Studia doktoranckie nowe regulacje prawne, nowe rozwiązania a jakość kształcenia

Transkrypt

1 Studia doktoranckie nowe regulacje prawne, nowe rozwiązania a jakość kształcenia SEMINARIUM BOLOŃSKIE dla prorektorów ds. kształcenia Uczelnie wobec zmiany systemu kształcenia Warszawa-Miedzeszyn, czerwca 2012 r. Maria Ziółek Ekspertka Bolońska Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu

2 Zawartość prezentacji 1. Przepisy prawne w Polsce analiza z wyłączeniem przepisów dotyczących stypendiów 2. Próba uporządkowania pojęć 3. Udział badań naukowych na studiach doktoranckich 4. Narzędzia Procesu Bolońskiego w odniesieniu do studiów III stopnia Maria Ziółek 2

3 Przepisy prawne dotyczące studiów doktoranckich Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 po nowelizacji z dnia 18 marca 2011 r. Art. 2 ust. 1 pkt 18h, art.195, 196, 197 Akty wykonawcze -rozporządzenia MNiSW Rozporządzenie z dn. 1 września 2011 r. w sprawie kształcenia na studiach doktoranckich w uczelniach i jednostkach naukowych Rozporządzenie z dn. 5 października 2011 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów doktoranckich Rozporządzenie z dn. 29 września 2011 r. w sprawie warunków oceny programowej i oceny instytucjonalnej Kryteria oceny PKA i arkusze oceny instytucjonalnej Maria Ziółek 3

4 Fragmenty z Ustawy PSW z dnia 27 lipca 2005 po nowelizacji z dnia 18 marca 2011 Art. 1 ust. 1 pkt 18h Kwalifikacja 18h) kwalifikacje trzeciego stopnia - uzyskanie, w drodze przewodu doktorskiego przeprowadzonego na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stopnia naukowego doktora w określonej dziedzinie nauki w zakresie dyscypliny nauki lub doktora sztuki określonej dziedziny sztuki w zakresie dyscypliny artystycznej, potwierdzone odpowiednim dyplomem; Maria Ziółek 4

5 Fragmenty z Ustawy PSW z dnia 27 lipca 2005 po nowelizacji z dnia 18 marca 2011 Rozdz. 3. Art. 195 Ust. 4 Program studiów doktoranckich Studia doktoranckie są prowadzone jako studia stacjonarne lub niestacjonarne. Ust. 5 Więcej niż połowa programu stacjonarnych studiów doktoranckich wymaga obecności uczestników tych studiów w prowadzącej je jednostce organizacyjnej i jest realizowana w formie zajęć dydaktycznych i pracy naukowej wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich lub opiekunów naukowych i doktorantów. Organizacja niestacjonarnych studiów doktoranckich zapewnia możliwość odbywania studiów doktoranckich osobom zatrudnionym w ramach stosunku pracy. 5 Maria Ziółek

6 Wniosek cząstkowy PROGRAM STUDIÓW DOKTORANCKICH Praca naukowa Zajęcia dydaktyczne Maria Ziółek 6

7 Udział badań naukowych w procesie kształcenia na I, II i III stopniu I stopień EOSW II stopień Badania naukowe III stopień III stopień Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego EOSW Studia doktoranckie Europejski obszar badań EOB EOB

8 Fragmenty z Ustawy PSW z dnia 27 lipca 2005 po nowelizacji z dnia 18 marca 2011 Art. 195 ust. 6 i 7 Podział kompetencji 6. Studia doktoranckie w uczelni są tworzone przez rektora na wniosek rady jednostki organizacyjnej, a w jednostkach naukowych - przez dyrektora jednostki na wniosek rady naukowej jednostki naukowej. 7. Nadzór merytoryczny nad studiami doktoranckimi sprawuje rada jednostki organizacyjnej uczelni albo rada naukowa jednostki naukowej prowadzącej te studia. WNIOSEK: programy kształcenia na studiach doktoranckich nie muszą być zatwierdzane przez senat uczelni. Rektor na wniosek jednostki tworzy studia doktoranckie, a odpowiedzialność merytoryczna za proces kształcenia na studiach doktoranckich spoczywa na jednostce prowadzącej SD 8 Maria Ziółek

9 Fragmenty z Ustawy PSW z dnia 27 lipca 2005 po nowelizacji z dnia 18 marca 2011 Art. 196 ust. 2 i 6 Rekrutacja / regulamin 2. Rekrutacja na bezpłatne studia doktoranckie odbywa się w drodze konkursu. Warunki i tryb rekrutacji na studia doktoranckie oraz ich formy określa w uczelni senat, a w jednostce naukowej - rada naukowa jednostki. Przepis art. 169 ust. 5 stosuje się odpowiednio. Uchwałę podaje się do publicznej wiadomości nie później niż do dnia 30 kwietnia roku kalendarzowego, w którym rozpoczyna się rok akademicki, którego uchwała dotyczy. 6. Organizację i tok studiów doktoranckich w zakresie nieuregulowanym w ustawie oraz w odrębnych przepisach określa regulamin studiów doktoranckich. Regulamin uchwala w uczelni senat, a w jednostce naukowej - rada naukowa, co najmniej na pięć miesięcy przed rozpoczęciem zajęć. Do uchwalania regulaminu stosuje się odpowiednio przepisy art. 161 i 162. UWAGA: Należy zweryfikować warunki wejścia na III stopień biorąc pod uwagę zmianę systemu kształcenia na stopniach I i II (np. fakt, że wybrany II stopień nie musi być kontynuacją I). 9 Maria Ziółek

10 Art. 197 Ust. 2 Fragmenty z Ustawy PSW z dnia 27 lipca 2005 po nowelizacji z dnia 18 marca 2011 Do podstawowych obowiązków doktorantów, poza obowiązkami określonymi zgodnie z ust. 1, należy realizowanie programu studiów doktoranckich oraz prowadzenie badań naukowych i składanie sprawozdań z ich przebiegu. Ust. 3 Obowiązki doktoranta Uczestnicy studiów doktoranckich prowadzonych w uczelni mają także obowiązek odbywania praktyk zawodowych w formie prowadzenia zajęć dydaktycznych lub uczestniczenia w ich prowadzeniu. Maksymalny wymiar zajęć dydaktycznych prowadzonych przez doktorantów nie może przekraczać dziewięćdziesięciu godzin rocznie. Maria Ziółek 10

11 Wniosek cząstkowy niezgodny z poprzednim Badania naukowe wyłączone z programu studiów PROGRAM STUDIÓW DOKTORANCKICH Praktyki zawodowe w formie prowadzenia zajęć dydaktycznych lub uczestnictwa w prowadzeniu tych zajęć Zajęcia dydaktyczne Maria Ziółek 11

12 Fragmenty z Rozporządzenia Ministra w sprawie SD i stypendiów doktoranckich z dnia 5 października Rada jednostki organizacyjnej uczelni przedstawia rektorowi, a rada naukowa jednostki naukowej dyrektorowi tej jednostki, wniosek o utworzenie studiów doktoranckich, który zawiera: 1) określenie obszaru wiedzy, dziedziny nauki i dyscypliny naukowej albo dziedziny sztuki i dyscypliny artystycznej; 2) określenie efektów kształcenia; 3) program studiów doktoranckich; 4) określenie formy studiów doktoranckich; 5) określenie czasu trwania studiów doktoranckich;. 12

13 Fragmenty z Rozporządzenia Ministra w sprawie SD i stypendiów doktoranckich z dnia 5 października Stypendium doktoranckie może być przyznane doktorantowi, który terminowo realizuje program studiów doktoranckich oraz wykazuje się zaangażowaniem w: 1) prowadzeniu zajęć dydaktycznych w ramach praktyk zawodowych albo 2) realizacji badań naukowych prowadzonych przez jednostkę organizacyjną uczelni albo jednostkę naukową 13

14 Fragmenty z Rozporządzenia Ministra w sprawie kształcenia na SD.. z dnia 1 września Studia doktoranckie stwarzają warunki do: Program studiów doktoranckich 1) prowadzenia samodzielnych badań naukowych, w tym także poza jednostką prowadzącą kształcenie; 2) współpracy naukowej w zespołach badawczych, w tym również międzynarodowych; 3) przygotowania przez doktoranta publikacji naukowej w formie książki lub co najmniej jednej publikacji naukowej przyjętej do druku w recenzowanym czasopiśmie naukowym o zasięgu co najmniej krajowym lub w recenzowanym sprawozdaniu z międzynarodowej konferencji naukowej lub publicznej prezentacji dzieła artystycznego; 4) realizacji programu studiów, obejmującego zajęcia obowiązkowe, fakultatywne i praktyki zawodowe 5) przygotowania do egzaminów doktorskich oraz przygotowania rozprawy doktorskiej pod opieką promotora albo promotora i promotora pomocniczego; 6) uczestniczenia w życiu środowiska naukowego w kraju i za granicą. 14

15 Fragmenty z Rozporządzenia Ministra w sprawie kształcenia na SD.. z dnia 1 września 2011 Punkty ECTS Łączny wymiar zajęć objętych programem całego toku studiów odpowiada od 45 do 60 punktom ECTS, w tym od 20 do 30 punktom ECTS w ramach zajęć fakultatywnych rozwijających umiejętności dydaktyczne lub zawodowe, w wymiarze co najmniej 15 godzin. 2. Fakultatywne zajęcia rozwijające umiejętności dydaktyczne i zawodowe obejmują zajęcia, na których doktorant zdobywa kwalifikację w zakresie nowoczesnych metod i technik prowadzenia zajęć dydaktycznych, w wymiarze odpowiadającym od 10 do 15 punktom ECTS. Zajęcia fakultatywne przygotowują do wykonywania zawodu nauczyciela akademickiego, w szczególności w zakresie metodyki zajęć dydaktycznych i nowych technologii wykorzystywanych w kształceniu studentów. 15

16 Zajęcia obowiązkowe Nie ma doprecyzowania tych zajęć w ustawie i rozporządzeniach WNIOSEK: decyzja w tym zakresie po stronie uczelni/jednostki Maria Ziółek 16

17 Zajęcia fakultatywne Brak jednoznacznej wykładni na podstawie rozporządzeń ministra PRÓBA DOPRECYZOWANIA: Zajęcia rozwijające umiejętności dydaktyczne lub zawodowe (20 30 ECTS) z czego połowa to zajęcia w zakresie nowoczesnych metod i technik prowadzenia zajęć dydaktycznych (10-15 ECTS) PYTANIE - Czy to oznacza, że te ostatnie zajęcia są obowiązkowe choć określane są jako fakultatywne? Maria Ziółek 17

18 Praktyki zawodowe Doktoranci na SD w uczelni mają obowiązek odbywania praktyk zawodowych w formie prowadzenia zajęć dydaktycznych lub uczestniczenia w ich prowadzeniu zgodnie z art. 197 ust. 3 ustawy PSW rozp. z dnia 1 września 2011 Wymiar praktyk w formie prowadzenia zajęć dydaktycznych dla uczestników studiów doktoranckich prowadzonych w uczelni nie może być mniejszy niż 10 oraz większy niż 90 godzin rocznie. PYTANIE co z innymi praktykami zawodowymi? Maria Ziółek 18

19 Program kształcenia i program studiów doktoranckich Nie ma w ustawie i rozporządzeniach pojęcia program kształcenia dla SD, ale dla przejrzystości można zaproponować załączony schemat PROGRAM KSZTAŁCENIA (efekty kształcenia) Punkty ECTS Samodzielne badania naukowe skutkują m.in. Program studiów (zajęcia dydaktyczne zorganizowane) Prezentacjami na konferencjach Pisaniem publikacji, projektów badawczych Uczestnictwem w projektach badawczych Napisaniem pracy doktorskiej Zajęcia obowiązkowe Zajęcia fakultatywne Praktyki zawodowe 19

20 Narzędzia Procesu Bolońskiego w odniesieniu do studiów doktoranckich Ramy Kwalifikacji Efekty kształcenia Punkty ECTS Maria Ziółek 20

21 Ramy Kwalifikacji W aktualnych regulacjach prawnych nie ma wymogu odniesienia SD do ram kwalifikacji, ale w Polskiej Ramie Kwalifikacji będzie poziom 8 dla studiów doktoranckich i oczywiście będziemy wtedy odnosić efekty kształcenia na SD do 8 poziomu PRK Maria Ziółek 21

22 Efekty kształcenia Rozporządzenie ministra z dnia 1 września Realizacja programu studiów doktoranckich przygotowuje do pracy o charakterze badawczym lub badawczo-rozwojowym, a w szczególności prowadzi do osiągnięcia efektów kształcenia w zakresie: 1) wiedzy na zaawansowanym poziomie, o charakterze podstawowym dla dziedziny związanej z obszarem prowadzonych badań naukowych, obejmującej najnowsze osiągnięcia nauki lub sztuki oraz o charakterze szczegółowym, odpowiadające obszarowi prowadzonych badań naukowych, obejmującej najnowsze osiągnięcia nauki lub sztuki; 2) umiejętności związanych z metodyką i metodologią prowadzenia badań naukowych; 3) kompetencji społecznych odnoszących się do działalności naukowobadawczej i społecznej roli uczonego lub artysty. Maria Ziółek 22

23 Efekty kształcenia WNIOSEK: Efekty kształcenia opisane w rozporządzeniu ministra odnoszą się do tych zdobywanych w wyniku prowadzenia badań naukowych Brak opisu efektów kształcenia wynikających z prowadzenia zajęć dydaktycznych i realizacji programu zajęć fakultatywnych w zakresie nowoczesnych metod i technik prowadzenia zajęć dydaktycznych nie oznacza, że jednostki prowadzące SD nie muszą tych efektów opisywać. Jeżeli są przypisane punkty ECTS do modułów w programie studiów, to muszą być zdefiniowane efekty kształcenia. Maria Ziółek 23

24 Punkty ECTS na SD Zgodnie z rozporządzeniami Studia Doktoranckie nie będą mierzone liczbą punktów ECTS w taki sposób jak studia I i II stopnia (tzn. 1 rok = 60 ECTS), tylko na 4 lata SD przypada punktów ECTS ale zasady przypisywania punktów ECTS na wszystkich trzech stopniach muszą być jednakowe (tzn. punkty ECTS przypisuje się efektom kształcenia). Maria Ziółek 24

25 Przyporządkowanie punktów ECTS Efekty kształcenia Punkty ECTS 1. Nie można przypisać punktów ECTS modułowi, jeśli nie zostały zdefiniowane efekty kształcenia 2. Doktorant może otrzymać punkty jedynie po sprawdzeniu, czy osiągnął zakładane efekty kształcenia 3. Miernikiem efektów kształcenia, do obliczenia punktów ECTS, jest nakład pracy przeciętnego doktoranta potrzebny do uzyskania założonych efektów Maria Ziółek 25

26 Punkty ECTS za praktyki Punkty ECTS nie są za pracę, za zajęcia dydaktyczne czy też za praktyki, a za efekty uczenia się Trzeba zdefiniować efekty uczenia się doktoranta jakie będą osiągane w wyniku przygotowania się i przeprowadzenia zajęć, czy też odbycia innych praktyk. Należy określić, oszacować liczbę godzin pracy (wcale nie równą liczbie przeprowadzonych godzin zajęć) jaką doktorant musi włożyć (przeciętnie w danych warunkach), aby osiągnąć te efekty. Należy określić w jaki sposób będzie sprawdzone ich osiągnięcie (LO-LA). Na podstawie oszacowanego łącznego nakładu pracy przypisać liczbę punktów ECTS. UWAGA - nie każda godzina zajęć przeprowadzonych przez doktoranta rozwija efekty uczenia się. Nie trzeba zatem przeliczać wprost liczby godzin praktykowania jako nauczyciel akademicki na punkty ECTS. Jeśli ocenimy po sprawdzeniu, że doktorant osiągnął już efekty uczenia się po przeprowadzeniu liczby godzin zajęć x, to dalsze prowadzenie zajęć nie jest osiąganiem efektów uczenia się zdefiniowanych dla danych praktyk dydaktycznych. (Interpretacja przedyskutowana w gronie ekspertów bolońskich i sformułowana przez Tomasza Saryusza-Wolskiego) 26

27 Ocena instytucjonalna dokonywana przez PKA Rozporządzenie Ministra NiSW w sprawie warunków oceny programowej i instytucjonalnej Ocena instytucjonalna dokonywana przez PKA obejmuje: Związek strategii rozwoju jednostki ze strategią rozwoju uczelni Funkcjonowanie WSZJK Jakość kształcenia na studiach podyplomowych Jakość kształcenia na studiach doktoranckich Współpracę z otoczeniem społeczno-gospodarczym Maria Ziółek 27

28 Ocena instytucjonalna PKA raport samooceny wybrane zapisy dotyczące SD Ocena czy jednostka opracowała koncepcję kształcenia obejmującą studia doktoranckie Należy wskazać przepisy: dotyczące tworzenia programów kształcenia studiów doktoranckich dotyczące określania i weryfikacji efektów kształcenia Należy wskazać procedury: zasad oceniania doktorantów publicznego dostępu do informacji o programach studiów, efektach kształcenia, organizacji i procedurach toku studiów Maria Ziółek 28

29 Ocena instytucjonalna PKA raport samooceny Część III Studia Doktoranckie 1. Informacja o prowadzonych w jednostce studiach doktoranckich 2. Zasady rekrutacji 3. Efekty kształcenia i system ich potwierdzania 4. Kadra naukowo-dydaktyczna 5. Badania naukowe 6. Informacja dotycząca infrastruktury naukowodydaktycznej Maria Ziółek 29

30 Ocena instytucjonalna PKA raport samooceny Część III Studia Doktoranckie 3. Efekty kształcenia i system ich potwierdzania. Należy podać informacje umożliwiające ocenę czy: jednostka stosuje spójny opis celów i efektów kształcenia na oferowanych studiach doktoranckich oraz sprawny i wiarygodny system weryfikujący ich osiągnięcie; określone przez jednostkę efekty kształcenia odnoszą się do wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych oraz czy jednostka umożliwia ich osiągnięcie; jednostka umożliwia prowadzenie samodzielnych badań naukowych, w tym również poza nią, oraz przygotowanie publikacji naukowej, a także stwarza warunki do przygotowania do egzaminu doktorskiego i rozprawy doktorskiej; wewnętrzni i zewnętrzni interesariusze uczestniczą w procesie określania efektów kształcenia; jednostka stosuje system ECTS, w którym liczba punktów odpowiada nakładowi pracy doktoranta, a nakład pracy jest adekwatny do osiąganych efektów kształcenia; jednostka posiada wiarygodny, przejrzysty i publicznie dostępny system umożliwiający ocenę, w jakim stopniu są osiągane zakładane cele i efekty kształcenia, oraz dokonać oceny trafności i skuteczności przyjętych rozwiązań. Maria Ziółek 30

31 Czy damy radę przejechać tą krętą drogą? PRZYKŁADY PRAKTYK Politechnika Warszawska Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Maria Ziółek 31