NOWA SZKOŁA PONADPODSTAWOWA. CO MUSISZ WIEDZIEĆ. Język angielski. Nowości w podstawie programowej. Podstawa programowa Struktura szkoły, która ulega zmianie od września 2019 to nowa podstawa programowa, która jest dla nauczycieli kluczowa w efektywnym nauczaniu. Dla przypomnienia rozporządzenie w sprawie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego dla czteroletniego liceum ogólnokształcącego, pięcioletniego technikum oraz dwuletniej branżowej szkoły II stopnia zostało podpisane 30 stycznia 2018 r. przez Minister Edukacji Narodowej Annę Zalewską. Według rozporządzenia nowa podstawa programowa dla szkół ponadpodstawowych zacznie obowiązywać od roku szkolnego 2019/2020 w klasie pierwszej: 4-letniego liceum ogólnokształcącego; 5-letniego technikum; 2-letniej branżowej szkoły II stopnia. Jakie zmiany dotyczyć będą nauczycieli języka angielskiego i uczniów uczących się tego języka? Po pierwsze, każdy uczeń liceum ogólnokształcącego oraz technikum obowiązkowo uczyć się będzie dwóch języków obcych: pierwszego języka obcego obowiązkowo kontynuowanego po szkole podstawowej w minimalnym wymiarze 3 godziny tygodniowo przez cztery lata w liceach ogólnokształcących (2/2/2/3/3 w technikum pięcioletnim) oraz drugiego wybranego języka obcego w wymiarze min. 2 godziny tygodniowo przez cztery lata w liceum ogólnokształcącym (2/2/2/1/1 w technikum pięcioletnim). W odpowiedzi na sytuacje wynikające z rozpoczynania lub kontynuowania nauki języka obcego stworzono kilka wariantów podstawy programowej: III.1.P etap trzeci kontynuacja pierwszego języka obcego w zakresie podstawowym, III.1.R etap trzeci kontynuacja pierwszego języka obcego w zakresie rozszerzonym, III.DJ etap trzeci kontynuacja pierwszego lub drugiego języka obcego w oddziałach dwujęzycznych, III.2.0 etap trzeci nauka drugiego języka obcego od podstaw, III.2. etap trzeci kontynuacja drugiego języka obcego.
W większości szkół nauczyciele angliści prowadzić będą zajęcia według wariantów podstawy III.1.P. lub III.1.R. Zmiany dotyczące treści nauczania i wymagań szczegółowych dotyczą w dużej mierze podwyższonego poziomu docelowego dla III etapu edukacyjnego. Dla wariantu III.1.P. poziom docelowy to B1+/B2, natomiast dla wariantu III.1.R poziom B2+/C1. Podanie dwóch wartości jest celowe, ponieważ pierwszy poziom odnosi się do umiejętności receptywnych, inaczej mówiąc rozumienia treści (czytanych przez ucznia lub słuchanych), drugi natomiast do umiejętności produktywnych, czyli pisania, mówienia i interakcji. Z tych zmian w poziomach wynikają zmiany w wymaganiach szczegółowych. Jakie zakresy tematyczne dotyczyć obejmuje nowa podstawa programowa? W nowej podstawie programowej zmieniono nie tylko nazewnictwo, ale również liczbę obowiązujących zakresów tematycznych, co prawda zmiana ilości tematów nie dotyczy wariantów III.1.P. i III.1.R. Uczniowie realizujący podstawę programową w wariantach dotyczących pierwszego języka obcego będą realizowali treści z zakresu 14 obszarów tematycznych: człowiek, miejsce zamieszkania, edukacja, praca życie prywatne, żywienie, zakupy i usługi, podróżowanie i turystyka, kultura, sport, zdrowie, nauka i technika, świat przyrody, życie społeczne. W obu wariantach podstawy brakuje zakresu tematycznego elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego języka oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu międzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej. Czy uczniowie nie będą realizowali tematu wiedza o krajach obszaru nauczanego języka? Wiedza o krajach obszaru nauczanego języka oraz o kraju ojczystym w nowej podstawie programowej realizowana jest nie jako temat, ale jako umiejętność.
Uczeń posiada: podstawową wiedzę o krajach, społeczeństwach i kulturach społeczności, które posługują się danym językiem obcym, oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu lokalnego, europejskiego i globalnego; świadomość związku pomiędzy kulturą własną i obcą oraz wrażliwość międzykulturową. Nowości w wymaganiach szczegółowych Jeśli chodzi o większość zapisów w nowej podstawie programowej, ich treści nie zmieniły się znacząco, odzwierciedlając zaledwie podniesienie poziomu językowego, np. w wariancie III.1.P., który stanowi odpowiednik wcześniejszego wariantu IV.P., poziom trudności w zakresie rozumienia wypowiedzi pisemnych zamieniono z prostego na o umiarkowanym poziomie złożoności. Natomiast jeśli chodzi o w miarę rozwinięty zasób struktur leksykalno-gramatycznych, staje się on teraz dość bogatym zasobem. Jednakże, w zapisach rozporządzenia pojawia się również nowość odnosząca się do zaktualizowanego Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego (nawiązanie, do którego stanowiło podstawę opracowanie docelowych poziomów językowych, którymi powinien posługiwać się uczeń na zakończenie III etapu edukacyjnego). Tą wspomnianą nowością jest mediacja językowa, czyli przetwarzanie ustne i pisemne w obrębie języka obcego, jak i transferu językowego języka ojczystego. Zapis podstawy stanowi o tym, że: Uczeń przetwarza prosty tekst ustnie lub pisemnie: przekazuje w języku obcym nowożytnym lub polskim informacje sformułowane w tym języku obcym; przekazuje w języku obcym nowożytnym informacje sformułowane w języku polskim. Co w praktyce oznacza, że przetwarzanie w nowej podstawie programowej zostało sklasyfikowane jako jedno z głównych działań językowych, obok rozumienia, tworzenia i reagowania. W nomenklaturze autorów ESOKJ cztery rodzaje działań językowy, odrębne od znanych nam wcześniej czterech sprawności, to: działania receptywne, działania produktywne, działania interakcyjne, działania mediacyjne. Nowe są również warunki i sposoby realizacji podstawy programowej, odnoszące się do wszystkich języków, jako że podstawa sama w sobie jest jedna dla wszystkich nauczanych w szkołach ponadpodstawowych języków obcych nowożytnych.
Do najważniejszych, zmienionych warunków należą: kontynuacja nauki pierwszego języka obcego, kształcenie uczniów w grupach o zbliżonym poziomie biegłości językowej, odpowiednio wyposażona sala, używanie języka obcego jako języka komunikacji podczas zajęć, wykorzystywanie autentycznych materiałów źródłowych (zdjęć, filmów, tekstów), bieżąca formalna i nieformalna diagnoza, samoocena własnej pracy uczniów, stosowanie technik uczenia się. Czy zmienia się coś jeszcze? Niezmienny jest nadrzędny cel kształcenia językowego, jakim jest komunikacja zarówno ustna, jak i pisemna, jednak w nowej podstawie programowej jest położony na nią o wiele większy nacisk. Komunikacja jest jedną z najważniejszych umiejętności, zdobywanych przez ucznia liceum i technikum. W preambule rozporządzenia czytamy, że: Umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie, jak i w piśmie, to podstawowa umiejętność społeczna, której podstawą jest znajomość norm językowych oraz tworzenie podstaw porozumienia się w różnych sytuacjach komunikacyjnych. Do tego rozporządzenie stawia w dużej mierze nacisk na rozwijanie u uczniów, nie tyle samej umiejętności komunikacyjnej, co wszystkich pozostałych kompetencji kluczowych zwanych też Life Skills. Do podkreślanych umiejętności należą: krytyczne i logiczne myślenie, oraz czytanie ze zrozumieniem kreatywność i innowacyjność w rozwiązywaniu problemów współpraca, umiejętność kooperacji i prezentacji swoich opinii sprawne i krytyczne posługiwanie się narzędziami TIK posługiwanie się źródłami i samodzielne uczenie się. Co więcej, uczeń powinien dążyć do osiągania coraz wyższego stopnia precyzji w wyrażaniu myśli, a także coraz wyższego stopnia poprawności językowej, a kształcenie językowe powinno być wspierane od najwcześniejszego etapu edukacyjnego przez kształcenie w zakresie pozostałych przedmiotów oraz umiejętności ogólnych. Z tego wnioskując, język obcy nie jest celem samym w sobie, a powinien być: narzędziem do realizacji uczniowskich celów komunikacyjnych, a nauczanie powinno stwarzać sytuacje edukacyjne sprzyjające poznawaniu i rozwijaniu przez uczniów własnych zainteresowań oraz pasji; narzędziem służącym rozwijaniu świadomości znaczenia języków obcych w różnych dziedzinach życia społecznego, w tym w pracy, również w odniesieniu do własnej ścieżki kariery zawodowej. Karolina Kępska
Źródła: Rozporządzenie MEN z 30 stycznia 2018 w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum i szkoły branżowej II stopnia, zał. nr 1 (https://men.gov.pl/wp-content/ uploads/2018/01/zalacznik-nr-1.pdf) Europejski System Opisu Kształcenia Językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie (2003) Warszawa: Wydawnictwa Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, str. 24