Nakład - 6500 egz. Vol 11 Nr 4 2003 ISSN 1230-8730 APTE- KARZ Czasopismo Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie poświęcone głównie gospodarce lekiem (ekonomika farmacji, ustawodawstwo farmaceutyczne, organizacja i zarządzanie) oraz użytkowaniu leków i wiedzy o nich (farmakologia, farmakognozja, farmacja stosowana, chemia leków, farmacja kliniczna, samolecznictwo). Redaktor naczelny: dr Tadeusz Jerzy Szuba Zespół redakcyjny: mgr Leszek Drogowski, mgr Elżbieta Góralczyk, mgr Teodozja Holak, dr Włodzimierz Hudemowicz, mgr Grażyna Kornacka, mgr Barbara Kozicka, mgr Henryk Modrzejewski, mgr Seweryna Nowakowska, dr Anna Pietura, mgr Konstanty Potocki, mgr Adam Rudzki, mgr Danuta Wojnicka-Szuba, mgr Henryka Wojtaszewska Konsultanci: prof. dr Mirosława Furmanowa, mgr Halina Gabor, mgr Maria Głowniak, prof. dr Stanisław Gumułka, prof. dr Bożenna Gutkowska, dr Wojciech Kuźmierkiewicz, prof. dr Regina Olędzka, doc. dr Aleksander Ożarowski, prof. dr Jan Sawicki, prof. dr Edmund Sieradzki, dr Janusz Szajewski Wydawca: Okręgowa Izba Aptekarska w Warszawie, ul. Długa 16 tel. 635-27-72 Realizacja wydawnictwa, kolportaż, adres redakcji: Tadanco sp. z o.o., 02-981 Warszawa, ul. Zawodzie 16 tel. 842-36-13, 842-58-39, 642-99-00, fax 642-63-96, 643-78-96 Internet, informacja o,,aptekarzu http://www.karnet.waw.pl/aptekarz.html 69
Aptekarz Vol 11 Nr 4 (2003) Aptekarz Vol 11 Nr 4 (2003) 12 lutego 2003 r. zmarł Prof. dr Stanisław Bitny-Szlachto Nieprzeciętnie zdolny i pracowity farmaceuta wywodzący się z łódzkiej szkoły farmacji. Miał odnosić sukcesy, syntetyzować nowe leki, pod skrzydłami wielkiej profesor Zofii Jerzmanowskiej. Nastała Korea, Wietnam, zimna wojna. Nie bacząc na Jego ciężkie doznania okupacyjne (Oświęcim, Gross Rosen, Dachau) powołano młodego naukowca do służby wojskowej (1950 r.) Również w wojsku wyróżniał się. Skierowano Go do służby w Wojskowym Instytucie Higieny i Epidemiologii, gdzie wykonał wiele (53) prac naukowo-badawczych w dziedzinie biochemii, toksykologii i radiologii. Habilitowany doktor nauk farmaceutycznych uzyskał stopień profesora zwyczajnego. Awansowany do rangi pułkownika. Odznaczony Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Został złożony do grobu na powązkowskim cmentarzu wojskowym w asyście córki, rektora instytutu, kompanii honorowej oraz wielu przyjaciół cywilnych i wojskowych. Okręgowa Rada Aptekarska w Warszawie i Redakcja Aptekarza 2 marca 2003 r. zmarła Mgr Zofia Buratowska Córa ziemi lubelskiej, kunszt apteczny poznawała od dzieciństwa od ojca aptekarza, studia odbyła na farmacji w Lublinie. Później, w socjalizmie, pracowała w aptekach w Toruniu, Łodzi i Warszawie. W naszej aptece prywatnej była filarem i przyjacielem od jej powstania w 1990 r. Wykształciła wielu stażystów przekazując im nie tylko swą wiedzę zawodową, lecz też wpajając dbałość o etykę aptekarską, troskliwość o pacjentów. Wszyscy, a szczególnie najmłodsi Jej wychowankowie, żegnamy zmarłą Koleżankę z wielkim bólem i smutkiem. Właściciele i pracownicy Apteki "Gdańskiej" w Warszawie Opracowanie poligraficzne: Drukarnia Szczepan Szymański tel./fax (0-22) 774-23-34 Spis treści Apel do przywódców państw: nie pozbawiajcie ludzi lekarstw..... 73............................. 76 Przegląd nowych leków II połowy 2002 r....................... 98 Bezpieczeństwo stosowania leków........................... 107 Uzupełnienie do artykułu Meandry polityki lekowej............. 26 List do Redakcji od dyrektora Instytutu Biotechnologii i Antybiotyków........................................... 27 Leki za złotówkę............................................ 29 Witaminy związki niezbędne do życia......................... 32 Wystąpienie do Senatu RP.................................. 166 Stenogram z obrad Senatu (fragmenty)........................ 168 Statyny.................................................. 172 Zasady kolportażu czasopisma,,aptekarz Każdy numer czasopisma,,aptekarz jest wysyłany bezpłatnie do: wszystkich aptek i hurtowni działających na terenie Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie (województwo mazowieckie), wszystkich okręgowych izb aptekarskich oraz Naczelnej Izby Aptekarskiej, wszystkich okręgowych izb lekarskich oraz Naczelnej Izby Lekarskiej, wszystkich oddziałów Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego oraz Zarządu Głównego, wszystkich oddziałów Polskiego Towarzystwa Lekarskiego oraz Zarządu Głównego, wszystkich inspektoratów nadzoru farmaceutycznego, wszystkich lekarzy wojewódzkich, wszystkich szkół farmacji, wszystkich szkół medycyny, wszystkich aptek,,zamkniętych w zakładach leczniczych, bibliotek wszystkich zakładów leczniczych,,zamkniętych (szpitali), bibliotek wszystkich zakładów leczniczych,,otwartych (ZOZ-ów), Biblioteki Narodowej, Głównej Biblioteki Lekarskiej i innych bibliotek. Czasopismo,,Aptekarz jest także dystrybuowane odpłatnie. Koszt prenumeraty rocznej na 2003 rok wynosi zł 100,-. Przy prenumeracie rocznej oraz ewentualnych zamówieniach zbiorowych pojedynczych egzemplarzy nie pobiera się kosztu przesyłki. Przekazu opłaty należy dokonać na konto Tadanco (redakcja Aptekarza ) w banku PBK VIII O/W-wa Nr 11101037-401030125444. Zamówienie należy kierować do: Tadanco - Redakcja Aptekarza, Dział Kolportażu, 02-981 Warszawa, ul. Zawodzie 16 (fax 642-63-96, tel. 642-99-00, 842-58-39).,,Aptekarz poleca wytwórcom leków usługi promocyjne i reklamowe. Na łamach naszego czasopisma można promować wyroby farmaceutyczne fachowo, skutecznie i tanio. Koszt anonsu formatu A5 czarno-białego wynosi 1000 zł, natomiast kolorowego 2000 zł. Na czwartej stronie okładki 4000 zł. Na innych stronach,,uprzywilejowanych 3000 zł. Proponujemy ponadto zamieszczanie reklam mniejszego formatu, np. na stronach, które nie są całkowicie zadrukowane tekstem artykułu. Taka forma przypomnienia swojej firmy oraz jej produktów lekarzom i aptekarzom kosztuje zaledwie 500, a nawet jeszcze mniej 70 71
Aptekarz Vol 11 Nr 4 (2003) Aptekarz Vol 11 Nr 4, 73-76 (2003) Tadeusz J. Szuba Apel do przywódców świata: nie pozbawiajcie ludzi lekarstw Pół biliona dolarów rocznie wydaje się na świecie na leki. Pomimo wielkiego wysiłku finansowego nawet zamożne społeczeństwa mają trudny dostęp do leków. Większość ludzi chorych w krajach rozwijających się w ogóle nie jest leczona. Nieludzkie warunki zdrowotne nie wynikają z braku pieniędzy. Są spowodowane marnotrawieniem pieniędzy. Za 500 mln dolarów ludzie chorzy otrzymują leki warte mniej niż 50 milionów. Ponad 450 milionów stanowi nieprzyzwoity, aczkolwiek legalny, profit firm farmaceutycznych. Objęto badaniem 25% światowego rynku farmaceutycznego. Wzięto pod uwagę produkty, ilości, odmiany markowe, generyczne i ich ceny. Próba 25- procentowa może być uznana za reprezentatywną dla całego rynku. Okazało się, że produkty markowe, monopolistyczne (pochodzące z jednego źródła) były 11,5 razy droższe niż ich generyczne, konkurencyjne odpowiedniki. Leki markowe sprzedawane za 500 mln dolarów (w cenach detalicznych) można by kupić w wersji generycznej za 43,5 mln dolarów. Istnieje mnóstwo dowodów wykazujących prawdziwą strukturę cen w przemyśle markowym: Sprzedaż Wartość dóbr Wielkość renty monopolowej* 100% 8,7% 91,3% Ponad 90% przychodów przemysłu nie jest generowane przez produkcję i handel, lecz przez patenty i marki handlowe. Patenty i znaki towarowe są pożytkowane we wszystkich nowoczesnych przemysłach. Jednakże nie ma przemysłu - poza przemysłem leków eksploatującego patenty i nazwy zastrzeżone w sposób tak wielce lichwiarski. Przemysł leków uległ całkowitej degeneracji. Farmaceutyczni menadżerowie stracili już poczucie przyzwoitości. Są tego liczne dowody. Na przykład Nifedipina w tabletkach 10 mg jest do nabycia po 0,7 centa za tabletkę, a Bayer nazywa to Adalatem lub Procardią i sprzedaje po 38 centów. Stosunek cen 54 : 1. * Rentra monopolowa jest kategorią ekonomiczną określającą w markowym przemyśle farmaceutycznym dodatkowy dochód umożliwiony wyłącznością produkcji i sprzedaży leków. 72 73
Apel do przywódców świata: nie pozbawiajcie ludzi lekarstw Ranitidina w tabletkach 150 mg kosztuje 2,4 centa, a Glaxo, dawszy temu nazwę-markę Zantac, sprzedaje po $ 1,90. Stosunek cen 79 : 1. Bezwzględną lichwę można udokumentować mnóstwem leków. W przeszłości lichwiarze byli surowo karani. Dzisiaj menadżer-lichwiarz otrzymuje pobory w wysokości 1 miliona dolarów miesięcznie. Dlaczego ludzie muszą płacić za lek 5-10-50-100 razy za dużo? Są dwa powody: 1) patenty i 2) nazwy zastrzeżone. 1) Lek przed wprowadzeniem na rynek jest patentowany. Właściciel patentu ma prawa wyłączne. Jest monopolistą. Może ustanawiać jakąkolwiek cenę i ludzie nie mogą jej nie płacić. System ubezpieczeń zdrowotnych im w tym pomaga. Ważność patentu trwa 20 lat. 2) Lek przed wprowadzeniem na rynek otrzymuje od producenta nazwę handlową, firmową, zastrzeżoną. Np. Ranitidina otrzymuje nazwę Zantac. Nazwę tę rejestruje się w urzędzie patentowym, po czym ma się na nią wyłączność (monopol). Termin ważności nazwy-marki można przedłużać w nieskończoność. Przez 20 lat użytkowania leku w warunkach monopolistycznych (wskutek rejestru patentu i rejestru nazwy-marki) lekarze i pacjenci przyzwyczajają się do nazwy markowej jak do potocznej. Po 20 latach każdy może dany lek produkować i sprzedawać, nie ma jednak prawa użyć znanej, popularnej nazwy markowej (np. Zantac). Konkurent musi zastosować inną nazwę, albo farmakopealną (np. Ranitidina), albo inną handlową (różną od Zantacu, np. Ranigast). I nie wolno mu głosić, że jego Ranitidina lub Ranigast = Zantac. To byłoby w świetle prawa nieuczciwą konkurencją, wykorzystywaniem cudzych nakładów reklamowych dla własnych korzyści. W takiej sytuacji niedoinformowani lekarze, przez następne lata po wygaśnięciu ochrony patentowej wypisują recepty na drogi Zantac i nie ma zapotrzebowania na tani Ranigast lub Ranitidinę. W naszych czasach produkcja i sprzedaż leków na świecie stały się niemal całkowicie monopolistyczne. Po wygaśnięciu patentu konkurencja jest iluzoryczna. Nadal trwa monopol. Ujawnienie takiego legalnie szalbierczego wykorzystywania patentów i nazw zastrzeżonych w przemyśle farmaceutycznym miało miejsce w USA na początku lat 1960. Zasłynęli z tego powodu senatorowie Kefauver i Harris. Ich odkrycia zostały potwierdzone przez audytorów w innych krajach. Rozglądano się za środkami zaradczymi, które by zapobiegły złu. Pierwszym ustawowym krokiem w tym kierunku było zobligowanie producentów do podawania (na opakowaniu, w ulotce) oprócz nazwy zastrzeżonej (np. Zantac) także nazwy niehandlowej, farmakopealnej (np. Ranitidina). Przemysł markowy przyjął to novum z tak wielką niechęcią, że narzucił powszechne pisanie nazw niehandlowych małą literą. Zantac to imię własne, ale już nie jest imieniem własnym Ranitidina! Wkrótce bogaty przemysł farmaceutyczny stworzył naukę dla wyjaś- 74 niania, że monopol nie jest monopolem, że w monopolistycznym przemyśle farmaceutycznym istnieje ostra konkurencja. Monopolistyczny Zantac (Ranitidna) konkuruje z monopolistycznym Tagametem (Cimetidiną). Wytwórca Tagametu (Cimetidiny) musi wydawać dużo pieniędzy na przekonywanie lekarzy, że Cimetidina jest lepsza od Ranitidiny. Wytwórca Zantacu (Ranitidiny) działa przeciwnie. Dwa różne produkty konkurują ze sobą. Przemysłowi uczeni nie chcą dostrzec, że prawdziwa konkurencja, konkurencja Ranitidiny z Ranitidiną prowadzi do obniżki cen z $ 1,90 do $0,024 (patrz Anex Tabela 1 str. 4). Natomiast konkurencja monopolistycznej Ranitidiny (Zantac) z monopolistyczną Cimetidiną (Tagametem) podtrzymuje wysokie ceny. Uczeni życzliwi przemysłowi podnieśli argument, że lek monopolistyczny musi być drogi z powodu wysokiego kosztu prac wynalazczych. Promuje się tezę, iż opracowanie nowego leku kosztuje $ 500 mln. Niektórzy twierdzą, że $ 800 mln lub więcej. To jest wielki humbug. Nikt nie zna prawdy, dane przemysłu są tajne, żadna firma nie udokumentowała wydatku rzędu $ 500 mln. Prawdą łatwą zaś do udokumentowania jest to, że większość lekowych wynalazków to proste, szybkie i tanie kongenery, analogi, bliźniaki wcześniejszych produktów, które odniosły sukces terapeutyczny i finansowy. Po Chlorothiazidzie szybko i łatwo przyszły: Hydrochlorothiazid, Cyclopenthiazid, Methylclothiazid, Bendroflumethiazid, Polythiazid, Cyclothiazid i wiele innych tiazydów. Ich opracowywanie z pewnością nie kosztowało nawet $ 5 mln. Większość leków odkrywa się w ten właśnie sposób. Uczeni życzliwi przemysłowi robią kalkulacje i deklarują, że rejestrowanie nowego leku jest długotrwałe, trwa ponoć 12 lat (w istocie dobre wynalazki, a zwłaszcza dobre kongenery są rejestrowane szybko). Przemysłowo-naukowa propaganda służy do wydłużania ochrony patentowej, przedtem do 20, a teraz do 25 lat (Supplementary Protection Certificate). Tony przemysłowo-naukowej literatury nie pozostały bezowocne. O bojach Kefauvera i Harrisa dawno zapomniano. W latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. parlamenty i rządy krajów najwyżej rozwiniętych faworyzowały lichwiarskie praktyki przemysłu farmaceutycznego. Patriotyczni politycy egoistycznie przedkładają zawrotne zyski własnych krajów nad etyczną międzynarodową solidarność. Wielu polityków nie zdaje sobie sprawy ze skali nadużyć. Ona jest zręcznie maskowana. Koncerny wykazują w sprawozdaniach finansowych zyski 10-20-30 procentowe. Na powierzchni wszystko jest o`kay. Pod powierzchnią sprawozdań w legalnych kosztach kryje się wielomiliardowe marnotrawstwo. W konsekwencji miliardy ludzi potrzebujących lekarstw z winy polityków ich nie ma. Wiele ludzi umiera nonsensownie; nawet ubezpieczenia społeczne i organizacje dobroczynnościowe nie mogą im pomóc. 75
Aptekarz Vol 11 Nr 4, 76-97 (2003) Rażące nadużywanie patentów i nazw-marek w farmacji szkodzi nie tylko biednej części świata. Szkodzi całemu światu, ponieważ zwalnia postęp. Każdego roku jest coraz mniej wynalazków lekowych. Dawne efekty stymulacyjne systemu patentowego zanikły. Firmy uzyskujące łatwo $ 1-2-5 mld rocznie ze starego leku nie są zainteresowane inwestowaniem w nowy (nawet lepszy) lek danej grupy terapeutycznej. Rozwiązanie tych problemów ludzkości jest możliwe. Przywódcy świata powinni pozwolić Światowej Organizacji Handlu (WTO World Trade Organization) i Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO World Intellectual Property Organization) zmienić prawo rządzące ochroną własności przemysłowej w farmacji: 1. Skrócić ochronę wynalazku lekowego z 20 (25) do 10 lat. 2. Anulować prawo własności nazwy-marki leku po 15 latach jej eksploatacji. Większość narodów-członków Organizacji Narodów Zjednoczonych będzie z pewnością przychylna proponowanej reformie (patrz dyskusja na płaszczyźnie WTO w sprawie leków przeciw AIDS oraz w sprawie leków generycznych dla krajów biednych). Tylko nieznaczna mniejszość krajów najwyżej rozwiniętych może się sprzeciwiać. Przywódcy świata są zatroskani walką z terroryzmem, militaryzacją, głodem. Należałoby jeszcze do tego dodać walkę z szalbierstwem w przemyśle farmaceutycznym. 76 Zał.: Studium farmaceutyczno-ekonomiczne. Tadeusz J. Szuba (Studium farmaceutyczno-ekonomiczne) Wstęp Ochrona patentowa datuje się od 1883 r. (Paris Convention). Jej zaistnienie okazało się szczególnie owocne dla przemysłu farmaceutycznego. Według oceny WIPO (World International Property Organization) produkty chemiczno-farmaceutyczne stanowią ponad 60% wszystkich zarejestrowanych patentów na świecie. Ochrona wynalazków przyczyniała się do postępu. Zapewniając wynalazcy znaczne wynagrodzenie przez 7-10-16 lat (w różnych okresach i krajach okres ochrony bywał inny) zachęcała do dokonywania nowych wynalazków. Postęp wynikał także z ustanowionego prawem patentowym Praca została wykonana w Pracowni Ekonomiki Leku Zakładu Farmacji Stosowanej Wydziału Farmaceutycznego A.M. w Warszawie przymusu ujawniania wszelkich danych dotyczących wynalazku, by po okresie ochronnym każdy mógł bezzwłocznie podjąć wytwarzanie i komercjalizację produktu, przyczyniać konkurencji i obfitości (tanienia) dóbr. Po 100 latach, na początku lat sześćdziesiątych XX w., dostrzeżono negatywne strony patentów (i marek zastrzeżonych). Przesłuchania Komitetu Kefauvera w amerykańskim Senacie wyciągnęły na światło dzienne poważne nieprawidłowości w przemyśle farmaceutycznym (1). Wytwórcy leków zostali oskarżeni o nadużywanie pozycji monopolistycznej, o nadmierne zyski, nierzetelną promocję, a nawet o fikcyjne prace badawcze wyrażające się głównie względnie łatwą manipulacją molekularną. Szokujące odkrycia Kefauvera i wkrótce potem Harrisa dały początek studiom naukowym oraz urzędowym audytom (rewizjom ksiąg) w innych krajach. Komitet Sainsbury`ego odkrył w 1967 r. podobne nadużycia w brytyjskim przemyśle farmaceutycznym (2). Nieco później Komitet Harleya w Kanadzie stwierdził analogiczne wykroczenia (3). Nie było wątpliwości, że choroba dotknęła wyroby farmaceutyczne na całym świecie (rozwiniętym). Prasa codzienna, organizacje ochrony konsumentów, partie polityczne wrzały. Angielska Labour Party deklarowała w swym programie 1973 r.: Skoro National Health Service jest głównym klientem naszego przemysłu farmaceutycznego, dyskusje o jego polityce cenowej i promocyjnej często prowadziły do wołania o całkowitą nacjonalizację. Komitet Sainsbury`ego składając raport w 1967 r. domagał się reform. My będziemy, w powiązaniu z innymi postulatami politycznymi, nalegać na wprowadzenie w przyszłości w przemyśle leków elementów własności publicznej (4). Isaac Newton powiedział, że każdej akcji towarzyszy reakcja. Ta prawda obowiązująca w dynamice, znalazła zastosowanie w ekonomice leku. W latach siedemdziesiątych. zaczęły się pojawiać reakcyjne prace farmaceutyczno-ekonomiczne. Ich głównie konkluzje były następujące: nie ma w farmacji monopolu, jako że nie istnieją bariery uniemożliwiające wstęp konkurentom, konkurencja dominuje na rynku leków; wytwórcy konkurują zarówno ceną, jak i jakością, ceny spadają, prace poszukiwawcze (R&D) są ryzykowne, ich koszt znacznie rośnie, zyskowność ma trend zniżkowy. Prac broniących praktyk monopolistycznych było wiele. Nic dziwnego. Nauki ekonomiczne charakteryzowały się różnymi falami teorii ekonomicznych. Większość ekonomistów od czasów Bogactwa narodu Adama Smith`a (5) krytykowała monopole i opowiadała się za wolną konkurencją. Z pewnością senator Kefauver z kolegami (i inni autorzy pierwszej fali krytyki szalbierczych praktyk w latach 1960.) byli zwolennikami teorii Smith`a. Zespół Kefauvera miał oficjalną nazwę Antitrust and Monopoly Subcommittee. Jednakże w erze monopoli Joseph Schumpeter nauczał, że 77
doskonała konkurencja jest nie tylko niemożliwa, ale gorsza, że nie ma tytułu, by czynić z niej model idealnej wydajności (6). On też znalazł licznych wyznawców. Jego teorie były eksploatowane w następnym okresie prac farmaceutyczno-ekonomicznych w latach siedemdziesiątych i późniejszych. Specyfika (odmienność) ekonomiki leku jest zadziwiająca. Można - w harmonii ze sprzecznymi teoriami Smith`a i Schumpetera wytwarzać wydajnie i tanio megatony leków nieopatentowanych zaspokajając podstawowe potrzeby ludności świata, jak również wytwarzać leki monopolistyczne (opatentowane), sprzedawać je po połowie obecnych cen, dając pełną satysfakcję przedsiębiorcom oczekującym profitu. W niniejszej pracy podjęto próbę udowodnienia tej tezy. Zadanie jest trudne dlatego, że strony Smith - Schumpeter w teoretycznej i realnej wojnie są nierówne. Sympatycy Smith`a pracują dla nauki, dla uniwersytetów, dla dobroczynności, dla ludzkości. Zwolennicy Schumpetera pracują raczej dla wybranych. Dla bogatego przemysłu. Proszę spojrzeć na bardziej znanych autorów: G. Teeling-Smith służył Stowarzyszeniu Brytyjskiego Przemysłu Farmaceutycznego, towarzystwu międzynarodowemu CIOMS, Instytutowi Sandoza (7), W.D. Reekie pracował dla Office of Health Economics założonego przez przemysł farmaceutyczny (8), (9), (10), G. Polanyi głównie dla Stowarzyszenia Brytyjskiego Przemysłu Farmaceutycznego (11), L. Lasagna dla American Enterprise Institute (12), H.G. Grabowski jak wyżej (13), L. Tesler jak wyżej (14), H.A. Clymer dla American University (15), et cetera. Tuziny naukowców pracowały bardziej lub mniej oficjalnie na zamówienie przemysłu. Ilu pracowało nieoficjalnie, można sobie wyobrazić. Rządy najbardziej rozwiniętych krajów uwierzyły, że ekonomiczna sytuacja przemysłu była niezadowalająca. W latach 1980. i 1990. przemysł stawał się coraz bardziej zwycięski. Aby rosnąć, rozwijać się, inwestować i dawać światu nowe, lepsze leki, przemysł uzyskiwał coraz więcej przywilejów (w ramach prawa patentowego). Ważność patentów została przedłużona do 20 lat. Dodatkowo dano 5-letnią protekcję do lat 25 (Supplementary Protection Certificate). Obstrukcję przeciw konkurencyjnym lekom generycznym intensyfikowano: wytwórca leku generycznego nie ma dostępu do danych technologicznych i klinicznych (co stoi w sprzeczności z kluczową zasadą systemu patentowego), wytwórca generyczny nie może produkować i komercjalizować produktu konkurencyjnego, gdy wytwórca monopolistyczny zaniechał produkcji wyrobu pierwotnego!!!??? (co stoi w sprzeczności ze zdrowym rozsądkiem). 78 GMP* (16), sensowny pomysł Światowej Organizacji Zdrowia, narzędzie wymyślone nie tylko przeciw małym oszustom dostarczającym krajom niżej rozwiniętym leki podrabiane, lecz także przeciw ogromnym koncernom wytwarzającym jednocześnie 200-300 leków, szczególnie narażonym na pomyłki, obrócono w instrument szykanujący małe wytwórnie generyczne. Obecnie jest wiele krajów, w których lokalny przemysł farmaceutyczny i rynek generyczny w ogóle nie istnieje. Dostępność tanich produktów konkurencyjnych jest bardzo ograniczona wskutek polityki lekowej korzystnej dla markowego przemysłu monopolistycznego. W pracy podjęto próbę naświetlenia obecnej sytuacji rynkowej. Metody badawcze Istnieją dwa przemysły farmaceutyczne. Ich wyroby są technicznie i farmakologicznie identyczne, ale ekonomicznie bardzo różne. Nazywa się je markowe i generyczne. Szczególną cechą przemysłu markowego jest monopol. Lek markowy jest wytwarzany tylko przez jednego producenta. Na początku istnienia leku wyłączność jest uzasadniona instytucją patentu, prawną ochroną wynalazku. Później wyłączność wynika z instytucji znaku towarowego (nazwy zastrzeżonej). Najbardziej istotną cechą przemysłu generycznego jest konkurencja. Po wygaśnięciu ochrony patentowej ilość wytwórców, którzy konkurują ze sobą, może być dowolna. Cena leku generycznego staje się 2-5-10-50 razy niższa od ceny leku markowego. Jakość produktu markowego i analogicznego generyku jest równa. Bez wątpienia, ponieważ każdy lek musi przejść wymaganą kontrolę i uzyskać aprobatę kompetentnego rządowego urzędu. Urząd nie akceptuje złej jakości. Co jest w ekonomice leku zadziwiające, wręcz sensacyjne, to to, że popyt nie idzie za ceną. Przez długi okres ochrony patentowej (monopolu produkcji) lekarze i pacjenci przyzwyczajają się do nazwy markowej (zastrzeżonej). Nazwy będącej własnością jednej tylko firmy. Legalni (i pożądani) inni producenci, pojawiający się po wygaśnięciu patentu, nie mają prawa stosować znanej nazwy. Muszą nadać temu samemu lekowi inną nazwę i nie znajdują klientów. Consuetudo altera natura. Lekarze kontynuują nawykowo pisanie recept ze starą nazwą markową. Pacjenci kontynuują użytkowanie lekunazwy, do której przywykli. Opisany obraz rynku dominuje w społeczeństwach zamożnych. Konsekwencje w społeczeństwach niezamożnych są niekorzystne. Firmy farmaceutyczne nie chcą sprzedawać (choć mogą) w Ameryce Południowej po $ 2 tego, co sprzedają w Ameryce Północnej po $ 20 lub 50. W tej pracy analizowano i porównywano w pierwszej kolejności ceny * Good Manufacturing Practices 79
identycznych produktów markowych i generycznych. Operowano danymi zanotowanymi w statystykach i cennikach lat 2000-2002. Uwagę skoncentrowano na lekach z górnej półki, sprzedawanych w wielkich ilościach, obejmujących około 25% światowego obrotu farmaceutycznego. Zapisy cenowe opierały się na wiarygodnych źródłach informacji. W odniesieniu do leków markowych stosowano amerykański Red Book (17). Gdy produkt nie występował w USA, posługiwano się źródłem niemieckim Rote Liste (18), angielskim BNF (19). Do poznania cen leków generycznych służyły: notowania Medicaid w USA (17), notowania UNICEF, New York i Copenhagen (20), International Drug Price Indicator Guide opracowany przez MSH we współpracy z WHO (21), cenniki polskich aptek (22). Nie korzystano z najtańszych (i być może bardzo dobrych) źródeł leków z Chin, Indii i innych krajów, gdzie brakowało nam informacji o certyfikatach GMP (Good Manufacturing Practice). Przy przeliczeniach kursowych walut nie przesadzano z matematyczną precyzją. Oczywiście, kursy dolara, euro, złotego, funta, oscylowały. Dla potrzeb tej pracy przyjęto, że jeden dolar był zawsze wart 1 euro, 4 złote. Jeden funt angielski był wart półtora dolara. Zapisy cenowe opierano na notowaniach fabrycznych (ex-works). Kiedy Red Book nie podawał ceny fabrycznej (direct price), brano cenę hurtową AWP (Average Wholesale Price) i pomniejszano ją o 20%. Konfrontacja cen leków markowych i generycznych była z punktu widzenia naukowego dokładna. Ale każdy analityk może je zweryfikować, powtórzyć analizę, mając łatwy dostęp do źródeł informacji (ich numery - odsyłacze do piśmiennictwa są podane w nawiasach). Powyższe stwierdzenia dotyczą rynku markowego, któremu równolegle towarzyszy identyczny rynek generyczny. Studium poszerzono jeszcze o rynek kongenerów, o leki-analogi, wynalezione później i jeszcze chronione patentami, kiedy koszt i przyszłą cenę generyczną można łatwo oszacować hipotetycznie. Przykład 1: 80 Clozapina - wynalazek 1965 r. Olanzapina - wynalazek 1991 r. Wander Eli Lilly Nie sprzeciwiamy się pobieraniu przez Eli Lilly $ 7,76 za jedną tabletkę Zyprexy (Olanzapiny). Producent ma prawo ustalać na swój nowy wyrób jakąkolwiek cenę i ma prawo nie mieć konkurencji jak długo jego patent jest ważny. Chodzi jedynie o poznanie wielkości renty monopolowej uzyskiwanej dzięki patentowi. Aby dowiedzieć się, jaka jest renta, trzeba oszacować koszt i cenę generycznej Olanzapiny. Otóż Olanzapina i Clozapina są chemicznie niemal identyczne. Jest oczywiste, że koszt i cena generycznej Olanzapiny nie może różnić się znacznie od kosztu i ceny Clozapiny. Skoro Clozapina jest osiągalna po $ 0,12 za tabletkę, Olanzapina będzie również osiągalna po $ 0,12 za tabletkę (tym bardziej że do zrobienia tabletki Olanzapiny wystarcza jej 10 mg, podczas gdy do zrobienia tabletki Clozapiny trzeba 100 mg substancji czynnej). Monopol produkcji pozwala firmie Eli Lilly pobierać za produkt markowy, Zyprexę, $ 7,76 to jest 65 razy więcej, aniżeli mógłby kosztować identyk generyczny. Przykład 2: Prazosina Doxazosina wynalazek 1969 r. wynalazek 1979 r. Pfizer Pfizer Nie potrzeba kwestionować pewnej wyższości (farmakologicznej) Doxazosiny nad Prazosiną. Nie można nie godzić się na pobieranie przez Pfizera za Cardurę (Doxazosinę) $ 0,917/tbl, gdy Prazosina jest w obfitości po $ 0,0217/tbl. Trzeba godzić się z faktem, że Doxazosina chemicznie i produkcyjnie znikomo różni się od Prazosiny. A więc jej koszt (i cena po wygaśnięciu ochrony patentowej) powinien być podobny. Skoro patent pozwala pobierać cenę 42 razy wyższą, renta monopolowa jest bardzo atrakcyjna. Ochrona patentowa przynosi firmie przez okres jej ważności miliony, a nawet miliardy dolarów. W tym studium pomijano analizę porównawczą, gdy szacunek kosztu generycznego był niemożliwy. To dotyczyło na przykład produktów biotechnologicznych. Do obliczania masy renty monopolowej posługiwano się danymi o wielkości sprzedaży publikowanymi w literaturze farmaceutyczno-ekonomicznej (23). 81
Wyniki badań Wysokość cen leków i konfrontacja cen leków markowych i leków generycznych została przedstawiona w Tabeli 1 i Tabeli 2. Ceny są fabryczne. W Tabeli 1 podano ceny leków istniejących realnie na rynku w wersji zarówno markowej, jak i generycznej. W Tabeli 2 skonfrontowano ceny realnie istniejących leków markowych z cenami możliwych do wyprodukowania leków generycznych. Monopolowa renta została ukazana w Tabeli 3. Jej wielkość oblicza się przez odjęcie od wartości sprzedaży leków markowych wartości tychże samych leków w wersji generycznej. Innymi słowy te same ilości leków są mnożone raz przez ceny markowe, drugi raz przez konkurencyjne ceny generyczne. Różnica tych iloczynów to jest wielkość renty. Studium objęło jedną czwartą (24,6%) światowych obrotów lekami, sprzedaż o wartości $ 89,44 mld, gdy wszelkie obroty w 2001 r. wynosiły $ 364,2 mld (24). Dane zawarte w Tabeli 3 dostarczają dowodów, że leki, na które w wersji markowej wydano $ 89,44 mld mogły być nabyte ze źródeł generycznych za $ 5,84 mld, 15,3 razy taniej. Wielkość renty monopolowej uzyskanej przy lekach objętych badaniem wyniosła $ 83,6 mld, to jest 93,5% wartości sprzedaży. Z tego nasuwa się wniosek, że całkowita sprzedaż leków w 2001 r. wynosząca $ 364,2 mld przyczyniła renty monopolowej w kwocie $ 340,4 mld. Te wyniki muszą być skomentowane i odpowiednio skorygowane. Dlaczego? Otóż dokonana analiza bazowała głównie na amerykańskich źródłach informacji (17). Ze względów logicznych jest to w porządku. Stany Zjednoczone są największym rynkiem. Około 35% światowego spożycia. Niefortunnie dla nas ceny leków w różnych krajach nie są takie same. Niekiedy są znacznie odmienne. W USA są wysokie. Również wysokie są w Japonii (około 15% światowej konsumpcji). Niższe są w Europie i gdzie indziej. Nawet w Europie w poszczególnych krajach są dalece niejednakowe. Oczywiście w tej pracy nie można było ustalić prawdy o każdym kraju (ile leków spożyto i po jakiej cenie). To by pochłonęło wiele lat. Zdecydowano się zrobić założenie, że amerykańskie ceny odzwierciedlają 50% światowego obrotu (USA + Japonia), a drugie 50% obrotu jest realizowane w cenach o połowę niższych. Pierwotna kalkulacja, jak pamiętamy, była taka: 82 sprzedaż markowa minus oferta generyczna = renta monopolowa $ 364,2 mld minus $ 23,8 mld = $ 340,4 mld (100%) (6,5%) (93,5%) Po uwzględnieniu niższych cen poza USA i Japonią kalkulacja jest następująca: sprzedaż markowa minus oferta generyczna = renta monopolowa $ 273,2 mld minus $ 23,8 mld = $ 249,4 mld (100%) (8,7%) (91,3%) Dowiadujemy się, że przemysł leków markowych zyskuje na patentach i nazwach zastrzeżonych około 250 miliardów dolarów rocznie. Leki markowe są średnio 11,5 raza droższe od leków generycznych. Wyniki badań są szokujące. One są wręcz niewiarygodne dla normalnych ekonomistów, którzy nigdy nie widzieli na rynku identycznych produktów różniących się ceną 50 lub 100 razy. Oto kilka przykładów cen dolarowych zaczerpniętych z Tabeli 1: Srodek leczniczy Cena 1 tabletki wersja markowa wersja generyczna 1 2 3 4 Cipro Ciprofloxacin 4,23 0,0355 119 Alesse Rigevidon 1,255 0,0119 105 Isoptin Verapamil 1,14 0,012 95 Feldene Piroxicam 2,48 0,028 89 Zantac Ranitidine 1,90 0,0241 79 Ciprofloxacina tabl. 250 mg Ethinylestradiol + Levonorgestrel tabl. Verapamil tabl. 120 mg Piroxicam Ranitidina tabl. 150 mg Stosunek cen 2:3 Wyjaśnienie tego fenomenu jest znane. Powtórzmy: Na rynek wchodzi produkt opatentowany. Nie ma konkurencji. Monopolista może wyznaczyć jakąkolwiek cenę. Produkt wchodzi na rynek z nazwą zarejestrowaną w urzędzie patentowym, z marką handlową, zastrzeżoną. Przez długie lata ochrony patentowej, stosowania jedynie nazwy zastrzeżonej, lekarze, farmaceuci, pacjenci, przywykają do niej. Konkurenci pojawiający się po wygaśnięciu ochrony nie mogą tej znanej nazwy leku zastosować. Muszą nadać kontrproduktowi inną nazwę. To sprawia wrażenie, jakby oferowali inny produkt. Nie znajdują nań amatorów. Patent i marka (nazwa) są kluczem do zrozumienia przedstawionego fenomenu. Jest jeszcze inny fenomen wymagający wyjaśnienia. Jest to koszt wynalezienia nowego leku. Farmaceutyczni przemysłowcy i przyjaźni im uczeni głoszą, że ceny leków muszą być wysokie, by pozwolić odzyskać ogromne wydatki niezbędne do pokrycia kosztów prac naukowo-badawczych. Świat oczekuje nowych, lepszych leków. Jeden nowy lek powiadają kosztuje $ 500 milionów. Badania dla rozwoju pochłaniają 10-15% przychodów. 83
Bez wątpienia intensywne prace naukowo-badawcze w przemyśle farmaceutycznym są bardzo pożądane. Jeśli wydaje się na nie, wg deklaracji przemysłu, 10-15% przychodów, to znaczy wydaje się ca $ 50 mld rocznie Tymczasem przemysł markowy wysokimi cenami inkasuje rentę monopolową ca $ 250 mld. Gdzie podziewa się różnica? Temat jest pasjonujący. Przeto w pracy spojrzano na wynalazki bardziej dociekliwie. Niektóre osiągnięcia farmaceutyczne zawdzięcza się placówkom naukowym (uniwersytetom) albo nawet szczęśliwemu przypadkowi, a nie przemysłowym pracom badawczym. Słynne przykłady: Penicillina, Chlorpromazina (Largactil, Thorazine), Sildenafil (Viagra). One nie kosztowały po $ 500 mln. Liczne wynalazki powstały w laboratoriach fabrycznych, ale bez wielkich nakładów na poszukiwania naukowe. Oto przykłady szybkich i tanich obejść patentowych: a) Chlorothiazid był rzeczywiście wynalazkiem, opatentowanym przez firmę Merck Sharp Dohme w 1957 r. Sprzedaże ruszyły w 1959 r. (Diuril). Pierwszy nowoczesny diuretyk, sława, ogromne pieniądze. Wkrótce nadeszła lawina podobnych wynalazków, produktów chemicznie i terapeutycznie bardzo podobnych: Hydrochlorothiazid firmy Ciba wynaleziony w 1959 r.; sprzedaż rozpoczęła się w 1960 r. (Esidrex), jeden rok po Chlorothiazidzie. Methylclothiazid firmy Abbott (Enduron), 1960. Cyclopentiazid firmy Ciba (Navidrex), 1961, Bendroflumethiazid firmy Loevens, 1961, Polythiazid firmy Pfizer, 1961, Cyclothiazid firmy Boehringer Ingelheim, 1961, et cetera. Pojawiały się tuziny innych tiazydów. Niemal każda firma chciała ukroić kawałek tortu zwanego Chlorothiazid. Było dużo wynalazków. Koszt jednego wynalazku był prawdopodobnie mniejszy od $ 5 mln. Czas rejestracji przeważnie krótki. b) Lovastatina była pierwszym dobrym, nowoczesnym środkiem przeciwcholesterolowym. Sukces (Mevacor). Miliardy zysku. Po niej bardzo szybko przyszły statyny-kongenery, by wymienić największe : Atorvastatina (Lipitor, Sortis), Simvastatina (Zocor), Pravastatina (Pravachol, Lipostat). One sprawiają przychód rzędu $ 14 miliardów rocznie, podczas gdy kosztowały niewiele. Były modyfikacjami pomysłowej i lukratywnej Lovastatiny. c) Propranolol był opracowany w małym departamencie farmaceutycznym dużej firmy chemicznej Imperial Chemical Industries w 1964 r. To był pierwszy nowoczesny środek sercowo-naczyniowy rewolucyjny betabloker (Inderal). Przychód i zysk generowany Inderalem był zapewne większy niż cały departament farmaceutyczny był wart. Propranolol nie 84 mógł zatem kosztować $500 mln, bo wytwórca nie miał tyle pieniędzy. Ale zgódźmy się, że Propranolol kosztował. Nie możemy się zgodzić, że tyle kosztowały inne, późniejsze, niemal identyczne betablokery, których firmy wynalazcze dały nam dziesiątki, i które z pewnością kosztowały bardzo mało. Teza, iż nowy lek kosztuje średnio $ 500 mln jest rażącą bzdurą. Działacze polityczni i autorzy prawa powinni o tym wiedzieć. Wyimaginowany wysoki koszt wynajdowania nowego leku jest poważnym argumentem służącym do stanowienia praw nazbyt chroniących własność (przywileje) firm farmaceutycznych. Chodzi tu o patenty, ich czas ważności, o marki handlowe. Podsumowanie i wnioski Obecny porządek prawny zapewnia przemysłowi farmaceutycznemu za dużo przywilejów, które są eksploatowane ze szkodą dla ludzkości. Nadmiar przywilejów wyraża się nadużywaniem patentów i znaków towarowych. W następstwie tego: Lekarstwa są bardzo drogie i niedostępne wielu ludziom (25). Postęp (wynajdowanie nowych leków) ulega spowolnieniu. Patenty zostały ustanowione dla przyspieszania rozwoju. Taka była istota ich działania. One nadal tak działają, ale w innych przemysłach. Wynalazcy otrzymawszy ochronę patentową, wyłączność na pewien czas produkcji i sprzedaży wynalazku, odwdzięczają się ujawnieniem wszystkich tajników towarzyszących odkryciu. A więc po okresie monopolu, ustanowionym przez państwo, konkurenci mogą szybko i efektywnie wchodzić na rynek, zwiększać produkcję, powodować obfitość dóbr; dobra tanieją i stają się powszechnie dostępne. W farmacji obecnie patenty działają inaczej. Leki pozostają monopolistyczne przez 20 lat (!); tyle trwa ochrona patentowa. Plus możliwe 5 lat (SPC Supplementary Protection Certificate). Plus nieograniczona liczba lat wskutek nawyku do nazwy zastrzeżonej. Po okresie ochrony wynalazku istnieją trudności z jego legalnym odtworzeniem wskutek utrudniania dostępu do danych. Leki pozostają na zawsze za drogie 10-20, a nawet 50-100 razy. System patentowy zdegenerował przemysł leków. System nazw zastrzeżonych pogłębia degenerację. Anulowanie całkowite patentów i marek handlowych w farmacji prawdopodobnie nie jest potrzebne. Może wystarczy częściowe ograniczenie istniejących przywilejów: skrócenie ważności patentów z 20 do 10 lat, anulowanie ważności marek handlowych (nazw zastrzeżonych) po 15 latach ich użytkowania, usunięcie wszelkich innych przeszkód utrudniających robienie konkurencyjnych leków generycznych po wygaśnięciu ochrony patentowej. 85
86 Tabela 1 Analiza porównawcza rzeczywistych cen leków markowych i generycznych (ceny fabryczne w dolarach USA za 1 tabl., caps., inj.) Lp. Lek markowy generyczny róznica 1 2 3 4 5 1 Aciclovir Zovirax Aciclovir tabl. 800 mg 4,40 (17)* 0,18 (20) * 2440 % 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Alendronian Alprazolam tabl. 0,5 mg Ambroxol tabl. 30 mg Amiodaron tabl. 200 mg Amlodipina Amoxicillina tabl. 500 mg Amoxicillinum clavulanicum tabl. 500 mg + 125 mg Atenolol tabl. 100 mg Beclomethason aer. 50 mcg x 200 Betamethason gel. 0,05%-15g Bromocriptina tabl. 2,5 mg Budesonid aer. 32 mcg x 200 Buspiron Captopril tabl. 25 mg Carbamazepina tabl. 200 mg Fosamax 1,85 (17) Xanax 1,239 (17) Mucosolvan 0,203 (18) Cordarone 3,00 (17) Norvasc 1,74 (17) Amoxil 0,32 (17) Augmentin 3,45 (17) Tenormin 1,48 (17) Beconase 45,68 (17) Diprosone 24,49 (17) Parlodel 2,04 (17) Rhinocort 36,00 (17) Buspar 1,31 (17) Capoten 0,91 (17) Tegretol 0,422 (17) * w nawiasach podano numery źródeł informacji o cenach Rekostin 0,506 (22) Afobam 0,0493 (17) Mukobron 0,0289 (22) Opacorden 0,06 (22) Amlozec 0,163 (22) Hiconcil 0,10 (21) Amoxicillin clavulanate 0,25 (17) Normocard 0,0275 (21) Beclocort mitte 1,17 (22) Betamethasone 0,32 (21) Ergolaktyna 0,114 (22) Horacort 2,45 (22) Mabuson 0,123 (22) Captopril 0,0193 (22) Carbamazepine 0,0131 (21) 370 % 2510 % 700 % 5000 % 1070 % 320 % 1380 % 5380 % 3900 % 7653 % 1789 % 1469 % 1070 % 4720 % 320 % Lp. Lek markowy generyczny róznica 1 2 3 4 5 17 Carvedilol Coreg Carvedilol tabl. 25 mg 1,38 (17) 0,16 (19) (22) 817 % 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Cefuroxim inj. 750 mg Cetirizina tabl. 1 mg Cimetidina tabl. 200 mg Ciprofloxacina tabl. 250 mg Clonazepam tabl. 2 mg Clonidina tabl. 0,1 mg Clozapina tabl. 100 mg Diclofenac tabl. 50 mg Diltiazem tabl. 30 mg Enalapril tabl. 5 mg Ethinylestradiol+Levonorgestrel tabl. Famotidina tabl. 40 mg Fenofibrat caps. 200 mg Fluconazol tabl. 200 mg Fluoxetina Flutamid tabl. 250 mg Fluvoxamina tabl. 50 mg Zinacef 6,09 (17) Zyrtec 1,63 (17) Tagamet 0,74 (17) Cipro 4,23 (17) Klonopin 1,116 (17) Catapres 0,666 (17) Clozaril 3,169 (17) Voltaren 1,48 (17) Cardizem 0,45 (17) Vasotec 0,95 (17) Alesse 1,255 (17) Pepcid 3,135 (17) TriCor 2,176 (17) Diflucan 10,59 (17) Prozac 2,59 (17) Eulexin 3,99 (17) Luvox 2,74 (17) Biofuroksym 1,385 (22) CetAlergin 0,091 (22) Cimetidine 0,0082 (21) Ciprofloxacin 0,0355 (21) Clonazepam 0,024 (22) Iporel 0,007 (22) Klozapol 0,12 (22) Diclofenac 0,0165 (21) Diltiazem 0,025 (22) Enarenal 0,02 (22) Rigevidon 0,0119 (22) Ulfamid 0,0538 (22) Grofibrat 0,158 (22) Fluconazole 0,20 (22) Fluoxetin 0,123 (22) Flutamid 0,184 (22) Fevarin 0,234 (22) 440 % 1790 % 9024 % 11915 % 4650 % 9514 % 2640 % 8970 % 1800 % 4750 % 10546% 5830 % 1377 % 5295 % 2110 % 2168 % 1171 % 87
Lp. Lek markowy generyczny róznica 1 2 3 4 5 35 Furosemid Lasix Furosemide tabl. 40 mg 0,222 (17) 0,0042 (21) 5286 % Lp. Lek markowy generyczny róznica 1 2 3 4 5 54 Midazolam Versed Sopodorm inj. 5 mg 3,30 (17) 0,575 (22) 570 % 36 Glipizid tabl. 5 mg Glucotrol 0,3033 (17) Glipizide 0,043 (22) 710 % 55 Nifedipina Procardia 0,38 (17) Cordafen 0,007 (22) 5430 % 37 Hyoscinum buthylbromidum Buscopan 0,26 (18) Hyoscine butylbromide 0,0288 (21) 903 % 56 Omeprazol Prilosec 3,69 (17) Omeprazole 0,33 (21) 1120 % 38 Ipratropium + Salbutamol aer. 21 mcg + 120 mcg x 200 Combivent 39,63 (17) Combivent 6,00 (19) 660 % 57 Oxybutinina tabl. 5 mg Ditropan 0,819 (17) Driptan 0,0965 (22) 849 % 39 Isosorbidum dinitricum Isordil 0,309 (17) Isosorbide dinitrate 0,0043 (21) 7186 % 58 Pentoxifyllina tabl. 400 mg Trental 0,658 (17) Polfilin 0,102 (22) 645 % 40 Itraconazol caps. 100 mg Sporanox 6,48 (17) Itraconazole 0,50 (20) 1300 % 59 Phenytoina tabl. 100 mg Dilantin 0,239 (17) Phenytoinum 0,023 (22) 1039 % 41 Ketotifen tabl. 1 mg Zaditor 0,2825 (17) Ketotifen 0,0253 (22) 1117 % 60 Piroxicam Feldene 2,48 (17) Piroxicam 0,028 (22) 8857 % 42 Lamivudina caps. 100 mg Epivir 4,214 (17) Lamivudine 0,14 (20) 3010 % 61 Ranitidina tabl. 150 mg Zantac 1,90 (17) Ranitidine 0,0241 (21) 7880 % 43 Lamivudina + Zidovudina tabl. 150 mg + 300 mg Combivir 9,173 (17) Lamivudine+Zidovudine 0,65 (20) 1410 % 62 Salbutamol (Albuterol) inh. 0,1 mg x 200 Ventolin 29,22 (17) Salbutamol 1,05 (21) 2780 % 44 Levodopa + Carbidopa tabl. 250 mg + 25 mg Sinemet 0,9517 (17) Poldomet 0,1033 (22) 912 % 63 Sotalol tabl. 80 mg Betapace 2,96 (17) Biosotal 0,0566 (22) 5230 % 45 Lidocaina inj. 2%-50 ml Xylocaine 4,72 (17) Lidocaine 0,328 (21) 1439 % 64 Spironolacton tabl. 25 mg Aldactone 0,465 (17) Spironolactone 0,0246 (22) 1890 % 46 Lisinopril tabl. 5 mg Prinivil 1,02 (17) Lisiprol 0,099 (22) 1030 % 65 Stavudina caps. 40 mg Zerit 4,40 (17) Stavudine 0,30 (20) 1470 % 47 Loratadina Claritin 2,22 (17) Loratan 0,153 (22) 1450 % 66 Sulpirid caps. 50 mg Dogmatil 0,267 (18) Sulpiryd 0,0347 (22) 769 % 48 Lorazepam tabl. 1 mg Ativan 0,887 (17) Lorafen 0,04 (22) 2217 % 67 Tamoxifen Nolvadex 1,183 (17) Tamoxifen 0,049 (22) 2410 % 49 Lovastatina Mevacor 2,109 (17) Lovastatinum 0,176 (22) 1200 % 68 Ticlopidina tabl. 250 mg Ticlid 1,98 (17) Aclotin 0,28 (22) 707 % 50 Medroxyprogesteron tabl. 5 mg Provera 0,7377 (17) Gestomikron 0,0875 (22) 843 % 69 Timolol kr. ocz. 0,5%-15 ml Timoptic 56,69 (17) Oftensin 2,30 (22) 2465 % 51 Metformina tabl. 500 mg Glucophage 0,65 (17) Metformin 0,0156 (21) 4170 % 70 Tramadol tabl. 50 mg Ultram 0,71 (17) Slovadol 0,096 (22) 740 % 52 Methylprednisolon tabl. 4 mg Medrol 0,73 (17) Metypred 0,06 (22) 1220 % 71 Triamcinolon masc 0,1%- 15 g Kenalog 13,27 (17) Polcortolon 0,37 (22) 3590 % 53 Metoprolol tabl. 50 mg Toprol 0,543 (17) Metocard 0,0224 (22) 2420 % 72 Verapamil tabl. 120 mg Isoptin 1,14 (17 Verapamil 0,012 (21) 9500 % 88 89
Tabela 2 Analiza porównawcza hipotetycznych cen leków markowych i generycznych (ceny fabryczne w dolarach USA za 1 tabl., caps., inj.) Lp. Lek markowy generyczny róznica 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 Atorvastatina Benazepril Bromazepam tabl. 6 mg Cilazapril tabl. 1 mg Clopidogrel tabl. 75 mg Doxazosina tabl. 4 mg Lipitor 2,83 (17)* Lotensin 0,935 (17) Lexotanil 0,335 (18) Dynorm 0,428 (18) Plavix 3,16 (17) Cardura 0,917 (17) Lovastatin 0,176 (22)* Enarenal (Enalapril) 0,02 (22) Oxazepam 0,0296 (22) Enalapril 0,02 (22) Aclotin (Ticlopidina) 0,279 (22) Polpressin (Prazosina) 0,0217 (22) 1610 % 4670 % 1132 % 2140 % 1133 % 4230 % Lp. Lek markowy generyczny róznica 1 2 3 4 5 17 18 19 20 21 22 23 Meloxicam tabl. 15 mg Nicardipina caps. 20 mg Nilvadipina tabl. 16 mg Nizatidina caps. 150 mg Olanzapina Pantoprazol Paroxetina Mobic 2,00 (17) Cardene 0,465 (17) Nivadil 0,694 (18) Axid 2,22 (17) Zyprexa 7,76 (17) Protonix 2,61 (17) Paxil 2,26 (17) Piroxicam 0,028 (22) Nifedipine 0,007 (22) Nifedipine 0,007 (22) Ranitidine 0,0241 (22) Klozapol (Clozapina) 0,12 (22) Omeprazole 0,33 (21) Fluoxetin 0,123 (22) 7143 % 6643 % 9914 % 9212 % 6470 % 791 % 1837 % 7 8 9 10 11 Ethinylestradiol+Cyproteron tabl. Ethinylestradiol+Norethindron tabl. Felodipina tabl. 5 mg Fexofenadina caps. 60 mg Fluvastatina caps. 20 mg Diane-35 0,528 (18) Ortho-Novum 0,975 (17) Plendil 0,938 (17) Allegra 0,98 (17) Lescol 1,23 (17) Ethinylestradiol+ Levonorgestrel 0,0119 (22) Ethinylestradiol+ Levonorgestrel 0,0119 (22) Cordafen (Nifedipina) 0,007 (22) Terfenadine 0,0366 (18) Lovastatinum 0,176 (22) 4437 % 8190 % 13400 % 2677 % 699 % 24 25 26 27 28 Pravastatina Quetiapina tabl. 100 mg Quinapril Rabeprazol Ramipril caps. 5 mg Pravachol 2,23 (17) Seroquel 2,23 (17) Accupril 0,90 (17) Aciphex 3,267 (17) Tritace 0,98 (17) Lovastatin 0,176 (22) Klozapol (Clozapina) 0,12 (22) Enarenal (Enalapril) 0,02 (22) Omeprazol 0,33 (21) Enarenal (Enalapril) 0,02 (22) 1270 % 1858 % 4500 % 990 % 4900 % 12 Fosinopril Monopril 0,915 (17) Enarenal (Enalapril) 0,02 (22) 4575 % 29 Sertralina tabl. 50 mg Zoloft 2,02 (17) Fluoxetin 0,123 (22) 1640 % 13 Gatifloxacina tabl. 200 mg Tequin 6,82 (17) Ciprofloxacin 0,179 (22) 3810 % 30 Simvastatina Zocor 3,53 (17) Lovastatin 0,176 (22) 2010 % 14 15 16 Imidapril Lansoprazol tabl. 15 mg Levofloxacina tabl. 250 mg Tanatril 0,60 (18) Prevacid 3,50 (17) Levaquin 6,38 (17) * w nawiasach podano numery źródeł informacji o cenach Enalapril 0,02 (22) Omeprazole 0,33 (21) Ciprofloxacin 0,0355 (21) 3000 % 1060 % 17972 % 31 32 33 Tamsulosina caps. 4 mg Terazosina tabl. 5 mg Torasemid Flomax 1,42 (17) Hytrin 1,7321 (17) Demadex 0,6015 (17) Polpressin (Prazosina) 0,0217 (22) Polpressin (Prazosina) 0,0217 (22) Furosemid 0,0042 (22) 6540 % 7982 % 14321 % 90 91
Ogrom renty monopolowej w farmacji Tabela 3 Markowa Oferta Renta 6:4 Lp. Lek Nazwa zastrze ona sprzeda generyczna monopolowa w % w milionach dolarów USA 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Omeprazol Simvastatina Atorvastatina Lansoprazol Pravastatina Amlodipina Loratadina Fluoxetina Olanzapina Prilosec, Losec Zocor, Lodales Lipitor, Sortis Prevacid, Zoton,Lanzul Pravachol, Lipostat Norvasc Claritin Prozac Zyprexa 6.260,0 5.333,0 5.031,0 3.928,6 3.536,9 3.362,0 3.011,0 2.585,4 2.366,2 559,8 265,9 312,9 370,4 279,1 314,9 207,5 122,8 36,6 5.700,2 5.067,1 4.718,1 3.558,2 3.257,8 3.047,1 2.803,5 2.462,6 2.329,6 91,1 95,0 93,8 90,6 92,1 90,6 93,1 95,3 98,5 Markowa Oferta Renta 6:4 Lp. Lek Nazwa zastrze ona sprzeda generyczna monopolowa w % w milionach dolarów USA 1 2 3 4 5 6 7 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Ranitidina Lamivudina+ Zidovudina Diclofenac Doxazosina Benazepril Salbutamol (Albuterol) Buspiron Diltiazem Cetirizina Zantac Combivir Voltaren Cardura Lotensin Ventolin Buspar Cardizem, Dilzem, Herbesser, Triazac Tildiem Zyrtec 1.002,3 851,8 801,6 795,0 745,4 716,9 709,0 702,5 699,0 12,7 60,4 8,9 18,8 15,9 25,8 66,6 39,0 39,0 989,6 791,4 792,7 776,2 729,5 691,1 642,4 663,5 660,0 98,7 92,9 98,9 97,6 97,9 96,4 90,6 94,4 94,4 10 Paroxetina Paxil 2.349,2 127,9 2.221,3 94,6 35 Cefuroxim axetil Zinnat, Ceftin 651,7 148,2 503,5 77,3 11 Lisinopril Prinivil, Zestril, Longes 2.340,0 227,1 2.112,9 90,3 36 Ramipril Altace, Tritace 651,0 13,3 637,7 98,0 12 Sertralina Zoloft 2.140,0 130,3 2.009,7 93,9 37 Stavudina Zerit 618,0 42,1 575,9 93,2 13 Famotidina Pepcid, Gaster 1.858,0 31,9 1.826,1 98,3 38 Itraconazol Sporanox 604,0 46,6 557,4 92,3 14 Amoxicillinum+ Acidum clavulanicum Augmentin 1.847,5 133,9 1.713,6 92,8 39 40 Metoprolol Tamoxifen Toprol Nolvadex 577,0 576,0 23,8 23,9 553,2 552,1 95,9 95,9 15 Enalapril Vasotec, Renitec 1.790,0 37,7 1.752,3 97,9 41 Lamivudina Epivir, Zeffix 574,4 19,1 555,3 96,7 16 Metformin Glucophage 1.782,0 42,8 1.739,2 97,6 42 Aciclovir Zovirax 566,8 23,2 543,6 95,9 17 Ciprofloxacina Cipro, Ciprobay 1.647,9 13,8 1.634,1 99,2 43 Quinapril Accupril, Accupro 553,0 12,3 540,7 97,8 18 Nifedipina Procardia, Adalat 1.371,3 25,3 1.346,0 98,2 44 Tramadol Ultram, Tramal 521,0 70,4 450,6 86,5 19 Clopidogrel Plavix 1.306,4 115,8 1.190,6 91,1 45 Lovastatina Mevacor 520,0 43,4 476,6 91,7 20 Tamsulosina Flomax, Omnic 1.292,8 19,8 1.273,0 98,5 46 Fluvastatina Lescol, Lochol 488,6 69,9 418,7 85,7 21 Alendronian Fosamax 1.275,0 348,7 926,3 72,7 47 Felodipina Plendil 480,0 35,8 444,2 92,5 22 Levofloxacina Levaquin, Tavanic 1.215,5 6,8 1.208,7 99,4 48 Atenolol Tenormin 471,0 4,6 466,4 99,0 23 Venlafaxina Effexor 1.159,1 277,4 881,7 76,1 49 Fosinopril Monopril 442,0 9,7 432,3 97,8 24 Fexofenadina Allegra 1.076,5 40,2 1.036,3 96,3 50 Quetiapina Seroquel 424,0 22,8 401,2 94,6 25 Fluconazol Diflucan 1.014,0 19,2 994,8 98,1 51 52 Ipratropium + Salbutamol Carbamazepina Combivent Tegretol 421,0 417,1 63,7 12,9 357,3 404,2 84,9 96,9 92 93
Markowa Oferta Renta 6:4 Lp. Lek Nazwa zastrze ona sprzeda generyczna monopolowa w % w milionach dolarów USA 1 2 3 4 5 6 7 53 Carvedilol Coreg, Dilatrend Eucardic 366,3 42,5 323,8 88,4 Markowa Oferta Renta 6:4 Lp. Lek Nazwa zastrze ona sprzeda generyczna monopolowa w % w milionach dolarów USA 1 2 3 4 5 6 7 79 Clonidina Catapres 211,4 22,2 189,2 89,5 80 Meloxicam Mobic 208,6 2,9 205,7 98,6 54 Captopril Capoten 356,0 7,6 348,4 97,9 81 Furosemid Lasix 201,3 0,4 200,9 99,8 55 Clozapina Clozaril, Leponex 345,5 13,1 332,4 96,2 82 Spironolacton Aldactone 187,0 9,9 177,1 94,7 56 Verapamil Isoptin, Calan 341,3 3,6 337,7 98,9 83 Ketotifen Zaditor, Zaditen 186,9 16,7 170,2 91,1 57 Beclomethason Beconase, Vancenase, Becotide, Beclovent 332,7 8,5 324,2 97,4 84 Ethinylestradiol + Cyproteron Diane-35 184,6 41,6 143,0 77,5 58 Alprazolam Xanax 327,0 13,0 314,0 96,0 85 Nicardipina Cardene, Perdipine 183,7 2,8 180,9 98,5 59 Nizatidina Axid 326,3 3,5 322,8 98,9 86 Oxybutinina Ditropan 179,0 21,1 157,9 88,2 60 Triamcinolon Kenalog 319,4 8,9 310,5 97,2 87 Betamethason Diprolene, Diprosone 177,0 2,3 174,7 98,7 61 62 63 64 Amiodaron Ambroxol Amoxicillina Cordarone Mucosolvan Amoxil Methylprednisolon Medrol 317,0 312,0 301,6 284,0 6,3 44,4 23,6 23,3 310,7 267,6 278,0 260,7 98,0 85,8 92,2 91,8 88 89 90 91 Piroxicam Rabeprazol Bromazepam Levodopa + Carbidopa Feldene Aciphex Lexotanil Sinemet 176,0 172,5 171,6 170,0 2,0 17,4 15,2 18,5 174,0 155,1 156,4 151,5 98,9 89,9 91,1 89,1 65 Glipizid Glucotrol, Glibenese 280,0 39,7 240,3 85,8 92 Imidapril Tanatril 165,1 5,5 159,6 96,7 66 67 Midazolam Medroxyprogesteron Versed, Dormicum Provera 278,0 272,0 48,4 32,3 229,6 239,7 82,6 88,1 93 94 Hyoscine butylbromide Sotalol Buscopan Betapace 158,8 155,1 17,6 3,0 141,2 152,1 88,9 98,1 68 Timolol Timoptic 255,0 10,3 244,7 96,0 95 Fenofibrat Tricor 152,0 11,0 141,0 92,8 69 Fluvoxamina Luvox 250,2 21,4 228,8 91,4 96 Cimetidina Tagamet 151,6 1,7 149,9 98,9 70 Ethinylestradiol+ Levonorgestrel Alesse, Microgynon 248,0 11,2 236,8 95,5 97 Pantoprazol Protonix, Controloc, Pantoloc 145,0 18,3 126,7 87,4 71 Terazosina Hytrin 247,0 30,9 216,1 87,5 98 Nilvadipina Nivadil 142,9 1,4 141,5 99,0 72 Lorazepam Ativan 246,1 11,1 235,0 95,5 99 Torasemid Demadex, Torem 136,1 1,0 135,1 99,3 73 74 75 76 77 Lidocaina Phenytoina Budesonid Ticlopidina Isosorbidum dinitricum Xylocaine Dilantin Rhinocort Ticlid Isordil 238,0 232,0 221,0 217,0 215,2 16,5 22,3 15,0 30,7 3,0 221,5 209,7 206,0 186,3 212,2 93,1 90,4 93,2 85,9 98,6 100 101 102 103 104 Ethinylestradiol + Norethindron Bromocriptina Gatifloxacina Flutamid Levofloxacina Ortho-Novum Parlodel Tequin Eulexin, Fugerel Levaquin, Tavanic 135,0 134,3 131,0 128,0 126,5 0,6 7,5 3,4 5,9 0,7 134,4 126,8 127,6 122,1 125,8 99,6 94,4 97,4 95,4 99,4 78 Pentoxifyllina Trental 212,3 32,9 179,4 84,5 105 Clonazepam Klonopin, Rivotril 124,2 2,7 121,5 97,8 106 Sulpirid Dogmatil 123,7 16,1 107,6 87,0 94 107 Cilazapril Dynorm, Inhibace 122,1 5,7 116,4 95,3 razem 89.441,3 5.840,4 83.600,9 93,5 95
Piśmiennictwo 1. "Study of Administered Prices in the Drug Industry". US Senate. Subcommittee on Antitrust and Monopoly. Chairman - Estes Kefauver. Report No 448 (1961) 2. Sainsbury Committee. Report of the Committee of Enquiry into the Relationship of the Pharmaceutical Industry with the National Health Service. Chairman - Lord Sainsbury. 1965-1967. Her Majesty`s Stationary Office. London. 1967. 3. Canada House of Commons. Special Committee on Drug Costs and Prices. Chairman - Mr. Harry C. Harley. Minutes of Proceedings and Evidence. Twenty-seventh Parliament 1966/7. The Queen`s Printer. Ottawa. 1968. 4. "Labour`s Programme for Britain". Labour Party. London. 1973. 5. Smith, A. "The Wealth of Nations" 1776. 6. Schumpeter, J. "Capitalism, Socialism and Democracy". 1942. 7. Teeling Smith, G. "Pharmaceuticals in the health services: Costs and benefits" in "Economics and Health Policy". CIOMS and Sandoz Institute. Geneva. 1980. 8. Reekie, W.D. and Reekie, A.J.M. "The mis-use of medicines" in "The litmus papers - A National Health dis-service". Centre for Policy Studies. 1980. 9. Reekie, W.D. "Barriers to entry and competition" in "Economics and Innovation in the Pharmaceutical Industry". Office of Health Economics. London. 1969. 10. Reekie, W.D. and Weber, M.H. "Profius, Politics and Drugs". The Macmillan Press. London. 1979. 11. Polanyi, G. and Polanyi, P. "Competition, Risk, and Profit in the Pharmaceutical Industry", an economic review commissioned from Runnymede Research Limited. The Association of the British Pharmaceutical Industry. London. 1975. 12. Lasagna, L. and Wardell, W.M. "The FDA, politics, and the public". JA- MA 232, 141-142 (1975). 13. Grabowski, H.G. "Drug Regulation and Innovation". American Enterprise Institute for Public Policy Research. Washington. 1976. 14. Telser, L. "The Supply Response to Shifting Demand in the Ethical Pharmaceutical Industry" in " Drug Development and Marketing". American Enterprise Institute. Washington. 1975. 15. Clymer, H.A. "The Changing Cost and Risks of Pharmaceutical Innovation" ed. "Economics of Drug Innovation" The American University. Washington. 1979. 16. Good Practices in the Manufacture and Quality Control of Drugs. Resolution of the World Health Assembly. Geneva. 1969. 17. Red Book 2002 Drug Topics. Thomson Medical Economics. Montvale. NJ. 96 18. Rote Liste 2002. Editio Cantor Verlag. Aulendorf. 19. British National Formulary. BNF 44 September 2002. London. 20. Sources and prices of selected drugs UNICEF-UNAIDS-WHO/HTP- MSF. Geneva. May 2001. 21. International Drug Price Indicator Guide. Management Sciences for Health (MSH) and the World Health Organization (WHO). Boston. 2000. 22. Wykaz Leków Refundowanych 2002, JWC, Piotrków, PL and Oferta 2002, Tadanco, Warszawa, PL. 23. Pharma Business. May/June 2001. 24. EFPIA (European Federation of the Pharmaceutical Industry Association) review 2001-2002. 25. The Lancet, Vol 360, November 16 (2002) 1590-1595. 26. Szuba, T. "Drugs for all". 1986. Balsam profilaktyczno-leczniczy do ust Wskazania: Stany podrażnień w przebiegu opryszczki, zajadów, trądzika młodzieńczego. Działanie: łagodzi podrażnienia, uczucie swędzenia i pieczenia, przyśpiesza gojenie, działa ochronnie, zapobiega pękaniu ust, pielęgnuje wrażliwą skórę. Sposób użycia: nanosić cienką warstwę preparatu kilka razy dziennie profilaktycznie lub leczniczo. Środki ostrożności: Zaleca się ostrożne stosowanie u dzieci do lat 5 i osób wrażliwych na składniki preparatu. Unikać kontaktu z okiem. Skład: Ung. Album, Zincum oxydatum, Phenylum salicylicum, Tinct. Tomentillae, Sulphur, Menthol, Methylparaben, Propylparaben. Opakowanie: Tuba Termin trwałości oznaczony na opakowaniu Wytwórnia Kosmetyków Licencja: IRIA 05-402 Otwock PARAFARM ul. Bagatela 1 Warszawa 97
Aptekarz Vol 11 Nr 4, 98-106 (2003) Przegląd nowych leków II połowy 2002 r. Tadeusz J. Szuba Przegląd nowych leków II połowy 2002 r. gom. Ci wahają się. Pimecrolimus leczy egzemę, czy nie leczy? Polacy uwierzyli, że leczy w IV kwartale 2002 r. równocześnie z Amerykanami. Inne kraje nadal podchodzą do Pimecrolimusa sceptycznie. Doświadczeń klinicznych na razie jest za mało, by powiedzieć, że Pimecrolimus jest lepszy niż olejek z Wiesiołka lub Ogórecznika. Odnosi się wyraźnie wrażenie, że podaż nowych leków przez przemysł farmaceutyczny podupada. Leków jest mniej: w 2001 r. wprowadzono do Polski 41 lekowych wynalazków, w 2002 r. już tylko 26. Przegląd nowych leków pozwala dostrzec, że jest ich nie tylko mało, ale nie można też nazwać ich wybitnymi. Po ich zastosowaniu ludzie nie będą żyć znacznie dłużej. Poniżej przedstawiamy te nowe leki, które były zarejestrowane w II półroczu 2002 r., bo te zarejestrowane w I półroczu omówiono już w Aptekarzu Nr 9/10 (2002). Układ nie jest chronologiczny, lecz alfabetyczny: 98 Elidel (Pimecrolimus) Fasturtec (Rasburicaza) MabCampath (Alemtuzumab) Migea (Acidum tolfenamicum) Oncaspar (Pegaspargaza) Quadramet (Samarium lexidronam) Refludan (Lepirudina) Relpax (Eletriptan) Tetralysal (Lymecyclina) Viracept (Nelfinavir) Elidel (Pimecrolimus) Czytelnik musi wybaczyć, komentarza nie będzie, bo nie ma podstaw. Jest jeszcze za wcześnie. Produktem, o którym można już dać świadectwo, jest Tacrolimus, wynalazek japoński z 1986 r. firmy Fujisawa. Makrolid fermentowany przez Streptomyces tsucubaensis. Polecany jako immunosupresant obok Cyclosporiny, aby zapobiegać odrzucaniu transplantowanych organów. Tacrolimus był również proponowany do leczenia atopowej egzemy, bo jak wiadomo, nie potrafimy jej leczyć uprzednio dostępnymi środkami. Problem jest w tym, że Tacrolimus jest wielce toksyczny. W literaturze przedmiotu o zaletach leku pisze się mało, a o wadach bardzo dużo. W 1991 r. Sandoz wkroczył do walki o rynek. Zrobił Pimecrolimus prawie nie różniący się o Tacrolimusa. Pimecrolimus jest oczywiście takim samym immunosupresantem. Ale Sandoz, mając Cyclosporinę, nie potrzebował konkurenta do immunosupresji, ograniczył się do zaproponowania Pimecrolimusa tylko dermatolo- Pimecrolimus Tacrolimus Tymczasem Novartis (d. Sandoz) każe płacić za Elidel (Pimecrolimus) zapewne krocie. Skłonność naszego Ministerstwa Zdrowia do pośpiechu przy rejestracji pimecrolimusów graniczy z lekkomyślnością. Fasturtec (Rasburicaza) Aby zrozumieć ten bardzo nowy lek, mający na razie zastosowanie tylko w onkologii, trzeba przypomnieć sobie dnę, zapalenie stawów powodowane przez krystalizację kwasu moczowego, moczanów. Przypomnieć sobie, że istnieje enzym, ureooksydaza, który redukuje obecność kwasu moczowego. Enzym ten niszczy kwas moczowy utleniając go do allantoiny. Kiepsko enzym pamiętamy, bo nie potrafiliśmy go spreparować w postaci lekarstwa i go mieć. Otóż obecnie udało się zrobić z pomocą biotechnologii formę rekombinowaną ureooksydazy i nazwano ją Rasburicazą (człon słowa urikaza podpowiada genealogię). Komercjalizacją Rasburicazy zajmuje się francuska firma Sanofi-Synthelabo. Nie wiedzieć czemu produkt handlowy we Francji nazywa się Uricozyme, a w Anglii Fasturtec. W USA i 100 innych krajach jeszcze go nie ma. Do nas dotarł z Anglii pod nazwą Fasturtec. 99
Przegląd nowych leków II połowy 2002 r. Lek ten stosuje się do leczenia hiperurycemii, nadmiernego stężenia kwasu moczowego we krwi towarzyszącego chemioterapii przy leczeniu nowotworów. Podaje się przez 5-7 dni po 15 mg dziennie. Niestety, jedna fiolka 7,5 mg kosztuje 201 funtów, a więc szpital musi dysponować kwotą prawie 15.000 zł na jednego pacjenta. MabCampath (Alemtuzumab) Rośnie liczba leków-produktów biotechnologii. Alemtuzumab powiększa rodzinę monoklonalnych przeciwciał, takich jak Rituximab, Trastuzumab. Ich pokrewieństwo jest produkcyjne, a nie musi być farmakologiczne. Każde przeciwciało może mieć zupełnie odrębne zastosowanie lecznicze. Alemtuzumab ma działanie podobne do Rituximabu; oba przeciwciała rozpuszczają limfocyty B. Alemtuzumab jest humanizowaną postacią szczurzego compath-1, monoklonalnego przeciwciała do antygenu CD52 znalezionego na limfocytach (białych krwinkach). Jest przeznaczony do leczenia białaczki limfatycznej z komórkami B, nie poddającej się konwencjonalnej chemioterapii. Alemtuzumab może powodować bardzo groźne (śmiertelne) działania niepożądane: zahamowanie czynności rdzenia, niedobór krwinek wszelakich (pancytopenia), białych (neutropenia), małopłytkowość (trombocytopenia), niedokrwistość hemolityczną. Dlatego trzeba rozpoczynać kurację z wielką dyscypliną dawkowania. Początkowo podaje się tylko 3 mg dziennie w infuzji dwugodzinnej. Gdy nie obserwuje się niczego złego, dawkę stopniowo zwiększa się do 10 mg dziennie, a nawet nieco więcej. MabCampath (Alemtuzumab) jest komercjalizowany przez firmę Schering Health. Jedna fiolka 30 mg kosztuje w Anglii około 1700 zł. Migea (Acidum tolfenamicum) Acidum tolfenamicum należy do ogromnej grupy tzw. niesterydowych środków przeciwzapalnych, przeciwreumatycznych, przeciwbólowych. W niej do małej podgrupy fenaminianów, do podgrupy kwasu fenamowego. Protoplastą tej podgrupy jest Acidum mefenamicum. Acidum mefenamicum Acidum tolfenamicum 1961, Parke Davis (Ponstan, Ponstel) 1996, Gea (Clotan, Migea) Kwas mefenamowy jest robiony od dawna w Polsce przez Polfę Pabianice. Nazywa się Mefacit, kosztuje bardzo mało, jest dość popularny na świecie. Kwas tolfenamowy, późniejszy pomysł małej duńskiej firmy GEA, miał obiektywnie mniejszą siłę przebicia. Był wykorzystywany w weterynarii, gdzie obowiązują nieco mniejsze rygory rejestracyjne. Teraz stworzono zainteresowanie dla kwasu tolfenamowego przemilczając prawdę, że pomaga na wszystko (tak jak kwas mefenamowy i tuziny innych kwasów organicznych za przykładem kwasu acetylosalicylowego), i ograniczając wskazania z naciskiem na przerywanie ataku migreny. Trick chwyta. Sumatriptan stosowany przeciw migrenie jest bardzo drogi. Jeśli można osiągnąć to samo tolfenaminianem, oszczędzi się sporo pieniędzy. Tylko jednak po co 40-letniemu lekowi-staruszkowi dawać pozycję monopolisty. Tak jak drogi markowy Ponstan zastąpiliśmy bardzo tanim generycznym Mefacitem, trzeba będzie zastąpić markową Migeę generykiem. Jeśli lek okaże się rzeczywiście potrzebny. Oncaspar (Pegaspargaza) Mamy tu do czynienia z novum na polu farmacji stosowanej, sposobu podania leku, a nie na polu chemii lub biotechnologii. Co leczy w Pegaspargazie (pegasparaginazie) to asparaginaza. Ta sama asparaginaza, którą znamy od dawna pod nazwą markową Kidrolase. Podobny przypadek wynalazczy przedstawiliśmy przed rokiem na przykładzie interferonu. Interferon zawieszono w wysokocząteczkowym polietylenglykolu (PEG), by wydłużyć czas półtrwania. Istota leczenia pozostała ta sama. Tę samą technologię zastosowano przy Asparaginazie, enzymie użytecznym w onkologii do wywołania remisji przy ostrych stanach lymfoblastycznej białaczki. Dano lecznictwu Pegaspargazę pod nazwą handlową Oncaspar. Niech onkolodzy decydują, czy to ma sens. Produkt przybył do nas z RFN, z małej firmy MSO (Medac Schering Onkologie). Ona raczej leku nie robi, tylko nim handluje. W USA Oncaspar jest dystrybuowany przez wielką firmę Aventis i nawet ona leku nie robi. Producentem jest wąski specjalista, firma Enzon. Może szkoda, że nasze Ministerstwo Zdrowia, jeśli uznało, że lek jest potrzebny, nie usiłowało dotrzeć do producenta. Przy nowych lekach w grę wchodzą wielkie pieniądze. Jedna iniekcja Oncasparu (3750 j.) kosztuje 1422 euro. Asparaginasa niepegowana kosztuje 76 euro (inj. 5000 j). 100 101
Przegląd nowych leków II połowy 2002 r. Quadramet (Samarium lexidronam) Pierwiastek samar z rodziny lantanowców znalazł zastosowanie (w różnych związkach) w nowoczesnej technice (laserowej, jądrowej i innych). Do farmacji trafił izotop 153Sm radioaktywny. Wykorzystuje się go w postaci koloidu hydroksyapatytowego jako środek przeciwzapalny oraz w postaci lexidronianiu, soli pięciosodowej kwasu etylenodiaminotetrametylenofosfoniowego, jako środek przeciwbólowy w zaawansowanej onkologii (przerzuty nowotworów kości). Tu nas interesuje to drugie zastosowanie, przeciwbólowe osiągnięcie ostatniej dekady XX wieku. Produkt był opracowany i opatentowany w przemyśle chemicznym USA (Dow Chemicals), ale komercjalizowany przez mało znaną firmę farmaceutyczną Berlex pod nazwą markową Quadramet. Do nas przybył z Francji via firma CIS bio international, która niczego nie sprzedaje oprócz Quadrametu. Nasza Komisja to zarejestrowała nie bacząc na znikomy sens swej pracy. Jedna iniekcja Quadrametu 150 microcurie/3 ml kosztuje w hurcie $ 3221,05 co przekreśla możliwość jego stosowania w Polsce. Refludan (Lepirudina) Lepirudina jest bardzo nowym środkiem przeciwzakrzepowym wywodzącym się z bardzo starych pijawek, z hirudiny. Hirudina jest proteiną zbudowaną z 65 aminokwasów, która bardzo skutecznie hamuje działanie trombiny. Hirudinę uzyskiwano z pijawek i stosowano zewnętrznie przy zakrzepicach naczyń obwodowych. Lepirudinę uzyskano (podobnie jak Desirudinę) biotechnologicznie poprzez rekombinację Hirudiny i dano lecznictwu środek przeciwzakrzepowy zdatny do stosowania wewnętrznego. Służy on do leczenia żylnych zakrzepów z zatorami u pacjentów z mało-płytkowością spowodowaną heparyną. Wskazanie jest bardzo frapujące przy obecnie powszechnym używaniu, i niekiedy może nadużywaniu, heparyn, zwłaszcza drobnocząsteczkowych. Niestety, urząd Unii Europejskiej ds. oceny leków, EMEA (The European Medicines Evaluation Agency) opublikował w październiku komunikat, że zanotowano już 7 poważnych reakcji anafilaktycznych u osób leczonych Lepirudiną. 5 osób zmarło. Relpax (Eletriptan) Eletriptan jest szóstym z kolei triptanem, selektywnym agonistą serotoniny (5HT 1 ), kongenerem pierwszego, oryginalnego wynalazku Sumatriptanu, stosowanego do łagodzenia ataków migreny: 102 Sumatriptan Glaxo Imigran Naratriptan Glaxo Naramig Zolmitriptan Wellcome Zomig Rizatriptan MSD Maxalt Almotriptan Almiral Almogran Eletriptan Pfizer Relpax Czy ta orgia zarobkowa jest potrzebna do szczęścia ludzkości? Nie ma wystarczających na to dowodów. Gdyby Eletriptan lepiej łagodził migrenę niż Sumatriptan, lekarze by odchodzili od stosowania Sumatriptanu. Nie czynią jednak tego. Gdyby Eletriptan był lepszy od Sumatriptanu lub choć równie dobry, FDA by go zarejestrowała. Amerykańska agencja nie zarejstrowała amerykańskiego leku. Patrz PDR 2002. Czy to nie mówiło nic naszej Komisji Rejestracji? Zaglądamy do Francji (Vidal 2002) nie ma. Sprawdzamy w Niemczech (Rote Liste 2002) nie ma. A u nas Eletriptan musi być. Uczniowie Rywina może by powiedzieli, że ktoś komuś przemówił do ręki. My brzydzimy się takimi pomówieniami. Stwierdzamy tylko, że WHO stanowi, a Polska to postanowienie ratyfikowała, iż lek amerykański przed zarejestrowaniem w Polsce musi być zarejestrowany i stosowany w USA (oczywiście min. Łapiński wykpi się od odpowiedzialności za to wykroczenie, powie, że zarejstrował lek angielski, a nie amerykański; takie tricki miały miejsce już niejednokrotnie w dobie multinationals). Może warto też zwrócić uwagę na kierowanie się rozumem przy rejestracji leków inaczej w Polsce i za granicą. Np. w Niemczech nie tylko nie zarejestrowano Eletriptanu (Relpaxu) To nie sztuka. Tam, gdy pojawił się na świecie Naratriptan, potrafiono tak posterować rejestracją, że lek w Niemczech znalazł się w rękach firmy niemieckiej (Schwarz Pharma). Przekonano wynalazcę, że dobrze zrobi germanizując brytyjski produkt. Analogicznie postąpiono przy Zolmitriptanie. Lek zarejestrowano, ale wpuszczając do interesu niemiecką małą firmę Promed. Kiedy w końcu pojawili się Hiszpanie z kolejnym wynalazkiem triptanowym Almotriptanem, bez wielkiego trudu udało się ich przekonać, że w Niemczech łatwiej podbiją rynek dając licencję Bayerowi. W Niemczech żadnego zagranicznego triptanu, oprócz pierwszego Sumatriptanu, nie robią i nie komercjalizują nie-niemcy. Piszemy o tym, bo gazety dziwią się, że w Polsce jest spora bieda, a w Niemczech mniejsza. Żeby bieda była mniejsza, trzeba ruszać głową. Wszędzie. Również przy wprowadzaniu leków do obrotu. 103
Przegląd nowych leków II połowy 2002 r. Tetralysal (Lymecyclina) Tu już chyba nie można nie zareagować surowo na wyczyny resortu zdrowia. Lymecyclina jest 40-letnim starociem. Antybiotykiem zrobionym przez Pfizera w 1962 r. z jego tetracycliny i lyzyny. Była to kpina z wynalazczości. Brak postępu w stosunku do tetracycliny, chlortetracycliny, oxytetracycliny tak ewidentny, że nawet Pfizer zaniechał eksploatacji Lymecycliny. Oczywiście jakieś maleńkie firmy mogą jeszcze próbować zarobić na Lymecyclinie parę złotych. Ale to nie jest wystarczający powód, by lek w XXI w. dopuszczać do obrotu w Polsce. Przecież Lymecyclina niczym nie przewyższa Tetracycliny, a Tetracyclina, ongiś skuteczna, teraz już skutecznością nie grzeszy. Aż się prosi o dochodzenie śledcze, którzy doradcy zaopiniowali produkt do rejestracji. Czy za tę uprzejmość nie otrzymali honorarium? Otrzymali, nie otrzymali, powinni być wyrzuceni z pracy. Albo przynajmniej powinni zrobić nam wykład o walorach Lymecycliny. Viracept ( Nelfinavir) Instrumentarium do walki z AIDS nieustannie się powiększa ku wciąż bardzo niepełnemu zadowoleniu chorych i lekarzy. A zwłaszcza płatników, bo firmy wynalazcze wyznaczają bardzo wysokie ceny. Viracept (Nelfinavir) w tbl 250 mg kosztuje około 2000 zł za 1 opakowanie zawierające 300 tbl, które wystarczy na 1 miesiąc. Podobnie kosztowne są inne leki stopujące inwazję HIV. Nie wnikając w szczegóły wirusologii mamy świadomość, że obecnie terapia AIDS opiera się głównie na lekach hamujących odwrotną transkryptazę (Zidovudina, Didanozina, Zalcitabina, Stavudina, Lamivudina, Abacavir) oraz na inhibitorach proteazy (Saquinavir, Indinavir, Ritonavir, Nelfinavir). Te pierwsze działają uczciwie. Niszczą w retrowirusie HIV transkryptazę, uniemożliwiają syntezę jego DNA. Te drugie są oszukańcze. Będąc analogami substratu dla proteazy (enzymu niezbędnego do budowy otoczki białkowej wirusa) wprowadzają ją w błąd, wiążą się z nią, hamując jej normalną aktywność. Inhibitory proteazy są bardzo skuteczne na początku, ale później, niestety, szybko rozwija się oporność na nie. Dlatego teraz często stosuje się nie monoterapię, a łączne podawanie dwóch lub więcej leków jednocześnie. Wówczas oporność rozwija się wolniej. Te dwa leki, to oczywiście nie dwa inhibitory proteazy, lecz jeden inhibitor proteazy i jeden inhibitor odwrotnej transkryptazy. * * * Obok leków nowych terapeutycznie, nam uprzednio nieznanych, rejestruje się wiele leków nowych handlowo, terapeutycznie już dobrze znanych. Ot konkurencja. W naszym malutkim piśmie nie ma miejsca na prezentację wszystkich nowych produktów handlowych. Ale wzmiankujemy choć te, o których wiemy, że są tańsze, że ułatwiają dostęp do lecznictwa: Asentra (Sertralina) Firma słoweńska, Krka, wprowadziła do Polski cenny lek psychoanaleptyczny, Sertralinę, pod nazwą handlową Asentra, robiąc skuteczną konkurencję koncernowi Pfizer, jego produktowi Zoloft. Zoloft jest ponad 2 razy droższy od Asentry, może zostać skreślony z list leków refundowanych, jeśli Pfizer nie obniży ceny. Tolperis (Tolperison) Firma ICN Polfa zrobiła tabletki Tolperis, synonimiczne do węgierskiego Mydocalmu, leku trochę staroświeckiego, ale w Polsce bardzo lubianego. Wiadomość ta jest godna odnotowania, bo ICN Polfa sprzedaje Tolperis o 35% taniej. Konkurenta trzeba pochwalić, a urząd/buro/komisję rejestracji zganić. Nie pracują tam szewcy i powinni wiedzieć, że nie wolno jest rejestrować nazw handlowych kopiowanych z nazw międzynarodowych. Światowa Organizacja Zdrowia o to sto razy prosiła i Polska się z tym zgodziła. W tym konkretnym przypadku nazwa międzynarodowa, INN (International Nonproprietary Name), ustanowiona przez WHO, brzmi Tolperison i nie wolno było akceptować nazwy handlowej Tolperis (można akceptować nazwę generyczną Tolperison). Poltram (Tramadol) Tramadol był robiony przez długie lata w starogardzkiej Polpharmie pod nazwą handlową Tramal na niemieckiej licencji Grünenthala. Grünenthal umowę licencyjną wymówił, zażyczył sobie robić samemu tramadolowy biznes, czerpać z leku 100% korzyści, a nie 50%. Polpharma na to zareagowała uruchomieniem produkcji własnej, bez niczyjej licencji (Tramadol jest lekiem bardzo starym z 1965 r., już nie chronionym patentem i licencji nie wymaga). Może się okazać, że Grünenthal zamiast zyskać dodatkowe 50% straci posiadane 50%, bo Poltram jest o 20-40% tańszy od Tramalu, a równie dobry. 104 105
Aptekarz Vol 11 Nr 4 (2003) Pevazol (Econazol) Rzeszowska Chema Elektromet tak się wyspecjalizowała w produkcji maści i kremów leczniczych, że aż jeleniogórska Jelfa może zacząć się obawiać konkurencji. Tym razem konkurencję zrobiono firmie Cilag, producentce Econazolu pod nazwą markową Pevaryl. Cena fabryczna Pevarylu Cilagu wynosi 27,00 zł, Pevazolu Chemy 11,21 zł. Elosone (Mometason) W małym polskim zakładzie Blau Farma zrobiono krem kortykosteroidowy, silnie działający przeciwzapalnie, Mometason. Lek ten był dotychczas robiony tylko przez wielki koncern amerykański Schering-Plough pod nazwą Elocom. Produkt polski nazywa się inaczej Elosone i kosztuje inaczej, o 33% mniej (cena fabryczna Elocomu wynosi 12,41 zł, a Elosonu 8,40 zł). * * * Z dużym zainteresowaniem wyglądamy pojawienia się w aptekach innych, może bardzo konkurencyjnych cenowo leków, które były zarejestrowane w II połowie ub. roku: Mobemid (Moclobemid) Jelfa odpowiednik leku Aurorix Roche Nabuton (Nabumeton) Jelfa odpowiednik leku Relifex - GSK Klindacin T (Clindamycina) Polfa Tarchomin odpowiednik leku Dalacin T - Upjohn Supremin (Butamirat) Pliva odpowiednik leku Sinecod - Novartis Risset (Risperidon) Pliva odpowiednik leku Rispolept - Janssen Gastronax (Cisaprid) Galena odpowiednik leku Coordinax - Janssen Danuta Wojnicka-Szuba Bezpieczeństwo stosowania leków (informacje poniższe są uzyskane via WHO) Indapamid Australia. Indapamid, diuretyk nietiazydowy, jest najczęstszą przyczyną hyponatremii (niedoboru sodu we krwi). Zarejestrowano jej 164 przypadki. Wśród nich stwierdzono też 68 razy hipokalemię (niedobór potasu). Przypomina się liczne skutki niepożądane przy stosowaniu Indapamidu: dezorientacja, zawroty głowy, mdłości, wymioty, brak łaknienia, złe samopoczucie, zmęczenie, omdlenia, senność, drgawki. Zwrócono uwagę lekarzy, że Indapamid występuje także w leku złożonym z Perindoprilem; przy stosowaniu leku złożonego jest to samo niebezpieczeństwo. (Medical Journal of Australia, 176: 219-221 (2002)) Red.: Ostrzeżenie może być cenne w Polsce, gdzie Indapamid jest silnie rozreklamowany i szeroko stosowany pod marką Tertensif. Jego dobry zbyt sprowokował wprowadzenie na rynek Indapamidów konkurencyjnych (np. Indapen, Indapres). Lek złożony z Indapamidu i Perindoprilu nazywa się w Polsce Noliprel. Bromocriptina, Cabergolina, Pergolid Anglia. Półsyntetyczne pochodne alkaloidów sporyszu są środkami dopaminergicznymi, agonistami receptora dopaminy, i jako takie są stosowane przy leczeniu choroby Parkinsona. Zwraca się uwagę lekarzy i pacjentów, że środki te powodują reakcje fibrotyczne, zwłóknienia. Przeważnie dostrzega się takie przypadki, kiedy już są zaawansowane, kiedy jest już konieczna interwencja chirurgiczna (3 osoby zmarły). Przed zastosowaniem i w czasie stosowania tych leków wskazane są badania funkcji płuc, z rentgenem klatki piersiowej. Fibrozie można zapobiec wczesnym rozpoznaniem i odstawieniem leku. Red.: Bromocriptina to Bromergon, Bromocorn, Ergolaktyna i Parlodel. Cabergolina to Destinex. Pergolid to Permax. Rosiglitazon USA. Agencja FDA wystosowała ostrzeżenie o ryzyku stosowania glitazonów zarówno w monoterapii jak i w połączeniu z innymi środkami przeciwcukrzycowymi, zwłaszcza insuliną. Może ono powodować zatrzymywanie płynów, a następnie zaostrzyć zastoinową niewydolność serca. Pacjenci leczeni glitazonami powinni bacznie obserwować funkcję serca, ujawniać wszelkie objawy niewydolności serca swemu lekarzowi i bezzwłocznie lek odstawić. Red.: W Polsce jest tylko jeden glitazon, Rosiglitazon, pod nazwą handlową Avandia. 106 107