Leki stosowane w leczeniu szpiczaka. VAD to skrót od nazw następujących leków: Vincristinum (winkrystyna) Doksorubicyny, pierwotnie znana jako Adriamycyna Deksametazon, który jest sterydem. Leczenie Chemioterapię VAD można podawać na oddziale dziennym lub w czasie krótkiego pobytu w szpitalu. Przed rozpoczęciem leczenia należy wykonać badanie krwi - tego samego dnia lub kilka dni wcześniej. Przed rozpoczęciem leczenia będziecie Państwo zbadani przez lekarza, który oceni wyniki badania krwi. Apteka przygotuje chemioterapię. Może to potrwać kilka godzin. W trakcie podawanie leków będziecie Państwo obserwowani przez pielęgniarkę. Chemioterapię VAD zazwyczaj podaje się przez cienką, plastikową rurkę wprowadzaną pod skórę do żyły w pobliżu obojczyka (wkłucie centralne) lub dożylnie w zgięciu łokciowym. W niektórych sytuacjach może być podawana przez cienką, plastikową rurkę do żyły w rękę lub na ramieniu (kaniula). Lekarz lub pielęgniarka udzielą Państwu bardziej dokładnych wyjaśnień. Przed rozpoczęciem chemioterapii otrzymacie Państwo lek przeciwwymiotny; dożylnie, przez wkłucie centralne lub obwodowe albo w postaci tabletek. Następnie, w kroplówce, przez cewnik naczyniowy lub wkłucie obwodowe z wykorzystaniem małej przenośnej pompy podaje się razem dwa leki: winkrystynę (płyn bezbarwny) i doksorubicynę (płyn czerwony). Pompa kontroluje ilość leku wprowadzanego do krwiobiegu w określonym przedziale czasu. Jest ona na tyle mała, że przyczepiona do paska nie przeszkadza w wykonywaniu codziennych czynności. Po podłączeniu pompy do wkłucia centralnego, można w zasadzie pójść do domu, uzyskawszy wcześniej wskazówki jak dbać o pompę. Pielęgniarka poinformuje Państwa jak posługiwać się pompą i co należy zrobić jeśli przestanie ona działać. Na ogół jednak leczenie prowadzone jest w warunkach szpitalnych. Po zakończeniu wlewu w pompie pozostaje trochę płynu. Jest to zupełnie normalne, ponieważ w niektórych modelach pomp płynu musi być więcej, aby uzyskać odpowiednią dawkę leku. Pielęgniarka będzie wiedziała jakiego rodzaju pompę Państwo stosujecie. Jeśli podanie leków odbywa się przez wkłucie obwodowe pozostaniecie Państwo w szpitalu aż do zakończenia leczenia. Przed wypisem do domu otrzymacie Państwo deksametazon w tabletkach, który należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza. Przy wypisie ze szpitala dostaniecie Państwo również zapas tabletek przeciwwymiotnych. Należy je przyjmować regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza i niezależnie od tego czy mdłości pojawią się czy nie. Niektóre leki przeciwwymiotne są bardziej skuteczne w zapobieganiu wymiotom niż w leczeniu objawów. Jak często podawane jest leczenie
W odniesieniu do chemioterapii lekarz może używać słowa "schemat" (np. schemat VAD). Nazwa ta obejmuje cały plan lub harmonogram leczenia, jaki będzie Państwu zapisany. W pierwszym dniu leczenia otrzymacie Państwo wlew dożylny winkrystyny i doksorubicyny. Wlew będzie trwał nieprzerwanie przez cztery dni. Przez te cztery dni będziecie Państwo przyjmować również deksametazon w tabletkach. W piątym dniu wrócicie Państwo do szpitala na odłączenie pompy Jeśli macie Państwo założone wkłucie obwodowe, zostanie ono usunięte. Począwszy od 9 dnia (9-12) rozpocznie się następny czterodniowy okres podawania deksametazonu, a kolejny, w 17 dnia leczenia (dni 17-20). po czym nastąpi ośmiodniowa przerwa w leczeniu. Na tym kończy się jeden cykl leczenia. Każdy cykl trwa 28 dni (cztery tygodnie). Po przerwie na odpoczynek można rozpocząć kolejny cykl leczenia, którego przebieg będzie dokładnie taki sam. Zazwyczaj jeden kurs leczenia składa się z 4 do 6 cykli podawanych w ciągu 4-6 miesięcy. Możliwe skutki uboczne Pacjenci różnie reagują na leczenie. Jedni odczuwają nieliczne skutki uboczne, inni doświadczają ich więcej. Przedstawione poniżej skutki uboczne mogą ale nie muszą - wystąpić u pacjentów otrzymujących chemioterapię skojarzoną VAD. Wymieniamy najbardziej typowe objawy uboczne z pominięciem tych, które występują rzadko, zatem prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest niewielkie. Jeżeli zaobserwujecie Państwo u siebie objaw uboczny nie przedstawiony poniżej, należy poinformować o tym lekarza lub pielęgniarkę. Obniżona odporność na infekcje (neutropenia) Chemioterapia skojarzona VAD wpływa na obniżenie liczby krwinek białych wytwarzanych w szpiku kostnym, dlatego mogą być Państwo bardziej podatni na infekcje. Objawy te pojawiają się 7 dni od rozpoczęcia leczenia a najniższy próg odporności wypada w 10-14 dniu po chemioterapii. Następnie liczba białych krwinek stale rośnie i zazwyczaj osiąga poziom prawidłowy przed datą rozpoczęcia kolejnego cyklu chemioterapii. Jeśli zaobserwujecie Państwo: wzrost temperatury powyżej 38 C nagłe pogorszenie samopoczucia przy prawidłowej temperaturze należy natychmiast kontaktować się z lekarzem. Przed każdym kolejnym cyklem VAD wykonywane będą badania krwi, pozwalające stwierdzić czy liczba białych krwinek wróciła do normy. Jeśli nie, opóźnienie leczenia może być konieczne. Krwawienie lub siniaczenie Chemioterapia skojarzona VAD wpływa na obniżenie liczby wytwarzanych płytek i na zdolność krzepnięcia krwi. Należy poinformować lekarza prowadzącego o jakichkolwiek objawach krwawienia czy siniaczenia, takich jak: krwotok z nosa, z dziąseł czy plamy lub wysypka na skórze. Niedokrwistość Podczas chemioterapii skojarzonej VAD może wystąpić niedokrwistość. Możecie Państwo odczuwać zmęczenie i trudności z oddychaniem. O objawach takich należy powiadomić lekarza lub pielęgniarkę. Mdłości i wymioty
Lekarz przepisze bardzo skuteczne leki przeciwwymiotne, które powinny zapobiegać lub znacznie łagodzić dolegliwości. Jeżeli nudności i wymioty trwają pomimo zażywania leków przeciwwymiotnych należy poinformować lekarza, który wypisze inny, bardziej skuteczny lek. Niektóre leki przeciwwymiotne powodują zaparcia. Jeżeli taki problem wystąpi, należy zgłosić go lekarzowi. Drętwienie i mrowienie w dłoniach lub stopach Jest to efekt oddziaływania winkrystyny na końcówki nerwów znany jako uszkodzenie nerwów obwodowych. Możecie Państwo zauważyć trudności w wykonywaniu drobnych czynności np. zapinanie guzików. O takich objawach należy natychmiast poinformować lekarza, ponieważ wymaga to zmniejszenia dawki leku. Opisane wyżej objawy na ogół powoli ustępują kilka miesięcy po zakończeniu leczenia. Wypadanie włosów W trakcie terapii skojarzonej VAD na ogół obserwuje się wypadanie włosów ok. 3-4 tygodni po pierwszym cyklu leczenia. Włosy zazwyczaj wypadają całkowicie. Może również wystąpić przerzedzanie lub utrata rzęs, brwi oraz owłosienia w innych miejscach. Jest to zjawisko przejściowe i włosy odrastają po zakończeniu leczenia. Pielęgniarka poinformuje Państwa jak radzić sobie z problemem utraty włosów. Opryszczka i owrzodzenie jamy ustnej W trakcie leczenia w jamie ustnej może wystąpić suchość, popękanie śluzówki lub owrzodzenie. Można temu zapobiec pijąc dużo, regularnie myjąc zęby miękką szczoteczką i stosując płyny do płukania ust bądź leki przepisane przez lekarza. Przebarwienia moczu Mocz może zabarwiać się na różowo-czerwony kolor do 24 godzin po zabiegu. Jest to zjawisko normalne spowodowane obecnością doksorubicyny. Rzadkie objawy uboczne Zaburzenia smaku Jedzenie smakuje inaczej niż zwykle. Doznanie to ma charakter przejściowy i zazwyczaj ustępuje po zakończeniu leczenia. Podrażnienia błony śluzowej żołądka Deksametazon może podrażniać błonę śluzową żołądka. Należy zawsze przyjmować tabletki w trakcie posiłku lub popijając mlekiem. O wszelkich objawach niestrawności czy bólu brzucha należy informować lekarza, który przepisze leki łagodzące podrażnienia. Zmęczenie Uczucie zmęczenia (wyczerpania) będzie Państwu towarzyszyć, szczególnie pod koniec okresu leczenia. Są to objawy normalne i po prostu należy jak najwięcej odpoczywać. Zaparcia i bóle brzucha
Należy dużo pić i spożywać pokarmy bogate w błonnik. Szczególnie dokuczliwe objawy należy zgłaszać lekarzowi, który przepisze odpowiednie środki przeczyszczające. Wzmożone łaknienie Podczas przyjmowania deksametazonu możecie Państwo odczuwać większy głód. niż zazwyczaj. Po zakończeniu leczenia wzmożone łaknienie. Biegunka Na ogół łatwo daje się kontrolować za pomocą leków, ale należy powiadomić lekarza jeśli biegunka jest uporczywa i trwa przez dłuższy czas. Należy pić 2-3 litry płynów dziennie. Przejściowe wahania poziomu cukru we krwi W trakcie zażywania deksametazonu występują niekiedy chwilowe zaburzenia poziomu cukru we krwi. Należy zatem kontrolować poziom cukru we krwi i w moczu i informować lekarza o zwiększonym pragnieniu lub wzmożonym wydalaniu moczu. Zatrzymanie płynów Deksametazon może zaburzać gospodarkę wodno-elektrolitową. Puchną kostki lub palce. Należy poinformować o tym lekarza. Na ogół jest to problem, który pojawia się przy leczeniu długotrwałym. Zmiany skórne Zdarza się niekiedy, że skóra ciemnieje. Objaw ten ustępuje w ciągu kilku miesięcy od zakończenia leczenia. W trakcie leczenia oraz kilka miesięcy później skóra będzie wrażliwa na słońce i bardziej podatna na oparzenia słoneczne. Proszę pamiętać, że nie trzeba unikać słońca, ale należy zabezpieczyć skórę kremem z wysokim filtrem i nosić odpowiednie ubranie i osłonę głowy. Obszary skóry poddane naświetlaniu mogą być zaognione i obolałe. Należy poinformować o tym lekarza. Zmiany na paznokciach Paznokcie mogą ciemnieć i mogą na nich wystąpić białe linie. Zmiany takie zazwyczaj znikają w ciągu kilku miesięcy od zakończeniu leczenia. Zmiany w zachowaniu Deksametazon może nasilać emocje, powodować wahania nastroju i drażliwość. Występują trudności z zasypianiem, którym można zapobiec przyjmując ten lek o wcześniejszej porze. Jeśli zauważycie Państwo niepokojące zmiany w zachowaniu należy zgłosić się do lekarza. Zmiany w rytmie pracy serca Przy przeciętnej dawce doksorubicyny objawy wystepują rzadko, natomiast są obserwowane przy wysokich dawkach tego leku. Przed rozpoczęciem leczenia będziecie Państwo poddani badaniom kontrolnym pracy serca. Wszelkie objawy niepożądane należy zgłaszać lekarzowi lub pielęgniarce; na wszystkie są odpowiednie
leki, które zapobiegają objawom lub je łagodzą. Informacje dodatkowe Ryzyko zakrzepów Nowotwór zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepów (zakrzepicy), a chemioterapia dodatkowo potęguje to ryzyko. Zakrzepica wywoływołuje objawy takie jak ból, zaczerwienienie i obrzęk kończyn dolnych lub duszności i ból w klatce piersiowej. Jest to zjawisko niebezpieczne, dlatego należy natychmiast informować lekarza o wystąpieniu któregokolwiek z tych objawów. Otrzymacie Państwo wówczas leki przeciwkrzepliwe, rozrzedzające krew. Szczegółowych informacji udzieli Państwu lekarz lub pielęgniarka. Inne leki Przyjmowanie w trakcie chemioterapii innych leków kupowanych w sklepie lub w aptece może zostać szkodliwe. Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, w tym także o lekach kupowanych bez recepty oraz o zażywanych preparatach ziołowych. Wyciek do tkanek wokół miejsca wkłucia do żyły Jeśli wyciek nastąpi podczas przyjmowania doksorubicyny lub winkrystyny, tkanki w tym obszarze mogą zostać uszkodzone. Jeśli podczas podawania leku zaobserwujecie Państwo swędzenie lub pieczenie wokół miejsca wkłucia, należy zawiadomić lekarza lub pielęgniarkę. Przy chemioterapii podawanej z wkłucia centralnego lub obwodowego prawdopodobieństwo wystąpienia takich objawów jest niewielkie. Płodność Leczenie może powodować zaburzenia płodności. Przed rozpoczęciem leczenia należy porozmawiać na ten temat z lekarzem prowadzącym. Antykoncepcja Podczas leczenia nie należy planować ciąży ani ojcostwa ponieważ chemioterapia może uszkodzić płód. Zaleca się stosowanie wysoce skutecznych metod antykoncepcji, zarówno w trakcie leczenia jak i przez kilka miesięcy po jego zakończeniu. Zanik miesiączki Leczenie VAD wpływa na funkcje jajników. Występują zaburzenia, a z czasem nawet zanik miesiączkowania. U młodszych kobiet jest to zjawisko czasowe, u kobiet zbliżających się do okresu menopauzy - trwałe. Pojawiają się objawy menopauzy takie jak: uderzenia gorąca, poty i suchość pochwy. O czym należy pamiętać: tabletki należy przyjmować o właściwej porze, zgodnie z zaleceniem lekarza każdego innego lekarza, którego porady Państwo zasięgacie, należy poinformować o stosowanej terapii sterydowej, której nie wolno przerwać bez powiadamiania onkologa. tabletki należy przechowywać w oryginalnym opakowaniu, w temperaturze pokojowej, z dala od źródła ciepła i bezpośredniego nasłonecznienia
Należy przechowywać lek w bezpiecznym miejscu, poza zasięgiem dzieci Jeśli lekarz podejmie decyzję o wstrzymaniu leczenia, należy zwrócić nie zużyte tabletki do apteki. Nie wolno ich wrzucać do toalety lub do śmietnika. W razie wystąpienia mdłości lub wymiotów należy poinformować lekarza. Może trzeba będzie przyjąć kolejną dawkę, ale nie wolno zażyć kolejnej tabletki bez wiedzy lekarza Jeżeli zapomnicie Państwo przyjąć tabletkę nie wolno przyjmować podwójnej dawki leku. Należy poinformować o tym lekarza i nadal trzymać się harmonogramu dawkowania leku. Ostatnia aktualizacja 12.2013 r. Następna aktualizacja 2015 r. Macmillan Cancer Support [2010]. Niniejsza publikacja oparta jest na informacji opublikowanej na stronie www.macmillan.org.uk przez Macmillan Cancer Support, 89 Albert Embankment, London SE1 7UQ, United Kingdom. Macmillan nie ponosi odpowiedzialności za dokładność niniejszego tłumaczenia, ani za kontekst, w jakim treści te się ukazują. Pełną odpowiedzialność za tłumaczenie ponosi Instytut Hematologii i Transfuzjologii, ul. Indiry Gandhi 14, Warszawa, Polska. Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)