4. ETYCZNE ASPEKTY PRAWA PATENTOWEGO Przedmioty własności przemysłowej

Transkrypt

1 4. ETYCZNE ASPEKTY PRAWA PATENTOWEGO 4.1. Przedmioty własności przemysłowej Projekty wynalazcze: wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych, projekty racjonalizatorskie). Znaki towarowe Oznaczenia geograficzne. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. "Prawo własności przemysłowej" (Dz.U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, z późniejszymi zmianami) R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/

2 4.2. Definicja patentu Patent (od łac. patere = otworzyć, udostępnić dla publicznego wglądu) to prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez osobę fizyczną lub prawną, udzielane przez urząd patentowy i potwierdzane dokumentem patentowym, zawierającym opis wynalazku i zastrzeżenia patentowe. Patent jest ważny przez 20 lat od daty zgłoszenia wynalazku i tylko na terytorium państw, w których zgłoszono go do ochrony. Zastrzeżenia patentowe, wyznaczające zakres przedmiotowy patentu, umożliwiają prawne ściganie osób, które wykorzystują wynalazek bez zgody jego właściciela. Patent nie zawsze jednak daje prawo użycia wynalazku jego właścicielowi; przykład: Dr X ma patent na ulepszenie pewnego typu lasera. Nie może on jednak sprzedać projektu ulepszonego lasera, jeśli nie ma licencji na użytkowanie wcześniejszego patentu dotyczącego lasera nieulepszonego. R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/

3 Posiadacz patentu nie może zabronić korzystania z wynalazku: z uwagi na ważny interes państwowy (za wynagrodzeniem); dla celów naukowo-badawczych; w celu wykonania leku w aptece na podstawie recepty; w dobrej wierze (przez podmiot, który korzystał z tego wynalazku przed jego zastrzeżeniem). Możliwością opatentowania objęte są: produkty, maszyny i urządzenia; sposoby wytwarzania oraz sposoby eksploatacji; wytwory materialne określone za pomocą cech technicznych (odnoszących się do budowy lub składu wynalazku); określone sposoby technicznego oddziaływania na materię. R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/

4 Z ochrony patentowej wyłączone są: odkrycia naukowe, teorie naukowe i metody matematyczne; wytwory o charakterze jedynie estetycznym; plany, zasady i metody działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gry; wytwory niemożliwe do wykorzystania w świetle powszechnie uznanych zasad nauki (np. perpetum mobile); oprogramowanie komputerowe (wyjątek: USA); wynalazki, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub etyką (klonowanie ludzi, modyfikacje tożsamości genetycznej linii zarodkowej człowieka, ). R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/

5 4.3. Międzynarodowa procedura patentowa Osoba zainteresowana zastrzeżeniem wynalazku składa wniosek obejmujący: wstęp teoretyczny, wyjaśniający naukowe podstawy oraz praktyczne znaczenie wynalazku; precyzyjną techniczną definicję wynalazku. Wniosek patentowy jest przez 6-18 miesięcy poddawany ocenie merytoryczno-prawnej i, jeśli spełnia kryteria, jest publikowany w całości. Przez 6 miesięcy po publikacji osoby zainteresowane mogą składać protesty, jeśli uważają, że wniosek patentowy dotyczy już wcześniej opatentowanego wynalazku lub jest niepoprawny merytorycznie (można pokazać, że "nie działa"). Po rozpatrzeniu zastrzeżeń urząd udziela patentu lub nie; jeśli udziela, to rozsyła do wszystkich innych urzędów patentowych na świecie informację o jego udzieleniu. W ciągu 12 miesięcy od daty zgłoszenia wynalazku uprawniony (zgłaszający wynalazek, bądź jego następca prawny) może zgłosić ten wynalazek we wszystkich krajach należących do Konwencji Paryskiej o Ochronie Własności Przemysłowej, korzystając z tzw. prawa pierwszeństwa; każdy, kto tym czasie zgłosi taki sam lub bardzo podobny wynalazek, nie uzyska na niego patentu. W UE toczy się publiczny spór na temat patentowalności oprogramowania (kwestia przyjęcia lub odrzucenia regulacji opartych na prawie patentowym USA). R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/

6 4.4. Uzasadnienie systemu patentowego System patentowy stwarza zachęty do inwestowania w prace typu R&D; gdyby go nie było: Przedsiębiorstwa byłyby mniej skłonne do prowadzenia takich prac, bo ich wyniki mogłyby być swobodnie wykorzystane przez konkurencję. W konsekwencji ogólne nakłady na prace typu R&D byłyby mniejsze, a postęp wolniejszy. System patentowy ułatwia społeczną penetrację innowacji: Szczegóły nowych technologii stają się szybko dostępne dla potencjalnych wynalazców ich dalszych ulepszeń. Po 20 latach kończy się ochrona patentowa i wynalazki mogą być swobodnie wykorzystywane przez społeczeństwo. W takich dziedzinach techniki jak procesory, oprogramowanie czy farmaceutyki, gdzie koszty "reverse-engineering" są stosunkowo niskie: Koszty komercjalizacji produktów są istotnie wyższe niż koszty R&D. Gdyby nie było SP, przedsiębiorstwa byłyby mniej skłonne do inwestowania w produkcję. R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/

7 4.5. Krytyka systemu patentowego Patent daje jego posiadaczowi jedynie negatywne uprawnienie do eliminowania konkurencji, nawet jeśli jest ona w stanie niezależnie dokonać identycznego wynalazku. Patent przyznany monopoliście może zdławić konkurencję, co zwykle skutkuje wzrostem cen lub spadkiem jakości lub brakami na rynku. Wiedza chroniona patentami może ulec fragmentacji uniemożliwiającej jej efektywne wykorzystanie przemysłowe. Patentowa ochrona oprogramowania (USA) hamuje raczej innowacyjność niż stymuluje jej rozwój. R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/