Piotr Grudowski * Kajetan Lewandowski ** Dobre praktyki w zarządzaniu jakością kształcenia na studiach doktoranckich uczelni technicznych na przykładzie Politechniki Gdańskiej Wstęp Najnowsze uregulowania prawne wprowadzone nową ustawą Prawo o Szkolnictwie Wyższym determinuje potrzebę wprowadzenia projakościowego podejścia do zarządzania w polskim szkolnictwie wyższym. Fakt ten implikuje potrzebę przebudowy dotychczasowych praktyk w krajowych uczelniach. Proces wprowadzania nowej ustawy wraz z aktami wykonawczymi wspierany jest m.in. przez wdrażanie systemu polskich i europejskich ram kwalifikacji oraz modelu akredytacji stosowanego przez Państwową (wkrótce Polską) Komisję Akredytacyjną (PKA), wprowadzającym obowiązek wdrożenia przez jednostki prowadzące kierunki kształcenia systemu zapewnienia jakości zgodnego z wytycznymi ENQA. Warto przypomnieć, że ministrowie państw sygnatariuszy Procesu Bolońskiego zwrócili się do Europejskiej Sieci Współpracy na rzecz Zapewnienia Jakości w Szkolnictwie Wyższym (ENQA) o należyte uwzględnienie wiedzy specjalistycznej będącej w posiadaniu stowarzyszeń i sieci zajmujących się zapewnieniem jakości. W rezultacie opracowano dokumenty dotyczące systemowego zapewnienia jakości kształcenia, przyjętych przez europejskie gremia zajmujące się szkolnictwem wyższym. Są to m.in.: 1. Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area (ENQA, 02.2005). 2. Recommendation of the European Parliament and of the Council on further European cooperation in quality assurance in higher education (15 lutego 2006 r.). 3. Recommendation of the European Parliament and of the Council on the establishment of the European Qualification Framework for lifelong learning (23 kwietnia 2008 r.). W Polsce zainteresowanie mechanizmami projakościowymi w szkolnictwie wyższym sukcesywnie wzrasta, głównie pod wpływem zamian w systemie prawnym. Niestety, teoria, a szczególnie praktyka zdecydowanie nie nadążają za rosnącymi oczekiwaniami krajowych uczelni w zakresie adaptacji rozwiązań dotyczących systemów projakościowych. Nieliczne, zakończone formalną cer- * Dr hab. inż., prof. PG, Katedra Zarządzania Jakością i Towaroznawstwa, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Politechnika Gdańska, piotr.grudowski@pg.gda.pl ** Mgr, Katedra Zarządzania Jakością i Towaroznawstwa, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Politechnika Gdańska, kajlewan@pg.gda.pl
508 Piotr Grudowski, Kajetan Lewandowski tyfikacją krajowe inicjatywy wdrożeniowe modeli systemów zarządzania jakością w uczelniach są cenne, ale nie zaowocowały szerszym upowszechnieniem systemowego podejścia do zarządzania jakością. Ciągle brakuje pogłębionych badań i będącej ich efektem spójnej metodyki umożliwiającej skuteczne zarządzanie jakością kluczowych procesów, szczególnie uwzględniających specyfikę dużych uczelni uniwersyteckich. Nasze uczelnie, pomimo sygnałów motywujących, bardzo opornie dostosowują swoje systemy organizacyjne nawet do niezbyt wymagających, ogólnie sformułowanych wytycznych ENQA (European Association for Quality Assurance in Higher Education) opisujących wewnętrzne systemy zapewnienia jakości kształcenia (WSZJK). Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie zarysu najbardziej realistycznej, według autorów, strategii projektowania i wprowadzenia systemów zarządzania opartych na kryterium jakości w szkolnictwie wyższym, ze szczególną rolą systemu zapewnienia jakości kształcenia wraz z pokazaniem przykładu rozwiązań projakościowych wdrażanych na poziomie studiów doktoranckich. 2. Wiedza jako aspekt integrujący projakościowe podejście do zarządzania Podstawowym warunkiem skuteczności systemu zarządzania jest umiejętność identyfikacji i podjęcia przez kadrę kierowniczą działań w odniesieniu do tych czynników związanych z procesami organizacji, które w największym stopniu przyczyniają się do osiągnięcia przyjętych celów strategicznych. Zyskująca coraz większe uznanie i coraz powszechniej aplikowana orientacja procesowa w szczególny sposób docenia uczenie się poprzez doświadczenie, na bazie którego umotywowani pracownicy wprowadzają w realizowanych procesach zarówno przełomowe innowacje, jak również drobne udoskonalenia [Bawden, Zuber Skerritt, 2002]. R. Burlton [Burlton, 2001] zauważa, że współczesne organizacje, również te świadczące usługi publiczne, jak uczelnie wyższe, powinny być zarządzane w sposób holistyczny tworząc i wykorzystując odpowiednią strukturę systemu zarządzania ściśle procesową lub procesowo funkcjonalną.
Dobre praktyki w zarządzaniu jakością kształcenia na studiach... 509 Na rysunku 1 przedstawiono model hierarchii oddziaływań zorientowanego procesowo systemu zarządzania współczesnych organizacji. Rysunek 1. Model struktury zorientowanego procesowo systemu zarządzania Źródło: Opracowanie własne na podstawie: [Bawden, Zuber Skerritt, 2002] Usprawnianie procesów musi być czynnikiem inicjującym stałe pogłębianie wiedzy. Organizacje doskonalące swoje procesy powinny w odpowiedni sposób zarządzać wiedzą po to, by wykorzystać interakcje wiedzy jawnej i ukrytej w niekończącym się procesie uczenia [Grudowski, 2007]. Działania usprawniające należy prowadzić w ujęciu iteracyjnym. Aby osiągnąć założone cele, działania doskonalące muszą być wprowadzane i analizowane sukcesywnie w ramach systematycznego procesu pozyskiwania wiedzy. Zarządzanie wiedzą, którego głównym celem jest zapewnienie odpowiedniej wiedzy właściwym osobom, we właściwym czasie, stało się obecnie znaczącą dyscypliną naukową, w ramach której opracowano wiele oryginalnych metod, technik i narzędzi coraz szerzej stosowanych w praktyce różnych organizacji. Problematyka zarządzania wiedzą nabiera specjalnego charakteru w przypadku wyższych uczelni, gdyż stanowi ono istotę ich działalności. Dlatego też, rozważając modele systemów zarządzania odpowiednie dla placówek szkolnictwa wyższego, należy zwrócić szczególną uwagę na te aspekty, które mogą zarządzanie wiedzą w uczelniach skutecznie wspierać.
510 Piotr Grudowski, Kajetan Lewandowski 3. Wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia fundament kompleksowego systemu zarządzania w uczelni wyższej Obecne uwarunkowania towarzyszące funkcjonowaniu wyższych uczelni w Polsce sugerują, by jako bazę do wprowadzania systemowych rozwiązań w zakresie zarządzania traktować wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia (WSZJK) oparty na wytycznych ENQA. Wprowadzenie w uczelni wyższej WSZJK, stanowiące aktualnie formalny wymóg akredytacyjny określony przez PKA, może być znaczącym krokiem naprzód, jeśli chodzi o postulowaną od dawna przez wiele środowisk modernizację modelu zarządzania w szkołach wyższych. Biorąc jednakże pod uwagę ramowy charakter elementów WSZJK, brak ich procesowego ujęcia w kontekście całokształtu działań uczelni oraz brak precyzyjnie zdefiniowanych mechanizmów doskonalących, należy przyjąć, że jest on jedynie pierwszym etapem w procesie transformacji zarządzania uczelniami. Jak pokazuje praktyka, na bazie siedmiu wskazanych przez ENQA elementów WSZJK, tj. 1. Polityki jakości i procedur zarządzania jakością. 2. Zatwierdzania, monitoringu oraz okresowych przeglądów programów kształcenia i ich efektów. 3. Oceniania studentów. 4. Zapewnienia jakości kadry dydaktycznej. 5. Zasobów do nauki i środków wsparcia dla studentów. 6. Systemów informacyjnych. 7. Publikowania informacji nt. oferty edukacyjnej i efektów kształcenia, możliwe jest budowanie skutecznych mechanizmów projakościowych, pozostających w zgodności z filarami koncepcji kompleksowego zarządzania projakościowego (TQM). Ze względu na fakt, iż autorzy identyfikowali istniejące aktualnie rozwiązania w zakresie projakościowych przemian lub wdrażali je na poziomie studiów doktoranckich, w kolejnych częściach tego opracowania zostaną przedstawione normatywne rozwiązania w wyżej wymienionym zakresie oraz przykład dobrych praktyk podmiotów realizujących studia doktoranckie na Politechnice Gdańskiej (PG). 4. Uregulowania w zakresie zapewnienia jakości kształcenia na studiach doktoranckich Studia doktoranckie jako forma studiów III stopnia na uczelniach wyższych jest formą stosunkowo nową w polskim systemie edukacyjnym, stąd do tej pory można było mówić o swego rodzaju deficycie regulacji w tym zakresie. Problem braku należytych regulacji, a w szczególności tych dotyczących jakości na tego rodzaju studiach zaczął być istotny wraz z narastającym umasowieniem studiów doktoranckich. Jednocześnie należy wskazać na brak korelacji pomiędzy wzrostem liczby słuchaczy, a wzrostem liczby otwartych przewodów doktorskich. Co więcej, odnotowano znaczny spadek liczby cudzoziemców otwierających przewody doktorskie na polskich uczelniach.
Dobre praktyki w zarządzaniu jakością kształcenia na studiach... 511 Poniżej zamieszczono tablicę prezentującą dane liczbowe z wybranych lat akademickich w okresie między 1990 a 2010 rokiem. Tablica 1. Liczba doktorantów w Polsce, liczba przewodów doktoranckich oraz liczba cudzoziemców otwierających przewody doktoranckie w Polsce. Liczba Liczba otwartych Cudzoziemcy przeprowadzający przewody Rok doktorantów przewodów akademicki ogółem doktorskich doktorskie w Polsce 1990/1991 2 695 869 482 1995/1996 10 482 1 946 715 2000/2001 25 622 6 107 710 2001/2002 28 345 7 016 695 2002/2003 31 072 7 237 660 2003/2004 32 054 7 953 597 2004/2005 33 040 8 869 488 2005/2006 32 725 8 751 424 2006/2007 31 831 8 267 385 2007/2008 31 814 7 286 375 2008/2009 32 494 7 450 308 2009/2010 35 671 7 250 228 Źródło: [GUS, 2000 2009]. Drastyczny spadek liczby cudzoziemców przeprowadzających swoje przewody doktorskie w Polsce jest widoczny szczególnie w latach 2004 2010 i może on stanowić jeden z dowodów na spadek jakości kształcenia na studiach doktoranckich, podobnie jak spadek liczby otwartych przewodów doktorskich. Istotnym czynnikiem determinującym zmiany w szkolnictwie wyższym było i jest uczestnictwo Polski w Procesie Bolońskim. Zgodnie z Komunikatem ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe wydanym po spotkaniu w Berlinie z roku 2003, studia doktoranckie zostały uznane za integralną część procesu kształcenia, jako studia III stopnia (gdzie I stopień odpowiada studiom licencjackim/inżynierskim, zaś II stopień studiom magisterskim). Po tej decyzji studia doktoranckie zostały włączone w obszar strategicznych decyzji państw europejskich na rzecz zapewnienia wysokiej jakości kształcenia. Jedną z najistotniejszych implikacji wynikających z faktu rozszerzenia Procesu Bolońskiego o studia doktoranckie jest uzgodnienie wspólnych ram referencyjnych łączących kwalifikacje krajowych systemów razem, działających jako mechanizm przekładu do kwalifikacji z różnych krajów i systemów Europejskich Ram Kwalifikacji (ERK). Dwa główne cele ERK to promocja mobilności studentów i naukowców oraz wsparcie idei uczenia się przez całe życie (lifelong learning) [Grudowski, Lewandowski, 2012]. W ramach ERK zostały szczegółowo opisane efekty uczenia się w formie deskryptorów opartych na 8 poziomach (poziom 8 odpowiada doktoratowi)
512 Piotr Grudowski, Kajetan Lewandowski w podziale na wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne (Knowledge Skills Competences) [http://eur-lex.europa.eu]. Kolejnym istotnym zbiorem uregulowań w zakresie efektów kształcenia są Krajowe Ramy Kwalifikacji (KRK). Ich przygotowanie i wdrożenie stanowi zobowiązanie państw członków Procesu Bolońskiego, które przyjęte zostało na spotkaniu w Bergen w 2005 roku. W ujęciu E. Chmieleckiej [Chmielecka, 2010] KRK to szczególna metoda opisu kształcenia ( ). Metoda ta wyróżnia się dwiema charakterystycznymi cechami. Po pierwsze, opisy sformułowane są w języku efektów kształcenia, to znaczy przedstawiają wymagania, jakim powinien sprostać student po ukończeniu nauki w ramach danego cyklu kształcenia. Po drugie opisy te ( ) pozwolą na dokonywanie porównań dyplomów uzyskiwanych w różnych uczelniach na terenie całej Europy. W celu zachowania spójności z ERK układ zarówno poziomów, jak i obszarów pozostał niezmieniony. KRK stanowią uszczegółowienie ze względu na fakt, iż odnoszą się one do 8 obszarów wiedzy opartych na podziale OECD/EUROSTAT/UNESCO: 1. Obszar studiów humanistycznych. 2. Obszar studiów w nauk społecznych. 3. Obszar studiów w naukach ścisłych 4. Obszar studiów przyrodniczych. 5. Obszar studiów technicznych. 6. Obszar studiów medycznych. 7. Obszar studiów rolniczych, leśnych i weterynaryjnych. 8. Obszar studiów poświęconych sztuce. Osobną kwestią jest to, czy powyższa klasyfikacja oraz użyta terminologia w odniesieniu do obszarów wiedzy jest zasadna. Wydaje się, że w toku dalszych prac nad opracowywaniem efektów kształcenia potrzebna będzie dyskusja nad uszczegółowieniem podanego podziału. Wdrożenie ERK i KRK przez szkolnictwo wyższe może stanowić istotne narzędzie poprawy jakości kształcenia w polskim szkolnictwie wyższym, włączając w to studia doktoranckie. Rozwiązania te stanowić mogą także o zróżnicowaniu, decentralizacji programów uczelni, które nie będą ustalane centralnie przez ministra ds. szkolnictwa wyższego, ale przez komisje senackie we współpracy z radami poszczególnych wydziałów. Nieodzowne w tym przypadku są uregulowania na poziomie instytucjonalnym, które stanowić będą solidną podstawę dla zróżnicowanych prac programowych prowadzonych przez uczelnię. Ze względu na przełożenie na innowacyjność regionów i całego kraju problem ten wydaje się być szczególnie istotny właśnie w przypadku studiów doktoranckich uczelni technicznych. Na poziomie krajowym podstawowym aktem prawnym regulującym działalność uczelni wyższych w zakresie prowadzenia studiów doktoranckich jest Ustawa Prawo o Szkolnictwie Wyższym. Akt ten zawiera szereg uregulowań w zakresie zapewnienia jakości kształcenia. Nowelizacja ustawy z dnia 18 mar-
Dobre praktyki w zarządzaniu jakością kształcenia na studiach... 513 ca 2011 spowodowała zmianę w podejściu do jakości kształcenia na studiach doktoranckich są one poddawane procesowi akredytacji przez PKA, która dotąd takich kompetencji nie miała. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 29 września 2011 r. w sprawie warunków oceny programowej i oceny instytucjonalnej PKA dokonuje oceny instytucjonalnej działalności jednostki, jeżeli jednostka ta prowadzi studia doktoranckie lub spełnia łącznie następujące warunki: 1. W ciągu 5 lat poprzedzających ocenę instytucjonalną jednostka ta w zakresie oceny programowej nie uzyskała oceny negatywnej, a w przypadku oceny warunkowej uzasadnienia jej wydania nie stanowiły zastrzeżenia dotyczącego konstrukcji i funkcjonowania wewnętrznego systemu zapewniana jakości kształcenia. 2. Została dokonana ocena programowa większości prowadzonych w tej jednostce kierunków studiów. Zgodnie z ww. rozporządzeniem ocena instytucjonalna obejmuje ocenę m.in. funkcjonowania wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia, w tym jego konstrukcji oddziaływania na doskonalenie jakości kształcenia oraz jakości procesu kształcenia na studiach doktoranckich prowadzonych w jednostce. Zapisy te świadczą o istotnej zmianie w podejściu zarówno do systemów jakości kształcenia, jak i do zapewnienia jakości kształcenia na studiach doktoranckich. 5. Projekt Rozwój interdyscyplinarnych studiów doktoranckich na Politechnice Gdańskiej w zakresie nowoczesnych technologii jako przykład projakościowych zmian na studiach doktoranckich Zmiany w projakościowym podejściu uczelni wyższych, które zasygnalizowane zostały we wprowadzeniu do niniejszej pracy są wspierane przez realizację w Polsce polityki strukturalnej/spójności. Kluczowym narzędziem w kwestii wdrażania projakościowych strategii na uczelniach, także w odniesieniu do studiów doktoranckich jest Program Operacyjny Kapitał Ludzki (POKL), który w 85% finansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Program przewiduje realizację działań miękkich m.in. opracowanie nowych programów kształcenia, doskonalenie kompetencji kadry akademickiej, a także organizowanie staży i praktyk dla studentów [www.efs.gov.pl]. W ramach POKL wdrażanych jest 10 osi priorytetowych, z których oś IV przewiduje wsparcie Szkolnictwa wyższego i nauki. Środki przeznaczone na realizację całego programu to 11 420 207 059 EUR, w tym na wsparcie priorytetu Szkolnictwo wyższe i nauka przeznaczono łącznie 960 366 839 EUR. Przesłanką do realizacji projektów jest m.in. zdiagnozowany problem strukturalny zróżnicowania poziomu jakości kształcenia. 1 Aby temu przeciwdziałać w ramach wyodrębnionego działania 4.1.1. Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni zaplanowano m.in.: 1 Por. Szczegółowy Opis Priorytetów POKL: [www.efs.gov.pl, dostęp: 17.01.2012].
514 Piotr Grudowski, Kajetan Lewandowski 1. Przygotowanie, otwieranie i realizację nowych kierunków ( ) studiów doktoranckich (w tym interdyscyplinarnych studiów doktoranckich) oraz dostosowywanie programów na istniejących kierunkach studiów do potrzeb rynku pracy i gospodarki opartej na wiedzy. 2. Podnoszenie kompetencji dydaktycznych kadry akademickiej w celu podwyższania jakości kształcenia. 3. Stypendia dla doktorantów ( ) i profesorów wizytujących. Zgodnie z danymi Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (MRR) na dzień 31.12.2011 r. w ramach poddziałania 4.1.1. podpisanych zostało 366 umów o dofinansowanie projektów o łącznej wartości 2 094 302 930 zł. Należy uznać, że jest to w historii polskiego szkolnictwa wyższego bezprecedensowy, skoordynowany strategicznie i zabezpieczony finansowo zwrot w zakresie realizacji programów projakościowych. Projekt Rozwój interdyscyplinarnych studiów doktoranckich na Politechnice Gdańskiej w zakresie nowoczesnych technologii realizowany jest przez konsorcjum 3 wydziałów Politechniki Gdańskiej: 1. Wydział Chemiczny PG. 2. Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej PG. 3. Wydział Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki PG. oraz partnera: Instytut Maszyn Przepływowych PAN (IMP PAN). Projekt stanowi odpowiedź na problemy uczelni w zakresie prowadzenia studiów doktoranckich, przede wszystkim spadku ich liczebności, która wynika z braku należytego finansowania, niewystarczającej oferty dydaktycznej oraz niewielkiego wymiaru interdyscyplinarnego i międzynarodowego studiów doktoranckich na PG. Celami projektu jest modernizacja programów dydaktycznych na studiach doktoranckich poprzez opracowanie wspólnej interdyscyplinarnej platformy szkoleniowej, opracowane i prowadzone wszystkich przedmiotów w języku angielskim, wprowadzenie szeregu nowoczesnych form kształcenia oraz stworzenie systemu stypendiów naukowych dla 25 30% studentów na zasadach konkursowych. Konkursowe zasady mają zachęcić do podjęcia studiów doktoranckich i zwiększyć ich motywację do pracy naukowej, w szczególności publikowania artykułów w czasopismach z Listy Filadelfijskiej [http://interphd.pg.gda.pl]. Początek realizacji projektu miał miejsce 1.10.2009 roku. Zgodnie z danymi za rok 2011 w projekcie wzięło udział 327 uczestników, z czego 303 to doktoranci, zaś 27 to kadra naukowa PG oraz IMP PAN. Do tej pory zostało zaproszonych 22 profesorów wizytujących, zaś pracownicy naukowi uczelni przygotowali 24 przedmioty w języku angielskim. W celu lepszego zrozumienia materiału od 2010 roku prowadzone są specjalistyczne kursy języka angielskiego. Warto również wskazać, że wzrósł międzynarodowy wymiar studiów. Do końca roku 40 doktorantów oraz 7 członków kadry dydaktycznej odbyło staże (odpowiednio trzy- i dwumiesięczne) w wiodących zagranicznych ośrodkach naukowych.
Dobre praktyki w zarządzaniu jakością kształcenia na studiach... 515 Jednocześnie, dzięki systemowi stypendialnemu, który premiuje publikacje oraz wdrożenia naukowe wzrosła ich liczba w stosunku do okresu sprzed realizacji projektu. Wraz z początkiem realizacji projektu odnotowuje się także wzrost liczby chętnych do studiowania na studiach III-go stopnia w jednostkach uczestniczących w projekcie, co jest szczególnie cenne, gdyż w obszarze ich działalności naukowej są dziedziny mające wpływ na budowę gospodarki opartej na wiedzy. Na podstawie przytoczonych liczb stwierdza się, że występuje zainteresowanie zarówno kadry, jak i doktorantów w realizacji projektów, których celem jest poprawa jakości kształcenia oraz modernizacja programu kształcenia. Jest to również korzystne z punktu widzenia takich procesów jak inicjowanie projakościowych przemian oraz budowania gospodarki opartej na wiedzy. Zakończenie Wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia tworzy dobrą, zweryfikowaną w różnego typu usługach, podstawę do wprowadzenia mechanizmów właściwego zarządzania w wyższych uczelniach technicznych, w tym również w odniesieniu do studiów III stopnia. Dzięki wykorzystaniu koncepcji zarządzania wiedzą można wzmocnić kluczowe mechanizmy systemów zarządzania jakością w szkolnictwie wyższym takie, jak m.in.: systematyczną ocenę procesów i wyników organizacji, planowanie i wdrażanie działań doskonalących, konsekwentną realizację polityki i strategii uczelni, uczenie się od innych organizacji/jednostek tej samej uczelni (benchlearning), badanie satysfakcji wszystkich grup interesariuszy uczelni, a nie tylko stu- dentów, badanie satysfakcji pracowników. Wykorzystanie dobrych praktyk zarządzania, w tym tych wskazanych w niniejszym opracowaniu praktyk odnoszących się do doskonalenia jakości studiów doktoranckich, pozwala przebudować najczęściej niewydolne i niezgodne z oczekiwaniami otoczenia społeczno gospodarczego mechanizmy planowania, nadzorowania i doskonalenia jakości w odniesieniu do procesów kształcenia oraz innych kategorii działań realizowanych szczególnie w dużych wyższych uczelniach technicznych. Literatura 1. Bawden R., Zuber Skerritt O. (2002), The concept of process management, The Learning Organization nr 3. 2. Burlton R. (2001), Business process management: Profiting from processes, Sams. Indianapolis. 3. Chmielecka E. (red.) (2010), Autonomia Programowa Uczelni. Ramy kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego, MNiSW, Warszawa.
516 Piotr Grudowski, Kajetan Lewandowski 4. Grudowski P. (2007), Podejście procesowe w systemach zarządzania jakością w małych i średnich przedsiębiorstwach. Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Seria Monografie 2007. 5. Grudowski P., Lewandowski K. (2012), Zapewnienie jakości kształcenia a Krajowe Ramy Kwalifikacji w odniesieniu do studiów doktoranckich w uczelniach technicznych, Politechnika Gdańska, Gdańsk. 6. http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj: C:2008 :111: 0001:0007:PL:PDF 7. http://interphd.pg.gda 8. http://www.efs.gov.pl 9. http://www.efs.gov.pl/dokumenty/lists/dokumenty%20programowe/attac hments/89/szoppkl_1_stycznia_2012_2.pdf 10. Raporty GUS Szkoły wyższe i ich finanse za lata 2000 2009. 11. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 29 września 2011 r. w sprawie warunków oceny programowej i oceny instytucjonalnej. 12. Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 13. Ustawa Prawo o Szkolnictwie Wyższym, Dz. U. 2005 nr 164 poz. 1365. 14. Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie. Streszczenie W pierwszej części opracowania zaprezentowano europejskie standardy w zakresie zarządzania jakością kształcenia przyjęte przez europejskie gremia zajmujące się szkolnictwem wyższym oraz omówiono poziom zaawansowania ich implementacji w polskim systemie szkolnictwa wyższego. W części drugiej omówiono znaczenie zorientowanego procesowo systemu zarządzania dla organizacji i realizowania przez nią celów strategicznych. Rozdział trzeci przedstawia miejsce wewnętrznych systemów zapewnienia jakości kształcenia w kompleksowych systemach zarządzania w uczelniach wyższych. W części czwartej opisano europejskie i krajowe rozwiązania w zakresie systemów ram kwalifikacji oraz najnowsze uregulowania prawne w zakresie jakości kształcenia na studiach III-go stopnia wprowadzone przez nowelizację Ustawy Prawo o Szkolnictwie Wyższym oraz aktach wykonawczych. W kończącym opracowanie fragmencie omówiono strategiczne zapisy POKL w odniesieniu do systemu szkolnictwa wyższego oraz omówiono dobre praktyki w zakresie zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na studiach doktoranckich w ramach projektu Rozwój interdyscyplinarnych studiów doktoranckich na Politechnice Gdańskiej w zakresie nowoczesnych technologii, który jest realizowany w ramach POKL. Słowa kluczowe Zarządzanie jakością, jakość kształcenia, szkolnictwo wyższe
Dobre praktyki w zarządzaniu jakością kształcenia na studiach... 517 Good practices in quality management of doctoral education at the universities of technology on the example of Gdansk University of Technology (Summary) The paper presents European standards for quality management in higher education institutions adopted by European bodies as well as the level of their implementation in the Polish system of higher education. It also discusses the importance of process and quality oriented management system for organization and implementation of strategic objectives as well as the role of internal quality of education assurance systems in the comprehensive management systems at universities. Authors have also presented the good practices of improving the quality of doctoral education at Gdansk University of Technology, implemented within the project "The development of interdisciplinary doctoral studies at the Gdansk University of Technology in modern technologies" supported by the European Social Fund. Key words quality assurance, quality of education, higher education