SOJA Soja jest jedną z ważniejszych roślin na świecie, której uprawa systematycznie rośnie. Do czołowych producentów, a zarówno eksporterów należą Stany Zjednoczone, Brazylia i Argentyna. Areał uprawy soi w Polsce do roku 2012 był nieznaczny, wręcz symboliczny. Według danych PIORiN w roku 2013 było już 597 ha kwalifikowanych plantacji nasiennych i 7 odmian soi, w 2014 roku powierzchnia ta zwiększyła się do ponad 2 tys. ha i 13 odmian, a w 2015 roku powierzchnia ta wynosiła 4 164 ha i 18 odmian. W roku 2016 Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Krzyżewie oraz PODR w Szepietowie rozpoczęły badania odmianowe z soją w ramach programu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego, którego zadaniem jest między innymi rekomendacja odmian do Listy Odmian Zalecanych (LOZ) na teren województwa. Efekty tych badań wykazały przydatność tej rośliny do uprawy w warunkach woj. podlaskiego. Soja nie posiada dużych wymagań agrotechnicznych oprócz odpowiedniej kwasowości (ph powinno wynosić 6-7). Jest to roślina proekologiczna żyjąca w symbiozie z bakteriami brodawkowymi (Rhizobium japonicum), które asymilują azot z powietrza i udostępniają go roślinom. Gatunek ten potrzebuje niewielkiego startowego nawożenia azotem, jest odporny na choroby i szkodniki. Ponadto stanowi bardzo dobry przedplon dla roślin następczych, jest rośliną łatwą w uprawie i niewymagającą dużych nakładów pracy i nakładów finansowych. Jak każda roślina bobowata posiada wiele walorów ekologicznych. Sukces jej uprawy zależy w dużej mierze od przebiegu warunków klimatyczno glebowych już od momentu siewu poprzez okres kwitnienia i dojrzewania. W 2017 roku w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Krzyżewie w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego zostało założone doświadczenie z 28 odmianami soi, w tym 17 odmianami ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA). Ze względu na niskie temperatury przy powierzchni gruntu oraz wysoką wilgotność gleby doświadczenie założono w II dekadzie maja (13.05). Koniec maja korzystnie wpłynął na wzrost i rozwój roślin. W okresie, gdy soja wchodziła w fazą początku kwitnienia, 11 lipca 2017 r. wystąpiły wysokie opady deszczu oraz silne gradobicie, które spowodowały znaczne uszkodzenia w obrębie całego doświadczenia (połamane łodygi, poszarpane liście, zniszczony kwiatostan). Dalsze prowadzenie doświadczenia było niemożliwe. Tabela 72. Soja odmiany badane w 2017 roku. Lp. Odmiana Rok wpisania do KRO 1 Augusta 2002 2 Mavka 2013 Hodowca (lub polski przedstawiciel dla odmian zagranicznych) Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, 60-637 Poznań Hodowla Soi Agro Youmis Polska sp. z o.o. 37-420 Rudnik nad Sanem
3 Madlen 2015 Hodowla Soi Agro Youmis Polska sp. z o.o. 37-420 Rudnik nad Sanem 4 Aligator 2015 Euralis Semences sp. z o.o., 60-449 Poznań 5 Abelina 2016 6 Erica 2017 DANKO HR sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 7 GL Melanie 2017 IGP Polska Sp. z o.o. Sp.k., 60-751 Poznań 8 Maja 2017 Hodowla Soi Agro Youmis Polska sp. z o.o. 37-420 Rudnik nad Sanem 9 Paradis 2017 10 Petrina 2017 DANKO HR sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 11 Sculptor 2017 SAATEN-UNION Polska Sp. z o.o., 62-100 Wągrowiec 12 Adsoy *CCA SAATEN-UNION Polska Sp. z o.o., 62-100 Wągrowiec 13 Bohemians *CCA Semences Prograin Inc., Kanada 14 Merlin *CCA 15 SG Anser *CCA 16 Amarok *CCA BayWa Agro Polska sp. z o.o., 05-825 Grodzisk Mazowiecki 17 Lissabon *CCA 18 RGT Shouna *CCA RAGT Semences sp. z o.o, 87-148 Łysomice 19 Silesia *CCA Semences Prograin Inc., Kanada 20 Sirelia *CCA RAGT Semences sp. z o.o, 87-148 Łysomice 21 Bettina *CCA 22 Brunensis *CCA Semences Prograin Inc., Kanada 23 Kofu *CCA Semences Prograin Inc., Kanada 24 Korus *CCA Semences Prograin Inc., Kanada 25 Moravians *CCA Semences Prograin Inc., Kanada 26 Naya *CCA Semences Prograin Inc., Kanada 27 Protina *CCA RAGT Semences sp. z o.o, 87-148 Łysomice 28 Sultana *CCA RAGT Semences sp. z o.o, 87-148 Łysomice *CCA odmiany ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych
Krzyżewo Szepietowo Średni plon dt ha -1 Odchylenie od wzorca % wzorca Z obserwacji przeprowadzonych do 11 lipca 2017 r. można stwierdzić, że na uwagę zasługują następujące odmiany: Paradis, Augusta, Sculptor, Erica, Madlen, Silesia, Korus, Moravians, które wpisują się w warunki klimatyczne woj. podlaskiego i dają szansę do osiągnięcia dojrzałości żniwnej, a tym samym możliwości zbioru. Z uwagi na wcześniejsze zakończenie doświadczenia i braku wyników za rok 2017, w niniejszej publikacji zamieszczono wyniki z doświadczenia przeprowadzonego w roku 2016 w SDOO w Krzyżewie oraz PODR w Szepietowie. Tabela 73. Plon nasion (dt ha -1 ) soi w 2016 roku. Lp. Odmiana Wzorzec dt ha -1 31,2 25,5 28,3 0,0 100 1 Aldana 28,3 17,6 22,9-5,4 81 2 Augusta 29,1 25,0 27,1-1,3 95 3 Abelina 37,2 29,2 33,2 4,8 117 4 Madlen 30,0 27,6 28,8 0,4 102 5 Mavka 33,8 25,5 29,7 1,3 105 6 Aligator 34,1 31,8 32,9 4,6 116 7 Protina *CCA 28,6 24,6 26,6-1,7 94 8 Sultana *CCA 28,3 22,9 25,6-2,8 90 Wzorzec stanowi średnia wszystkich badanych odmian *CCA odmiany ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych
dt ha-1 % Wysokość roślin Wysokość osadzenia najniższego strąka Początek kwitnienia Dojrzałość techniczna Wyleganie przed zbiorem Masa Tysiąca Nasion Tabela 74. Ważniejsze cechy rolnicze odmian soi badanej w 2016 roku. Lp. Odmiana cm cm L. dni od 1.01 L. dni od 1.01 Skala 9 g Wzorzec 105 15 178 254 8,0 151,3 1 Aldana 98 14 176 249 8,0 161,0 2 Augusta 94 13 179 249 6,0 133,9 3 Abelina 125 14 176 256 9,0 141,2 4 Madlen 91 15 187 254 6,0 161,0 5 Mavka 116 18 179 251 8,0 163,4 6 Aligator 105 17 175 255 9,0 156,9 7 Protina * CCA 121 18 175 257 9,0 132,8 8 Sultana * CCA 86 14 175 257 9,0 159,9 Wzorzec stanowi średnia wszystkich badanych odmian *CCA odmiany ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych Wykres 1. Plonowanie i wilgotność odmian soi w doświadczeniu PDO przeprowadzonym w SDOO w Krzyżewie w roku 2016 40 35 30 25 20 15 10 5 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Aldana Augusta Mavka Madlen Aligator Abelina Protina Sultana *CCA *CCA dt ha-1 28,25 29,08 33,84 29,97 34,12 37,19 28,62 28,29 % 11,2 11,1 11,7 12,2 12,2 11,6 13 13,5 0
Charakterystyka odmian zarejestrowanych w 2017 roku (na podstawie listy opisowej odmian) ERICA. Odmiana wczesna, plon nasion i białka powyżej odmian o podobnej wczesności. Rośliny średnie do niskich. Wysokość osadzenia strąków średnia-do niskiej. Odporność na wyleganie w końcu kwitnienia i przed zbiorem średnia. Odporność na bakteryjna ospowatość i zgorzelową plamistość średnia. Odporność na pękanie strąków średnia. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego, tłuszczu surowego i włókna surowego w nasionach średnia. Optymalna obsada roślin około 70 szt./m 2. GL MELANIE. Odmiana późna, plon nasion duży, plon białka bardzo duży. Rośliny średniej. Plon nasion duży, plon białka bardzo duży. Roślin średniej wysokości, osadzenie najniższych strąków średnie. Odporność na wyleganie w końcu kwitnienia i przed zbiorem dość duża. Odporność na choroby średnia. Odporność na pękanie strąków średnia. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego duża, tłuszczu surowego i włókna surowego w nasionach średnia do małej. Optymalna obsada roślin około 70 szt./m 2. MAJA. Odmiana średniowczesna, plon nasion nieco poniżej wzorca, plon białka duży. Rośliny wysokie. Osadzenie najniższych strąków dość wysokie. Odporność na wyleganie przed zbiorem dość mała. Odporność na choroby średnia. Odporność na pękanie strąków średnia do małej. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość w nasionach białka ogólnego bardzo duża, tłuszczu surowego średnia do dużej, włókna surowego mała do bardzo małej. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość w nasionach białka ogólnego bardzo duża, tłuszczu surowego średnia do dużej, włókna surowego mała do bardzo małej. Optymalna obsada roślin około 70 szt./m 2. PARADIS. Odmiana wczesna. Plon nasion i białka powyżej odmian o podobnej wczesności. Rośliny dość niskie. Osadzenie najniższych strąków średnie do niskiego. Odporność na wyleganie przed zbiorem dość duża. Odporność na choroby średnia. Odporność na pękanie strąków średnia. Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość w nasionach białka ogólnego duża, tłuszczu surowego dość duża, włókna surowego średnia. Optymalna obsada roślin około 70 szt./m 2. PETRINA. Odmiana bardzo późna. Plon nasion i białka duży. Rośliny średniej wysokości. Osadzenie najniższych strąków średnie. Odporność na wyleganie przed zbiorem średnia. Odporność na choroby średnia. Odporność na pękanie strąków średnia do dość małej. Masa 1000 nasion dość mała. Zawartość w nasionach białka ogólnego mała, tłuszczu surowego dość duża, włókna surowego średnia. Optymalna obsada roślin około 70 szt./m 2. SCULPTOR. Odmiana średniowczesna. Plon nasion i białka średni. Rośliny wysokie. Osadzenie najniższych strąków średnie. Odporność na
wyleganie w końcu kwitnienia i przed zbiorem średnia. Odporność na choroby średnia. Odporność na pękanie strąków średnia do małej. Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość w nasionach białka ogólnego, tłuszczu surowego i włókna surowego średnia. Optymalna obsada roślin około 70 szt./m 2.