KOMUNIKATY RYBACKIE Nr 3 (116)/2010,9 13 Ryszard Kolman 1, Grzegorz Wiszniewski 1, Dorota Fopp-Bayat 2, Arkadiusz Duda 1 1 Zak³ad Ichtiologii IRS w Olsztynie 2 Katedra Ichtiologii, UWM w Olsztynie Rezultaty eksperymentalnego rozrodu sterleta Acipenser ruthenus, z udzia³em form o normalnym i alinotycznym uarwieniu Wstêp wzrostu oraz ni sz¹ prze ywalnoœci¹ w porównaniu z osonikami o normalnym uarwieniu cia³a (Jecu i in. 2008). Nietypowe formy uarwienia u ry wystêpuj¹ stosunkowo rzadko i s¹ oserwowane g³ównie w akwakulturze. Kilka lat temu wœród potomstwa tarlaków sterleta, wychowanych w warunkach akwakultury, stwierdzono W warunkach naturalnych osoniki o nietypowym zaarwieniu s¹ szyko eliminowane z populacji przez drapie- znaczn¹ liczê osoników wyró niaj¹cych siê ju we wczesnych stadiach juwenalnych jasn¹ arw¹, która z wiekiem niki. Ponadto, jak wykaza³y oserwacje w³asne prowadzone podczas podchowów wylêgu pstr¹ga têczowego, stawa³a siê intensywnie pomarañczowa. Brak pigmentu równie w têczówce oka tych ry wskazywa³ na alinizm. osoniki o nietypowym uarwieniu, a szczególnie formy Celem przeprowadzonego eksperymentalnego rozrodu i podchowu y³a próa okreœlenia charakteru dziedzi- alinotyczne charakteryzuj¹ siê wy sz¹ œmiertelnoœci¹ we wczesnych stadiach rozwojowych, dlatego niewiele takich czenia tej cechy oraz porównanie prze ywalnoœci i wzrostu osoników uzyskuje dojrza³oœæ p³ciow¹. wylêgu ró nych hyrydów dwóch linii uarwienia sterletów. Przyczyn¹ pojawiania siê form alinotycznych jest genetycznie uwarunkowane hamowanie syntezy czarnego arwnika melaniny, przez co w uarwieniu dominuj¹ jasne kolory. Najczêstsze przypadki wystêpowania takich osoników znane a s¹ wœród karasi Carassius auratus L., karpi Cyprinus carpio L., pstr¹gów têczowych Oncorhynchus mykiss Walaum, jazi Leuciscus idus L. oraz linów Tinca tinca L.(Bryliñski 2000, Bryliñska i Bryliñski 2000, Szczerowski 2000, Tadajewska 2000, Goryczko i Doosz 2004). Ryy takie czêsto y³y przedmiotem dalszych zaiegów selekcyjno-hodowlanych, przez co uzyskiwano ciekawe formy uarwienia ry ozdonych, przeznaczonych do chowu w celach g³ównie estetycznych. Najardziej znane wœród nich to ró norodne linie arwne karpi koi oraz karasia z³otej ryki, które s¹ efektem prac selekcyjnych prowadzonych od tysi¹cleci przez japoñskich i chiñskich hodowców (Kaszua 2005). W przypadku ry jesiotrowatych alinizm y³ oserwowany u sterleta (Jecu i in. 2008). W trakcie prowadzonych eksperymentów ywieniowych stwierdzono, i osoniki alinotyczne charakteryzuj¹ siê ni szym tempem dzie: a forma normalnie uarwiona, forma Fot.1. Samice arwnych form sterleta uczestnicz¹cych w eksperymentalnym rozro- alinotyczna. 3/2010 KOMUNIKATY RYBACKIE 9
a Fot. 2. Poieranie ikry od ró nych form arwnych sterleta: a forma normalnie uarwiona, forma alinotyczna. Fot. 3. Poieranie mlecza od samca sterleta alinosa. Materia³ i metody Pierwsze sterlety alinotyczne osi¹gnê³y dojrza³oœæ p³ciow¹ w wieku 4+ przy masie cia³a od ok. 750 do 1200 g. Do eksperymentalnego rozrodu wyrano losowo dwie samice oraz dwa samce pochodz¹ce z tego samego stada, z których jedne y³y uarwione normalnie, a drugie mia³y pomarañczow¹ arwê cia³a (fot. 1 a,). Po stymulacji œrodowiskowej i hormonalnej z zastosowaniem standardowych iniekcji z zawiesiny przysadki karpiowej (Kolman 2006) przyst¹piono do pozyskiwania produktów p³ciowych. Ikra y³a poierana przy yciowo po przeciêciu jajowodów (fot. 2 a,), a mlecz kateterem (fot. 3). Ikrê zap³adniano metod¹ pó³such¹ mleczem rozcieñczonym wod¹ w stosunku 1:150 w nastêpuj¹cy sposó: ikrê od samicy normalnie uarwionej zap³odniono mleczem poranym od samca normalnie uarwionego (grupa CC) i od alinosa (grupa CB), a ikrê od samicy alinosa mleczem od samca normalnie uarwionego (grupa BC) i mleczem samca alinosa (grupa BB). Porane z ka dej grupy próki ikry nastêpnego dnia po zap³odnieniu przewieziono do pracowni Zak³adu Ichtiologii IRS w Olsztynie, gdzie inkuowano je na ramkach w oddzielnych asenach modelowych oiegów zamkniêtych w sta³ej temperaturze wody 16 C. Prze ywalnoœæ emrionów w okresie inkuacji okreœlono po ca³kowitym wykluciu larw, tzn. 8 dnia po zap³odnieniu, natomiast pomiary ca³kowitej d³ugoœci cia³a oraz masy ry w poszczególnych grupach przeprowadzono w koñcowej fazie eksperymentu. Wstêpny podchów prowadzono w tych samych asenach, w których inkuowano ikrê w temperaturze wody 17 C i trwa³ on do 14 dnia po zap³odnieniu, tzn. do koñca resorpcji woreczka ó³tkowego. Zarówno warunki tlenowe, jak i zawartoœæ toksycznych form azotu w wodzie podczas inkuacji i podchowu utrzymywa³y siê w zakresie optymalnym dla najm³odszych stadiów rozwojowych ry jesiotrowatych, tzn. natlenienie mierzone w wodzie odp³ywaj¹cej z asenów nie spada³o poni ej 70%, a poziom toksycznego amoniaku i aztynów nie przekracza³ odpowiednio 0,012 mg N-NH 3 l -1 i 0,15 N-NO 2 l -1 (Kolman 2006). Do analizy istotnoœci ró nic d³ugoœci oraz œredniej masy wylêgu w adanych grupach wykorzystano analizê wariancji. Wyniki adañ i dyskusja Przy poieraniu ikry od ró nie uarwionych samic stwierdzono, e samice alinotyczne produkuj¹ ikrê pozawion¹ melaniny o zaarwieniu kremowoia³ym (fot. 2a). 10 KOMUNIKATY RYBACKIE 3/2010
a Fot. 4. Ikra dwóch grup sterleta na etapie organogenezy: a forma normalnie uarwiona, forma alinotyczna. 100 Ciemne Poœrednie Alinosy Natomiast ikra od samic pochodz¹cych z tego samego stada, lecz normalnie uarwionych mia³a 80 arwê charakterystyczn¹ dla sterletów, tzn. ciemnorunatn¹ z du ¹ zawartoœci¹ melaniny 60 w otoczce jajowej (fot. 2). Mlecz porany od 40 samca sterleta alinosa, podonie jak i normalnie uarwionego, y³ ardzo dorej jakoœci i charakteryzowa³ 20 siê typow¹ dla sterleta ia³omleczn¹ arw¹ (fot. 3). Melanina nie pojawi³a siê równie w 0 zaawansowanych stadiach organogenezy (stadia CC CB Grupy BC BB 23 27, Detlaf i in. 1981) emrionów grup BB i BC, Rys. 1. Udzia³ poszczególnych form uarwienia wylêgu sterleta w adanych grupach. tzn. w okresie kiedy to u normalnie uarwionych emrionów pojawiaj¹ siê melanofory u³atwiaj¹ce oserwacjê ich rozwoju (fot. 4ai). 100 Wyniki adañ uarwienia wylêgu przeprowadzone w koñcowej fazie eksperymentu, na próach 80 o liczenoœci przewy szaj¹cej 30% ogólnej 60 CC liczy osoników w poszczególnych grupach, BB wykaza³y, e oprócz ciemnego i jasnego, typowo 40 BC CB alinotycznego, uarwienia w grupach CB i BC wystêpuj¹ formy poœrednie: jasne z ciemnymi oczami, a ich udzia³ w ogólnej liczie wylêgu 20 0 wyniós³ odpowiednio: 8,8 i 85,5% (rys. 1). W grupie CC stwierdzono wystêpowanie wy³¹cznie 2 4 6 8 10 12 14 Dni Rys. 2. Prze ywalnoœæ emrionów oraz larw sterleta w adanych grupach. osoników o ciemnym uarwieniu, a w BB wy³¹cznie osoników z typowym dla alinosów rakiem pigmentu równie w ga³ce ocznej (rys. 1). W grupie CB dominowa³y osoniki ciemno uarwione 90,8% i wyst¹pi³a niewielka licza osoników o alinotycznym uarwieniu 0,4%. Natomiast w grupie BC nie stwierdzono osoników o ciemnym uarwieniu. Dominowa³y w niej wspomniane ju osoniki o poœredniej arwie, a udzia³ alinosów wyniós³ 14,5% (rys. 1). trwa³a 8 dni, y³a ju ardziej zró nicowana i wynios³a: w grupie CC 69,3%, BC 16,7%, CB 61% i BB 50,3%, przy czym g³ówne straty wyst¹pi³y na etapie zaawansowanej organogenezy (rys. 2). Analizuj¹c te dane mo na stwierdziæ najwy sze straty w grupach, w których ikra pochodzi³a od samicy alinosa. T³umaczy to prawid³owoœæ stwierdzona przez Detlafa i in. (1981), e przyczyn¹ œniêæ na etapie organogenezy s¹ wady genetyczne, których nosicielem Zap³odnienie we wszystkich grupach okreœlone na etapie drugiego podzia³u oocytu y³o wysokie i przekracza³o jest ikra samicy. 95%. Prze ywalnoœæ emrionów podczas inkuacji, która Udzia³ (%) Prze ywalnoœæ (%) 3/2010 KOMUNIKATY RYBACKIE 11
0,010 13 0,008 Masa (g) 0,006 0,004 D³ugoœæ (mm) 12 11 0,002 10 0,000 CC BC CB BB Grupa Rys. 3. Porównanie œredniej masy osoniczej wylêgu z adanych grup sterleta. CC BC CB BB Grupa Rys. 4. Porównanie ca³kowitej d³ugoœci cia³a wylêgu z adanych grup sterleta. 13 0,008 0,006 12 Masa (g) 0,004 D³ugoœæ (mm) 0,002 10 0,000 ciemna poœrednia alinotyczna Forma Rys. 5. Porównanie œredniej masy osoniczej wylêgu z ró nymi formami uarwienia. ciemna poœrednia alinotyczna Forma Rys. 6. Porównanie ca³kowitej d³ugoœci cia³a wylêgu z ró nymi formami uarwienia. Na etapie wstêpnego podchowu, a w³aœciwie przetrzymywania wylêgu od 8 do 13 dnia prze ywalnoœæ y³a wysoka i wynios³a odpowiednio: 97,3, 97,7, 95,1 i 94,8% (rys. 2). Na podstawie wyników indywidualnych pomiarów ca³kowitej d³ugoœci cia³a oraz masy ry stwierdzono, e wylêg z grup pochodz¹cych od samicy normalnie uarwionej tzn. z grup CC i CB jest istotnie statycznie ciê szy ni z grup BB i BC (rys. 3), a ich œrednia masa osonicza wynios³a odpowiednio 0,0074 i 0,0077 oraz 0,0039 i 0,0046 g. Natomiast pod wzglêdem ca³kowitej d³ugoœci cia³a statystycznie istotn¹ ró nicê stwierdzono jedynie pomiêdzy wylêgiem z grupy CB a pozosta³ymi grupami (rys. 4). Stwierdzono statystycznie istotne ró nice w œredniej masie wylêgu o ró nym uarwieniu. Osoniki o ciemnym uarwieniu y³y najwiêksze i ich œrednia masa osonicza wynios³a 0,0077 g, u poœrednio uarwionych 0,0060 g i u najmniejszych alinosów 0,0040 g (rys. 5). Natomiast pod wzglêdem d³ugoœci ca³kowitej statystycznie istotne ró nice stwierdzono pomiêdzy form¹ alinotyczn¹ a pozosta³ymi. Œrednie d³ugoœci cia³a wylêgu alinotycznego wynios³y 10,53±0,66, wylêgu uarwionego poœrednio 11,92±1,07 i 11,97±1,24 mm dla formy ciemnej (rys.6). Na podstawie uzyskanych wyników mo na jednoznacznie stwierdziæ, e alinizm negatywnie wp³ywa zarówno na prze ywalnoœæ emrionów i larw sterleta, jak i wzrost larw. Jednak e nie przes¹dza to o przydatnoœci do dalszej hodowli tych ry. W przypadku ry jesiotrowatych chowanych w warunkach akwakultury, formy alinotyczne maj¹ szczególne znaczenie, poniewa jak pokaza³y wyniki adañ w³asnych (Kolman i in. 2010), s¹ one Ÿród³em ikry pozawionej melaniny, która jest surowcem do produkcji najardziej cenionego z³otego kawioru, zwanego te carskim. Dlatego te prace nad dziedziczeniem alinizmu u ry jesiotrowatych maj¹ równie istotne znacznie utylitarne. Przedstawione wyniki adañ s¹ pierwszym krokiem w tym kierunku i powinny yæ kontynuowane. Niezêdne jest ich zweryfikowanie i rozszerzenie przede wszystkim o adania statusu genetycznego zarówno form wyjœciowych tarlaków, jak i uzyskanego od nich potomstwa. 12 KOMUNIKATY RYBACKIE 3/2010
Literatura Bryliñski E. 2000 Karp Cyprinus carpio W: Ryy s³odkowodne Polski. Praca ziorowa pod red. prof. M. Bryliñskiej. PWN Warszawa. 193-199. Bryliñska M.,Bryliñski E. 2000 Lin Tinca tinca W: Ryy s³odkowodne Polski. Praca ziorowa pod red. prof. M. Bryliñskiej. PWN Warszawa. 226-232. Detlaf T.A., Ginzurg A.S., Shmal gauzen O.I. 1981 Razvitie osetrovykh ry Izd. Nauka, Moskva: 224. Goryczko K., Doosz S. 2004 Barwne formy pstr¹ga têczowego Wyd. IRS Olsztyn, s. 34 Jecu E., Patriche N., Talpes M., Paltenea E., Trofimov A., Esanu V. 2008 Technological aspects regarding rearing of the Acipenser ruthenus species, alino variety to second summer old, in Brates Sturgeon Station Zootechnie si Biotechnologii 41: 69-74. Kaszua J. 2005 Koi kolorowe karpie japoñskie Wyd. Oficyna Wyd. HO A Warszawa, s. 50. Kolman R. 2006 Jesiotry chów i hodowla Poradnik hodowcy Wyd. IRS, Olsztyn: 117 s. Kolman R., Mokrzycki H., Micha³owski L. 2010 Z³oty kawior ze sterleta Acipenser ruthenus Komun. Ry. 1: 25-27. Szczerowski A., 2000 Karaœ z³ocisty Carassius auratus W: Ryy s³odkowodne Polski. Praca ziorowa pod red. prof. M. Bryliñskiej. PWN Warszawa: 207-208. Tadajewska M., 2000 JaŸ Leuciscus idus W: Ryy s³odkowodne Polski. Praca ziorowa pod red. prof. M. Bryliñskiej. PWN Warszawa: 314-317. Przyjêto po recenzji 19.04.2010 r. RESULTS OF THE EXPERIMENTAL REARING OF STERLET, ACIPENSER RUTHENUS, USING FORMS WITH NORMAL AND ALBINO COLORING Ryszard Kolman, Grzegorz Wiszniewski, Dorota Fopp-Bayat, Arkadiusz Duda ABSTRACT. Experimental rearing of sterlet using forms with normal and alino coloring was conducted. The spawn was fertilized as follows: spawn from females with normal coloring were fertilized with milt otained from males with normal coloring (group CC) and with that from alino males (group CB); spawn from alino females were fertilized with milt otained from males with normal coloring (group BC) and with milt otained from alino males (group BB). It was confirmed that the hatch inherited parental coloring; there were only individuals with dark coloring in group CC, while in group BB, there were only alino individuals. However, in groups BC and CB, in addition to the majority of individuals that inherited color, there were individuals of median coloring. The highest hatch survival rate was noted in group CC at 97.3%, and the lowest was noted in group CB at 94.8%. The hatch with alino coloring had the slowest growth rate. Keywords: sturgeon, sterlet, alinism, inheritance, incuation and larval rearing 3/2010 KOMUNIKATY RYBACKIE 13