, 29 września 2017 r.
Zachowania ludzkie podlegają pewnym stałym prawom, podobnie jak struktura fizyczna. Ciało dziecka rozwija się według określonego wzorca i to samo dzieje się z jego psychiką.
Uproszczony schemat Ważniejsza jest cykliczność etapów, niż wiek w jakim się pojawiają.
Noworodek Nigdy w całym życiu człowieka (wyłączając okres płodowy) nie następuje większy rozwój w tak krótkim czasie. -poziom fizjologiczny ( oddech, praca serca, napięcie mięśniowe WYWIAD: (pytania) Stan dziecka (napięcie mięśniowe, sen, karmienie, dolegliwości układowe, płacz, atmosfera w domu) wspomnienia mamy z pierwszego okresu,
16 tygodni Skok w sprawnościach motorycznych i werbalnych; Istota społeczna; Reaguje na zachowania innych ludzi: gaworzy, cmoka, głośno się śmieje Uświadamianie sobie obecności matki tam na zewnątrz - (5 miesięcy obecność matki niczym latarnia oświetlająca drogę) Ostrożny stosunek do odrębności
12 miesięcy Okres ogromnych osiągnięć (np. motorycznych); Zachowania społeczne (lubi wymienność ról, naśladuje proste gesty); Próby wyodrębniania się symboliczne oddzielenie nauka chodzenia
15 miesięcy Okres biegania, tłuczenia i ciskania; Relacja dwustronna się zmniejsza, na rzecz jednostronnej; Rosną zdolności językowe Zmienność nastrojów, ale krótkotrwała reakcja
18 miesięcy Opozycja- NIE! Jedyny liczący się wymiar czasu to TERAZ Relacje nastawione na branie Niedojrzałość motoryczna, językowa i emocjonalna (jeśli chcesz by do ciebie przyszło zwab je, ale nie wołaj) Dziecko w pełni uświadamia sobie to, że jego matka istnieje poza nim. Konfrontacja niesie ze sobą: rozczarowanie, złość i smutek
2 lata Większa sprawność motoryczna; Lepsza mowa; Zwiększona zdolność odraczania i tolerancji niewygody; Ciekawość względem innych ludzi - nowy wymiar w stosunkach z innymi ludźmi
2,5 roku Zachowanie dziecka w naturalny, nieuchronny sposób jest dokładnie przeciwstawne w stosunku do pożądanego. To moment krańcowej nierównowagi. Upór, trudno się przystosować, ustąpić, odroczyć. Wszystko musi być zawsze na swoim miejscu (miejscu, które one uznają za właściwe). Codzienne czynności domowe muszą przebiegać w określonych sekwencjach. Wiek intensywnego rozwoju emocjonalnego. Wiek skrajnych przeciwieństw ( zrobię nie zrobię, pójdę nie pójdę) Trwa utwierdzanie w przekonaniu, że może być odrębnym Ja.
Dziecięcy kodeks
3 lata Stan większej równowagi wewnętrznej; Dziecko nabyło wstępnie poczucie oddzielenia i odrębnej tożsamości Ciekawość relacji z innymi dziećmi Słownik i sprawność językowa wzrastają (uwielbia nowe słowa) Lepsza sprawność fizyczna Pomóż, mógłbyś, zgadnij - motywują je do podejmowania pożądanych działań;
3,5 roku Duża niepewność i zaburzenia koordynacji (w rozmaitych obszarach aktywności) - duża motoryka potykanie, przewracanie się, lęk wysokości - mała motoryka drżące linię, trzęsące dłonie - problemy dot. języka np.. jąkanie Problemy dot. oczu i uszu (przejściowe lub utrzymujące się zezowanie, albo skargi, że nie widzi bądź nie słyszy) Silna potrzeba rozładowywania emocji mruganie powiekami, obgryzanie paznokci, dłubanie w nosie, tiki twarzy, masturbacja czy ssanie palca Kłopoty w stosunkach z innymi ludźmi (dziecko wyraża poczucie braku bezpieczeństwa częstym płaczem, pojękiwaniem i ciągłymi pytaniami: Kochasz mnie?, albo pretensją Nie kochasz mnie Wymagania: Nie patrz, nie mów, nie śmiej się! Emocjonalne skrajności nieśmiały zuchwały WYOBRAŹNIA
4 lata Nie do opanowania pod względem: ruchowym, emocjonalnym Słownik czterolatka szokuje Opór, upór - testowanie rzeczywistości Wyobraźnia wyimaginowani przyjaciele, granica pomiędzy fikcja a rzeczywistością jest bardzo cienka Rywalizuje Potrzeba autonomii
????? Proces separacji - indywiduacji
4,5 roku Stara się rozdzielać wyobrażenia od rzeczywistości Duża ciekawość, tendencja do prowadzenia dyskusji (interesują są szczegółami i lubią gdy im się absorbujące ich rzeczy unaocznia) Potrzeba realizmu (trudne pytania) Lepsza samokontrola, więcej trudności werbalizują Lepsza sprawność motoryczna i grafomotoryczna Zainteresowanie literami i cyframi Okres kompensowania opóźnień oraz silnego rozwoju intelektualnego
5 lat Wiek mądrości Okres stabilności i dobrego przystosowania; Spokojne, przyjacielskie; Matka stanowi centrum świata
6 lat Gwałtowne emocje, rozdzierany przez skrajności; Siła egocentryzmu;(matka schodzi na drugi plan, cokolwiek jednak przebiega nie tak jest winą matki a wiele rzeczy przebiega nie tak, bo dużo wymagają); Reaguje na innych negatywnie; Upór, opór; Duża aktywność, energia i ciekawość wiek ekspansji; Trudności decyzyjne bo pragną wszystkiego; Trudno im z krytyką potrzebują pochwał, źle znoszą frustrację; MOJE bardzo ważne, TWOJE - mało się liczy (mogą zdarzyć się kradzieże); Czas dużego natężenia leków.
Każdy wiek ma swoje lęki
Lęki 2 lata lęki natury słuchowej (nagłe, głośne dźwięki), wizualne, przestrzenne, związane z ludźmi, deszcz, wiatr, zwierzęta (dzikie). 5 lat - niewiele lęków, przeważnie wizualne, konkretne obawy związane z upadkiem, ciemność, obawa że matka nie wróci do domu. 3 lata - lęki wizualne - starzy, pomarszczeni ludzie, maski, ciemność, zwierzęta, wieczorne wyjścia rodziców. 6 lat - duże natężenie, lęki słuchowe (dzwonek do drzwi, czyjś sposób mówienia), obawy przed światem nadprzyrodzonym, lęki że ktoś chowa się pod łóżkiem; lęki przestrzenne- obawa przed zgubieniem się, obawa przed żywiołami, przed ciemnością, lek przed agresją, śmiercią, krwi. 4 lata - lęki słuchowe, ciemność, dzikie zwierzęta, wyjście matki szczególnie wieczorem.
Lęki 8-9 lat Mniej lęków i nie tak intensywne Lepsza umiejętność oceny sytuacji Obawy mają swoje uzasadnienie - dotyczą własnych zdolności i możliwości porażki, szczególnie w szkole. 10 lat Lęk przed ciemnością i dużymi pomieszczeniami Lęk przed ogniem, przed przestępcą
Rozładowywanie napięć emocjonalnych
Rozładowywanie napięć emocjonalnych 1 rok - intensywne ssanie kciuka, kołysanie przed snem, kręceni główką, trzęsienie łóżkiem, walenie głową, dotykanie genitaliów, płacz 18 miesięcy szczytowe natężenie ssania, przesuwanie mebli, kołysanie, wyciąganie rzeczy z szaf, napady wściekłości, darcie tapet i książek. 2 lata kołysanie, ssanie, turlanie głową, wiele żądań przed snem, rozbieranie się, wyciąga wszystko z szaf; 2,5 lat nagłe ataki, gryzie, bije, kopie, elementy masturbacji, kołysanie, walenie głową, płacz, napady złości; 3 lata spacerowanie po domu nocą, ssanie kciuka, gryzienie ubrań; 3,5 lat wzmożenie: ssanie kciuka, plucie, jąkanie, dłubanie w nosie, obgryzanie paznokci, drżenie rąk, potykanie się, płaczliwość; 4 lata pobudzenie motoryczne, ucieka, kopie, pluje, obgryza paznokcie, dłubie w nosie, robi miny, werbalnie puszy się, przechwala, używa brzydkich słów, lęki, koszmary senne, potrzeba oddania moczu w chwilach podniecenia emocjonalnego, ból brzucha a nawet wymioty w momencie stresu
Rozładowywanie napięć emocjonalnych 5 lat niezbyt wiele przejawów emocjonalnego napięcia, ręka przy twarzy, dłubanie w nosie, obgryzanie paznokci, mruganie oczami, potrząsanie głową, chrząkanie, pokasływanie, pokazywanie języka, jąkanie; 6 lat ogólny niepokój, niezdarność, kopie nogi od stołu, siedzi na samym brzegu krzesła, napady wściekłości, dziecko robi miny, naśladuje innych, ciężko oddycha, obgryza paznokcie, pokazuje język, jąkanie, wyrywanie pojedynczych włosów;
Rozwój psychoseksualny
Rozwój psychoseksulany To nieprawda, że dziecko jest aseksualne a jego zainteresowania sferą seksualną to efekt złych wpływów. Wczesne dzieciństwo (wiek przedszkolny) to czas, w którym przed dzieckiem stoi wiele zadań rozwojowych ważnych dla jego przyszłej erotyki ale także dla innych aspektów życia.
Trzy rodzaje masturbacji dziecięcej: 1. Masturbacja podejmowana w celu osiągnięcia przyjemności ( u podłoża leży dążenie do dostarczenia sobie przez dziecko doznań, których źródłem jest stymulacja obszarów erogennych); 2. Masturbacja eksperymentalna ( u jej podstaw leży motywacja poznawcza połączona z motywacją seksualną); 3. Masturbacja instrumentalna ( spełnia rolę zachowania sygnalizującego istnienie problemu, z którym dziecko nie potrafi sobie poradzić).
Rozwój psychoseksualny dzieci Zachowania seksualne dziecka są jednym z elementów jego codziennej aktywności i mogą pełnić różnorodne funkcje: - poznawcze ( zdobywani wiedzy o różnicach płciowych
Dziękujemy za uwagę anna.szczepaniak@fdds.pl magda.winiarska-smoczynska@fdds.pl