W jakiej postaci występuje. Metotreksat występuje w postaci płynu o kolorze żółtym, jak również w postaci 2,5 mg i 10 mg żółtych tabletek.

Transkrypt

1 Przedstawione niżej informacje odnoszą się do leku stosowanego w chemioterapii szeregu rodzajów nowotworów. Informacje te warto uzupełnić wiadomościami ogólnymi z zakresu chemioterapii oraz informacjami na temat nowotworu, jaki u Państwa rozpoznano. W jakiej postaci występuje Metotreksat występuje w postaci płynu o kolorze żółtym, jak również w postaci 2,5 mg i 10 mg żółtych tabletek. Sposób podawania Metotreksat można podawać przez: wlew dożylny przez wenflon umieszczony w żyle, zazwyczaj na grzbiecie dłoni, wkłucie centralne (drobna, plastikowa rurka wprowadzona pod skórę do żyły w okolicy obojczyka) wkłucie obwodowe (drobna plastikowa rurka wprowadzona do żyły w pobliżu zgięcia łokciowego), wlew dożylny w kroplówce przez wenflon lub wkłucie centralne. Metotreksat można również podawać: podskórnie domięśniowo dotętniczo dokanałowo (do płynu rdzeniowo-kręgowego) dokomorowo przez zbiornik Ommaya w postaci tabletek, które należy połykać w całości, popijając dużą ilością wody należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza. Podanie dokanałowe wykonuje tylko personel wykwalifikowany, dlatego zabieg odbywa się w wydzielonej części szpitala lub w specjalnym ośrodku. Chemioterapia zwykle podawana jest w postaci kilku cykli przez okres kilku miesięcy. Czas trwania leczenia i liczba cykli zależy od rodzaju nowotworu. Lekarz prowadzący omówi z Państwem harmonogram indywidualnego leczenia. Przed rozpoczęciem leczenia będą wykonane badania krwi i otrzymacie Państwo środki przeciwwymiotne do zażywania zanim leczenie się zacznie i w trakcie. Możliwe działania niepożądane Pacjenci różnie reagują na chemioterapię. Jedni odczuwają nieliczne skutki uboczne, inni doświadczają ich więcej. Przedstawione poniżej skutki uboczne mogą ale nie muszą - wystąpić u pacjentów przyjmujących metotreksat i mogą różnić się w zależności od tego, czy przyjmujecie Państwo jeden cytostatyk czy więcej. Wymieniamy najbardziej typowe objawy uboczne z pominięciem tych, które występują rzadko, zatem prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest niewielkie. Jeżeli zaobserwujecie Państwo u siebie objaw uboczny nie przedstawiony poniżej, należy poinformować o tym lekarza lub pielęgniarkę. Obniżona odporność na infekcje Metotreksat wpływa na obniżenie liczby krwinek białych wytwarzanych w szpiku kostnym, dlatego mogą być Państwo bardziej podatni na infekcje (neutropenia).

2 Objawy neutropenii mogą pojawić się 7 dni od rozpoczęcia leczenia, a najniższy próg odporności wypada w dniu po chemioterapii. Następnie liczba białych krwinek stale rośnie i zazwyczaj osiąga poziom prawidłowy przed datą rozpoczęcia kolejnego cyklu chemioterapii. Jeśli zaobserwujecie Państwo: wzrost temperatury powyżej 38 C nagłe pogorszenie samopoczucia przy prawidłowej temperaturze należy natychmiast kontaktować się z lekarzem. Przed każdym kolejnym cyklem chemioterapii będą wykonywane badania krwi pozwalające stwierdzić czy liczba krwinek białych wróciła do normy. Jeśli nie, opóźnienie leczenia może okazać się konieczne. Jeśli w przebiegu leczenia metotreksat podawany jest w postaci tabletek, będziecie je Państwo otrzymywać co tydzień, przez okres kilku tygodni. W trakcie leczenia wyniki krwi będą regularnie monitorowane, aby nie dopuścić do zbyt niskiego poziomu krwinek białych. Krwawienie lub siniaczenie Metotreksat może wpływać na obniżenie liczby wytwarzanych płytek i na zdolność krzepnięcia krwi. Należy poinformować lekarza prowadzącego o wystąpieniu jakichkolwiek niewytłumaczalnych objawów takich jak: krwotok z nosa, z dziąseł czy plamy lub wybroczyny na skórze. Przetoczenie krwi może okazać się konieczne. Należy natychmiast poinformować lekarza jeśli pojawią się smoliste stolce. Niedokrwistość Podawanie metotreksatu może powodować obniżenie liczby krwinek czerwonych, które zaopatrują organizm w tlen. Niska liczba czerwonych krwinek powoduje niedokrwistość, czego następstwem jest uczucie zmęczenia i duszności. O wszelkich tego typu objawach należy natychmiast informować lekarza lub pielęgniarkę. Przy zbyt niskiej liczbie krwinek czerwonych może być potrzebne przetoczenie krwi (transfuzja). Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej W trakcie leczenia w jamie ustnej może wystąpić suchość, ból lub owrzodzenie. Zapobiegać temu można poprzez spożywanie dużej ilości płynów, regularne mycie zębów przy użyciu miękkiej szczoteczki lub stosowanie płynów do płukania ust bądź leków przepisanych przez lekarza. Niektórzy znajdą ukojenie ssąc lód. Należy poinformować pielęgniarkę lub lekarza, jeśli pojawi się którykolwiek z tych problemów. Zaburzenia smaku Jedzenie może smakować inaczej niż zwykle. Jest to odczucie przejściowe i zazwyczaj ustępuje po zakończeniu leczenia. Dietetyk pomoże Państwu przezwyciężyć problemy związane z jedzeniem. Biegunka Metotreksat może czasami powodować biegunkę. Na ogół łatwo daje się to kontrolować za pomocą leków, ale należy powiadomić lekarza jeśli biegunka jest uporczywa i trwa przez dłuższy czas. Należy w tym czasie pić dużo płynów.

3 Zmęczenie (znużenie) Uczucie zmęczenia jest częstym skutkiem ubocznym chemioterapii, zwłaszcza pod koniec leczenia i kilka tygodni po jego zakończeniu. Należy wykonywać czynności codzienne według własnego rytmu i jak najwięcej odpoczywać. O ile to możliwe należy łączyć wypoczynek z umiarkowaną aktywnością ruchową np. chodzeniem na spacery. Nie powinno się prowadzić samochodu ani obsługiwać urządzeń mechanicznych. Zmiany skórne Zdarza się niekiedy, że skóra ciemnieje z powodu nadmiernej produkcji pigmentu. Objaw ten ustępuje w ciągu kilku miesięcy od zakończenia leczenia. W trakcie leczenia oraz kilka miesięcy później skóra będzie wrażliwa na słońce i bardziej podatna na poparzenie. Proszę pamiętać, że nie trzeba unikać słońca, ale należy zabezpieczyć skórę kremem z wysokim filtrem i nosić odpowiednie ubranie i osłonę głowy. Zmiany w funkcjonowaniu nerek Przy standardowych dawkach metotreksatu na ogół nie obserwuje się zmian w funkcjonowaniu nerek, natomiast przy dawkach bardzo wysokich nerki mogą ulec uszkodzeniu. Aby temu zapobiec podaje się wodorowęglan sodu w postaci tabletek, kapsułek lub we wlewie dożylnym zarówno przed, jak i w trakcie leczenia metotreksatem. Przed każdym kolejnym cyklem chemioterapii badanie krwi wykaże, czy nerki funkcjonują prawidłowo. Problemy z oczami Metotreksat może wywoływać zapalenie błony śluzowej powiek (spojówek), co powoduje ból oczu, zaczerwienienie i swędzenie. O problemach z oczami należy poinformować lekarza, który przepisze odpowiednie krople. Mniej częste działania niepożądane Nudności i wymioty Lekarz może przepisać bardzo skuteczne leki przeciwwymiotne, które powinny zapobiegać lub znacznie złagodzić dolegliwości. Jeżeli nudności i wymioty trwają pomimo zażywania takich leków należy poinformować lekarza, który wypisze inny, bardziej skuteczny lek. Niektóre leki przeciwwymiotne mogą powodować zaparcia. Jeżeli taki problem wystąpi, należy zgłosić go lekarzowi. Gorączka i dreszcze Objawy takie mogą pojawiać się w trakcie podawania chemioterapii, ale są zazwyczaj krótkotrwałe. Lekarz może przepisać odpowiednie środki. Bóle stawów i mięśni Objawy takie mogą wystąpić kilka dni po podaniu metotreksatu, ale zazwyczaj nie utrzymują się długo. Lekarz może przepisać łagodne środki przeciwbólowe. Wzrok

4 W rzadkich przypadkach metotreksat może wpływać na jakość widzenia. O wszelkich zaburzeniach widzenia należy informować lekarza. Wypadanie włosów Przy małych dawkach metotreksatu zdarza się to rzadko, natomiast często przy dawkach wysokich. Obserwuje się przerzedzenie włosów lub całkowite ich wypadanie, zazwyczaj około 3-4 tygodni od rozpoczęcia chemioterapii, niekiedy wcześniej. Czasami występuje przerzedzanie lub utrata rzęs, brwi czy owłosienia w innych miejscach ciała. Po zakończeniu leczenia włosy odrastają, chociaż nieco zmienione; mogą być bardziej proste, skręcone, cieńsze lub w innym kolorze. Pielęgniarka poinformuje jak radzić sobie z utratą włosów. Zmiany skórne Metotrekstat może spowodować wysuszenie skóry i wysypkę, co daje uczucie swędzenia. Lekarz prowadzący przepisze odpowiednie leki, które pomogą złagodzić takie objawy. W miejscach uprzednio poddanych naświetlaniu może wystąpić bolesne zaczerwienienie. O takich objawach należy poinformować lekarza. Zmiany w płucach Chemioterapia może spowodować zmiany w płucach. Jeśli Państwo palą papierosy lub gdy pojawi się kaszel i duszności, należy informować o tym lekarza. Przejściowe zaburzenia czynności wątroby Zaburzenia funkcji wątroby obserwowane w trakcie leczenia metotreksatem występują przejściowo i ulegają pełnej normalizacji po zakończeniu chemioterapii. Najprawdopodobniej nie będziecie Państwo odczuwać żadnych dolegliwości, ale dla pewności lekarz zleci odpowiednie badania monitorujące funkcje wątroby przed kolejnym cyklem chemioterapii. Reakcja alergiczna Objawami reakcji alergicznej są: świąd i wysypka na skórze, wysoka gorączka, dreszcze, zaczerwienienie twarzy, zawroty i bóle głowy, duszności, niepokój, parcie na pęcherz. W trakcie leczenia będziecie Państwo dokładnie monitorowani pod kątem reakcji alergicznych. O wszystkich objawach ubocznych występujących w trakcie chemioterapii, jak również o każdym przypadku złego samopoczucia należy natychmiast informować lekarza. Informacje dodatkowe Po podaniu dużych dawek metotreksatu do płynu rdzeniowo kręgowego przez kilka godzin mogą wystąpić bóle i zawroty głowy, zmęczenie, zaburzenia widzenia i zachwianie równowagi. O objawach takich należy informować lekarza. Dla złagodzenia takich objawów podaje się kwas folinowy w ciągu 24 godzin od rozpoczęcia leczenia metotreksatem. Kwas folinowy można podawać dożylnie lub w postaci kapsułek. Należy przyjmować go regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza. Kwas folinowy podawany jest również po zakończeniu leczenia metotreksatem. Przypadki inne niż nowotwór Metotreksat stosuje się nie tylko w leczeniu nowotworów, ale zazwyczaj w znacznie niższych dawkach

5 zatem wymienione skutki uboczne w ogóle nie występują. Przebieg leczenia oraz ewentualne skutki uboczne należy omówić z lekarzem prowadzącym. Ryzyko wystąpienia zakrzepów krwi Nowotwór zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepów krwi (zakrzepicy), a chemioterapia dodatkowo potęguje to ryzyko. Zakrzepica może wywoływać objawy takie jak ból, zaczerwienienie i obrzęk kończyn dolnych lub duszności i ból w klatce piersiowej. Jest to zjawisko niebezpieczne, dlatego należy natychmiast informować lekarza o wystąpieniu któregokolwiek z tych objawów. Otrzymacie Państwo leki przeciwkrzepliwe, rozrzedzające krew. Lekarz lub pielęgniarka udzielą Państwu szczegółowych informacji. Inne leki Przyjmowanie w trakcie chemioterapii innych leków dostępnych w sklepie lub w aptece może okazać się szkodliwe. Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, w tym także o lekach kupowanych bez recepty i preparatach ziołowych. Niektóre leki przeciwbólowe, np. ibuprofen, nasilają skutki uboczne wywołane przez metotreksat. Zanim zażyjecie Państwo jakikolwiek lek przeciwbólowy należy skontaktować się z lekarzem. Alkohol Metotreksat może wchodzić w interakcje z alkoholem. W trakcie chemioterapii nie zaleca się spożywania alkoholu. Płodność Leczenie może spowodować zaburzenia płodności. Przed rozpoczęciem leczenia należy porozmawiać o tym z lekarzem prowadzącym. Antykoncepcja Podczas leczenia nie należy planować ciąży ani ojcostwa ponieważ lek może spowodować uszkodzenie płodu. W związku z powyższym, zaleca się stosowanie wysoce skutecznych metod antykoncepcji zarówno w trakcie leczenia jak i przez kilka miesięcy po jego zakończeniu. Powinniście Państwo porozmawiać na ten temat z lekarzem. Nie wiadomo, czy cytostatyki przenikają do nasienia lub do wydzieliny z pochwy. Chcąc chronić partnera, najlepiej jest unikać współżycia lub stosować antykoncepcję przez około 48 godzin po chemioterapii. Karmienie piersią Istnieje ryzyko, że leki cytostatyczne przenikają do mleka matki, zatem kobietom nie zaleca się karmienia piersią w trakcie chemioterapii i przez kilka miesięcy po jej zakończeniu. Kontaktowanie się w nagłych wypadkach Warto ustalić, z kim należy się kontaktować w razie wystąpienia jakichkolwiek skutków ubocznych związanych z przyjmowaniem chemioterapii. Pielęgniarka lub lekarz dostarczą Państwu informacji na ten temat. Informacja powinna obejmować możliwości kontaktu w godzinach wieczornych, w nocy lub w trakcie weekendów.

6 Hospitalizacja z przyczyn niezwiązanych z nowotworem Przy przyjęciu do szpitala z przyczyn niezwiązanych z nowotworem, należy poinformować lekarzy i pielęgniarki, że jesteście Państwo w trakcie leczenia cytostatykami. Należy podać nazwisko prowadzącego lekarza onkologa, aby można było z nim ustalić dalsze postępowanie. O czym należy pamiętać: Tabletki należy połykać w całości, popijając wodą. Tabletki należy przyjmować o określonej porze, zgodnie z zaleceniem lekarza. Każdego lekarza, którego porady Państwo zasięgacie, należy informować o przyjmowanej chemioterapii ponieważ leczenia cytostatykami nie wolno przerwać bez powiadomienia onkologa. Tabletki należy przechowywać w oryginalnym opakowaniu, w temperaturze pokojowej, z dala od źródła ciepła i bezpośredniego nasłonecznienia. Tabletki należy przechowywać w bezpiecznym miejscu, niedostępnym dla dzieci. Jeśli lekarz wstrzyma leczenie, należy zwrócić niewykorzystane tabletki do apteki; nie wolno wyrzucać ich do kanalizacji ani na śmietnik. Jeśli bezpośrednio po zażyciu leku wystąpią mdłości lub wymioty należy zgłosić ten fakt lekarzowi. Być może trzeba będzie przyjąć następną dawkę, ale nie wolno zażyć kolejnej tabletki bez wiedzy lekarza. Jeżeli zapomnicie Państwo o zażyciu leku (połknięciu tabletki) nie wolno przyjmować podwójnej dawki leku. Należy zgłosić to lekarzowi i trzymać się harmonogramu dawkowania leku. Ostatnia aktualizacja: Następna planowana aktualizacja: Macmillan Cancer Support [2010]. Niniejsza publikacja oparta jest na informacji opublikowanej na stronie przez Macmillan Cancer Support, 89 Albert Embankment, London SE1 7UQ, United Kingdom. Macmillan nie ponosi odpowiedzialności za dokładność niniejszego tłumaczenia, ani za kontekst, w jakim treści te się ukazują. Pełną odpowiedzialność za tłumaczenie ponosi Instytut Hematologii i Transfuzjologii, ul. Indiry Gandhi 14, Warszawa, Polska. Powered by TCPDF (