Geometria stanowisk pracy siedzącej, stanowiska do pracy z komputerem.

Geometria stanowisk pracy siedzącej, stanowiska do pracy z komputerem. Prowadząca: dr Wiesława Horst Rys.1 Schemat stanowiska komputerowego. 1

1. Protokół zgodności pomierzonych parametrów z wymaganiami minimalnymi zawartymi w Dz. U. 1998 Nr 148, poz. 973 1.1 Stanowisko pracy. Celem doświadczenia są pomiary antropometryczne pracownika wykonującego pracę na stanowisku obsługi komputera. 1.2 Ocena konstrukcji elementów wyposażenia badanego stanowiska pracy. Protokół wykazał szereg niezgodności z Dziennikiem Ustaw Nr 148 poz.973. Dodatkowo należy wymienić brak pewnych elementów wyposażenia podnóżek, o czym mówi wspomniany dokument. Pozostałe elementy pod względem swej konstrukcji nie spełniają niezbędnych wymogów. Monitor - nie posiada obowiązkowego filtra, nie ma warstwy antyobiciowej. brak regulacji wysokości położenia, obserwujemy odbicia światła i olśnienie. Klawiatura brudna, a znaki na niej są nieczytelne. Siedzisko brak pięciopodporowej podstawy z kółkami jezdnymi, brak podłokietników, brak wszystkich możliwych regulacji, nie ma możliwości obrotu wokół własnej osi Stół brak regulacji wysokości położenia blatu, blat niematowy 1.3 Ocena relacji przestrzennych na badanym stanowisku pracy biurowej. Ocena ta wypadła znacznie lepiej. Przyczyną tego jest nieobecność kilku elementów na stanowisku ( brak monitora z tyłu, brak uchwytu na dokumenty). Pozostałe zauważone niezgodności to: - na stanowisku pracy jest niedostatecznie oświetlone, - blaty stołów nie są matowe - przestrzeń pracy jest zatłoczona - brak oświetlenia miejscowego doświetlającego - w pomieszczeniu jest gorąco i duszno 1.4 Korekta ergonomiczna siedziska na badanym stanowisku pracy. Populacja korzystających z siedziska: - dwie kobiety: wzrost 160cm - mężczyzna: wzrost 185cm Korekty dokonano za pomocą programu sieciowego wprowadzając pomierzone parametry siedziska i stanowiska pracy oraz parametry osoby badanej. Wynik programu wskazał siedem wyraźnych uciążliwości i możliwości ich redukcji: 2

A. Ograniczyć potencjalną możliwość wytężania wzroku przez: - zredukowanie odblasku na monitorze, - zwiększenie odległości monitora, B. Ograniczyć potencjalne naprężenie karku przez: ulokowanie monitora naprzeciw pracownika. C. Ograniczyć obciążenie górnej części pleców po przez wprowadzenie podparcia przedramion (podłokietników) D. Ograniczenie obciążenia lędźwiowych partii kręgosłupa przez zmniejszenie wysokości oparcia. E. Ograniczenie obciążenia pośladków przez zwiększenie kąta w stawie kolanowym (na kąt otwarty) F. Ograniczenie obciążenia nadgarstków przez: - obniżenie klawiatury - zmniejszenie kąta jej nachylenia - obniżenie położenia myszy - zmniejszenie jej kąta nachylenia - zwiększenie wysokości klawiatury i myszy przy nadgarstku (podniesienie elementów) G. Ograniczenie obciążenia ramion przez zwiększenie rozstawu podłokietników, nie może być wyeliminowane, gdyż krzesło nie posiada podłokietników. Bazując na dotychczasowych badaniach, stwierdzono, że tak zorganizowane stanowisko pracy przynosi pracownikowi wiele dyskomfortu. By zminimalizować ryzyko pracy dla operatora należy zastosować się do poniższych wytycznych; Krzesło - przeprojektować krzesło, by móc wprowadzić podłokietniki - zmniejszyć wysokość oparcia do 23cm - zwiększyć wysokość siedziska do 45cm - zwiększyć rozstaw podłokietników do 49cm - zwiększyć ich wysokość do 28cm Mysz i klawiatura - edukować wysokość położenia myszy i klawiatury do 72 cm - zredukować odległość klawiatury i myszy do 37 cm - zwiększyć wysokość nadgarstkową klawiatury i myszy do 3 cm Monitor - zmniejszyć kąt odchylenia monitora do zera - zwiększyć dystans do 48cm - ustawić w pozycji 90 w stosunku do źródła światła - zmienić położenie źródła światła lub przestrzeń pracy, by operator nie musiał patrzeć na odbicie światła - zainstalować źródło światła po skosie w stosunku do przestrzeni pracy - przestrzegać wytycznych odnośnie usytuowania stanowiska względem okien zainstalować żaluzje w oknach 3

2. Wprowadzenie. Typowymi przykładami pracy wykonywanej w pozycji siedzącej są: - praca operatorów, montażystów oraz praca - biurowa, w tym coraz częściej praca związana z obsługą komputerów. Podczas pracy pozycja siedząca jest często przedkładana nad inne pozycje ciała. Ogranicza ona aktywność ruchową pracownika, zapewnia natomiast stabilne podparcie ciała. Stwarza więc większy komfort oraz zwiększa precyzję manipulacji. Powoduje to, że podczas pracy siedzącej obciążenie wysiłkiem fizycznym dynamicznym jest niewielkie, pojawiają się natomiast uciążliwości typowe dla obciążenia statycznego i monotypowego. I tak, na przykład, podczas obsługi komputerów występują następujące czynniki, które decydują o uciążliwości pracy: - obciążenie narządu wzroku (zmęczenie wzroku) - obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego, - stres psychologiczny. Uciążliwości pracy, związane z nadmiernym obciążeniem wzroku i układu mięśniowo szkieletowego, mogą być zmniejszone, a nawet wyeliminowane, poprzez zapewnienie ergonomicznego stanowiska pracy, właściwą organizacją pracy oraz zapoznanie pracowników z występującymi na tych stanowiskach pracy czynnikami uciążliwymi i skutkami ich oddziaływania, a także sposobami zapobiegania. Wiąże się to z wyposażeniem stanowiska w sprzęt komputerowy o odpowiednich parametrach, w odpowiedni stół i siedzisko oraz, w pewnych przypadkach, w podnóżek, wspornik nadgarstkowy, filtr ochronny i uchwyt na dokument. W parametrach struktury przestrzennej stanowisk pracy z komputerami powinno się uwzględniać wymiary antropometryczne charakterystyczne dla 5. centyla kobiet (wymiary minimalne) oraz 95. centyla mężczyzn (wymiary maksymalne), czyli obejmujące 90% dorosłej populacji. Poza rozwiązaniem problemu struktury stanowiska pracy z komputerem i jego wyposażenia niezbędne jest zapewnienie odpowiednich warunków środowiska pracy. Dotyczy to przede wszystkim zapewnienia odpowiedniego oświetlenia i warunków mikroklimatycznych oraz zmniejszenia ekspozycji na promieniowanie i pola elektromagnetyczne. Istotne znaczenie ma również właściwa organizacja pracy. Szczególnie ważnym jej elementem jest odpowiednie zaplanowanie przerw w pracy. Nie powinny się one ograniczać do przerwy śniadaniowej, podczas której pracownicy jedzą posiłek, nadal pozostając w pozycji siedzącej. Zalecane są przerwy, na przykład, co jedną lub dwie godziny, trwające około 10 minut, w zależności od intensywności wykonywanej pracy. Przerwy te powinny być przeznaczone na aktywny odpoczynek, polegający na zmianie pozycji ciała, wykonaniu kilku ćwiczeń rozluźniających, czy spacer. Niezmiernie ważne są tzw. mikropauzy. Są to bardzo krótkie, często niezauważalne przerwy, w czasie których dochodzi do rozluźnienia napiętych mięśni. W trakcie takich przerw pracownik powinien mieć możliwość oparcia pleców i przedramion na oparciu oraz podłokietniku krzesła. 3. Obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego podczas pracy w pozycji siedzącej. Obciążenie układu mięśniowo-mięśniowego podczas pracy w pozycji siedzącej jest związane z równoczesnym występowaniem kilku czynników. Najistotniejsze z nich to: obciążenie mięśni utrzymujących ciało w pozycji siedzącej. Jest to zazwyczaj długo utrzymywane obciążenie typu statycznego (wysiłek statyczny), dotyczące mięśni stabilizujących kręgosłup, charakterystyczne dla każdego rodzaju pracy siedzącej, a także wynikające ze specyfiki pracy operatorów monitorów ekranowych obciążenie innych grup mięśni, a mianowicie: 4

- obciążenie statyczne mięśni obręczy barkowej i przedramion, niezbędne do utrzymania kończyny górnej w pozycji umożliwiającej obsługą klawiatury, - obciążenie statyczne mięśni karku utrzymującego głowę w pozycji umożliwiającej obserwację dokumentu, klawiatury lub ekranu są jednostronne obciążenie mięśni bezpośrednio wykonujących czynność roboczą (mięśni rąk wystukujących tysiące znaków w ciągu zmiany roboczej). Są to obciążenia w wymiarze bezwzględnym nieznacznego stopnia, ale w stosunku do możliwości drobnych mięśni rąk stanowią znaczne obciążenie. Ponadto są to ruchy identyczne i powtarzane z dużą częstotliwością (praca monotypowa), nadmierne ciśnienie w dyskach między kręgowych, wynikające z obciążenia kręgosłupa podczas długo utrzymywanej pozycji siedzącej. Długotrwałe jednostronne obciążenie mięśni jest przyczyną zmęczenia mięśniowego oraz wielu dolegliwości bólowych. Dolegliwości tego typu, występujące u pracowników wykonujących prace w pozycji siedzącej, są zlokalizowane głównie w okolicy szyi, obręczy barkowej, pleców (odcinka lędźwiowego) i rąk. Dolegliwości bólowe szyi i barków są związane głównie z obciążeniem mięśni utrzymujących głową w pozycji, która umożliwia naprzemienną obserwacją monitora, dokumentu i klawiatury, oraz mięśni obręczy barkowej, utrzymujących ramię w pozycji umożliwiającej obsługą klawiatury. Potęgowane są one dodatkowo brakiem podłokietnika lub nieprawidłowym, wysokim ustawieniem klawiatury. Istotną przyczyną bólów dolnego odcinka kręgosłupa jest brak podparcia pod plecy. 3.1 Wpływ warunków pracy na obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego. Jest sprawą oczywistą, że nieodpowiednie warunki pracy odgrywają istotną, a nawet decydującą rolą w patomechanizmie dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego. Ponadto, zapewnienie prawidłowych, materialnych i organizacyjnych, warunków pracy jest jednym z najprostszych środków zapobiegania problemom zdrowotnym pracowników. Wyniki badań potwierdzają, że poprawa materialnych warunków pracy, a więc wymiana krzeseł i opraw oświetleniowych czy prawidłowe ustawienie elementów stanowiska pracy, wpływa na zmniejszenie obciążenia mięśni podczas pracy. W rezultacie maleje liczba skarg operatorów monitorów ekranowych na dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego. Typowe stanowisko pracy operatora monitorów ekranowych składa się z wielu elementów, które tworzą wyposażenie: - zasadnicze (stół, krzesło, monitor, klawiatura), - dodatkowe (np. uchwyt na dokumenty, podnóżek). Istnieje ogólna zasada, że wszystkie te elementy powinny mieć jak najwięcej możliwości regulacji wysokości, kątów pochylenia i wzajemnego położenia. Umożliwia to właściwe ich dostosowanie do indywidualnych potrzeb operatora i wyklucza cząstko stosowaną praktyką dostosowywania się operatora do stanowiska. 5

4. Podstawowe wymagania dotyczące wyposażenia stanowiska pracy z komputerem. 4.1. Wyposażenie podstawowe. Poniżej przedstawiono wymagania, jakie powinien spełniać sprzęt komputerowy. Wymagania te należy uwzględniać przy doborze wyposażenia komputerowego. Monitor Monitor powinien być wyposażony w następujące regulacje: pochylenia (do tyłu do 20º, do przodu do 5º), obrotu wokół własnej osi pionowej (o 360º) oraz wysokości położenia (zakres regulacji przynajmniej 15 cm). Regulacje te pozwalają użytkownikowi na takie ustawienie monitora, które wyeliminuje odblaski na ekranie oraz zapewni prawidłową pozycją głowy podczas obserwacji ekranu. Wielkość ekranu i znaków na ekranie oraz rozdzielczość ekranu powinny zapewniać łatwe rozpoznawanie znaków przy dowolnej odległości obserwacji z zakresu 450 750 mm. Znaki na ekranie powinny byk ostre i dobrze czytelne, a odległość pomiędzy znakami i poszczególnymi liniami tekstu powinna zapewniać łatwe czytanie (bez nachodzenia na siebie znaków czy zbytniego ich oddalenia). Obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia, drgania czy płynięcia. Zalecane są matowe obudowy monitora, pokryte odpowiednią warstwą antyodbiciową. Jeśli to tylko możliwe, ekran powinien mieć pozytywową polarność, gdyż jasny ekran zapewnia lepszą adaptacją do otoczenia, w którym zwykliśmy pracować (nie ma częstych zmian adaptacji oka do jasności i ciemności). Klawiatura Klawiatura powinna być oddzielnym elementem zestawu komputerowego (oddzielona od monitora), przynajmniej z dwoma pozycjami regulacji pochylenia (0º 25º) tak, aby użytkownik mógł znaleźć wygodną pozycją rąk, nie powodującą obciążenia dłoni czy ramion. W obu przypadkach ustawienia pochylenia klawiatury, pionowa odległość pomiędzy drugim rządem klawiszy (tzn. z klawiszami A, S...) a podstawą klawiatury nie powinna przekraczać 30 mm. Klawisze oraz obudowa klawiatury nie mogą mieć ostro zakończonych krawędzi i narożników. Symbole na klawiszach powinny być łatwo zrozumiałe i jednoznaczne. Przestrzeń na blacie stołu przed klawiaturą powinna być na tyle duża (100 150 mm), aby zapewniała podparcie dłoni i nadgarstków. Stół Wymiary stołu powinny być takie, aby pod blatem było wystarczająco dużo miejsca na nogi. Przestrzeń pracy powinna być tak duża, aby zapewniała łatwe rozmieszczenie monitora, klawiatury, myszy, dokumentów i innych elementów wyposażenia stanowiska. Minimalne zalecane wymiary stołu to: szerokość blatu - 75 cm, głębokość blatu: pod klawiaturą - 30 cm, pod monitor - 45 cm. Głębokość stołu z jednym blatem powinna wynosić co najmniej 80 cm. Wysokość stołu determinuje przyjmowaną pozycją siedzącą. Ważne jest, aby była ona ustalona ze wzglądu na konieczność zapewnienia: naturalnego położenia ramion podczas pracy oraz na zapewnienie odpowiedniej przestrzeni na nogi pod blatem. Dlatego zaleca się stół o regulowanej wysokości oraz oddzielne blaty pod klawiaturą i pod monitor. Regulacja stołu powinna zapewniać ustawienie wysokości blatu pod klawiaturą w zakresie 60 75 cm, natomiast pod monitor 70 95 cm. W przypadku stołu o nieregulowanej wysokości, zalecana wysokość blatu powinna wynosić 70 72 cm. Przednia krawędź blatu stołu powinna być łagodnie kształtowana (zaokrąglona). 6

Siedzisko Siedzisko powinno być stabilne (5-ramienna podstawa). Ma umożliwiać użytkownikowi przyjmowanie wygodnej pozycji podczas wykonywania różnych zadań. Wysokość płyty siedziska powinna być regulowana. Minimalny zakres regulacji wysokości płyty siedziska wynosi 40 50 cm. Mechanizm regulacji wysokości płyty siedziska powinien być tak usytuowany i skonstruowany, aby można było wykonywać regulacje w pozycji siedzącej. Oparcie powinno mieć regulacją wysokości (0 20 cm pomiędzy dolną krawędzią oparcia a płytą siedziska) i pochylenia (5º do przodu, 24º do tyłu). Zaleca się, aby regulacje pochylenia oparcia i płyty siedziska były ze sobą zsynchronizowane. Siedzisko i oparcie powinny mieć odpowiednie ukształtowanie, uwzględniające naturalne wygięcie kręgosłupa (części lędźwiowej) i odcinka udowego kończyny dolnej. Zalecane jest, aby siedzisko wyposażone było w podłokietniki. 4.2. Wyposażenie dodatkowe. Nr Uchwyt na dokument W celu ograniczenia częstych ruchów głowy oraz częstych zmian akomodacji oka, stanowisko wyposaża się w uchwyt na dokumenty. Najkorzystniej jest, gdy dokument znajduje się na tej samej wysokości oraz w takiej samej odległości od oka co ekran monitora. Innym dobrym rozwiązaniem jest usytuowanie dokumentu na wprost operatora, pomiędzy ekranem monitora i klawiaturą. Podnóżek Podnóżek jest istotnym elementem wyposażenia stanowiska, zwłaszcza dla osób niskich. Jest on niezbędny na stanowiska ze stołem o nieregulowanej wysokości blatu. Wspornik nadgarstkowy Zapewnienie podparcia rąk i nadgarstka pozwala zapobiegać nadmiernemu obciążeniu statycznemu mięśni ramion i pleców oraz nadmiernemu odwodzeniu nadgarstków podczas obsługi klawiatury. WSZYSTKIE WYMIENIONE PRZEZE MNIE ELEMENTY UMIESZCZONE ZOSTAŁY ZBIORCZO W TABELI PONIŻEJ. Cecha antropometryczna Pomierzona wielkoś ć cechy [mm] Parametr obiektu technicznego Pomierzona wielkoś ć cechy [mm] Ocena dopasow a-nia [mm] Ocena zgodności MONITOR 1. płaszczyzna widzenia, w dół kąt obserwacji ok. 20-50 kąt pochylenia ekranu 82-110 0 [20 do tył,5 do prz.] 2. Pole widzenia obrót ekranu wokół własnej osi ± 30 0 [±60 ] 3. Siedzeniowa wysokość oczna 4. zasięg przedni ręki, min. 400 770 wysokość położenia ekranu 1200-430 0 [max. 770] 450 odległość od oczu 450 0 1 [400-750] 7

KLAWIATURA 5. musi być regulacja kąt nachyl. do pow. blatu 5-10 0 [0-15 ] 6. dł. przedr. grubość w tali 380- głębokość 270 0 1 + dł. ręki do środka dłoni 180+70 =270 7. Wysokość łokciowa od 720 wysokość klawiatury od podłoża 840-120 0 [ 720] podłogi 8. Najwyższy pkt. na klawiaturze nie może być wyższy od wys. łokcia wysokość klawiatury od pow. blatu 70 1 [na wys A, S =30] 9. chwytna dł. przedr. z ręką 380-180 odległość od krawędzi stołu 100 +100 1 [min100] grubość w tali =200 10. szerokość między łokciami 490 szerokość klawiatury 530-40 0 [490] SIEDZISKO 11. wys. podkolanowa w pozycji siedzącej 450 wys. siedziska od podłogi 440 +10 0 [ok. 420* 1 ] 12. wys. lordozy 280 wysokość oparcia 380-100 0 [170-330* 1 ] 13. szerokość barków 390 szerokość oparcia 410 20 1 [min. 300* 2 ] 14. swobodny kąt rozwarcia w stawie biodrowym 93 kąt nachylenia oparcia (przód / tył) 93 0 1 [+5 do - 30 ] 14. obrót wokół osi pionowej ---- 0 [o360 ] 15. siedzeniowa szerokość bioder 420 szerokość siedziska 410 +10 1 [mim. 340 * 1 ] 16. siedzeniowa głębokość podkolanowa 420 głębokość siedziska 340 +80 0 [ok. 380 ±10] 17. kąt rozwarcia w stawie 93 kąt pochylenia płaszczyzny 0 0 [ 0-4 ] biodrowym siedziska 18. kąt załamania brzegu płaszczyzny siedziska 3 1 [r = 30-50] PODŁOKIETNIK 19. siedzeniowa wys. łokciowa 250 wysokość podłokietników od płaszczyzny siedzenia ------- 0 20. szerokość między łokciami 490 rozstaw podłokietników -------- 0 21. chwytna długość 380 długość podłokietników 0 przedramienia z ręką PODNÓŻEK 22. kąt otwarty między stopą a 110 kąt nachylenia podnóżka do pł. --------- 0 [0-15 ] nogą podłogi 23. siedzeniowa szerokość 420 szerokość podnóżka -------- 0 bioder 24. długość stopy 250 głębokość podnóżka --------- 0 25. możliwość regulacji wysokość od podłogi --------- 0 26. siedzeniowa gł. podkolanowa + dł. stopy + uwzględnienie otwartego kąta w stawie kolanowym 770 odległość osi (środka) krzesła od podnóżka --------- 0 SĄSIEDZTWO 27. odległość między sąsiednimi monitorami 900 1 [ min. 0,6 m] 28. odległość między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora ---------- nie ma tej sytuacji 29. dł. stopy + grubość 420 przestrzeń do wstania 1030 swoboda 1 człowieka 610 STÓŁ 30. wysokość łokciowa od podłogi 720 wysokość blatu 770-50 0 [700 ±10 * 2 ] 31. zasięg boczny ręki 720 szerokość blatu 1150 +290 1 [ min. 8

700* 2 ] 32. chwytni zasięg przedni ręki/ maksymalny 680/780 głębokość blatu 720-40 /+60 1 [min. 500* 2 ] 33. normalny zasięg nóg/ wysokość nadkolanowa 850/ 520 przestrzeń na nogi/ wysokość pierwszej półki 720/770 1 [min. 450/450 34. grubość blatu dla podparcia nadgarstka -------- nie ma miejsca UCHWYT DO DOKUMENT 35. chwytni zasięg przedni 680 odległość od pracownika w linii prostej ---------- nie ma miejsca 36. kąt między płaszczyzną strzałkową a uchwytem nie ma miejsca MYSZ 37. zakres strefy normalnej pracy 400-450 odległość myszy w linii prostej od pracownika 450-50 /0 0 [mniej niż450 ] 38. szerokość ręki w śródręczu 80 szerokość myszy 60-20 0 [ 80] 39. wys. zwiniętej ręki 70 wysokość myszy 40-30 0 [70] 40. dł. ręki (dłoni) 170 długość myszy 115-55 0 [ok.170] 41. grubość podparcia pod nadgarstkiem --------- nie ma miejsca 42. wys. łokciowa od podłogi 720 wys. myszy od podłogi 800 +80 0 [max.720] ODLEGŁOŚĆI 43. chwytni zasięg przedni 680 do włącznika komputera i stacji dysków 690-10 0 [mniej niż 680] 44. chwytni zasięg przedni 680 do włącznika monitora 440 +240 1 45. chwytni zasięg przedni 680 do włącznika głośników 650 +30 1 46. chwytni zasięg przedni 680 do uchwytu na dokument -------- nie ma 47. chwytna dł. przedramienia z ręką 380 od podparcia lędźwiowego do środka klawiatury 48. chwytna dł. przedramienia z 380 podparcia lędźwiowego od ręką środka myszki *1 wg. PN-ISO 5670:1994, *2 wg. PN-90/F 06010/04 540-160 0 [max. 380] 480-100 0 [max. 380] 5. Rozmieszczenie elementów stanowiska pracy. Występująca obecnie na rynku różnorodność zarówno sprzętu komputerowego, jak i mebli biurowych daje użytkownikowi dużą możliwość wyboru przy zakupie wyposażenia stanowiska z komputerem. Wybierając odpowiedni stół i siedzisko, należy uwzglądnić następujące czynniki: - liczbą i rozmiary zakupionego sprzętu (rodzaj jednostki centralnej: pozioma, wieża, mini wieża, pozioma płaska, wielkość monitora, rodzaj i rozmiar drukarki oraz inny drobny sprzęt: mysz, skaner itp.) - charakter planowanej do wykonywania pracy (dorywcza, ciągła, wprowadzanie danych, edycja tekstu, prace dialogowe). Ustawienie wysokości blatów stołu. Szczególną uwagą na wyposażenie stanowiska należy zwrócić w wypadku planowania prac o charakterze ciągłym lub o dużym nasileniu. Najlepszym rozwiązaniem jest zakup stołu o regulacji wysokości i oddzielnych blatach. Monitor ustawiamy na wprost operatora tak, aby górna krawędź obudowy monitora znajdowała się na poziomie wysokości jego oczu. Wówczas linia obserwacji ekranu jest najkorzystniejsza ze wzglądu na napięcie mięśni szyjnych i mięśni 9

obracających gałkami ocznymi. Blat pod klawiaturą ustawiamy na takiej wysokości, aby odpowiadała wysokości położenia łokcia przy zgiętej pod kątem prostym kończynie górnej operatora pracującego w pozycji siedzącej. Przyjmuje się przy tym, że dłoń operatora znajduje się na wysokości 2. rządu klawiszy na klawiaturze. Takie ustawienie blatu zapobiega nadmiernemu unoszeniu ramion wzglądem ich naturalnego położenia oraz wyginaniu nadgarstka podczas pracy. Usytuowanie elementów sprzętu komputerowego na stole. W wypadku częstego korzystania z dokumentów, wskazane jest wyposażenie stanowiska w uchwyt na dokumenty, który najkorzystniej jest umieścić między monitorem a klawiaturą lub obok monitora. Należy unikać umieszczania monitora na jednostce centralnej. Przednia krawędź klawiatury powinna znajdować się w odległości 10 15 cm od przedniej krawędzi stołu (zaokrąglonej), aby było miejsce na podparcie rąk czy nadgarstka. Usytuowanie stanowiska z komputerem w pomieszczeniu. Stanowisko z komputerem nie może być ustawione pod oprawami oświetleniowymi. Najlepszym rozwiązaniem jest umieszczenie go w taki sposób, aby linia obserwacji operatora była równoległa do linii opraw i do okien. Nie ustawiamy monitora tyłem ani przodem do okien. W pomieszczeniach z komputerami, których okna skierowane są we wszystkich kierunkach oprócz północnego, należy zainstalować żaluzje. Pozwala to na eliminowanie olśnienia lub odbić pochodzących od jaskrawych płaszczyzn okien. Należy ustawiać stanowiska z komputerem z dala od okna (minimum 1 m) i tak, aby monitor był skierowany bokiem do okna. Jeśli w danym pomieszczeniu znajduje się więcej nią jeden komputer, to poszczególne stanowiska należy rozmieścić w taki sposób, aby minimalna odległość pomiędzy sąsiednimi, równolegle do siebie ustawionymi, monitorami wynosiła 60 cm, a odległość pomiędzy tyłem monitora a głową operatora przy sąsiednim stanowisku - co najmniej 80 cm. Podłoga powinna być pokryta wykładziną antyelektrostatyczną. 6. Warunki środowiskowe. 6.1. Oświetlenie. Praca przy komputerze wiąże się z co najmniej dwoma, różniącymi się od siebie, zadaniami wzrokowymi: o czytaniem drukowanego tekstu na dokumencie i znaków na klawiaturze, o czytaniem znaków na monitorze (znaki mogą być jasne na ciemnym tle lub ciemne na jasnym tle). W związku z tym należy stosować takie oświetlenie, aby zapewnią dobre warunki widzenia w przypadku obu ww. zadań wzrokowych. Wysoki poziom natężenia oświetlenia jest niezbędny na płaszczyźnie klawiatury i stołu, lecz w płaszczyźnie ekranu jest niekorzystny ze wzglądu na obniżenie kontrastu luminancji znaków i tła na ekranie. W Polsce do tej nie ustalono jednoznacznych i szczegółowych wymagań dotyczących oświetlenia pomieszczeń z komputerami. 10

Natężenie oświetlenia. Podstawowym parametrem oświetlenia, który ocenia się na stanowisku pracy, jest poziom natężenia oświetlenia. Zgodnie z polską normą powinien on wynosić 500 lx. Do zapewnienia optymalnych warunków pracy wzrokowej nie wystarczy jednak tylko odpowiedni poziom natężenia oświetlenia. Na świecie opracowano wiele zaleceń, w których uwzględniono specyfiką pracy wzrokowej przy komputerze. W normach zagranicznych jest podany zakres zalecanego poziomu natężenia oświetlenia, który zawiera się w przedziale 300 750 lx. Wybór odpowiedniej wartości z zalecanego zakresu zależy od rodzaju i nasilenia wykonywanej pracy, np. przy pracach dorywczych i mało obciążających wzrokowo wystarcza poziom 300 lx. Ograniczenie olśnienia od opraw oświetleniowych Bardzo ważnym zaleceniem jest ograniczenie olśnienia odbiciowego pochodzącego od ekranu monitora. W celu spełnienia tego wymagania zaleca się stosowanie opraw oświetleniowych o odpowiednim kształtowaniu bryły światłości. Do oświetlenia stanowisk z komputerami powinno się stosować tzw. oprawy dark-light, których luminancja gabarytowa nie przekracza dopuszczalnej wartości L 200 cd/m2 w strefie kątów powyżej 50º (licząc od pionu), lub oprawy świecące w półprzestrzeń górną (tzw. oświetlenie pośrednie). Stosowanie opraw oświetlenia pośredniego praktycznie eliminuje olśnienie bezpośrednie i odbiciowe. Może się natomiast wiązać ze znacznym zwiększeniem zużycia energii elektrycznej (o ok. 74% w porównaniu z oświetleniem z oprawami dark-light). Rozkład luminancji. Istotnym czynnikiem, o którym należy pamiętać, jest równomierny rozkład luminancji na stanowisku pracy. Zaleca się, aby kontrast luminancji pomiędzy poszczególnymi elementami pracy (ekran, dokument itp.) był mniejszy od 1:10. Rodzaj oświetlenia. W pomieszczeniach z komputerami zaleca się stosowanie oświetlenie ogólnego (sufitowego). Nie jest zalecane stosowanie doświetlania oprawami oświetlenia miejscowego, gdyż najczęściej w takich przypadkach mogą one powodować olśnienie bezpośrednie, odbiciowe i niewłaściwy rozkład luminancji w polu widzenia. Jedynie stosowanie specjalnych opraw oświetlenia miejscowego, które są przeznaczone do pracy przy komputerze i mają odpowiednio ukształtowany odbłyśnik i raster, ograniczające olśnienia od oprawy oraz odbicia na stanowisku pracy, daje korzystne rezultaty i jest dobrze oceniane przez użytkowników. 6.2. Mikroklimat. Warunki klimatyczne panujące na stanowisku pracy mają bezpośredni wpływ na dobre samopoczucie pracowników oraz wydajność pracy. Zalecany zakres temperatury powietrza wynosi odpowiednio: o zimą: 20 24 ºC o latem: 23 26 ºC Dopuszczalne wartości wilgotności względnej temperatury z zakresu 20 26 ºC powinny być nie mniejsze nią 40%, odpowiednio: - 20 ºC 60 80% 11

6.3. Hałas. Geometria stanowisk siedzących - 22 ºC 50 70% - 24 ºC 45 65% - 26 ºC 40 60% W takich warunkach środowiska, tzn. w temperaturze powietrza 20 26 ºC oraz wilgotności względnej powietrza z przedziału 45 65%, zredukowane jest występowanie suchości oczu. W przypadku wykonywania przy komputerze pracy o dużym stopniu trudności, zaleca się, aby poziom dźwięku nie przekraczał 40 50 db(a). 12