Konkurencyjność polskiego eksportu rolno-spożywczego mgr Mirosława Tereszczuk 15 marca 2018 r. 1
Konkurencyjność eksportu rolno-spożywczego Przyjęta w badaniach IERiGŻ-PIB definicja konkurencyjności polskich producentów żywności zdolność lokowania się krajowych producentów na rynkach zagranicznych oraz zdolność rozwijania eksportu kładzie nacisk na międzynarodowy aspekt tego pojęcia. Takie podejście jest jednoznaczne ze stwierdzeniem, że konkurencyjność sektora to zdolność do sprostania konkurencji międzynarodowej, a więc realizowania znaczącego eksportu, ale także zdolność do utrzymania wysokiego poziomu i tempa rozwoju rynku wewnętrznego. 2
Konkurencyjność eksportu rolno-spożywczego Wejście Polski do UE zasadniczo zmieniło warunki ekonomiczne funkcjonowania polskich producentów żywności. Polska uzyskała swobodny dostęp do dużego i rozwiniętego rynku europejskiego, który jest jednym z bardziej wymagających rynków rolno-spożywczych na świecie. Wykorzystanie powstałych możliwości lokowania żywności na rynkach państw UE zależne było przede wszystkim od konkurencyjności polskich produktów i ich akceptacji przez konsumentów z tych krajów. 3
Konkurencyjność eksportu rolno-spożywczego Eksport stał się ważnym kanałem zagospodarowania nadwyżek żywności, a tym samym stanowił ważne źródło wpływów dla krajowego przemysłu spożywczego. Udział eksportu produktów rolno-spożywczych w polskim eksporcie w 2017 roku wyniósł 13,4%, zaś importu 9,3%. Innym miernikiem świadczącym o znaczeniu gospodarki żywnościowej jest także udział wartości eksportu w wartości produkcji sprzedanej, który dla polskiego przemysłu spożywczego w 2017 roku wynosił ok. 40%, wobec 13-14% przed akcesją do UE. 4
Udział handlu produktami rolno-spożywczymi w polskim handlu zagranicznym (w %) 15 10 8,8 9,6 9,8 11,2 12,5 13,2 13,2 13,4 5 6,2 6,3 7,1 8,1 8,8 9,0 9,6 9,3 0 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2017* udział w eksporcie udział w imporcie Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Ministerstwa Finansów. 5
Handel zagraniczny produktami rolno- -spożywczymi Polski (w mld euro) 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 27,3 24,3 21,9 17,9 17,3 18,9 11,7 13,6 15,1 8,4 5,2 10,3 6,7 7,0 4,3 4,4 1,4 0,8 2004 2008 2012 2014 2016 2017* Saldo Eksport Import Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Ministerstwa Finansów. 6
Konkurencyjność eksportu rolno-spożywczego Tak szybki rozwój handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi jest niewątpliwie wynikiem przystąpienia Polski do UE i zniesienia ograniczeń w handlu z innymi państwami członkowskimi, co pozwoliło na ujawnienie przewag konkurencyjnych polskich producentów żywności. Ważnym czynnikiem rozwoju handlu produktami rolno-spożywczymi było dostosowanie przemysłu spożywczego do warunków gospodarki rynkowej, przyspieszone przez dobre dostosowanie tego przemysłu do integracji z UE i działania producentów na jednolitym rynku europejskim. 7
Wyniki handlu zagranicznego produktami rolno- -spożywczymi na poszczególnych rynkach (w mln euro) 2004 2008 2012 2014 2017* 2004 2008 2012 2014 2017* 2004 2008 2012 2014 2017* 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 a) z krajami UE-15 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 b) z krajami UE-12/13 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0-1000 c) z pozostałymi krajami Eksport Import Saldo Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Ministerstwa Finansów. 8
Eksport produktów rolno-spożywczych EXPORT Wyszczególnienie Wartość (mln euro) Zmiana 2017/2004 Struktura (%) 2004 2017 (%) 2004 2017 OGÓŁEM 5 242 27 317 521,1 100,0 100,0 UE-25/27/28 3 782 22 255 588,4 72,1 81,5 UE-15 2 988 17 096 572,2 57,0 62,6 UE-12/13 794 5 159 649,7 15,1 18,9 WNP 685 1 323 193,1 13,1 4,7 EFTA 60 279 465,0 1,1 1,0 NAFTA 195 658 337,4 3,7 2,4 MERCOSUR 3 30 1000,0 0,1 0,1 POZOSTAŁE 518 2 802 540,9 9,9 10,3 9
Struktura geograficzna polskiego eksportu i importu rolno-spożywczego (w %) 100 80 60 14,7 13,2 15,1 Eksport 10,7 10,1 20,1 13,8 4,7 18,9 35,2 2,1 8,3 Import 28,7 25,7 2,8 4,1 9,7 10,1 Pozostałe WNP UE-12/13 40 20 57,0 59,1 62,6 54,4 58,8 60,1 UE-15 0 2004 2010 2017* 2004 2010 2017* Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Ministerstwa Finansów. 10
Główni odbiorcy produktów rolno- -spożywczych z Polski w 2017 roku Pozostałe 35,0% Niemcy (+1,1 p.p.) 23,7% W.Brytania (bz.) 8,9% Rumunia (+0,1) 2,5% Węgry (-0,1) 2,5% Słowacja (-0,4) 2,5% Hiszpania (+0,2) 2,6% Francja (+0,1) 5,2% Czechy (-1,4) 5,3% Holandia (+0,6 p.p.) 6,2% Włochy (+0,1) 5,6% Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Ministerstwa Finansów. 11
Główni odbiorcy produktów rolno- -spożywczych z Polski Lp. 2017 2013 2004 1. Niemcy (23,7%) Niemcy (22,8%) Niemcy (25,6%) 2. Wielka Bryt. (8,9%) Wielka Bryt. (7,5%) Rosja (7,7%) 3. Holandia (6,2%) Rosja (6,3%) Holandia (6,0%) 4. Włochy (5,6%) Czechy (6,0%) Wielka Bryt. (5,8%) 5. Czechy (5,3%) Francja (5,8%) Czechy (5,3%) 6. Francja (5,2%) Włochy (5,2%) Włochy (5,2%) 7. Hiszpania (2,6%) Holandia (5,2%) Francja (3,4%) 8. Słowacja (2,5%) Słowacja (3,4%) Węgry (3,2%) 9. Węgry (2,5%) Węgry (2,7%) USA (3,1%) 10. Rumunia (2,5%) Litwa (2,0%) Dania (2,7%) Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Ministerstwa Finansów. 12
Struktura towarowa polskiego eksportu rolno-spożywczego w 2017 roku pozostałe produkty roślinne 6,1% wody i napoje bezalkohol. 1,4% alkohole 1,5% tytoń i papierosy 10,9% kawa, herbata, kakao, przyprawy 2,0% cukier i przetwory 7,9% pozostałe produkty rolno-spoż. 9,0% warzywa i przetwory 6,3% żywe zwierzęta 0,4% owoce i przetwory 6,7% mięso i przetwory 20,8% ryby i przetwory 7,0% mleko i przetwory 7,2% zboża i przetwory 7,8% oleiste i przetwory 2,5% pozostałe produkty zwierzęce 2,5% Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Ministerstwa Finansów. 13
Eksport produktów rolno-spożywczych z Polski w latach 2016-2017 wg największej wartości CN Towar 2016 2017 Zmiana Udział w 2017 mln euro 2017/2016 % RAZEM 24 332,4 27 316,9 112,3 100,0 2402 wyroby tytoniowe 1 777,5 2 589,8 145,7 9,5 0207 mięso drobiowe 1 783,6 1 945,5 109,1 7,1 1905 chleb, pieczywo, ciasta 1 349,8 1 506,7 111,6 5,5 1806 wyroby czekoladowe 1 428,6 1 357,7 95,0 5,0 0201 mięso wołowe 948,3 1 066,8 112,5 3,9 0203 mięso wieprzowe 796,3 965,5 121,2 3,5 2106 przetwory spoż. 805,4 905,5 112,4 3,3 2309 pasza dla zwierząt 466,7 766,6 164,2 2,8 0305 ryby suszone 717,2 746,9 104,1 2,7 0406 sery i twarogi 625,2 739,5 118,3 2,7 1602 przetwory mięsne 584,2 651,5 111,5 2,4 0304 filety rybne 474,6 585,0 123,3 2,1 2009 soki owocowe 550,1 502,6 91,4 1,8 1001 pszenica 740,5 500,0 67,5 1,8 1604 przetwory rybne 454,3 494,0 108,7 1,8 0811 owoce mrożone 455,7 468,0 102,7 1,714
2005 Udział produktów przemysłu spożywczego w handlu produktami sektora rolno-spożywczego (w %) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017* 90 80 81,9 83,8 83,2 84,6 81,2 84,1 85,3 82,3 81,9 82,3 82,1 84,3 86,1 70 68,4 69,4 67,7 69,2 71,5 71,5 70,4 70,6 70,8 70,9 70,7 71,0 70,0 60 Export Import Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Ministerstwa Finansów. 15
Netherlands Germany France Spain Italy Belgium Poland United Kingdom Denmark Irleand Austria Hungary Sweden Czech rep. Portugal Romania Greece Lithuania Bulgaria Slovakia Latvia Croatia Slovenia Finland Estonia Luxemburg Cyprus Malta Udział poszczególnych krajów w eksporcie rolno-spożywczym Unii Europejskiej (intra EU i extra EU, w %) 20 15 2003 2017 10 5 5,2 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.
Saldo obrotów handlowych produktami rolno- -spożywczymi poszczególnych krajów UE (intra EU i extra EU, w mld euro) 30 20 2003 2017 10 8,64 0-10 -20-30 W. Brytania Niemcy Szwecja Portugalia Włochy Czechy Bułgaria Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat. Litwa Węgry Irlandia Belgia Francja Dania Polska Hiszpania Holandia 17
Wnioski i podsumowanie (1) Bardzo dobre wyniki handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi i poprawa wskaźników konkurencyjności dowodzą o wysokiej międzynarodowej konkurencyjności polskiego sektora rolno-spożywczego. Postęp osiągnięty w tym obszarze w okresie członkostwa Polski w UE, tj. umocnienie pozycji polskich przedsiębiorstw przemysłu spożywczego na rynku UE, wynikał przede wszystkim z uwarunkowań gospodarczych, takich jak wolny handel w ramach UE oraz rozwoju rynku globalnego. 18
Wnioski i podsumowanie (2) Szybki wzrost eksportu rolno-spożywczego i znacząca poprawa salda obrotów z całą pewnością są ogromnym sukcesem polskiej gospodarki żywnościowej, ale pozycja Polski na rynku UE jest jeszcze znacznie słabsza niż wynikałoby to z potencjału produkcyjnego polskiej gospodarki żywnościowej. Wprawdzie Polska znajduje się na 3 pozycji wśród 10 państw o dodatnim saldzie obrotów, ale posiada jedynie 5,2% udział w eksporcie do innych państw członkowskich i poza UE. Wzrost pozycji polskich producentów żywności nie byłby możliwy, gdyby nie osiągali oni przewag konkurencyjnych nad producentami z innych państw UE, tj. gdyby nie zaoferowali unijnym konsumentom produktów lepszych i tańszych niż oferta konkurencji. 19
Wnioski i podsumowanie (3) Dotychczasowym źródłem przewag konkurencyjnych na rynku unijnym i światowym były przede wszystkim przewagi kosztowo-cenowe. W warunkach integracji europejskiej i globalizacji gospodarczej coraz większego znaczenia nabierają jednak pozacenowe determinanty konkurencyjności. Najbliższe lata powinny być okresem dalszego rozwoju polskiego przemysłu spożywczego oraz poprawy naszej konkurencyjności, ale w tempie niższym niż w okresie integrowania Polski z UE. Proeksportowe nastawienie polskiego sektora rolnospożywczego i jego silne powiązanie z jednym rynkiem zbytu (UE) powoduje bowiem, że staje się on bardziej wrażliwy na zmiany czynników wpływających na handel rolno-spożywczy. 20
Dziękuję za uwagę