RYNEK MIĘSA DROBIOWEGO

Transkrypt

1 cena MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI ZINTEGROWANY SYSTEM ROLNICZEJ INFORMACJI RYNKOWEJ (podstawa prawna: ustawa o rolniczych badaniach rynkowych z dnia 30 marca 2001 r.) RYNEK MIĘSA DROBIOWEGO Nr 13/ 2 kwietnia r. NOTOWANIA Z OKRESU: r. Badanie cen skupu i sprzedaży prowadzone jest na reprezentatywnej próbie, natomiast cen giełdowych na wybranych giełdach towarowych. Średnie ceny netto liczone są jako średnia ważona. Średnie ceny skupu w zakładach drobiarskich Z uwagi na zbyt małą ilość podmiotów przesyłających dane nie prezentujemy cen towarów we wszystkich regionach (nieidentyfikowalność danych rynkowych). Ceny skupu drobiu rzeźnego za okres: TOWAR POLSKA MAKROREGIONY* PÓŁNOCNY CENTRALNY POŁUD-WSCHOD ZACHODNI ceny [%] ceny [%] ceny [%] kurczęta typu brojler 3 513,4-1, ,4 0, ,5-2, ,6-2, ,2 0,4 indory 6 056,6 1, ,6 1, ,9 0,4 indyczki 5 841,2 1, ,3 3, ,6-0, ,1-0,6 kaczki typu brojler 4 763,2 2,3 gęsi typu brojler gęsi tuczone kury nieśne ze stad reprodukcyjnych kury nieśne ze stad towarowych kury mięsne ze stad reprodukcyjnych, kury mięsne ze stad towarowych Ceny skupu drobiu data kurczęta typu brojler indory indyczki Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 1

2 zł/kg Średnie miesięczne ceny skupu kurcząt typu brojler w zł/kg 4,40 4,20 4,00 3,80 3,60 3,40 3,20 3, r. 2012r. 2013r 2014r r cena 6,50 6,30 6,10 5,90 5,70 5,50 5,30 5,10 4,90 4,70 4,50 Średnie miesieczne ceny skupu indyków w zł/kg 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. r. data Porównanie aktualnych cen skupu i sprzedaży drobiu( r) z cenami w analogicznym okresie roku 2014 i ubiegłym tygodniem. Towar CENA [zł/kg] tygodniowa roczna tygodniowa Średnie ceny skupu drobiu rzeźnego OBROTY Kurczęta typu brojler 3,51 3,56 3,71-1,3% -5,3% Indory 6,06 5,97 5,72 1,4% 5,9% Indyczki 5,84 5,75 5,43 1,5% 7,6% Kaczki typu brojler 4,76 4,66 5,12 2,3% -7,0% Tuszki kurcząt patroszonych 65% 5,33 5,55 5,72-4,0% -6,9% Ćwiartki z kurczaka 3,53 3,53 4,15-0,1% -15,0% Filety z piersi kurczaka 13,76 13,89 13,87-0,9% -0,8% Filety z piersi indyka 16,81 17,11 15,82-1,7% 6,3% Skrzydła z indyka 5,93 5,87 5,98 0,9% -0,9% Udźce z indyka 9,84 9,73 10,57 1,2% -6,9% Podudzia z indyka 5,35 5,26 5,98 1,6% -10,6% roczna Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 2

3 Średnie miesięczne ceny skupu kurcząt i indyków ( typ brojler, w zł/kg) Miesiące/ Regiony KURCZĘTA POLSKA Północny Centralny Poł-wsch Zachodni I 3,42 3,47 3,38 3,46 3,45 III 3,45 3,51 3,41 3,54 3,47 III 3,52 3,56 3,50 3,58 3,50 INDYKI POLSKA Północny Centralny Poł-wsch Zachodni I 5,91 5,85 5,81 5,94 6,10 II 5,91 5,86 5,84 5,85 6,07 III 5,90 5,84 5,87 5,87 6,09 Średnie ceny sprzedaży netto w zakładach drobiarskich (na rynek UE- w tym kraj) Ceny sprzedaży mięsa drobiowego za okres r. TOWAR POLSKA MAKROREGIONY* PÓŁNOCNY CENTRALNY POŁUD-WSHOD ZACHODNI tuszki kurcząt patroszonych 65% bez szyj , , , ,1 tuszki kurcząt patroszonych 65% z szyjami , , , , ,5 tuszki indyków patroszonych 73% , , ,7 ćwiartki z kurczaka , , , , ,2 skrzydła z kurczaka , , , , ,0 filety z piersi kurczaka , , , , ,0 nogi z kurczaka , , , , ,8 podudzia z kurczaka , , , , ,7 uda z kurczaka , , , , ,2 filety z piersi indyka , , , ,5 skrzydła z indyka , , , ,8 udźce z indyka , , , ,0 podudzia z indyka , , , ,4 wątroby z kurczaka , , , , ,6 wątroby z indyka , , , ,2 Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 3

4 Ceny sprzedaży mięsa drobiowego (LUZEM) za okres: TOWAR POLSKA MAKROREGIONY* PÓŁNOCNY CENTRALNY POŁUD-WSHOD ZACHODNI ceny [%] ceny [%] tuszki kurcząt patroszonych 65% bez szyj 6 030,3 1, ,0-3, ,0 0, ,7-1,1 tuszki kurcząt patroszonych 65% z szyjami 5 202,2-4, ,1-2, ,7-4, ,8-4, ,3-3,9 tuszki indyków patroszonych 73% 9 330,7-0, ,2 4,6 ćwiartki z kurczaka 3 450,2-0, ,4-1, ,9 0, ,9-1, ,1-0,3 skrzydła z kurczaka 4 742,0-1, ,3-2, ,7 3, ,5 1, ,2-2,1 filety z piersi kurczaka ,9-0, ,1 1, ,8-1, ,1-0, ,6-0,5 nogi z kurczaka 5 657,2-0, ,3 0, ,3-0, ,0-2, ,0-1,9 podudzia z kurczaka 5 761,0-2, ,6 2, ,0-2, ,2-1, ,2-6,0 uda z kurczaka 5 324,2 2, ,7 2, ,6 12, ,0 7, ,9-2,1 filety z piersi indyka ,1-2, ,0-2, ,6 1, ,2-3,3 skrzydła z indyka 5 845,4 0, ,0-0, ,1 2, ,6 0,5 udźce z indyka 9 763,0 0, ,7 0, ,7 1, ,4-3,0 podudzia z indyka 5 310,1 1, ,4-1, ,9 3, ,7 2,3 wątroby z kurczaka 2 954,7-2, ,6-9, ,7-0, ,0-4, ,0 1,6 wątroby z indyka 4341,9 1,6 3576,3 4,7 5099,2 9,1 5056,8-8,5 Ceny sprzedaży mięsa drobiowego (KONFEKCJONOWANE) za okres: r. TOWAR POLSKA MAKROREGIONY* PÓŁNOCNY CENTRALNY POŁUD-WSHOD ZACHODNI ceny [%] tuszki kurcząt patroszonych 65% bez szyj tuszki kurcząt patroszonych 65% z szyjami 6 705,9 0, ,1 0, ,6 1, ,2-5, ,5 3,0 tuszki indyków patroszonych 73% ćwiartki z kurczaka 5 013,8-0, ,0-2, ,7 0, ,7-2, ,5-0,4 skrzydła z kurczaka 5 416,6-4, ,6-4, ,9-5, ,7 1, ,5-1,7 filety z piersi kurczaka ,0-1, ,5-6, ,5 0, ,0 3, ,9 1,0 nogi z kurczaka 7 919,0 2, ,6-0, ,2 3, ,9 0, ,5-0,7 podudzia z kurczaka 7 142,6-1, ,6 1, ,2-1, ,1 6, ,9-0,5 uda z kurczaka 6 779,1-0, ,1-2, ,6-1, ,1 4, ,1 0,0 filety z piersi indyka ,2-2, ,5-2, ,5 1,5 skrzydła z indyka 6 658,7 0, ,0 0, ,4-0,2 udźce z indyka ,8 9, ,2 10, ,0 6,1 podudzia z indyka 6 795,8-5, ,1-7, ,5-2,6 wątroby z kurczaka 3 951,0-13, ,0 0, ,7-13, ,6-4, ,6-11,4 wątroby z indyka 5 705,3 1, ,0 1, ,0 2,9 Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 4

5 cena cena Średnie ceny sprzedaży mięsa z kurczaka tuszki kurcząt patroszony ch 65% z szy jami skrzy dła z kurczaka podudzia z kurczaka ćwiartki z kurczaka nogi z kurczaka uda z kurczaka cena Średnie ceny sprzedaży filetów z piersi kurczaka filety z piersi kurczaka Średnie ceny sprzedaży mięsa z indyka tuszki indyków patroszonych 73% filety z piersi indyka skrzydła z indyka udźce z indyka podudzia z indyka Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 5

6 cena zł/kg Średnie miesięczne ceny sprzedaży kurczaków i indyków (w zł/kg) KURCZAKI Miesiące/ Regiony POLSKA Północny Centralny Poł-wsch Zachodni I 5,17 5,19 5,06 5,25 5,64 II 5,33 5,27 5,23 5,78 5,84 III 5,47 5,60 5,38 5,59 5,77 INDYKI POLSKA Północny Centralny Poł-wsch Zachodni I 8,88 n n n n II 8,74 n n n n III 9,47 n n n n Średnie ceny sprzedaży tuszki z kurczaka 65% w zł/kg 6,60 6,40 6,20 6,00 5,80 5,60 5,40 5,20 5, r 2012r 2013r 2014r r 15,5 15,0 14,5 14,0 13,5 13,0 12,5 12,0 Ceny sprzedaży filetów z piersi kurczaka w zł/kg data 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. r. Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 6

7 cena cena Ceny sprzedaży tuszki z indyka w zł/kg 10,00 9,50 9,00 8, r ,00 data Ceny sprzedaży filetów z piersi indyka w zł/kg data 2011r 2012r Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 7

8 Tygodniowe ceny tuszki z kurczaka 65% w krajach UE ( za 100kg) KRAJE BELGIA BUŁGARIA CZECHY DANIA NIEMCY ESTONIA GRECJA HISZPANIA FRANCJA CHORWACJA IRLANDIA WŁOCHY CYPR LITWA ŁOTWA WĘGRY MALTA HOLANDIA AUSTRIA POLSKA PORTUGALIA RUMUNIA SLOWENIA SŁOWACJA FINLANDIA SZWECJA ANGLIA EU_27 tydzień notowań Week N EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EURO tygodniowe zmiany cen ,0 175,0 157,0 179,6 250,0 260,0 197,3 164,9 210,0 180,5 180,0 215,0 258,3 172,2 157,5 156,4 221,3 196,0 190,3 123,2 153,0 148,5 207,6 172,9 267,0 205,2 168,2 184,4-0,0% ,0 175,0 151,7 178,5 261,9 260,0 203,0 160,0 210,0 182,9 180,0 215,0 258,3 173,8 145,9 154,1 221,3 196,0 191,0 121,3 170,0 148,2 200,1 185,7 265,2 237,5 162,3 183,7 + 0,1% ,0 174,0 155,3 176,9 247,4 260,0 198,8 165,2 210,0 181,8 180,0 215,0 258,3 176,4 148,5 152,2 221,3 196,0 189,6 113,9 170,0 148,2 193,8 160,3 262,1 247,4 164,3 183,1-0,3% ,0 174,0 150,2 178,7 250,7 260,0 198,5 168,6 210,0 184,8 180,0 215,0 258,3 172,6 146,4 157,5 221,3 196,0 191,7 121,8 177,0 147,3 204,0 184,0 263,6 239,5 166,9 185,3 + 1,2% ,0 174,0 158,5 177,9 256,3 260,0 198,5 166,7 210,0 187,1 180,0 211,0 258,3 169,7 150,5 158,3 221,3 196,0 182,9 127,2 160,0 148,7 211,9 163,9 262,7 222,6 169,5 185,2-0,1% ,0 169,0 153,2 179,1 256,0 260,0 197,0 169,9 215,0 178,7 180,0 206,0 258,3 168,5 151,2 155,9 221,3 196,0 183,4 125,7 155,0 149,7 204,2 181,4 262,1 229,7 169,1 185,1-0,1% ,0 169,0 147,6 180,6 236,3 259,0 197,8 172,7 215,0 182,1 180,0 198,5 258,3 171,9 151,9 157,9 221,3 196,0 198,3 129,0 160,0 149,7 202,5 166,7 259,9 295,7 171,3 186,0 + 0,5% ,0 172,0 160,6 181,1 236,3 259,0 197,8 171,5 215,0 188,6 180,0 200,0 258,3 167,1 152,1 158,1 221,3 196,0 183,5 127,2 157,0 149,7 202,1 183,6 263,1 295,7 172,0 186,3 + 0,2% ,0 172,0 140,3 180,4 252,3 259,0 202,2 170,3 215,0 182,8 180,0 200,0 256,4 169,8 150,8 156,3 221,3 196,0 182,9 128,6 157,0 149,3 205,2 185,2 263,6 236,1 181,4 186,8 + 0,2% ,0 174,0 146,9 180,1 261,1 259,0 197,9 171,3 215,0 181,5 180,0 205,0 256,4 169,8 152,6 158,3 221,3 196,0 184,3 129,5 147,0 148,0 204,0 175,4 262,1 243,5 182,8 187,7 + 0,5% ,0 174,0 159,9 180,9 250,8 259,0 198,8 170,7 216,0 182,8 180,0 192,5 256,4 170,9 151,4 158,1 221,3 196,0 183,8 136,4 147,0 147,6 205,2 175,2 263,2 239,7 186,6 187,9-0,3% ,0 175,0 146,9 180,7 261,1 259,0 198,3 171,1 220,0 182,6 180,0 212,5 256,4 167,8 150,9 155,1 221,3 196,0 183,5 134,1 145,0 147,6 199,7 156,6 263,6 239,7 185,0 189,3-0,3% Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 8

9 [EUR/100kg] 200 Ceny TUSZEK Z KURCZAKÓW (65%) w Polsce i w wybranych krajach UE w okresie I - 22 III r Średnie ceny TUSZEK Z KURCZAKÓW (65%) w Polsce i w UE w okresie I - 22 III r. wg danych Komisji Europejskiej 29 XII I KRAJ 5-11 I I I 26 I - 1 II 2-8 II 9-15 II II 23 II - 1 III 2-8 III 9-15 III III TUSZEK Z KURCZAKÓW (65%) - [EUR/100kg] Polska UE Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 9

10 Miesięczne ceny tuszek z kurcząt (65%) w UE ( za 100kg) change -1 lut-14 mar-14 kwi-14 maj-14 cze-14 lip-14 sie-14 wrz-14 paź-14 lis-14 gru-14 sty-15 lut-15 MN/100 KG year Belgia EUR 177,5 181,2 182,1 177,6 180,6 184,4 176,6 167,2 159,7 168,0 169,1 174,4 170,6-3,9% Bulgaria EUR 147,5 144,6 152,5 146,7 154,5 162,6 161,6 159,9 160,7 150,6 151,2 154,2 154,0 4,4% Bulgaria BGN 288,5 282,8 298,2 287,0 302,1 318,1 316,0 312,8 314,3 294,5 295,7 301,5 301,2 4,4% Czechy EUR 183,2 183,8 183,0 183,8 183,1 183,4 180,5 181,9 181,4 180,5 180,5 178,2 180,2-1,7% Czechy CZK 5029,5 5032,9 5023,4 5042,6 5025,9 5036,4 5017,8 5019,3 5001,1 4995,1 4989,8 4967,0 4984,4-0,9% Dania EUR 251,2 251,8 250,0 253,9 254,2 246,4 251,4 251,6 252,4 254,5 245,9 253,5 247,9-1,3% Dania DKK 1874,8 1879,1 1866,3 1895,5 1895,9 1837,1 1874,1 1872,9 1879,3 1894,1 1829,4 1886,1 1845,6-1,6% Niemcy EUR 266,0 266,7 267,0 267,9 268,0 268,0 268,9 265,2 263,4 260,2 260,0 260,0 259,4-2,5% Estonia EUR Irlandia EUR 180,0 180,0 180,0 180,0 180,0 180,0 180,0 180,0 180,0 180,0 180,0 180,0 180,0 0,0% Grecja EUR 199,6 201,3 198,6 198,8 199,9 199,9 199,1 199,0 198,7 200,5 203,0 199,4 197,6-1,0% Hiszpania EUR 183,8 192,1 194,2 194,1 183,0 170,6 169,6 164,4 157,5 149,9 157,1 165,0 171,1-6,9% Francja EUR 225,0 227,9 230,0 222,0 220,0 220,0 220,0 219,4 215,0 215,0 212,7 210,0 214,8-4,5% Chorwacja EUR 190,3 187,2 186,8 185,8 184,8 185,7 184,0 185,6 182,9 182,8 183,3 183,6 183,3-3,7% Chorwacja HRK 1457,1 1433,6 1424,7 1411,0 1400,3 1413,4 1404,2 1414,8 1400,3 1402,1 1405,6 1411,0 1414,2-2,9% Włochy EUR 227,5 223,5 225,0 229,8 237,5 234,7 226,4 210,5 207,7 216,0 214,4 214,2 201,9-11,2% Cypr EUR 258,5 258,7 258,3 258,3 258,3 258,3 258,3 258,3 258,3 258,3 258,3 258,3 258,3-0,1% Litwa EUR 179,4 179,5 180,1 179,7 178,8 176,3 176,2 177,9 176,6 176,3 174,8 173,1 169,2-5,7% Litwa LVL 146,6 145,4 148,5 145,0 147,6 148,2 149,5 147,6 141,7 143,4 150,0 149,0 151,7 3,4% Łotwa LTL 506,3 502,1 512,7 500,5 509,5 511,7 516,3 509,7 489,4 495,0 465,3 Węgry EUR 163,6 162,2 163,2 163,3 163,9 162,0 159,8 159,2 161,2 164,1 158,6 155,6 157,3-3,9% Węgry HUF 50744, , , , , , , , , , , , ,4-4,6% Malta EUR 221,3 221,3 221,3 221,3 222,5 222,5 222,5 222,5 222,5 221,3 222,4 221,3 221,3 0,0% Holandia EUR 205,6 208,8 209,0 210,3 211,0 211,0 208,7 206,0 201,8 197,5 196,0 196,0 196,0-4,7% Austria EUR 194,3 194,9 193,9 197,7 198,2 196,5 197,2 196,7 198,5 194,4 192,2 189,2 188,1-3,2% Polska EUR 141,0 137,2 137,1 137,0 150,8 146,1 148,6 133,2 125,1 122,1 124,7 121,1 127,3-9,7% Polska PLN 589,3 576,0 574,0 572,9 623,8 605,5 622,7 558,3 526,0 514,5 526,4 518,1 532,4-9,7% Portugalia EUR 165,6 159,8 168,9 165,0 161,4 156,7 158,6 155,7 146,7 147,7 149,6 167,5 157,4-5,0% Rumunia EUR 161,7 163,7 165,7 168,8 172,1 174,7 171,3 169,8 166,7 158,9 155,2 148,1 149,4-7,6% Rumunia RON 726,6 735,8 739,1 747,4 756,3 770,5 758,2 748,6 735,8 704,0 692,0 664,7 662,5-8,8% Slovenia EUR 204,5 202,2 192,9 197,5 201,1 199,1 199,1 199,1 203,8 203,8 197,2 202,8 203,4-0,6% Słowacja EUR 187,7 175,8 180,8 192,4 183,8 182,1 181,6 182,2 174,1 166,4 169,7 173,7 176,6-5,9% Finlandia EUR 265,6 263,5 264,7 266,0 264,0 266,3 265,4 265,2 265,7 266,0 266,7 263,9 261,7-1,4% Szwecja EUR 244,1 239,4 237,7 242,8 250,9 238,4 248,4 235,9 241,2 242,4 231,3 233,1 218,4-10,5% Szwecja SEK 2165,4 2123,4 2148,9 2193,4 2281,9 2201,4 2282,5 2168,1 2211,8 2239,5 2175,3 2197,2 2072,3-4,3% Anglia EUR 158,4 157,7 159,6 161,0 159,5 178,8 161,1 162,1 167,2 169,3 162,7 174,8 179,2 13,2% Anglia GBP 130,6 131,1 131,8 131,4 128,2 141,9 128,4 128,3 131,8 133,7 128,3 134,3 132,8 1,7% EURO EUR 193,1 193,6 194,8 194,8 195,9 196,2 192,8 187,6 184,7 183,9 183,3 185,5 186,3-3,5% Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 10

11 Średnie ceny TUSZEK Z KURCZAKÓW (65%) w latach wg danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej - MRiRW TUSZEK Z KURCZAKÓW (65%) - [EUR/100kg] 2011r. Polska UE r. Polska UE r. Polska UE r. Polska UE r. Polska UE Ceny zakupu TUSZEK Z KURCZAKÓW (65%) w Polsce i w UE (wg danych KE i MRiRW) [EUR/100kg] r. Polska 2011r. UE 2012r. Polska 2012r. UE 2013r. Polska 2013r. UE 2014r. Polska 2014r. UE r. Polska r. UE Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 11

12 HANDEL ZAGRANICZNY Polski eksport, import mięsa drobiowgo i podrobów (0207) i drobiu żywego (0105) za I r (dane wstępne w trakcie weryfikacji-mogą być obarczone błędami) Mięso drobiowe - kod CN 0207 WAŻNIEJSZE KRAJE I 2014r EKSPORT I r OGÓŁEM OGÓŁEM Niemcy Niemcy Wielka Brytania Wielka Brytania Francja Francja Republika Czeska Niderlandy Niderlandy Republika Czeska Benin Słowacja Słowacja Benin Hongkong Bułgaria Belgia Belgia Łotwa Hiszpania Bułgaria Litwa Irlandia Hongkong Hiszpania Irlandia Litwa Dania Austria Austria Dania Chiny dane wstepne Mięso drobiowe - kod CN 0207 WAŻNIEJSZE KRAJE IMPORT I 2014r I r OGÓŁEM OGÓŁEM Wielka Brytania Niemcy Niemcy Słowacja Węgry Węgry Włochy Wielka Brytania Niderlandy Dania Dania Włochy Francja Francja Irlandia Finlandia Rumunia Hiszpania Belgia Brazylia Finlandia Irlandia Hiszpania Litwa Słowacja Niderlandy Litwa Bułgaria Szwecja Austria Republika Czeska Republika Czeska dane wstepne Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 12

13 drób żywy - kod CN 0105 WAŻNIEJSZE KRAJE OGÓŁEM I 2014r EKSPORT I r OGÓŁEM Niemcy Niemcy Ukraina Ukraina Rosja Białoruś Białoruś Litwa Litwa Egipt Republika Czeska Rosja dane wstepne drób żywy - kod CN 0105 WAŻNIEJSZE KRAJE I 2014r IMPORT I r OGÓŁEM OGÓŁEM Republika Czeska Niemcy Niemcy Republika Czeska Niderlandy Niderlandy Słowacja Austria Austria Węgry Francja Wielka Brytania Dania Dania Wielka Brytania Słowacja Węgry Francja Litwa Włochy dane wstepne * - Dane wstępne Źródło: Ministerstwo Finansów wykonała.m.czeczko Biuletyn Rynek mięsa drobiowego ukazuje się w każdy czwartek o godz Wydawca: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Departament Rynków Rolnych ul. Wspólna Warszawa tel. (022) fax (022) Internet: strona ZSRiR Autor: Małgorzata Czeczko, tel. (022) ; Malgorzata.Czeczko@minrol.gov.pl Warunki otrzymywania biuletynu: Biuletyn udostępniany jest wszystkim zainteresowanym bezpłatnie. Wykorzystanie możliwe wyłącznie z podaniem źródła 13