Klasa 7 1. Wykonujemy pomiary Tema według programu 1.1. Wielkości fizyczne, wymienia przyrządy, za pomocą kórych kóre mierzysz na co dzień mierzymy długość, emperaurę, czas, szybkość i masę mierzy długość, emperaurę, czas, szybkość i masę wymienia jednoski mierzonych wielkości podaje zakres pomiarowy przyrządu Wymagania podsawowe (dosaeczna) odczyuje najmniejszą działkę przyrządu i podaje dokładność przyrządu dobiera do danego pomiaru przyrząd o odpowiednim zakresie i dokładności oblicza warość najbardziej zbliżoną do rzeczywisej warości mierzonej wielkości, jako średnią arymeyczną wyników przelicza jednoski długości, czasu i masy zapisuje różnice między warością końcową i począkowa wielkości fizycznej (np. l ) wyjaśnia, co o znaczy wyzerować przyrząd pomiarowy opisuje doświadczenie Celsjusza i objaśnia uworzoną przez niego skalę emperaur wyjaśnia na przykładach przyczyny wysępowania niepewności pomiarowych posługuje się wagą laboraoryjną wyjaśnia na przykładzie znaczenie pojęcia względności oblicza niepewność pomiarową i zapisuje wynik wraz z niepewnością 1.2. Pomiar warości siły ciężkości 1.3. Wyznaczanie gęsości subsancji mierzy warość siły w niuonach za pomocą siłomierza oblicza warość ciężaru posługując się wzorem F = mg c podaje źródło siły ciężkości i poprawnie zaczepia wekor do ciała, na kóre działa siła ciężkości odczyuje gęsość subsancji z abeli mierzy objęość ciał o nieregularnych kszałach za pomocą menzurki wykazuje doświadczalnie, że warość siły ciężkości jes wpros proporcjonalna do masy ciała uzasadnia porzebę wprowadzenia siły jako wielkości wekorowej wyznacza doświadczalnie gęsość ciała sałego o regularnych kszałach oblicza gęsość subsancji ze wzoru m d = V szacuje niepewności pomiarowe przy pomiarach masy i objęości podaje cechy wielkości wekorowej przekszałca wzór F = mg i oblicza masę ciała, znając warość jego ciężaru podaje przykłady skuków działania siły ciężkości m przekszałca wzór d = i oblicza V każdą z wielkości fizycznych w ym wzorze wyznacza doświadczalnie gęsość cieczy odróżnia mierzenie wielkości fizycznej od jej wyznaczania, czyli pomiaru pośredniego c rysuje wekor obrazujący siłę o zadanej warości (przyjmując odpowiednią jednoskę) przelicza gęsość wyrażoną w kg/m 3 na g/cm 3 i na odwró 1
1.4. Pomiar ciśnienia wykazuje, że skuek nacisku na podłoże, oblicza ciśnienie za pomocą wzoru ciała o ciężarze F c zależy od wielkości F powierzchni zeknięcia ciała z podłożem p = S podaje jednoskę ciśnienia i jej przelicza jednoski ciśnienia wielokroności mierzy ciśnienie w oponie samochodowej mierzy ciśnienie amosferyczne za pomocą baromeru 1.5. Sporządzamy wykresy na przykładach wyjaśnia znaczenie pojęcia zależność jednej wielkości fizycznej od drugiej 2. Niekóre właściwości fizyczne ciał na podsawie wyników zgromadzonych w abeli sporządza samodzielnie wykres zależności jednej wielkości fizycznej od drugiej F przekszałca wzór p = i oblicza każdą S z wielkości wysępujących w ym wzorze opisuje zależność ciśnienia amosferycznego od wysokości nad poziomem morza rozpoznaje w swoim ooczeniu zjawiska, w kórych isoną rolę odgrywa ciśnienie amosferyczne i urządzenia, do działania kórych jes ono niezbędne wykazuje, że jeśli dwie wielkości są do siebie wpros proporcjonalne, o wykres zależności jednej od drugiej jes półprosą wychodzącą z począku układu osi wyznacza doświadczalnie ciśnienie amosferyczne za pomocą srzykawki i siłomierza wyciąga wnioski o warościach wielkości fizycznych na podsawie kąa nachylenia wykresu do osi poziomej Tema według programu 2.1. Trzy sany skupienia ciał 2.2. Zmiany sanów skupienia ciał 2.3. Rozszerzalność emperaurowa ciał wymienia sany skupienia ciał i podaje ich przykłady podaje przykłady ciał kruchych, sprężysych i plasycznych podaje przykłady opnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji podaje emperaury krzepnięcia i wrzenia wody odczyuje z abeli emperaury opnienia i wrzenia podaje przykłady rozszerzalności emperaurowej w życiu codziennym Wymagania podsawowe (dosaeczna) opisuje sałość objęości i nieściśliwość cieczy wykazuje doświadczalnie ściśliwość gazów wymienia i opisuje zmiany sanów skupienia ciał odróżnia wodę w sanie gazowym (jako niewidoczną) od mgły i chmur podaje przykłady rozszerzalności emperaurowej ciał sałych, cieczy i wykazuje doświadczalnie zachowanie objęości ciała sałego przy zmianie jego kszału podaje przykłady zmian właściwości ciał spowodowanych zmianą emperaury opisuje zależność szybkości parowania od emperaury demonsruje zjawiska opnienia, wrzenia i skraplania wyjaśnia zachowanie aśmy bimealicznej podczas jej ogrzewania opisuje właściwości plazmy opisuje zależność emperaury wrzenia od ciśnienia wyjaśnia przyczyny skraplania pary wodnej zawarej w powierzu, np. na okularach, szklankach i powierdza o doświadczalnie opisuje zmiany objęości ciał podczas opnienia i krzepnięcia za pomocą symboli l i lub V i zapisuje fak, że przyros długości 2
i echnice gazów opisuje anomalną rozszerzalność wody i jej znaczenie w przyrodzie opisuje zachowanie aśmy bimealicznej przy jej ogrzewaniu wymienia zasosowania prakyczne aśmy bimealicznej druów lub objęości cieczy jes wpros proporcjonalny do przyrosu emperaury wykorzysuje do obliczeń prosą proporcjonalność przyrosu długości do przyrosu emperaury 3. Cząseczkowa budowa ciał Tema według programu 3.1. Cząseczkowa budowa ciał 3.2. Siły międzycząseczkowe podaje przykład zjawiska lub doświadczenia dowodzącego cząseczkowej budowy maerii podaje przyczyny ego, że ciała sałe i ciecze nie rozpadają się na oddzielne cząseczki wyjaśnia rolę mydła i deergenów Wymagania podsawowe (dosaeczna) opisuje zjawisko dyfuzji przelicza emperaurę wyrażoną w skali Celsjusza na ę samą emperaurę w skali Kelvina i na odwró na wybranym przykładzie opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego, demonsrując odpowiednie doświadczenie wykazuje doświadczalnie zależność szybkości dyfuzji od emperaury opisuje związek średniej szybkości cząseczek gazu lub cieczy z jego emperaurą podaje przykłady działania sił spójności i sił przylegania demonsruje skuki działania sił międzycząseczkowych uzasadnia wprowadzenie skali Kelvina 3.3, 3.4. Różnice w budowie ciał sałych, cieczy i gazów. Gaz w zamknięym zbiorniku podaje przykłady aomów i cząseczek podaje przykłady pierwiasków i związków chemicznych opisuje różnice w budowie ciał sałych, cieczy i gazów wyjaśnia, dlaczego na wewnęrzne ściany zbiornika gaz wywiera parcie podaje przykłady, w jaki sposób można zmienić ciśnienie gazu w zamknięym zbiorniku wyjaśnia pojęcia: aomu, cząseczki, pierwiaska i związku chemicznego objaśnia, co o znaczy, że ciało sałe ma budowę krysaliczną wymienia i objaśnia sposoby zwiększania ciśnienia gazu w zamknięym zbiorniku 4. Jak opisujemy ruch? Tema według programu 4.1, 4.2. Układ odniesienia. opisuje ruch ciała w podanym układzie odniesienia Wymagania podsawowe (dosaeczna) klasyfikuje ruchy ze względu na kszał oru wybiera układ odniesienia i opisuje 3
Tor ruchu, droga rozróżnia pojęcia or ruchu i droga podaje przykłady ruchu, kórego or jes linią prosą ruch w ym układzie wyjaśnia, co o znaczy, że spoczynek i ruch są względne opisuje położenie ciała za pomocą współrzędnej x oblicza przebyą przez ciało drogę jako s = x 2 x 1 = x 4.3. Ruch prosoliniowy jednosajny 4.4. Warość prędkości w ruchu jednosajnym prosoliniowym 4.5. Prędkość w ruchu jednosajnym prosoliniowym podaje przykłady ruchu prosoliniowego jednosajnego na podsawie różnych wykresów s () odczyuje drogę przebywaną przez ciało w różnych odsępach czasu zapisuje wzór υ = s i nazywa wysępujące w nim wielkości oblicza warość prędkości ze wzoru υ = s 4.6. Ruch zmienny oblicza średnią warość prędkości υ śr = s 4.7, 4.8. Ruch prosoliniowy jednosajnie podaje przykłady ruchu przyspieszonego i opóźnionego z wykresu zależności υ() odczyuje wymienia cechy charakeryzujące ruch prosoliniowy jednosajny oblicza drogę przebyą przez ciało na podsawie wykresu zależności υ () warość prędkości w km/h wyraża w m/s uzasadnia porzebę wprowadzenia do opisu ruchu wielkości wekorowej prędkości na przykładzie wymienia cechy prędkości jako wielkości wekorowej planuje czas podróży na podsawie mapy i oszacowanej średniej szybkości pojazdu wyznacza doświadczalnie średnią warość prędkości biegu, pływania lub jazdy na rowerze opisuje ruch jednosajnie przyspieszony podaje jednoski przyspieszenia doświadczalnie bada ruch jednosajny prosoliniowy i formułuje wniosek, że s~ sporządza wykres zależności s () na podsawie wyników doświadczenia zgromadzonych w abeli sporządza wykres zależności υ () na podsawie danych z abeli przekszałca wzór υ () i oblicza każdą z wysępujących w nim wielkości opisuje ruch prosoliniowy jednosajny z użyciem pojęcia prędkości wykonuje zadania obliczeniowe z użyciem średniej warości prędkości wyjaśnia różnicę między szybkością średnią i chwilową sporządza wykres zależności υ() dla ruchu jednosajnie przyspieszonego odczyuje zmianę warości prędkości z na podsawie znajomości drogi przebyej ruchem jednosajnym w określonym czasie, oblicza drogę przebyą przez ciało w dowolnym innym czasie podaje inerpreację fizyczną pojęcia szybkości warość prędkości w km/h wyraża w m/s i na odwró rysuje wekor obrazujący prędkość o zadanej warości (przyjmuje odpowiednią jednoskę) przekszałca wzór a = υ υ 0 i oblicza każdą wielkość z ego wzoru podaje inerpreację fizyczną pojęcia 4
przyspieszony. Przyspieszenie w ruchu prosoliniowym jednosajnie przyspieszonym 4.10. Ruch jednosajnie opóźniony przyrosy szybkości w określonych jednakowych odsępach czasu podaje wzór na warość przyspieszenia a = υ υ 0 posługuje się pojęciem warości przyspieszenia do opisu ruchu jednosajnie przyspieszonego podaje wzór na warość przyspieszenia w ruchu jednosajnie opóźnionym a = υ 0 υ z wykresu zależności υ() odczyuje jednakowe ubyki szybkości w określonych jednakowych odsępach czasu wykresu zależności υ() dla ruchu jednosajnie przyspieszonego sporządza wykres zależności a () dla ruchu jednosajnie przyspieszonego opisuje spadek swobodny sporządza wykres zależności υ() dla ruchu jednosajnie opóźnionego przekszałca wzór a = υ 0 υ i oblicza każdą z wielkości wysępującą w ym wzorze przyspieszenia wykonuje zadania obliczeniowe doyczące ruchu jednosajnie przyspieszonego wykonuje zadania obliczeniowe doyczące ruchu jednosajnie przyspieszonego podaje inerpreację fizyczną pojęcia przyspieszenia w ruchu jednosajnie opóźnionym 5. Siły w przyrodzie Tema według programu 5.1. Rodzaje i skuki oddziaływań na przykładach rozpoznaje oddziaływania bezpośrednie i na odległość Wymagania podsawowe (dosaeczna) wymienia różne rodzaje oddziaływania ciał podaje przykłady saycznych i dynamicznych skuków oddziaływań podaje przykłady układów ciał wzajemnie oddziałujących, wskazuje siły wewnęrzne i zewnęrzne w każdym układzie 5.2. Siła wypadkowa. Siły równoważące się podaje przykład dwóch sił równoważących się oblicza warość i określa zwro wypadkowej dwóch sił działających na ciało wzdłuż jednej prosej o zwroach zgodnych i przeciwnych na dowolnym przykładzie wskazuje siły wzajemnego oddziaływania ciał podaje przykład kilku sił działających na ciało wzdłuż jednej prosej, kóre się równoważą oblicza warość i określa zwro wypadkowej kilku sił działających na ciało wzdłuż jednej prosej o zwroach zgodnych i przeciwnych oblicza niepewności pomiarowe sumy i różnicy warości dwóch sił 5
5.3. Pierwsza zasada dynamiki Newona na prosych przykładach ciał spoczywających wskazuje siły równoważące się analizuje zachowanie się ciał na podsawie pierwszej zasady dynamiki opisuje doświadczenie powierdzające pierwszą zasadę dynamiki na przykładzie opisuje zjawisko bezwładności 5.4. Trzecia zasada dynamiki Newona ilusruje na przykładach pierwszą i rzecią zasadę dynamiki wykazuje doświadczalnie, że siły wzajemnego oddziaływania mają jednakowe warości, en sam kierunek, przeciwne zwroy i różne punky przyłożenia opisuje wzajemne oddziaływanie ciał na podsawie rzeciej zasady dynamiki Newona na dowolnym przykładzie wskazuje siły wzajemnego oddziaływania, rysuje je i podaje ich cechy opisuje zjawisko odrzuu 5.5. Siły sprężysości podaje przykłady wysępowania sił sprężysości w ooczeniu wymienia siły działające na ciężarek wiszący na sprężynie wyjaśnia spoczynek ciężarka wiszącego na sprężynie na podsawie pierwszej zasady dynamiki wyjaśnia, że na skuek rozciągania lub ściskania ciała pojawiają się siły dążące do przywrócenia począkowych jego rozmiarów i kszałów, czyli siły sprężysości działające na rozciągające lub ściskające ciało przeprowadza rozumowanie prowadzące do wniosku, że warość siły sprężysości działającej na ciało wiszące na sprężynie jes wpros proporcjonalna do wydłużenia sprężyny 5.6. Siła oporu powierza i siła arcia 5.7. Prawo Pascala. Ciśnienie hydrosayczne podaje przykłady, w kórych na ciała poruszające się w powierzu działa siła oporu powierza wymienia niekóre sposoby zmniejszania i zwiększania arcia podaje przykłady pożyecznych i szkodliwych skuków działania sił arcia podaje przykłady parcia gazów i cieczy na ściany i dno zbiornika podaje przykłady wykorzysania prawa Pascala 5.8. Siła wyporu podaje i objaśnia wzór na warość siły wyporu podaje warunek pływania i onięcia podaje przykłady świadczące o ym, że warość siły oporu powierza wzrasa wraz ze wzrosem szybkości ciała wykazuje doświadczalnie, że siły arcia wysępujące przy oczeniu mają mniejsze warości niż przy przesuwaniu jednego ciała po drugim demonsruje i objaśnia prawo Pascala wyznacza doświadczalnie gęsość ciała z wykorzysaniem prawa Archimedesa doświadczalnie bada siłę oporu powierza i formułuje wnioski podaje przyczyny wysępowania sił arcia demonsruje zależność ciśnienia hydrosaycznego od wysokości słupa cieczy oblicza ciśnienie słupa cieczy na dnie cylindrycznego naczynia ze wzoru p = d g h wyjaśnia pływanie i onięcie ciał wykorzysując pierwszą zasadę dynamiki wykazuje doświadczalnie, że warość siły arcia kineycznego nie zależy od pola powierzchni syku ciał przesuwających się względem siebie, a zależy od rodzaju powierzchni ciał rących o siebie i warości siły dociskającej e ciała do siebie objaśnia zasadę działania podnośnika hydraulicznego i hamulca samochodowego wykorzysuje wzór na ciśnienie hydrosayczne w zadaniach obliczeniowych wykorzysuje wzór na warość siły wyporu do wykonywania obliczeń objaśnia prakyczne znaczenie 6
5.9. Druga zasada dynamiki Newona ciała zanurzonego w cieczy opisuje ruch ciała pod działaniem sałej siły wypadkowej zwróconej ak samo jak prędkość zapisuje wzorem drugą zasadę dynamiki i odczyuje en zapis ilusruje na przykładach drugą zasadę dynamiki oblicza każdą z wielkości we wzorze F = ma z wykresu a(f) oblicza masę ciała wysępowania w przyrodzie siły wyporu podaje wymiar 1 niuona kg m 1 N 1 2 s przez porównanie wzorów F = ma i F c = mg uzasadnia, że współczynnik g o warość przyspieszenia, z jakim ciała spadają swobodnie 6. Praca, moc, energia mechaniczna Tema według programu 6.1, 6.2. Praca mechaniczna. Moc podaje przykłady wykonania pracy w sensie fizycznym podaje jednoskę pracy 1 J wyjaśnia, co o znaczy, że urządzenia pracują z różną mocą podaje jednoski mocy i przelicza je Wymagania podsawowe (dosaeczna) oblicza pracę ze wzoru W = Fs W oblicza moc ze wzoru P = oblicza każdą z wielkości we wzorze W = Fs objaśnia sens fizyczny pojęcia mocy oblicza każdą z wielkości ze wzoru W P = podaje ograniczenia sosowalności wzoru W = Fs sporządza wykres zależności W() s oraz Fs (), odczyuje i oblicza pracę na podsawie ych wykresów oblicza moc na podsawie wykresu zależności W () 6.3. Energia mechaniczna 6.4. Energia poencjalna i energia kineyczna wyjaśnia, co o znaczy, że ciało ma energię mechaniczną podaje przykłady ciał mających energię poencjalną ciężkości i energię kineyczną wymienia czynności, kóre należy wykonać, by zmienić energię poencjalną ciała i energię kineyczną podaje przykłady energii w przyrodzie i sposoby jej wykorzysywania podaje przykłady zmiany energii mechanicznej na skuek wykonanej pracy wyjaśnia pojęcie poziomu zerowego wyjaśnia pojęcia układu ciał wzajemnie oddziałujących oraz sił wewnęrznych w układzie i zewnęrznych spoza układu wyjaśnia i zapisuje związek E Wz oblicza energię poencjalną grawiacji ze wzoru E = mgh i energię kineyczną ze wzoru E = mυ2 2 oblicza energię poencjalną względem dowolnie wybranego poziomu zerowego wykonuje zadania, obliczając każdą z wielkości wysępujących we wzorach na energię kineyczną i poencjalną ciężkości 7
ego ciała 6.5. Zasada zachowania energii mechanicznej podaje przykłady przemiany energii poencjalnej w kineyczną i na odwró, z zasosowaniem zasady zachowania energii mechanicznej podaje przykłady syuacji, w kórych zasada zachowania energii mechanicznej nie jes spełniona sosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania zadań obliczeniowych objaśnia i oblicza sprawność urządzenia mechanicznego 8