LABORATORIUM A O R 9-10/2014 01 AUDYT fot. J. Ptasznik fot. J. Ptasznik. Centralne Laboratorium Celne Redakcja czasopisma Laboratorium Przegląd Ogólnopolski reprezentowana przez redaktor naczelną Justynę Ptasznik odwiedziła Centralne Laboratorium Celne w Warszawie (CLC), które funkcjonuje od 1 października 1997 r. m Polskie Laboratoria Celne zostały utworzone w wyniku działań dostosowawczych, podjętych przez administracje celne krajów aspirujących do członkostwa UE w celu osiągnięcia zdolności do stosowania wspólnej polityki gospodarczej, handlowej oraz celnej. KRÓTKA HISTORIA POWSTANIA POLSKICH LABORATORIÓW CELNYCH W maju 1997 r. Dyrekcja Generalna DG XXI Komisji Europejskiej (Cła i Podatki Pośrednie) przygotowała dokument Europa Centralna. Strategia Przedakcesyjna dla Cła i Podatków. W zasadniczej części dokumentu na liście trzynastu priorytetowych obszarów, które powinny być uwzględnione w trakcie tworzenia planu transformacji administracji celnej, tj. krajowej strategii akcesyjnej, znalazły się laboratoria. Mając na uwadze wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące laboratoriów, zgodnie z Decyzją Nr 167 z 1997 r. Prezesa Głównego Urzędu Ceł w sprawie programu prac zmierzających do utworzenia sieci specjalistycznych laboratoriów w administracji celnej, w październiku 1997 r. utworzono Centralne Laboratorium Celne, które rozpoczęło swoją działalność jako Wydział w ówczesnym Departamencie Taryf Celnych i Reguł Pochodzenia Towarów Głównego Urzędu Ceł. W dniu uruchomienia laboratorium zatrudnionych było 3 pracowników (łącznie z Naczelnikiem Wydziału), a laboratorium zlokalizowane było w dwóch pomieszczeniach o łącznej powierzchni 40 m 2. Na wyposażenie badawcze laboratorium poza sprzętem do analiz klasycznych składały się takie aparaty jak: spektrometr podczerwieni FT/IR, zestaw do wysokosprawnej chromatografii cieczowej HPLC, refraktometr i dwa mikroskopy. Obecnie służbę w CLC pełni 23 funkcjonariuszy celnych. W 1999 r. Rada Ministrów przyjęła przygotowany przez przedstawicieli administracji celnej dokument przedakcesyjny zaakceptowany przez Komisję Europejską pod tytułem Strategia działania polskiej administracji celnej. W przedmiotowej strategii, będącej planem przedsięwzięć podnoszących standard działania polskiej administracji celnej do wymagań stawianych służbom celnym państw członkowskich, złożono osiągnięcie do 2012 r. przez polską administrację 8
AUDYT LABORATORIUM 9-10/2014 EKSPORT: Produkty nieprzetworzone oraz produkty pierwszego stopnia przetworzenia: mleko i przetwory mleczne; zboża i mąka pszenna lub żytnia, kasze lub grysiki; przetwory zbożowe; cukier biały i surowy nierafinowany; syropy i pozostałe wyroby cukiernicze; wino; wołowina; wieprzowina; mięso drobiowe; jaja; mieszanki paszowe pochodzenia zbożowego; owoce i warzywa; przetwory owocowe i warzywne. IMPORT: towary, na które Wspólnotowa Taryfa Celna przewiduje elementy rolne (EA), dodatkowe cła za cukier (AD S/Z); dodatkowe cła za mąkę (AD F/M) (KODY MEURSINGA), napoje bezalkoholowe i alkoholowe, kukurydza, jęczmień browarniany, pszenica. celną gotowości operacyjno-technicznej do wykonywania efektywnej kontroli celnej i skutecznego zwalczania przestępczości celnej. Jednym ze środków służących do realizacji tego celu było utworzenie sieci laboratoriów celnych, a w kolejnym etapie wdrożenia systemu jakości oraz akredytacja laboratoriów. Z założenia sieć laboratoriów celnych miała składać się z jednostki centralnej (CLC) oraz laboratoriów regionalnych. System zakładał specjalizację badawczą laboratoriów regionalnych oraz (w miarę możliwości) jak najbardziej wszechstronny rozwój CLC. W latach 1999-2004 powstały laboratoria: Laboratorium Celne we Wrocławiu (zlikwidowane 1 stycznia 2011 r.), Laboratorium Celne w Białymstoku, Laboratorium Celne w Koroszczynie, Laboratorium Celne w Przemyślu, Laboratorium Celne w Gdyni. Administracja celna zakończyła proces tworzenia sieci laboratoriów celnych w połowie 2004 r. Jednocześnie rozpoczęto realizację drugiego etapu przystosowania do wymogów stawianych przez Unię Europejską, tj. wdrażanie systemów zarządzania, polegające na podjęciu działań pozwalających na spełnienie wymagań zawartych w międzynarodowej normie PN-EN ISO/IEC 17025 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących. Posiadanie sprawnego systemu zarządzania pozwalało bowiem na uzyskanie akredytacji, stanowiącej 9
LABORATORIUM 9-10/2014 AUDYT OGRANICZENIA POZATARYFOWE: narkotyki i prekursory narkotyków (Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii), farmaceutyki i parafarmaceutyki, w tym środki farmakologiczne uznane za dopingowe, pozostałości chemiczne w środkach żywnościowych, estry kwasu ftalowego (ftalany), np. w zabawkach, azbest, kadm, ołów, rtęć, nikiel, arsen i ich związki w wyrobach włókienniczych. KONTROLA PODATKOWA: analizy określające skład produktów niezbędny do naliczenia podatku akcyzowego (alkohol), analizy określające skład produktów niezbędny do stwierdzenia prób oszustw podatkowych (alkohol). TECHNIKI BADAWCZE: chromatografia gazowa, chromatografia cieczowa, spektroskopia, mikroskopia. 4 GŁÓWNE OBSZARY BADAWCZE: taryfikacja, ograniczania pozataryfowe, akcyza, WPR. formalne uznanie przez upoważnioną jednostkę (w Polsce PCA) kompetencji laboratoriów badawczych. 24 września 2003 r. CLC jako pierwsze uzyskało certyfikat akredytacji laboratorium badawczego nr 411 wydany przez PCA. Następnie akredytację uzyskały pozostałe jednostki. Wdrożenie systemu zarządzania w laboratoriach oraz uzyskanie akredytacji przyniosło wiele wymiernych korzyści, w tym spełnienie wymagań unijnych oraz udowodnienie kompetencji badawczych, a tym samym wzrost wiarygodności uzyskiwanych wyników badań. ZAKRES ZADAŃ REALIZOWANYCH PRZEZ LABORATORIA CELNE Wykonując regulaminowe zadania, sieć polskich laboratoriów celnych wspiera działania kontrolne realizowane przez Służbę Celną, przyczyniając się tym samym do zwiększenia poboru ceł i podatków oraz ochrony przed przywozem towarów mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa obywateli lub środowiska naturalnego. Laboratoria celne, działając w czterech głównych obszarach, realizują: badania przeprowadzane w kierunku ustalania prawidłowej klasyfikacji taryfowej i rozstrzygania sporów klasyfikacyjnych towarów zgodnie z wymogami Wspólnotowej Taryfy Celnej (w tym badania wykonywane na zlecenie Wydziału Wiążących Informacji WIT i WIP); badania w obrębie prowadzonej przez Służbę Celną kontroli przywozu, wywozu i tranzytu towarów podlegających ograniczeniom pozataryfowym, w szczególności ze względu na ochronę życia i zdrowia ludzi, ochronę środowiska i bezpieczeństwo państwa; badania próbek towarów dla potrzeb organów celnych, realizujących zadania, m.in. w sprawowaniu szczególnego nadzoru podatkowego i egzekwowaniu należytych kwot podatku VAT i akcyzy; badania próbek artykułów rolno-spożywczych objętych Wspólną Polityką Rolną, dokonywane w ramach prowadzonej przez Służbę Celną Kontroli; w tym weryfikacje składu oraz określanie zawartości tych składników, od których naliczane są refundacje wywozowe wypłacane przez ARR. Praca laboratoriów celnych jest koordynowana i nadzorowana zgodnie z Decyzją Nr 3 Szefa Służby Celnej z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie koordynacji oraz nadzoru nad pracą laboratoriów regionalnych. Przedmiotowa decyzja w sposób formalny porządkuje zadanie koordynacji pracy laboratoriów regionalnych. Fakt podejmowania czynności z zakresu nadzorowania pracy laboratoriów regionalnych stanowi własność zastępcy dyrektora Izby Celnej w Warszawie, który wykonuje tę czynność przy współudziale Naczelnika CLC. W celu zapewnienia koordynacji pracy laboratoriów regionalnych powołana została Grupa Koordynująca ds. Laboratoriów Celnych, w skład której wchodzą: Zastępca Dyrektora Izby Celnej w Warszawie (przewodniczący), Naczelnik Wydziału CLC Izby Celnej w Warszawie oraz naczelnicy regionalnych laboratoriów celnych. 10
AUDYT LABORATORIUM 9-10/2014 Polskie laboratoria celne wraz z innymi laboratoriami celnymi poszczególnych krajów członkowskich UE tworzą sieć europejskich laboratoriów celnych, które współpracują ze sobą w ramach Grupy Laboratoriów Celnych GLC grupy powołanej przez Komisję Europejską. Europejska sieć laboratoriów celnych pracuje nad zapewnieniem spójnej wykładni norm technicznych w całej UE. CLC W SIECI LABORATORIÓW CELNYCH UE Europejska sieć laboratoriów celnych (niegdyś GCL Group of Customs Laboratories, obecnie CLEN Customs Laboratories European Network) została powołana przez Komisję Europejską w roku 1999 w celu opracowania wspólnej polityki jakości zapewniającej spójną wykładnię norm technicznych w całej UE. Laboratoria celne wspierają działania kontrolne administracji celnych państw członkowskich, poprzez dostarczanie wiedzy naukowej niezbędnej do egzekwowania prawa wspólnotowego w zakresie poboru cła i podatków oraz walki z nielegalnym handlem i oszustwami. Sieć CLEN skupia około 80 laboratoriów celnych, w tym pięć polskich laboratoriów. CENTRALNE LABORATORIUM CELNE OBECNIE Laboratorium zajmuje powierzchnię ok. 680 m 2, dysponując nowoczesną aparaturą pomiarowo-badawczą finansowaną ze środków budżetowych oraz ze środków pomocowych (fundusz PHARE). Na wyposażenie laboratorium składa się ok. 160 urządzeń pomiarowo-badawczych oraz ok. 150 urządzeń pomocniczych. Centralne Laboratorium Celne posiada Certyfikat Akredytacji Laboratorium Badawczego Nr AB 411, uzyskany 24.09.2003 r. w PCA. Dotychczasowe coroczne audyty zewnętrzne potwierdzają fachowość personelu, profesjonalizm badań i wysoką jakość otrzymywanych wyników. CLC reklama 11
LABORATORIUM 9-10/2014 AUDYT posiada 56 akredytowanych metod pomiarowych i analitycznych. Akredytowana działalność jest określona w Zakresie Akredytacji Nr AB 411. Co roku zakres akredytacji CLC jest rozszerzany o kolejne metody. Od chwili uzyskania akredytacji system zarządzania w CLC nieustannie ewoluuje. Do podstawowych zadań Centralnego Laboratorium Celnego należy: wykonywanie badań i analiz chemicznych próbek wyróżnionych grup towarowych na zlecenie wszystkich izb celnych i podległych im urzędów celnych, w celu przeprowadzenia klasyfikacji badanych towarów oraz realizacji zadań wynikających ze Wspólnej Polityki Rolnej; wykonywanie ekspertyz i innych badań specjalistycznych w prowadzonych sprawach, w szczególności karnych skarbowych oraz postępowaniu celnym, zgodnie z posiadanym zakresem badawczym, stanem wyposażenia Laboratorium i kwalifikacjami specjalistów; udzielanie opinii i składanie propozycji dotyczących klasyfikacji taryfowej próbek towarów będących przedmiotem przeprowadzonych badań i analiz fizykochemicznych; współpraca z krajowymi i zagranicznymi laboratoriami celnymi oraz komórkami celnymi w zakresie koordynowania i sprawowania kontroli związanej z prowadzonymi badaniami; współpraca z laboratoriami innych służb, instytucjami, organami administracji państwowej w ramach zawartych porozumień; koordynowanie i nadzorowanie działań związanych z tworzeniem sieci regionalnych laboratoriów w Służbie Celnej oraz ich funkcjonowaniem; opracowywanie materiałów analitycznych i innych materiałów związanych z pracą Laboratorium oraz funkcjonowaniem regionalnych laboratoriów celnych, a w szczególności bieżące informowanie jednostek organizacyjnych Służby Celnej o rodzajach towarów, które mogą być przedmiotem badań. opracowywanie wytycznych w zakresie poboru próbek towarów w Służbie Celnej; doradztwo techniczne i chemiczne na rzecz administracji celnej w zakresie zadań wykonywanych przez Laboratorium; prowadzenie działań mających na celu utrzymanie oraz rozwój systemu jakości i akredytację metod badawczych. W Centralnym Laboratorium Celnym rutynowo wykonywane są analizy i badania próbek różnorodnych towarów, w tym: artykułów rolno-spożywczych (wyrobów cukierniczych, cukrów, syropów cukrowych, produktów mleczarskich, mięsa surowego i przetworów z mięsa, zboża i przetworów zbożowych, przetworów z kakao, kawy, przetworów z warzyw i owoców, soków, dodatków spożywczych, koncentratów, przypraw, sosów, aromatów, pasz, dodatków do pasz), napojów alkoholowych i innych produktów, w skład których wchodzi alkohol, napojów bezalkoholowych, substancji narkotycznych, tworzyw sztucznych (folii, granulatów oraz monomerów) i kauczuków, substancji organicznych (barwników, pigmentów), substancji białkowych, nawozów, wyrobów przemysłu tekstylnego, substancji perfumeryjnych, zapachowych, substancji nieorganicznych (również azbestu) oraz wielu innych. Od 1 maja 2004 roku Centralne Laboratorium Celne wykonuje badania towarów rolno-spożywczych objętych Wspólną Polityką Rolną. 12