OD REDAKCJI
Przegl¹d Strategiczny 2011, nr 2 S OWO WSTÊPNE Z du ¹ przyjemnoœci¹ prezentujê Pañstwu drugi numer czasopisma Przegl¹d Strategiczny. Mam nadziejê, e podobnie jak numer pierwszy, spotka siê z yczliwym przyjêciem œrodowiska naukowego oraz innych osób zainteresowanych problematyk¹ bezpieczeñstwa, geopolityk¹ czy stosunkami miêdzynarodowymi. Tak samo, jak w przypadku pierwszego numeru abstrakty oraz wybrane artyku³y zostan¹ opublikowane na stronie internetowej http://studiastrategiczne.amu.edu.pl. Zapraszamy zatem do lektury czasopisma zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej. Nowoœci¹ w numerze drugim jest zamieszczenie, zgodnie z wczeœniejsz¹ zapowiedzi¹, nowych dzia³ów: Bezpieczeñstwo militarne oraz Bezpieczeñstwo energetyczne. Problematyka ta bêdzie tak e poruszana w przysz³oœci. W numerze trzecim Przegl¹du Strategicznego planujemy zamieœciæ ponadto wybrane wyst¹pienia wyg³oszone podczas panelu naukowego zatytu³owanego Liberalizm i wojna, który odby³ siê na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa (WNPiD) UAM pod koniec paÿdziernika 2011 roku. Zosta³ on zorganizowany przez Stowarzyszenie Projekt Polska, European Liberation Forum oraz Zak³ad Studiów Strategicznych WNPiD. W dyskusji udzia³ wziêli m.in.: przedstawiciel Ministerstwa Obrony Narodowej, pracownicy naukowi oraz eksperci zajmuj¹cy siê bezpieczeñstwem. Kolejn¹ inicjatyw¹ naukow¹, która znajdzie swoje odzwierciedlenie na ³amach trzeciego numeru czasopisma jest miêdzynarodowa konferencja Poza oblê on¹ twierdzê. Interdyscyplinarnoœæ w nauce o stosunkach miêdzynarodowych. Odby³a siê ona na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa w listopadzie 2011 roku i zgromadzi³a ponad 50 specjalistów reprezentuj¹cych kilkanaœcie oœrodków naukowych, w których prowadzone s¹ badania nad istot¹ oraz ewolucj¹ wspó³czesnych stosunków miêdzynarodowych. Konferencja oprócz sesji plenarnej obejmowa³a szeœæ paneli tematycznych: O interdyscyplinarnoœci nauki o stosunkach miêdzynarodowych; Granice i przedmiot nauki o stosunkach miêdzynarodowych; Ekonomia a nauka o stosunkach miêdzynarodowych; Metody i podejœcia w badaniu stosunków miêdzynarodowych; Studia regionalne; Stosunki miêdzynarodowe a inne dyscypliny. Konferencja zosta³a zorganizowana przez Wydzia³ Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, Polskie Towarzystwo Studiów Miêdzynarodowych, Polskie Towarzystwo Studiów Miêdzynarodowych Oddzia³ w Poznaniu oraz Zak³ad Studiów Strategicznych WNPiD UAM. Patronat medialny sprawowa³o Radio Merkuty Polskie Radio. Szczegó³owy program konferencji dostêpny jest na stronach: http://studiastrategiczne.amu.edu.pl oraz http://wnpid.amu.edu.pl.
10 S³owo wstêpne Czwarty numer czasopisma planujemy wydaæ w ca³oœci w jêzyku angielskim. Bêdzie on dotyczyæ kluczowych problemów oraz wyzwañ wystêpuj¹cych na œwiecie na pocz¹tku XXI wieku, a maj¹cych wymiar polityczny, ekonomiczny i spo³eczny. Zapraszam do nadsy³ania drog¹ mailow¹ (studiastrategiczne@amu.edu.pl) tekstów oraz recenzji poœwiêconych powy szej problematyce, w terminie do 30 wrzeœnia 2012 roku. *** Wojciech Roszkowski, pisz¹c na temat nacjonalizmu, pos³u y³ siê stwierdzeniem, e jest to stare wino w nowych butelkach, a zatem dotyczy od dawna wystêpuj¹cego problemu, który wci¹ przybiera nowe formy. Powy sze sformu³owanie ma jednak wydÿwiêk uniwersalny, albowiem zastosowaæ je mo na tak e wobec wielu innych zagro eñ dla bezpieczeñstwa, w tym i tych analizowanych w drugim numerze czasopisma. Zwraca ono ponadto uwagê na cztery bardzo istotne kwestie (jest to tzw. mechanizm czworok¹tny). Po pierwsze, wskazuje na g³êbokie korzenie historyczne i ponadczasowoœæ wystêpuj¹cych zagro eñ. Po drugie, podkreœla, e ci¹gle ulegaj¹ one wiêkszym lub mniejszym przemianom, które s¹ efektem oddzia³ywania zarówno czynników wewnêtrznych (np. lokalnych determinantów ekonomicznych czy spo³ecznych), ale zale ¹ równie od czynników zewnêtrznych (choæby sytuacji miêdzynarodowej). Po trzecie, zagro enia te zwi¹zane s¹ z ró nego rodzaju innymi procesami czy zjawiskami. Wœród nich wymieniæ mo na m.in.: kryzysy finansowe, wojny i konflikty, globalizacjê, integracjê regionaln¹, uwarunkowania geopolityczne itp. Po czwarte zaœ, przytoczona przez W. Roszkowskiego fraza zwraca uwagê na liczne podobieñstwa wystêpuj¹ce miêdzy poszczególnymi zagro eniami z zakresu bezpieczeñstwa, np. miêdzy terroryzmem a fundamentalizmem islamskim. Rozpatrywanym zagro eniom oraz problemom wystêpuj¹cym we wspó³czesnych stosunkach miêdzynarodowych nie mo na przeciwdzia³aæ tylko przy pomocy si³y. Wskazuje na to choæby Henry Kissinger stwierdzaj¹c: wobec pokonanego wroga zwyciêzcy, planuj¹c uk³ad pokojowy musz¹ znaleÿæ drogê prowadz¹c¹ od nieprzejednania koniecznego dla zwyciêzców, do pojednania, bez którego nie mo na osi¹gn¹æ trwa³ego pokoju 1. Z kolei Jeffrey Sachs 2 podkreœla znaczenie tzw. weapons of mass salvation (broni masowego zbawienia), która mo e obejmowaæ np.: przekazywanie lekarstw, odbudowanie czy wybudowanie szko³y, wiercenie studni g³êbinowych itp. W tym kontekœcie przytoczyæ jednak nale y stare chiñskie przys³owie, które g³osi: Nie sztuka pomagaæ. Wa ne by pomagaæ skutecznie. Jego trafnoœci dowodz¹ m.in. przypadki udzielania pomocy humanitarnej, które, jak oceni³ w jednym z swoich raportów Miêdzynarodowy Fundusz Walutowy, nie przyczyni³y siê do wzrostu gospodarczego w adnym z analizowanych pañstw. Jeszcze bardziej krytycznie oceni³ to zambijski ekonomista Dambisa Moyo: Pomoc humanitarna nie dzia³a, nie dzia³a 1 2 H. Kissinger, Dyplomacja, Warszawa 1994, s. 142. J. Sachs, Weapons of Mass Salvation, The Economist, 26.10.2002.
S³owo wstêpne 11 i nigdy nie bêdzie dzia³aæ. Nie rozwi¹ e adnych problemów to ona stanowi problem 3. Jest to niew¹tpliwie teza kontrowersyjna. Jej rozszerzenie znajd¹ Pañstwo m.in. w ksi¹ ce Lindy Polman Karawana kryzysu. Za kulisami przemys³u pomocy humanitarnej (2011). Zachêcam zatem do lektury, a przede wszystkim refleksji nad wskazan¹ ksi¹ k¹ i drugim numerem czasopisma. Sebastian Wojciechowski Redaktor naczelny 3 J. Nikodemska, Humanitarny skandal, Fokus. Poznaæ i zrozumieæ œwiat, 09.2011.