Innowacje w zakresie sprzedaży sklepowej

dr hab. R. Baran, prof. SGH Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Zarządzania i Finansów, Katedra Rynku, Marketingu i Jakości Innowacje w zakresie sprzedaży sklepowej Wstęp Innowacje mogą być wprowadzane w różnych sferach działalności przedsiębiorstw, w tym mogą być związane z kształtowaniem różnych instrumentów marketingu. W przypadku kształtowania dystrybucji produktów (dóbr i usług) innowacje mogą dotyczyć logistyki, struktury kanałów dystrybucji, form sprzedaży detalicznej, rozwiązań stosowanych w punktach sprzedaży detalicznej itp. Wśród form sprzedaży detalicznej wyróżnia się sprzedaż sklepową i sprzedaż pozasklepową. Sprzedaż sklepowa jest realizowana za pomocą różnych rodzajów sklepów, takich jak hipermarkety, supermarkety, sklepy dyskontowe, domy towarowe, domy handlowe itp. Sprzedaż pozasklepowa obejmuje wszelkie formy sprzedaży realizowane poza lokalami sklepowymi, w tym sprzedaż za pomocą internetu, telefonu, automatów sprzedażowych, sprzedaż obwoźną, sprzedaż obnośną itp. W tym kontekście warto zauważyć, że sprzedaż za pomocą internetu jest traktowana jako sprzedaż pozasklepowa, gdyż odbywa się poza lokalami sklepowymi, nawet jeśli używa się określenia sklepy internetowe. Przedmiotem artykułu są innowacje w zakresie sprzedaży sklepowej. Innowacje te polegają na wprowadzaniu nowych rozwiązań w zakresie sprzedaży realizowanej w lokalach sklepowych. Innowacje w zakresie sprzedaży sklepowej są tu rozumiane stosunkowo szeroko, gdyż dotyczą wszelkich środków oddziaływania na nabywców, które mogą być wykorzystane w lokalu sklepowym. Celem artykułu jest dokonanie klasyfikacji innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej oraz zidentyfikowanie podstawowych czynników sprzyjających wprowadzaniu innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. Identyfikacja tych czynników wymaga scharakteryzowania uwarunkowań wprowadzania wspomnianych innowacji. Artykuł składa się z dwóch części. Pierwsza z nich dotyczy rodzajów innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. W drugiej części są rozpatrywane uwarunkowania wprowadzania wspomnianych innowacji. W części tej uwaga została skoncentrowana na czynnikach, które sprzyjają wprowadzaniu innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. Rodzaje innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej Rodzaje innowacji w handlu można wyszczególniać według różnych kryteriów. Można je podzielić na przykład na wyraźnie dostrzegane przez klientów i słabo dostrzegane przez klientów oraz na wyraźnie dostrzegane przez sieć handlową i słabo dostrzegane przez sieć handlową 1. Ograniczając uwagę do sprzedaży sklepowej, innowacje można podzielić na przykład w zależności od tego, czy dotyczą rodzaju (formatu) sklepu, czy dotyczą tylko zmiany sposobu działania w ramach stosowanych rodzajów sklepów. Innowacje polegające na wprowadzeniu nowego rodzaju sklepów pojawiają się stosunkowo rzadko. W tym kontekście już wiele lat temu rozwinięto kilka koncepcji wyjaśniających zmiany dotyczące rodzajów sklepów, takich jak np. koncepcja koła detalu (która przedstawia proces powstawania, rozwoju i schyłku poszczególnych rodzajów sklepów) i koncepcja akordeonu (która pokazuje, że w kolejnych okresach po dominacji rodzaju sklepów o uniwersalnym asortymencie, zaczynał dominować rodzaj sklepów o wyspecjalizowanym asortymencie, potem dominował kolejny rodzaj sklepów o uniwersalnym asortymencie, 1 T. Domański, Strategie marketingowe dużych sieci handlowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź, 2001, s. 28-29. Logistyka 1140

a następnie kolejny rodzaj sklepów o wyspecjalizowanym asortymencie itd.) 2. Do tych koncepcji można dodać też koncepcję cyklu życia poszczególnych rodzajów sklepów, pokazującą w jakiej fazie cyklu życia znajdują się poszczególne rodzaje sklepów. Wyszczególnione wyżej koncepcje wskazują wyraźnie, że w zakresie sprzedaży sklepowej dochodzi co jakiś czas do istotnych innowacji, które są związane z wprowadzaniem nowych rodzajów sklepów, które następnie rozpowszechniają się na rynku. W kontekście innowacji dotyczących form sprzedaży można rozpatrywać nie tylko pojawianie się nowych rodzajów sklepów, ale także tworzenie nowych rodzajów zgrupowań sklepów, takich jak np. centra handlowe. Większość współczesnych innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej jest tylko zmianą sposobu działania w ramach stosowanych rodzajów sklepów. Innowacje te, w zależności od czynnika, za pomocą którego oddziałuje się na nabywców, można podzielić przede wszystkim na innowacje dotyczące: asortymentu oferowanych dóbr i usług, sposobów płatności, metod obsługi klientów, oznaczania produktów, aranżacji powierzchni sklepowej, lokalizacji sklepów, narzędzi komunikacji marketingowej stosowanych w lokalach sklepowych. Innowacje w zakresie asortymentu oferowanych dóbr i usług mogą polegać np. na rozszerzeniu oferty sklepu (lub sieci sklepów) o produkty wcześniej nie sprzedawane w tym sklepie (lub sieci sklepów), np. wprowadzenie sprzedaży książek w wielkopowierzchniowych sklepach samoobsługowych oferujących głównie produkty częstego zakupu. Dodawanie kolejnych usług dodatkowych też jest taką innowacją. W ten sposób od dawana są wprowadzane innowacje np. w hipermarketach, co powoduje, że wspomniany rodzaj sklepów mocno ewoluował na przestrzeni wielu lat 3. W ostatnich latach wprowadzane są innowacje w zakresie sposobów płatności. Polegają one między innymi na wprowadzaniu kas samoobsługowych, a także na stosowaniu kart, w tym kart płatniczych wprowadzanych na rynek we współpracy z instytucjami finansowymi. W zakresie metod obsługi klientów można wprowadzać zmiany dotyczące rodzaju metod obsługi oraz dotyczące modyfikowania tych metod lub łączenia ich ze sobą. Wprowadzona przed wielu laty samoobsługa jest metodą obsługi, która nadal się upowszechnia. Jednak pojawiają się też innowacje, które nie zmieniają zasadniczego charakteru stosowanej w sklepie metody obsługi. Na przykład w niektórych księgarniach samoobsługowych jest możliwość skorzystania z informacji udostępnianych nabywcom przez pracownika, wyszukującego produkty za pomocą komputera. W tym przypadku innowacja usprawnia obsługę klienta, choć sprzedaż nadal opiera się przede wszystkim na samoobsłudze. Innowacje dotyczące oznaczania produktów, o których mowa w kontekście sprzedaży sklepowej, polegają na wprowadzaniu takich oznaczeń na produktach, które mogą ułatwić proces dystrybucji produktów. Do tego typu innowacji można zaliczyć na przykład wprowadzenie kodów kreskowych, a następnie technologii RFID (ang. radio-frequency identification) polegającej na automatycznej identyfikacji produktów za pomocą fal radiowych. Warto zwrócić uwagę, że kody kreskowe i technologia RFID mają duże znaczenie w logistyce. Na przykład, wśród korzyści wynikających ze stosowania technologii RFID wiele ma związek z wykorzystaniem jej w logistyce 4. Stosowanie kodów kreskowych i technologii RFID w lokalach sklepowych ma jednak również wpływ na poziom obsługi konsumentów. Na przykład, wykorzystanie każdej z tych technologii przyspiesza proces obsługi konsumentów. Technologia RFID sprzyja także stworzeniu im lepszego dostępu do produktów, gdyż jej stosowanie zmniejsza obawy o to, że zostaną ukradzione. Innowacje w zakresie aranżacji powierzchni sklepowej dotyczą ustawienia regałów sklepowych, kolorystyki, ustawienia produktów na półkach sklepowych, zagospodarowania okien wystawowych, a także 2 J. Reynolds, E. Howard, Ch. Cuthbertson, L. Hristov, Perspectives on retail format innovation: relating theory and practice, International Journal of Retail & Distribution Management, vol. 35, Issue 8, page 647-660, 2007. 3 T. Domański, Strategie marketingowe, op. cit., s. 26-28. 4 S. Kumar, M.J. Anselmo, K.J. Berndt, Transforming the Retail Industry: Potential and Challenges with RFID Technology, Transportation Journal, vol. 48, Issue 4, page 61-71, 2009. Logistyka 1141

wykorzystania muzyki i zapachów w punktach sprzedaży. Część tych zmian, zwłaszcza dotyczących układu produktów na półkach sklepowych, może być dokonywana we współpracy z producentami. Lokalizacja sklepów też może być modyfikowana. Tego rodzaju innowacje mogą dotyczyć tworzenia nowych sklepów, a nie sklepów już istniejących. W zakresie narzędzi komunikacji marketingowej, stosowanych w punktach sprzedaży detalicznej trzeba wspomnieć przede wszystkim o różnego rodzaju programach lojalnościowych wykorzystujących zbieranie punktów za każdy zakup, wprowadzanie narzędzi elektronicznych do przestrzeni sklepów itp. Wśród wspomnianych narzędzi elektronicznych służących komunikacji z konsumentami są na przykład różnego rodzaju ekrany wyświetlające reklamy. Czynniki sprzyjające wprowadzaniu innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej Przed określeniem czynników, które sprzyjają wprowadzaniu innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej warto odpowiedzieć na pytanie, po co te innowacje są wprowadzane. Podstawową przyczyną wprowadzania innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej jest chęć osiągnięcia dodatkowych korzyści przez przedsiębiorstwo. Często innowacje te służą poprawie pozycji rynkowej przedsiębiorstwa. Poprawa ta może wynikać między innymi z obniżania kosztów prowadzenia działalności lub z wyróżnienia się przedsiębiorstwa wśród konkurentów. Obniżeniu kosztów sprzyja wiele innowacji wprowadzanych w punktach sprzedaży detalicznej. Na przykład wprowadzenie czytników kodów kreskowych w sklepach umożliwia m.in. ograniczenie kosztów związanych z zarządzaniem zapasami produktów. Wprowadzenie technologii RFID umożliwia dodatkowo m.in. ograniczenie strat związanych z kradzieżą produktów oferowanych w sklepach. Z kolei, wprowadzenie kas samoobsługowych w sklepach ma sprzyjać m.in. redukowaniu kosztów związanych z pracą kasjerów. Wyróżnianie się przedsiębiorstwa wśród konkurentów przynosi korzyści przedsiębiorstwu, jeśli pozwala na lepsze dopasowanie sposobu działania przedsiębiorstwa do oczekiwań klientów. Może wówczas służyć pozyskaniu nowych lub utrzymaniu dotychczasowych klientów. Wyróżnienie się może być związane ze stworzeniem nowego rodzaju sklepów, rozszerzeniem lub pogłębieniem asortymentu oferowanych produktów, wprowadzeniem zmian w wystroju wnętrz sklepowych, stworzeniem nowego rodzaju sposobów płatności itp. Uwarunkowania wprowadzania innowacji można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne wobec przedsiębiorstwa. Wśród czynników wewnętrznych, wpływających na wprowadzanie innowacji przez przedsiębiorstwa, różni autorzy wskazują odmienne, a czasem tylko inaczej nazywane, czynniki. Można wśród nich wyszczególnić m.in. 5 : stosowanie orientacji rynkowej przez przedsiębiorstwo, zdolność do przewidzenia zmian w otoczeniu i do reagowania na te zmiany, posiadane zasoby ludzkie (na przykład wprowadzaniu innowacji sprzyja posiadanie pracowników i menedżerów otwartych na nowości, skłonnych do wykorzystania nowych idei dla doskonalenia procesów realizowanych w przedsiębiorstwie), posiadane zasoby finansowe, wielkość przedsiębiorstwa, długość działania (wiek) przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa handlu detalicznego różnią się między sobą wspomnianymi wyżej czynnikami, co oznacza, że w różnym stopniu są one zdolne do wprowadzania innowacji. W niniejszym artykule uwaga jest skoncentrowana przede wszystkim na tym, czy wspomniane wyżej czynniki wewnętrzne mają istotne znaczenie przy prowadzaniu innowacji przez przedsiębiorstwa handlu detalicznego, a zwłaszcza przy wprowadzaniu innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. W przypadku przedsiębiorstw handlu detalicznego duże znaczenie przy wprowadzaniu innowacji przypisuje się skoncentrowaniu uwagi na klientach 6. Orientacja rynkowa jest więc jednym z bardziej istotnych czynników o charakterze 5 E. Pantano, Innovation drivers in retail industry, International Journal of Information Management, vol. 34, Issue 3, page 344-350, 2014. 6 A. Sorescu, R.T. Frambach, J. Singh, A. Rangaswamy, Ch. Bridges, Innovations in Retail Business Models, Journal of Retailing, vol. 87S, Issue 1, page S3-S16, 2011. 1142 Logistyka

wewnętrznym, które wpływają na zdolność i skłonność przedsiębiorstwa do wprowadzania innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. Wprowadzanie drobnych innowacji, w tym innowacji związanych ze zmianą asortymentu, wystrojem wnętrz lokali sklepowych, a także nieco większych innowacji związanych z uruchamianiem nowych rodzajów sklepów czy wprowadzaniem nowych urządzeń w sklepach, wymaga zaangażowania pewnych środków finansowych oraz zdolności analizowania i przewidywania zmian w otoczeniu, otwartości na nowe idee itp. Czynniki wewnętrzne wskazują przede wszystkim na to, które przedsiębiorstwa będą wprowadzały innowacje, a które będą tylko naśladowały innowatorów lub będą opierać się wprowadzaniu innowacji. Niewątpliwie, duże przedsiębiorstwa handlu detalicznego, dysponujące znacznymi zasobami finansowymi i zainteresowane walką o jak najlepszą pozycję na rynku, dość często wprowadzają innowacje w zakresie sprzedaży sklepowej. Drobne innowacje są jednak dostępne także dla mniejszych przedsiębiorstw handlu detalicznego. Oprócz czynników wewnętrznych, w literaturze wskazuje się wiele czynników zewnętrznych wobec przedsiębiorstwa, które wpływają na możliwości wprowadzania innowacji w handlu detalicznym. Czynniki zewnętrzne stwarzają ograniczenia dla rozwoju przedsiębiorstwa albo sprzyjają jego rozwojowi. Zachodzi wiele zmian w otoczeniu przedsiębiorstw handlu detalicznego, na które odpowiedzią są innowacje w zakresie sprzedaży detalicznej. Wyzwania skłaniające przedsiębiorstwa handlu detalicznego do wprowadzania innowacji są wskazywane m.in. po stronie 7 : konsumentów (np. starzenie się społeczeństw krajów rozwiniętych gospodarczo, zmiany stylu życia związane z wykorzystaniem technologii informacyjnych), konkurencji (np. wzrost znaczenia marek własnych sieci handlowych), dostawców (np. dążenie przez producentów do integracji pionowej, eliminowanie pośredników), prawa (np. wprowadzanie regulacji dotyczących ochrony środowiska naturalnego), technologii (np. rozwój technologii umożliwiających handel elektroniczny, w tym handel za pomocą urządzeń mobilnych, rozwój serwisów społecznościowych, rozwój technologii RFID). W literaturze wskazuje się, że obecnie szczególnie dużą rolę przy wprowadzaniu innowacji przez przedsiębiorstwa handlu detalicznego odgrywają czynniki zewnętrzne 8. Wśród czynników sprzyjających wprowadzaniu innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej warto zwrócić obecnie uwagę przede wszystkim na rozwój technologii, w tym zwłaszcza technologii informacyjno-komunikacyjnych, zmiany zachowań nabywców związane z korzystaniem z tych technologii, a także wysoką intensywność konkurencji. Pojawianie się ograniczeń wynikających z otoczenia może skłaniać przedsiębiorstwo do poszukiwania rozwiązań pozwalających je przezwyciężyć. Na przykład przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż w lokalach sklepowych natrafiają na ograniczenia wynikające z rozwoju handlu elektronicznego. Sytuacja, w której coraz więcej klientów jest skłonnych rezygnować z zakupu w lokalach sklepowych na rzecz zakupu w sklepach internetowych, skłania niektóre przedsiębiorstwa handlu detalicznego do poszukiwania rozwiązań, które przyciągnęłyby klientów do lokali sklepowych. Obecnie wprowadzanie nowych rozwiązań w zakresie sprzedaży sklepowej jest związane w znacznej mierze z próbami zwiększania atrakcyjności tej sprzedaży w sytuacji rozwoju handlu elektronicznego. Rozwój handlu elektronicznego jest związany m.in. z wprowadzeniem innowacji w postaci stworzenia tzw. sklepów internetowych, które, jak już wspomniano, są zaliczane do sprzedaży pozasklepowej, gdyż dotyczą sprzedaży poza lokalami sklepowymi. Innowacją było też stworzenie tzw. sklepów wirtualnych. Sklep wirtualny może być zlokalizowany w określonym punkcie miasta, np. na ścianie budynku, na której na ekranach są przedstawione półki sklepowe. Sklepy wirtualne też trudno uznać za formę sprzedaży sklepowej, gdyż nabywca nie musi wchodzić do lokalu sklepowego, tylko za pomocą np. smartfonu przesyła do sklepu internetowego kod odpowiadający określonemu produktowi znalezionemu na ekranie. Następnie 7 W. Reinartz, B. Dellaert, M. Krafft, V. Kumar, R. Varadarajan, Retailing Innovations in a Globalizing Retail Market Environment, Journal of Retailing, vol. 87S, Issue 1, page S53-S66, 2011. 8 E. Pantano, Innovation drivers, op. cit. Logistyka 1143

sklep internetowy dostarcza nabywcy produkt. Różne formy wirtualizacji produktów, umożliwiające zobaczenie zamawianego produktu, wpływają na akceptację zakupów dokonywanych elektronicznie 9. Innowacje w postaci sklepów internetowych i sklepów wirtualnych przyczyniają się do zwiększania odsetka zakupów, które są dokonywane za pomocą sprzedaży pozasklepowej. Przedsiębiorstwa handlu detalicznego, opierające dotychczas działalność na prowadzeniu sklepów stacjonarnych (tzn. mieszczących się w lokalach, do których wchodzą nabywcy), chcąc bronić się przed spadkiem wielkości sprzedaży muszą albo starać się uatrakcyjnić sprzedaż realizowaną w lokalach sklepowych, albo starać się rozwijać dodatkowo sprzedaż realizowaną za pomocą sklepów internetowych. Obecnie wiele przedsiębiorstw handlu detalicznego stara się łączyć sprzedaż sklepową i handel elektroniczny, by nie tracić klientów, którzy ograniczają zakupy w lokalach sklepowych na rzecz zakupów dokonywanych drogą elektroniczną. Takie narzędzia, jak na przykład karty płatnicze wydawane przez przedsiębiorstwa handlu detalicznego we współpracy z instytucjami finansowymi, czy karty lojalnościowe pozwalające na zdobywanie punktów za dokonywane zakupy, mogą być wykorzystywane zarówno przy sprzedaży produktów w lokalach sklepowych, jak i przy sprzedaży w sklepach internetowych. Podsumowanie Wśród innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej można wyszczególnić wprowadzanie nowych rodzajów sklepów oraz innowacje związane z wprowadzaniem nowych sposobów działania w ramach stosowanych rodzajów sklepów. Innowacje należące do drugiego z wymienionych rodzajów można klasyfikować w zależności od czynnika, za pomocą którego oddziałuje się na nabywców. Można je podzielić przede wszystkim na innowacje dotyczące: asortymentu oferowanych dóbr i usług, sposobów płatności, metod obsługi klientów, oznaczania produktów, aranżacji powierzchni sklepowej, lokalizacji sklepów, narzędzi komunikacji marketingowej stosowanych w lokalach sklepowych. Wprowadzaniu innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej sprzyja występowanie kilku czynników o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym wobec przedsiębiorstwa handlu detalicznego. Istotne są takie czynniki wewnętrzne, jak np.: oparcie swojej działalności na orientacji rynkowej, docenianie przez kierownictwo przedsiębiorstwa korzyści wynikających z wprowadzania innowacyjnych rozwiązań, posiadanie dużych zasobów finansowych. Jednak czynniki wewnętrzne, jakkolwiek bardzo istotne, nie są obecnie głównym motorem rozwoju innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. Czynnikami, które obecnie najbardziej sprzyjają tworzeniu i wprowadzaniu innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej, są przede wszystkim rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych, zmiany zachowań nabywców związane z korzystaniem z tych technologii, a także intensywna konkurencja. Rozwój technologii sprawia, że wiele innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej jest możliwych do wprowadzenia. Z kolei, zmiany zachowań nabywców są związane w znacznej mierze ze wzrostem akceptacji ze strony nabywców dla nowoczesnych rozwiązań stosowanych w lokalach sklepowych. Natomiast intensywna konkurencja sprzyja poszukiwaniu innowacyjnych rozwiązań w zakresie sprzedaży sklepowej. Wzrost znaczenia handlu elektronicznego sprawia, że wprowadzanie innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej staje się coraz bardziej potrzebne przedsiębiorstwom handlu detalicznego opierającym swoją działalność na prowadzeniu sklepów stacjonarnych, by mogły utrzymać pozycję konkurencyjną na rynku. Wprowadzanie innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej ułatwia konkurowanie zarówno z przedsiębiorstwami prowadzącymi działalność w ramach handlu elektronicznego, jak i z przedsiębiorstwami prowadzącymi sklepy stacjonarne. Podsumowując, wspomniane czynniki zewnętrzne sprawiają, że innowacje w zakresie sprzedaży sklepowej stają się potrzebne i możliwe do wprowadzenia. Natomiast czynniki wewnętrzne wpływają przede wszystkim na to, które z przedsiębiorstw wprowadzają wspomniane innowacje, a które ich nie wprowadzają. Od strony teoriopoznawczej, w dalszych badaniach można starać się określić, jakie są możliwości obrony pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw za pomocą wprowadzania innowacji w zakresie sprzedaży 9 E. Pantano, G. Laria, Innovation in Retail Process: From Consumers Experience to Immersive Store Design, Journal of Technology Management & Innovation, vol. 7, Issue 3, page 194-205, 2012. 1144 Logistyka

sklepowej, a także dokładniej określić, na czym polegają powiązania między innowacjami w zakresie sprzedaży sklepowej i pozasklepowej. Za pomocą badań empirycznych można starać się określić, jak w Polsce wygląda sytuacja pod względem wprowadzania innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. W tym kontekście, w ramach badań dotyczących działających w Polsce przedsiębiorstw handlu detalicznego, można starać się ocenić między innymi: jaki jest stopień upowszechnienia się poszczególnych innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej, czy istnieją istotne różnice między różnymi rodzajami przedsiębiorstw handlu detalicznego, dotyczące zakresu innowacji wprowadzanych w zakresie sprzedaży sklepowej, jakie korzyści i zagrożenia, zdaniem menedżerów pracujących w przedsiębiorstwach handlu detalicznego, są związane z wprowadzaniem innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej, jakie czynniki są uważane w przedsiębiorstwach handlu detalicznego za najbardziej sprzyjające, a jakie za najbardziej utrudniające wprowadzanie innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. Streszczenie Artykuł dotyczy problematyki innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. Innowacje te polegają na wprowadzaniu nowych rozwiązań w zakresie sprzedaży realizowanej w lokalach sklepowych, na przykład na wprowadzaniu nowych rodzajów sklepów. Nowe rozwiązania dotyczą też na przykład: asortymentu, sposobów dokonywania płatności, komunikacji marketingowej wewnątrz sklepów. Nowoczesne technologie są podstawą wielu z tych innowacji. Artykuł składa się z dwóch części. Pierwsza część dotyczy rodzajów innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. Druga część dotyczy podstawowych czynników sprzyjających wprowadzaniu innowacji w zakresie sprzedaży sklepowej. Innovations in the shops Abstract The article presents the innovations in the shops. These innovations consist in introducing new solutions in the shops, for example an introduction of new formats of shops. The innovative solutions concern also for example: the assortment, the ways of payment, the marketing communications inside the shops. The modern technologies form the basis of a lot of these innovations. Article consists of two parts. First part concerns the kinds of innovations in the shops. Second part concerns the basic factors favourable for the introducing the innovations in the shops. Literatura [1]. Domański T., Strategie marketingowe dużych sieci handlowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź, 2001. [2]. Kumar S., Anselmo M.J., Berndt K.J., Transforming the Retail Industry: Potential and Challenges with RFID Technology, Transportation Journal, vol. 48, Issue 4, page 61-71, 2009. [3]. Pantano E., Innovation drivers in retail industry, International Journal of Information Management, vol. 34, Issue 3, page 344-350, 2014. [4]. Pantano E., Laria G., Innovation in Retail Process: From Consumers Experience to Immersive Store Design, Journal of Technology Management & Innovation, vol. 7, Issue 3, page 194-205, 2012. [5]. Reinartz W., Dellaert B., Krafft M., Kumar V., Varadarajan R., Retailing Innovations in a Globalizing Retail Market Environment, Journal of Retailing, vol. 87S, Issue 1, page S53-S66, 2011. [6]. Reynolds J., Howard E., Cuthbertson Ch., Hristov L., Perspectives on retail format innovation: relating theory and practice, International Journal of Retail & Distribution Management, vol. 35, Issue 8, page 647-660, 2007. [7]. Sorescu A., Frambach R.T., Singh J., Rangaswamy A., Bridges Ch., Innovations in Retail Business Models, Journal of Retailing, vol. 87S, Issue 1, page S3-S16, 2011. Logistyka 1145