GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z WIEDZY O POŁECZEŃSTWIE w klasie II gimnazjum str. 1
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z przedmiotu wiedza o społeczeństwie w klasie II gimnazjum Temat lekcji Rola konstytucji w państwie dopuszczająca wie, jaki jest najważniejszy dokument w państwie, podaje nazwę pierwszej polskiej konstytucji. dostateczna - wymagania na ocenę dopuszczającą, a ponadto: wskazuje na prawa i wolności zapisane w konstytucji, rozumie pojęcia: konstytucja, Trybunał Konstytucyjny. dobra - wymagania na ocenę dostateczną, a ponadto: ocenia znaczenie i rolę konstytucji w państwie, wskazuje na rolę konstytucji. bardzo dobra - wymagania na ocenę dobrą, a ponadto: zna zasady uchwalania i zmiany konstytucji w Polsce, wymienia polskie konstytucje. celująca - wymagania na ocenę bardzo dobrą, a ponadto: wie, o czym mówi preambuła polskiej konstytucji. Zasady ustroju Polski zna najważniejsze zasady ustroju Polski wie, jakie są rodzaje władzy, rozumie, na czym polega zasada trójpodziału władzy. Prawo i rządy prawa wie co to jest norma moralna umie wymienić kilka wolności i praw obywatelskich zna wszystkie zasady ustroju Polski wymienia instytucje, które sprawują w Polsce władzę ustawodawczą, wykonawcza i sądowniczą, rozumie pojęcia: trójpodział władzy, niezawisłe sądy. wie jaka jest różnica między normami moralnymi a prawem umie wymienić gwarantowane w konstytucji prawa i obowiązki obywateli Potrafi w konstytucji wskazać zapisy o zasadach ustrojowych definiuje pojęcie: władza ustawodawcza, wykonawcza i sadownicza, Potrafi podać przykłady wzajemnej kontroli poszczególnych organów władzy. podaje hierarchię aktów prawnych umie wyjaśnić zasady ustrojowe tłumaczy, dlaczego zasada trójpodziału władzy chroni demokrację i prawa człowieka, wie, kto jest autorem zasady trójpodziału władz, wie, w jakim państwie po raz pierwszy zastosowano tę koncepcję. wyjaśnia co to znaczy, że Polska jest państwem prawa dokonuje oceny, ocenia założenia koncepcji Monteskiusza, podaje tytuł dzieła francuskiego filozofa i krótko przedstawia jego życiorys. przygotowuje wypowiedź na temat łamania praw obywatelskich przez władze, analizuje zjawisko Na scenie politycznej podaje przykłady najważniejszych partii działających w Polsce, wie, co jest głównym celem partii politycznej. podaje przykład partii prawicowych, lewicowych i centralnych działających we współczesnej Polsce, rozumie znaczenie pojęć: partia, koalicja, opozycja, kampania wyborcza, partie prawicowe, lewicowe, centrowe. wskazuje na rolę partii politycznych w państwie demokratycznym, wymienia zasady funkcjonowania systemów dwui wielopartyjnych charakteryzuje doktryny polityczne: konserwatyzm, liberalizm, chadecja, socjaldemokracja. rozumie niebezpieczeństwo niektórych doktryn politycznych: nazizm, faszyzm, komunizm, nacjonalizm, charakteryzuje program wybranej partii politycznej. str. 2
Jak działa parlament? wie, jaki jest sposób powoływania parlamentu w Polsce, wymienia dwie izby parlamentu w Polsce. wie, jakie organy w państwie polskim tworzą nowe prawo, rozumie, na czym polega veto prezydenta Prezydent i rząd, czyli władza wykonawcza w Polsce Administrować, czyli zarządzać Wymierzając sprawiedliwość wie, kto w Polsce sprawuje władzę wykonawczą, wie, w jaki sposób i wybiera się prezydenta, zna nazwisko prezydenta Polski oraz premiera. Podaje trzy rodzaje systemów politycznych: prezydencki, mieszany i parlamentarny. wie, co to jest administracja publiczna uzasadnia dlaczego politycy powinni być apolityczni wymienia trzy rodzaje sądów powszechnych, rozumie znaczenie prawa w państwie. - wie, ilu posłów i senatorów zasiada w parlamencie, - rozumie pojęcia: klub, komisja parlamentarna, Konwent Seniorów, Prezydium Sejmu, immunitet, interpelacja. - wymienia, kto może zaproponować nowa ustawę, - przedstawia etapy uchwalania ustawy parlamentarnej, - rozumie pojęcia: inicjatywa ustawodawcza, projekt ustawy, poprawki, weto wie, jaką rolę, jaką sprawuje w polskim systemie politycznym rząd i prezydent, podaje najważniejsze uprawnienia prezydenta jako głowy państwa, wie, na czym polega prawo łaski. podaje przykłady państw, w których dominuje system parlamentarny, prezydencki lub mieszany, wymienia cechy charakterystyczne dla poszczególnych systemów politycznych. wie, co to jest administracja publiczna uzasadnia dlaczego politycy powinni być apolityczni rozumie zasadę niezawisłości sądów, rozumie pojęcia: sąd powszechny, rejonowy, okręgowy, apelacyjny, zasada jawności, apelacja, kasacja. określa rolę parlamentu i zasady jego wyboru, rozumie rolę immunitetu poselskiego. opisuje procedurę podejmowania decyzji w państwie, opisuje, w jaki sposób można odrzucić weto prezydenta. wymienia główne uprawnienia prezydenta i rządu, rozumie pojęcia: odpowiedzialność konstytucyjna, polityczna i parlamentarna, podaje dwa przykłady sytuacji, w których prezydent może rozwiązać parlament. wskazuje na różnice między systemem parlamentarnym a prezydenckim określa system polityczny panujący w Polsce. wie czym zajmuje się administracja samorządowa a czym administracja rządowa opisuje strukturę sądownictwa w Polsce, wymienia najważniejsze zasady prawne przejęte ze starożytnego Rzymu, wie, na czym polega apolityczność sądów w Polsce, wymienia rodzaje prawa. dostrzega różnice między ordynacją większościową a proporcjonalną, podaje nazwisko marszałka Sejmu. wie, na czym polega różnica między większością bezwzględną, względną i kwalifikowaną, ocenia sposób takiego podejmowania decyzji w państwie. wie, jakie są zasady i procedury powoływania rządu ocenia, czy prezydent w Polsce ma duże kompetencje. wskazuje na wady i zalety tych systemów, charakteryzuje system polityczny Wielkiej Brytanii i USA. umie porównać kompetencje władz samorządowych i rządowych charakteryzuje najważniejsze zasady prawa rzymskiego, wymienia zadania prokuratury i policji, wie, jakimi sprawami zajmuje się sąd grodzki, charakteryzuje poszczególne rodzaje prawa. opisuje sposób zorganizowania prac w parlamencie. zajmuje i uzasadnia stanowisko wobec planów zniesienia Senatu. wymienia najważniejszych ministrów, charakteryzuje obecną politykę prowadzoną przez Radę Ministrów. podaje i charakteryzuje inne systemy polityczne, np. parlamentarnokomitetowy. wymienia przykład odwoływania się od decyzji administracyjnej definiuje pojęcie prawa naturalnego i pozytywnego i rozumie różnice, podaje przykłady ostatnich reform przeprowadzonych w polskim wymiarze sprawiedliwości i próbuje je ocenić. str. 3
Silna Polska w świecie przedstawia najważniejsze zagranicznej; NATO, czyli nasi sojusznicy wie, jaki jest główny cel NATO, podaje datę powstania NATO. przedstawia najważniejsze zagranicznej rozumie pojęcia: Karta Atlantycka, NATO. wymienia państwa spoza Europy, które były sygnatariuszami i NATO. przedstawia najważniejsze zagranicznej (stosunki z państwami Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami); charakteryzuje politykę obronną Polski, zna genezę NATO, wymienia przyczyny, dlaczego Polska starała się o przystąpienie do Paktu, wylicza najważniejsze instytucje NATO. przedstawia najważniejsze zagranicznej (stosunki z państwami Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami); charakteryzuje politykę obronną Polski, członkostwo w NATO, udział w międzynarodowych misjach pokojowych i operacjach militarnych; wymienia państwa, które są członkami NATO oraz te które starają się o przystąpienie do tej organizacji, podaje nazwisko Sekretarza Generalnego NATO. - przedstawia najważniejsze zagranicznej (stosunki z państwami Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami); - przedstawia relacje Polski z wybranym państwem na podstawie samodzielnie zebranych informacji; - wyjaśnia, czym się zajmują ambasady i konsulaty opisuje wydarzenia, podczas których NATO okazało się skuteczną organizacją obronną, charakteryzuje aktualną polityką prowadzoną przez NATO. Narody Zjednoczone określa najważniejsze zadanie ONZ,, wie, z jakiego powodu powołano do życia ONZ. zna genezę powstania ONZ, przedstawia cele ONZ, rozumie pojęcia: ONZ, Rada Bezpieczeństwa, Zgromadzenie Ogólne, rezolucja misja pokojowa. wymienia najważniejsze organy ONZ, zna skład Rady Bezpieczeństwa oraz Zgromadzenia Ogólnego. podaje przykłady działań Organizacji zmierzające do zachowania pokoju na świecie, charakteryzuje działalność poszczególnych organów ONZ - zna nazwisko Sekretarza Generalnego ONZ, - opisuje działalność ONZ na rzecz poprawy warunków życia w państwach Trzeciego Świata, - wie, jaką rolę odgrywa Polska w ONZ. Wspólna Europa - jak i po co? wyjaśnia, jak podzielona została Europa po II wojnie światowej, podaje przykłady państw komunistycznych. rozumie pojęcie zimnej wojny, wylicza organizacje międzynarodowe, które powstały po II wojnie światowej. - przedstawia ekonomiczne ii polityczne przemiany, jakie dokonały się w europie Wschodniej po 1989 - charakteryzuje genezę i cele: RWPG, EWG, Układu Warszawskiego, NATO. omawia główne przyczyny rozpadu bloku komunistyczne-go, podaje daty: aksamitnej rewolucji, upadku muru berlińskiego i rozpadu ZSRR. - omawia i ocenia pierestrojkę, - krótko charakteryzuje zmiany polityczne, jakie dokonywały się po 1989 roku w Czechosłowacji, Rumunii, na Węgrzech i w NRD. str. 4
Unia Europejska i jej obywatele. Kraje bogate, kraje biedne. Niespokojny świat Globalizacja, czyli nawzajem od siebie zależymy wymienia symbole Unii Europejskiej, wie, kiedy Polska przystąpiła do UE, wie, ile państw należy obecnie do Unii Europejskiej. podaje przykłady najważniejszych problemów we współczesnym świecie. wskazuje na tereny objęte biedą i ubóstwem. rozumie, na czym polega zjawisko globalizacji. wymienia cele, jakie stawia przed sobą UE, pojęcia: unia walutowa, ratyfikacja, euroregiony, wylicza tzw. Ojców UE. omawia współczesne problemy społeczeństwa polskiego i występujące w nim patologie społeczne wyjaśnia znaczenie pojęcia patologia społeczna, wymienia najpoważniejsze problemy społeczne współczesnej Polski. pojęcia: globalizacja, kultura masowa, konflikty etniczne. wymienia państwa należące do UE, opowiada historię integracji europejskiej, rozumie strukturę UE wylicza szanse i zagrożenia dla Polski jako członka WE. charakteryzuje zjawiska patologiczne wśród młodzieży wylicza państwa zaliczane do bogatej Północy i do biednego Południa, podaje przyczyny degradacji środowiska naturalnego, wie, gdzie toczą się aktualnie konflikty wojenne. podaje przykłady pozytywnych i negatywnych przejawów globalizacji, podaje najważniejsze cechy społeczeństwa globalnego. rozumie genezę integracji gospodarczej Europy, prezentuje główne założenia Traktatu w Maastricht, opisuje uprawnienia poszczególnych instytucji WE. analizuje przyczyny powstawania patologii społecznych, omawia podejmowane przez organizacje międzynarodowe działania mające na celu poprawę sytuacji w państwach Trzeciego Świata, omawia aktualne konflikty wojenne oraz charakteryzuje problem terroryzmu. wie, kto sformułował pojęcie globalizacji, zna pojęcie mcdonaldyzacja. - przedstawia historyczne koncepcje integracji europejskiej, - zna nazwisko polskiego Komisarza UE, przewodniczącego Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego, - omawia aktualną politykę prowadzoną przez UE. przedstawia i ocenia działania, jakie należy podjąć w celu poprawy sytuacji krajów biednych, pojęcia: Kraje Trzeciego Świata, lekarze bez granic. Zna nazwy organizacji terrorystycznych oraz teren ich działania. opisuje działalność organizacji sprzeciwiających się globalizacji, ocenia proces globalizacji. Jak działa człowiek przedsiębiorczy? wymienia główne rodzaje zasobów czynników wytwórczych (ziemia, kapitał, praca); podaje przykłady dóbr państwowych, prywatnych i usług. wskazuje, jakie zasoby były potrzebne do wyprodukowania przykładowych dóbr i usług; rozumie pojęcia: rzadkość dóbr, czynniki wytwórcze.. definiuje pojęcie: ekonomia, wyjaśnia na przykładzie pojęcie koszty alternatywnego. wyjaśnia, dlaczego nie jest możliwe zaspokojenie wszystkich potrzeb ekonomicznych krótko charakteryzuje najważniejsze problemy gospodarcze Polski i świata. O racjonalnym gospodarowaniu wymienia najważniejsze podmioty gospodarcze tłumaczy zależności między podmiotami gospodarczymi wymienia rodzaje transakcji przeprowadzanych między gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami objaśnia schemat ruchu okrężnego dóbr, usług i płatności; uzasadnia tezę, że podmioty gospodarcze są od siebie zależne; ocenia wpływ przykładowych decyzji podmiotów gospodarczych na poziom wydatków i dochodów oraz na produkcję dóbr i usług w gospodarce str. 5
Rynek, czyli w poszukiwaniu równowagi rozumie, skąd się bierze cena, wie, czym jest popyt i podaż. rozumie pojęcia: popyt, podaż, rynek, giełda, monopol, oligopol. wymienia i omawia filary gospodarki wolnorynkowej, wymienia czynniki wpływające na zmiany popytu i podaży. Wyjaśnia prawo popytu i podaży, przedstawia wpływ indywidualnych decyzji konsumentów i producentów na proces rynkowy. rozumie, na czym polega elastyczność cenowa. potrafi narysować i zinterpretować krzywe popytu i podaży oraz wyznaczyć cenę równowagi dysponując potrzebnymi danymi. - wyjaśnia, na czym polega mechanizm ustalania cen w gospodarce wolnorynkowej, - interpretuje krzywe przedstawiające zmiany popytu i podaży pod wpływem czynników od nich niezależnych. W świecie pieniądza wylicza rodzaje pieniędzy we współczesnym świecie, rozumie pojęcia: barter, pieniądz. Gospodarka i państwo wyjaśnia, co to są podatki zna podstawowe rodzaje podatków. wylicza źródła dochodów państwa, przedstawia najważniejsze wydatki państwa. Domowa gospodarka, czyli jak ułożyć budżet? Zakładamy firmę, czyli ABC przedsiębiorstwa tłumaczy zależności między podmiotami gospodarczymi. wskazuje źródła dochodów gospodarstwa domowego. odróżnia spółkę osobową od kapitałowej, rozumie pojęcie spółki handlowej i wie, w jakim celu się ją zakłada. wskazuje różnice między wymianą barterową a pieniężną, wymienia cechy, jakie powinien spełniać środek płatniczy. uzasadnia, dlaczego obywatele są zobowiązani do płacenia podatków, rozumie pojęcia: podatek dochodowy, VAT, akcyza. rozumie pojęcia: budżet państwa, deficyt, nadwyżka, redystrybucja, prywatyzacja, inflacja, hiperinflacja, wie, kto w Polsce ma wpływ na ustawę budżetową. rozumie pojęcia: konsument, obligacje, akcje, fundusze inwestycyjne, karta kredytowa, pożyczka pod hipotekę. podaje różne rodzaje spółek, przedstawia warunki, jakie należy spełnić, aby założyć spółkę jawna, wie, ile wynosi kapitał sp. z o.o. i akcyjnej, podaje przykłady zawodów, których przedstawicie mogą założyć spółkę partnerską. określa, jakie funkcje pełni pieniądz, wie, jakie były historyczne formy środków płatniczych. podaje ogólne zasady obliczania wysokości podatku dochodowego, rozumie pojęcie progresji podatkowej. wymienia cele polityki gospodarczej, rozumie przyczyny inflacji, podaje wysokość inflacji, która zagraża gospodarce państwa. podaje sposoby lokowania oszczędności, układa budżet domowy. rozumie pojęcia: spółka cywilna, spółka z o.o., spółka akcyjna, koncern, aktywa, pasywa, wymienia instytucje decyzyjne w spółce akcyjnej. - wyjaśnia, jakie ograniczenia dla produkcji i handlu stwarza barter, - opisuje etapy powstawania banków i pieniądza papierowego- banknotu. uzasadnia, dlaczego podatnicy mają prawo współdecydować o tym, na jakie cele zostaną wydane ich pieniądze i jak mogą na to wpływać. charakteryzuje cele polityki gospodarczej państwa, wyjaśnia, w jaki sposób cele polityki gospodarczej wpływają na budżet państwa ocenia skutki inflacji dla całej gospodarki, przedsiębiorstw i konsumentów. wylicza najważniejsze wydatki gospodarstwa domowego, wymienia podstawowe prawa konsumenta i ilustruje je przykładami. wyjaśnia warunki zakładania firm prywatnych w Polsce, określa lokalne zapotrzebowanie na firmy wytwarzające różne dobra lub usługi. - ocenia korzyści wynikające z przyjęcia pieniądza jako środka wymiany, - opisuje różne formy pieniądza na terenie Europy od czasów starożytnych. charakteryzuje różne systemy podatkowe i dokonuje ich oceny. interpretuje dane liczbowe dotyczące wydatków i dochodów państwa, oblicza roczną stopę inflacji na podstawie danych statystycznych. ocenia poszczególne sposoby lokowania pieniędzy, zna aktualny kurs obligacji i najważniejszych akcji. sporządza biznespalan, wymienia spółki akcyjne, których wartość akcji jest najwyższa na polskim rynku akcyjnym. str. 6
Pomyślmy o przyszłości wie, ile zależy od właściwego wyboru szkoły ponadgimnazjalnej zna strukturę szkolnictwa polskiego dostrzega rolę wykształcenia w znalezieniu dobrej pracy uzasadnia wybór szkoły gimnazjalnej określa swoje predyspozycje zawodowe zna tendencje dominujące na rynku pracy jest przygotowany do zmiany zawodu i pracy uzasadnia, dlaczego należy całe życie kształcić się Jak znaleźć pracę? rozumie pojęcia: CV, list motywacyjny, bezrobotny. wylicza przyczyny bezrobocia, podaje rodzaje bezrobocia. O etyce i prawie w gospodarce - Wie, jakie zasady obowiązują w gospodarce, - wymienia wartości, którymi należy się kierować w życiu gospodarczym podaje rodzaje bezrobocia, wie, jaki dokumenty powinniśmy dostarczyć na rozmowę kwalifikacyjną. wie, czym zajmują się urzędy pracy i jak można korzystać z ich pośrednictwa, rozumie pojęcia: bezrobocie, stopa bezrobocia, pośrednictwo pracy. - Wie co to jest szara strefa Wymienia prawa i obowiązki pracownika Wie, czym jest korupcja wyjaśnia, w jaki sposób należy zachować się podczas rozmowy kwalifikacyjnej z potencjalnym pracodawcą. analizuje proste dane statystyczne dotyczące bezrobocia, przedstawia sposoby walki z bezrobociem. - Wymienia jakimi zasadami moralnymi powinien kierować się pracownik i pracodawca pisze życiorys (CV) i list motywacyjny. ocenia poszczególne sposoby walki z bezrobociem. - szczegółowo omawia zagrożenia i nadużycia w sferze gospodarczej określa jacy pracownicy są najczęściej poszukiwani przez pracodawców na lokalnym rynku pracy. zna lokalny rynek pracy. - analizuje stan polskiej gospodarki pod względem przestrzegania praw moralnych przez pracowników i pracodawców Projekt przedmiotowy - przygotowuje projekt uczniowski - bierze aktywny udział w pracach zespołu - przygotowuje projekt uczniowski - bierze aktywny udział w pracach zespołu, zgłasza propozycje rozwiązań problemów - przygotowuje projekt uczniowski - samodzielnie inicjuje realizację zadań, przeprowadza akcje, dokumentuje przebieg działań, prezentuje wyniki pracy na forum - przygotowuje projekt uczniowski - samodzielnie dokonuje analizy i syntezy działań zespołu, wyciąga wnioski z dotychczasowej pracy, potrafi przedstawić prognozę zjawiska w przyszłości - przygotowuje i prezentuje projekt uczniowski nie tylko na potrzeby społeczności szkolnej, ale także w szerszym rozumieniu (miejscowość, gmina, region, kraj) str. 7
PONADTO UCZEŃ CELUJĄCY: samodzielnie rozwija swoje uzdolnienia i zainteresowania społeczne, potrafi korzystać z różnych źródeł informacji wskazanych przez nauczyciela, jak również samodzielnie zdobywać wiadomości, bierze udział i osiąga sukcesy w różnych konkursach na terenie szkoły i poza nią, wykorzystuje zdobytą wiedzę w nowych sytuacjach poznawczych, wyraża samodzielny, krytyczny stosunek do określonych zagadnień politycznych, społecznych, gospodarczych oraz potrafi udowodnić swoje zdanie używając odpowiedniej argumentacji, mającej podstawy samodzielnie zdobytej wiedzy, umie dokonać syntezy, analizy materiału oraz powiązać je z zagadnieniami poznanymi w czasie innych przedmiotów, bierze aktywny udział w zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych, dodatkowo wykonuje zadania wykraczające poza obowiązkowe czynności procesu lekcyjnego, opracowuje plany, schematy, diagramy, ankiety, sondaże współpracuje z nauczycielem, wykazuje się dociekliwością, własną pomysłowością i inicjatywą, jest twórczy i pracowity. str. 8