GEO-I FO V. wer Model przestrzenny terenu - DTM. Podręcznik Użytkownika

SYSTEM I FORMACJI PRZESTRZE EJ GEO-I FO V wer. 2010 Model przestrzenny terenu - DTM Podręcznik Użytkownika SYSTHERM INFO Sp. z o.o., ul. Janickiego [WIEPOFAMA], 60-542 Poznań tel.: (061) 848 03 52, 846 20 80 fax: (061) 848 03 53, 846 20 89 E-mail: geo-info@systherm-info.pl http://www.systherm-info.pl/

Copyright 2008 SYSTHERM I FO Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone Kopiowanie, reprodukowanie, tłumaczenie, przenoszenie na inny nośnik informacji lub zmiana formy na czytelną maszynowo tak całości, jak i części niniejszej publikacji jest niedozwolone bez pisemnego zezwolenia udzielonego przez SYSTHERM INFO Sp. z o.o. SYSTHERM INFO Sp. z o.o. DOSTARCZAJĄC PRODUKT TAKI JAKI JEST NIE UDZIALA GWARANCJI I NIE UWZGLĘDNIA REKLAMACJI, ZARÓWNO WYRAŻONYCH JAK I SUGEROWANYCH, DOTYCZĄCYCH MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA GO W OKREŚLONYM CELU. W ŻADNYM WYPADKU SYSTHERM INFO Sp. z o.o. NIE PRZYJMUJE ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA SZKODY, RÓWNIEŻ PRZYPADKOWE, I EWENTUALNE SKUTKI UBOCZNE MAJĄCE ZWIĄZEK LUB MOGĄCE WYNIKAĆ Z ZAKUPU LUB KORZYSTANIA Z NINIEJSZYCH MATERIAŁÓW. WYŁĄCZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ SYSTHERM INFO Sp. z o.o., NIEZALEŻNIE OD FORMY DZIAŁANIA, NIE PRZEKROCZY CENY ZAKUPU PRZEDSTAWIONYCH TUTAJ MATERIAŁÓW. SYSTHERM INFO Sp. z o.o. zastrzega sobie prawo do wprowadzania zmian i ulepszania swoich produktów bez uprzedniego powiadomienia. Niniejsza publikacja przedstawia stan produktu w chwili jej utworzenia, i może nie odzwierciedlać stanu produktu w dowolnym czasie w przyszłości. Znaki towarowe SYSTHERM INFO Sp. z o.o. Następujące nazwy są zastrzeżonymi znakami towarowymi SYSTHERM INFO Sp. z o.o.: GEO-INFO. Następujące nazwy są znakami handlowymi SYSTHERM INFO Sp. z o.o.: GEO-INFO delta, GEO-INFO omega. Wszystkie inne nazwy handlowe i towarów występujące w niniejszej publikacji są zastrzeżonymi znakami towarowymi lub nazwami zastrzeżonymi odnośnych właścicieli. Poznań, 15 stycznia 2010r.

Spis treści 3 SPIS TREŚCI Spis treści Spis treści... 3 Spis treści... 3 Spis rysunków... 4 Opracowanie wysokościowe... 5 Model przestrzenny terenu... 5 Tworzenie modelu terenu (DTM)... 5 Zarządzanie modelami przestrzennymi terenu... 9 Parametry prezentacji DTM... 12 Automatyczna interpolacja warstwic... 14 Tworzenie linii zalewu... 17 Przekroje terenu... 19 Tworzenie przekroju terenu... 19

4 Spis treści Spis rysunków Rysunek 1. Przykład prezentacji trójwymiarowej modelu terenu... 5 Rysunek 2. Lista opcji definiowania obszarów wymuszeń... 6 Rysunek 3. Lista opcji definiowania wymuszeń... 7 Rysunek 4. Ostrzeżenie kolizji pomiędzy modelami... 8 Rysunek 5. Okno dialogowe tworzenia nowego modelu terenu... 9 Rysunek 6. Opcje listy modeli terenu... 10 Rysunek 7. Komunikat o powtórzonej nazwie DTM... 11 Rysunek 8. Parametry plików eksportu DTM w formacie TBD... 11 Rysunek 9. Okno dialogowe Model przestrzenny terenu... 12 Rysunek 10. Okno dialogowe Parametry siatki prostokątnej... 14 Rysunek 11. Okno dialogowe Warstwice... 16 Rysunek 12. Okno dialogowe Linia zalewu... 18 Rysunek 13. Okno dialogowe parametrów przekroju... 20 Rysunek 14. Okno dialogowe Obliczanie objętości... 24

Opracowanie wysokościowe 5 OPRACOWA IE WYSOKOŚCIOWE Model przestrzenny terenu Procedura umożliwia budowanie w bazie danych modeli przestrzennych terenu DTM (Digital Terrain Model) tzn. trójwymiarowego obrazu wybranego obszaru na podstawie punktów o znanej wysokości. Funkcje związane z modelem terenu pozwalają na budowanie dowolnej ilości nowych DTM dla tego samego terenu (np. różne warstwy geologiczne) oraz na zarządzanie istniejącymi już w bazie danych DTM. W bazy danych DTM jest reprezentowany w postaci siatki trójkątów. Zapisany w bazie danych DTM jest wykorzystywany w funkcjach odczytywania współrzędnych z mapy, obliczania odległości i powierzchni (patrz: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Dodatkowe informacje geometryczne). DTM może być przedstawiony na mapie opcjonalnie, jako sieć trójkątów, bądź sieć prostokątów. Stworzony w ten sposób obraz terenu można dowolnie obracać i cieniować przy pomocy standardowych poleceń aktualnego edytora graficznego (np. AutoCAD'a - AutoCAD Podręcznik Użytkownika). Rysunek 1. Przykład prezentacji trójwymiarowej modelu terenu Tworzenie modelu terenu (DTM) Procedurę tworzenie nowego modelu terenu - DTM i wstawianie go do bazy danych uruchamia się klawiszem funkcyjnym Nowy... z okna dialogowego Model przestrzenny terenu (patrz: Zarządzanie modelami przestrzennymi terenu, str. 9). Działanie procedury tworzenia nowego DTM (Digital Terrain Model) odbywa się w oparciu o okno dialogowe Model terenu. Okno to zawiera następujące elementy:

6 Opracowanie wysokościowe sekcja Wybór danych wejściowych do budowy modelu: zawierająca klawisze funkcyjne uruchamiające procedury przygotowania punktów dla zbudowania DTM, klawisz funkcyjny Punkty..., służący do wyboru punktów (obiektów punktowych) wykorzystywanych do stworzenia DTM (patrz: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Uniwersalny mechanizm wyboru obiektów), Procedura wybiera wyłącznie te obiekty punktowe, które posiadają wartość współrzędnej H. Klawisz jest skojarzony z polem informacyjnym Wybrano, Klawisz funkcyjny Usuń punkty>, pozwalający na usuwanie punktów ze zbioru (przez wskazanie), na którym ma być zbudowany DTM, Klawisz funkcyjny Linie strukturalne z rozwijalną listą opcji definiowania tzw. obszarów wymuszeń: Rysunek 2. Lista opcji definiowania obszarów wymuszeń o o o Opcja Linie strukturalne, uruchamiająca procedurę wyboru obiektów liniowych i powierzchniowych (np. skarpy), z których geometrii zostaną utworzone boki wymuszeń trójkątów DTM. Opcja Obszary planarne, uruchamiająca procedurę wyboru obiektów liniowych i powierzchniowych (np. klasoużytku) w celu zdefiniowania obszarów DTM, które posiadają jednakową wysokość (np. jezioro). Opcja Obszary wyłączone, uruchamiająca procedurę wyboru obiektów liniowych i powierzchniowych (np. działki) w celu zdefiniowania obszarów, dla których nie będzie zbudowany DTM pomimo, że obszar ten zawiera się w obszarze DTM. Funkcje wybierają tylko te boki geometrii obiektów dla obszarów wymuszeń, których punkty posiadają wartość współrzędnej H. Pole informacyjne Wybrano:, zawierające całkowitą liczbę punktów, na których zostanie zbudowany DTM, wybranych klawiszami funkcyjnymi: Punkty... i Wymuszenia sekcja Wysokość terenu:, w której wyświetlana jest minimalna i maksymalna wysokość terenu na podstawie wybranych punktów do budowy DTM, sekcja Boki zawierająca klawisze funkcyjne sterujące procedurą tworzenia boków triangulacji DTM: Klawisz funkcyjny Wstaw l. strukturalną> z rozwijalną listą opcji definiowania tzw. linii (boków) wymuszeń:

Opracowanie wysokościowe 7 Rysunek 3. Lista opcji definiowania wymuszeń o Opcja Linie strukturalne>, uruchamiający mechanizm wskazywania punktów linii wymuszenia, tj. odcinka wymuszonej interpolacji (boku trójkąta), który będzie brany pod uwagę podczas automatycznego budowania boków DTM (patrz klawisz funkcyjny Buduj boki>). o Opcja Obszary planarne, uruchamiający mechanizm wskazywania punktów linii wymuszenia, tj. odcinka wymuszonej interpolacji (boku trójkąta), który ma stanowić bok obszaru planarnego (obszaru o jednakowej wysokości). o Opcja Obszary wyłączone, uruchamiający mechanizm wskazywania punktów linii wymuszenia, tj. odcinka wymuszonej interpolacji (boku trójkąta), który ma stanowić bok obszaru wyłączonego (obszaru, dla których nie będzie zbudowany DTM). Funkcje wybierają tylko takie obiekty punktowe, które posiadają wartość współrzędnej H. Jeśli wymuszenie jest wskazane na zbudowanym już DTM (np.: patrz: klawisz funkcyjny Buduj boki>), wówczas automatycznie usuwane są z tego modelu wszystkie dotychczas istniejące boki, które przecinają się z wskazanym wymuszeniem. Wymuszenia stosuje się dla wskazania przebiegu linii szkieletowych (grzbietów, dolin, obszarów planarnych i wyłączonych) oraz ręcznej modyfikacji DTM w miejscach, gdzie automatyczna procedura budowania boków utworzyła konstrukcje niewłaściwe z punktu widzenia użytkownika (np. wąskie trójkąty). Najczęstszą przyczyną powstawania takich wąskich konstrukcji jest niewłaściwe rozmieszczenie przestrzenne punktów wysokościowych np.: punkty bardzo bliskie. Klawisz funkcyjny Wstaw bok> służący do wstawiania odcinków branych pod uwagę jedynie przy budowaniu modelu terenu (patrz klawisz funkcyjny Do bazy), lecz usuwanych przy wykorzystaniu procedury automatycznego tworzenia boków (patrz: klawisz funkcyjny Buduj boki>), Klawisz funkcyjny Usuń> umożliwiający usunięcie dowolnie wybranych boków triangulacji DTM, Pole edycyjne Promień przeszukiwania, limituje odległość od każdego punktu DTM, w ramach której następuje wyszukiwanie innego punktu do automatycznego stworzenia boku interpolacji. Parametr ten jest szczególnie istotny dla automatycznego tworzenia boków na obrzeżu DTM.

8 Opracowanie wysokościowe Należy kontrolować wartość w tym polu, ustalając ją w ten sposób, aby boki triangulacji utworzone zostały tylko w obszarach gdzie występują punkty wysokości terenu. Należy unikać ekstrapolacji DTM poza obszar pomiaru wysokościowego. Klawisz funkcyjny Buduj boki> uruchamiający procedurę automatycznego budowania boków triangulacji DTM. W obliczeniach wykorzystano zmodyfikowany do potrzeb niniejszej aplikacji algorytm Delaunay. Procedura uwzględnia wskazane przez użytkownika wymuszenia (patrz: klawisz funkcyjny Wstaw wymuszenie>) oraz usuwa wstawione boki (patrz: klawisz funkcyjny Wstaw bok>). pole edycyjne Nazwa:, w którym należy umieścić nazwę DTM zapisywanego do bazy danych, pole edycyjne Opis:, w którym należy umieścić komentarz do wartości w polu edycyjnym Nazwa:,, sekcja Opcje dla pokaż: zawierająca parametry sterujące sposobem prezentacji DTM w czasie jego podglądania: Przełącznik Widoczne boki, jeśli jest włączony ( boków triangulacji DTM ) umożliwia oglądanie Przełącznik Widoczne warstwice, jeśli jest włączony ( ) umożliwia oglądanie tymczasowych warstwic dla zobrazowania modelu, Pole edycyjne Skok warstwicy:, w którym należy wprowadzić wartość skoku warstwic tymczasowych wyświetlanych chwilowo na mapie w celu zobrazowania modelu i umożliwienia kontroli jego poprawności, Klawisz funkcyjny Pokaż> prezentujący DTM zgodnie z parametrami ustawionymi dla przełączników Widoczne boki, Widoczne warstwice i w polu edycyjnym Skok warstwicy. Klawisz funkcyjny Wysokość>, uruchamia procedurę wyświetlania wysokości - poprzez wskazanie (wykorzystując np. lokalizatory edytora graficznego) punktu lub obszaru planarnego DTM, takiej jaka jest przyjęta do zbudowania modelu. Klawisz funkcyjny Do bazy, uruchamiający procedurę zapisu DTM do bazy danych, Podczas zapisywania DTM do bazy danych realizowana jest automatyczna kontrola przecięcia w rzucie płaskim z innymi (istniejącymi już w bazie danych) modelami. Jeśli program wykryje kolizję, wówczas pojawi się stosowny komunikat: Rysunek 4. Ostrzeżenie kolizji pomiędzy modelami

Opracowanie wysokościowe 9 klawisz Anuluj, przerywający działanie funkcji tworzenie DTM, Rysunek 5. Okno dialogowe tworzenia nowego modelu terenu W celu stworzenia nowego modelu terenu i zapisania go do bazy danych należy: wybrać punkty o znanej współrzędnej H (pikiety lub inne punkty o znanej wysokości), zdefiniować obszary planarne i obszary wyłączone, na podstawie których zbudowany zostanie model terenu (patrz: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Uniwersalny mechanizm wyboru obiektów), zbudować sieć trójkątów korzystając z automatycznej procedury lub/oraz poprzez wstawienie dodatkowych boków i wymuszeń, określić nazwę i opis budowanego modelu, zapisać DTM do bazy danych. Graficzna prezentacja DTM może być dalej przetwarzana przy pomocy standardowych poleceń aktualnego edytora graficznego (np. AutoCAD'a). Np.: można go oglądać z dowolnej perspektywy (DWIDOK), cieniować (CIENIUJ) itd. (patrz Podręcznik użytkownika AutoCAD). Zarządzanie modelami przestrzennymi terenu Moduł DTM Menu DTM... Polecenie: DTM Zarządzanie Modelem terenu (DTM Digital Terrain Model) odbywa się w oparciu o okno dialogowe Model przestrzenny terenu. Zawiera ono następujące elementy:

10 Opracowanie wysokościowe Segment z dynamicznym oknem informacyjnym zawierającym listę istniejących w bazie danych modeli terenu. Listę modeli można sortować wskazując kursorem myszy odpowiednią nazwę kolumny. Sortowanie odbywa się naprzemiennie: rosnąco/malejąco. Prawy klawisz myszy uruchomiony w polu listy modeli udostępnia następujące opcje: Rysunek 6. Opcje listy modeli terenu Opcja Sortuj, uruchamia standardową procedurę SIP GEO-INFO ustawiania parametrów sortowania listy modeli, Opcja Drukuj listę, uruchamia standardową procedurę SIP GEO-INFO drukowania listy modeli, Listę modeli tworzą następujące kolumny: Nazwa, zawierająca nazwę modelu terenu, Opis, zawierająca komentarz (Opis) do Nazwy modelu terenu, (opis pojawia się jeżeli został uzupełniony przy tworzeniu modelu), Data utworzenia, zawierającą datę utworzenia lub datę ostatniej modyfikacji modelu. Klawisz funkcyjny Nowy..., uruchamiający procedurę tworzenia i zapisywania do bazy danych nowego DTM (patrz także: Rysunek 1. Przykład prezentacji trójwymiarowej modelu terenu, str. 5), Klawisz funkcyjny Zmień, uruchamiający procedurę modyfikacji wskazanego na liście DTM. Po naciśnięciu klawisza funkcyjnego i otwiera się okno dialogowe Model terenu umożliwiające modyfikację DTM (patrz: Tworzenie modelu terenu (DTM), str. 5). Klawisz funkcyjny Usuń, usuwający z bazy danych wybrany na liście modeli terenu, Na liście można zaznaczyć kilka modeli jednocześnie. Klawisz funkcyjny Pokaż>, pokazujący na mapie wybrany z listy model terenu, Klawisz funkcyjny Importuj, uruchamia procedurę importu DTM z pliku utworzonego klawiszem funkcyjnym Eksportuj (format binarny SIP GEO-INFO). Na liście można zaznaczyć kilka modeli jednocześnie. Procedura jest przeznaczona do przenoszenia (przekazywania) DTM pomiędzy odosobnionymi instalacjami SIP GEO-INFO. Np. pomiędzy wykonawcą opracowań geodezyjnych, a PODGiK.

Opracowanie wysokościowe 11 Jeśli w pliku importu znajduje się DTM o nazwie, która istnieje już w bazie danych, wówczas nazwa importowanego modelu zostanie zmieniona na nazwa dotychczasowa_1 (np. zmiana z nazwy Teren na nową nazwę Teren_1 ). Przy kolejnym importowaniu modelu o tej samej nazwie dodana zostanie rozszerzenie _2 i konsekwentnie w kolejnych podobnych następnych przypadkach. Wystąpienie opisanego wyżej zdarzenia sygnalizowane jest odpowiednim komunikatem: Rysunek 7. Komunikat o powtórzonej nazwie DTM Klawisz funkcyjny Eksportuj, uruchamia procedurę eksportu DTM do pliku utworzonego klawiszem funkcyjnym Eksportuj (GTM - format binarny systemu GEO-INFO). Na liście można zaznaczyć kilka modeli jednocześnie. Procedura jest przeznaczona do przenoszenia (przekazywania) DTM pomiędzy instalacjami SIP GEO-INFO. Np. pomiędzy wykonawcą opracowań geodezyjnych, a PODGiK. Klawisz funkcyjny Eksport do TBD, uruchamia procedurę eksportu DTM do plików w formacie przewidzianym w standardzie TBD (patrz: Instrukcja techniczna Wytyczne dla TBD ). Procedura przeznaczona do przekazania DTM pomiędzy wykonawcą opracowania TBD, a zamawiającym posiadającym inny system niż SIP GEO-INFO. Opis formatu eksportu DTM patrz: SIP GEO-INFO V Podręcznik Użytkownika, Dodatki, Dodatek C. Formaty eksportu i importu danych, Formaty eksportu danych, 10 TBD GML 1.33 Ustalenie parametrów plików eksportu odbywa się w oknie dialogowym Eksport NMT do TBD : Rysunek 8. Parametry plików eksportu DTM w formacie TBD

12 Opracowanie wysokościowe W katalogu o nazwie z pola edycyjnego Katalog dla plików eksportu: zostanie utworzony podkatalog o nazwie z pola edycyjnego Identyfikator zbioru TBD. W tym podkatalogu zostaną utworzone następujące podkatalogi zawierające pliki eksportu: INFO NMT_DANE NMT_GRID NMT_TIN Pola informacyjne: Minimalna wys.: i Maksymalna wys.: przedstawiające minimalną i maksymalną wysokość wybranego modelu terenu, Segment Parametry przestrzennego modelu terenu, zawierający pola i klawisze sterujące budową trójwymiarowego obrazu terenu patrz opis funkcjonalności: Parametry prezentacji DTM, str. 12, Klawisz funkcyjny OK, kończy działanie procedury Zarządzania modelami przestrzennymi pozostawiając na mapie prezentację trójwymiarowego obrazu terenu, (jeśli wykonano) stworzonego funkcjami z segmentu Parametry przestrzennego modelu terenu, Klawisz funkcyjny Anuluj, przerywa działanie procedury Zarządzania modelami przestrzennymi z jednoczesnym usunięciem z mapy prezentację trójwymiarowego obrazu terenu, (jeśli wykonano) stworzonego funkcjami z segmentu Parametry przestrzennego modelu terenu. Rysunek 9. Okno dialogowe Model przestrzenny terenu Parametry prezentacji DTM Parametry prezentacji DTM ustala się funkcjami z wycinka Parametry przestrzennego modelu terenu okna dialogowego Model przestrzenny terenu, który zawiera następujące elementy:

Opracowanie wysokościowe 13 przełącznik Siatka prostokątna, który określa sposób przedstawienia obrazu terenu, jako siatki prostokątów powstałych na skutek przeprowadzenia przekrojów równolegle do osi OX i OY w obszarze wybranego modelu, pola edycyjne Szer. boku i Wys. boku określające szerokość i wysokość pojedynczego prostokąta siatki prostokątnej (aktywne tylko po ustawieniu przełącznika Siatka prostokątna), przełącznik Siatka trójkątna, który określa sposób przedstawienia wyglądu terenu, jako siatki trójkątów powstałych w wyniku triangulacji wybranego obszaru w oparciu o wierzchołki, na których został stworzony DTM (zgodnie z zapisem w bazie danych), pole edycyjne Współczynnik skalowania wysokości H, którego wartość określa stopień przeskalowania modelu terenu w osi wysokości; pozwalający na uwypuklenie ukształtowania terenu, klawisz funkcyjny Kolory, aktywny jedynie dla siatki prostokątnej, umożliwiający prezentację DTM w kolorach uzależnionych od przedziałów wysokości terenu (patrz Ustawienie kolorów prezentacji DTM, str. 13), klawisz funkcyjny Buduj, uruchamia mechanizm rysowania trójwymiarowego obrazu wybranego DTM, jako sieci prostokątów bądź trójkątów, w zależności od ustawień przełączników Siatka prostokątna i Siatka trójkątna, klawisz Pokaż>, który uruchamia funkcję pokazywania modelu przestrzennego zbudowanego w oparciu o parametry ustawione w segmencie Parametry przestrzennego modelu terenu, dla siatki trójkątów wygląd pokazywanego modelu będzie identyczny jak model terenu ukazujący się po wybraniu klawisza Pokaż> z pionowego paska klawiszy zarządzających tworzeniem i usuwaniem modeli terenu. Ustawienie kolorów prezentacji DTM Ustawienie kolorystyki siatki prostokątnej odbywa się w oparciu o okno dialogowe Parametry siatki prostokątnej otwierane klawiszem funkcyjnym Kolory. Okno dialogowe zawiera następujące elementy: przełącznik Siatka monochromatyczna, jeśli jest włączony ( ) pozwala na stworzenie modelu w jednym kolorze wybranym zespolonym z nim klawiszem funkcyjnym koloru, przełącznik Siatka wielobarwna, jeśli jest włączony ( ) umożliwia określenie kolorystyki modelu w zależności od przedziałów wysokości terenu, Wybór koloru odbywa się w oparciu o standardowe okno dialogowe aktualnego edytora graficznego do wyboru kolorów (np. AutoCAD'a). segment Kolory wg wysokości terenu [m]:, tworzy lista parametrów przedziałów wysokościowych DTM (kolor, przedział wysokości). Wartości parametrów można ustalać lub zmieniać przez podwójne przyciśnięcie lewego klawisza myszy na wybranej pozycji, klawisz funkcyjny Nowy, pozwala zdefiniować nowy przedział wysokościowy I jego parametry (kolor I przedział wysokości) w miejscu przed aktualną pozycją kursora na liście parametrów,

14 Opracowanie wysokościowe klawisz funkcyjny Przedziały, uruchamia funkcję automatycznego wyznaczania parametrów dla 10 równych przedziałów wyliczonych automatycznie, klawisz funkcyjny Usuń, usuwa z listy parametrów wskazany przedział, klawisz funkcyjny Konfiguracja służący do zapisu, odczytu i usuwania konfiguracji ustawień (patrz: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Uniwersalny mechanizm tworzenia konfiguracji), klawisz funkcyjny OK, akceptujący wybraną kolorystykę zaznaczania, klawisz funkcyjny Anuluj, porzucający wybrane ustawienia, Rysunek 10. Okno dialogowe Parametry siatki prostokątnej Automatyczna interpolacja warstwic Moduł DTM Menu: DTM/Automatyczna Interpolacja Warstwic... Polecenie: Warstwice Warstwice można zdefiniować dwoma niezależnymi metodami: Definicja metodą wprowadzania nowego obiektu np. poprzez digitalizację warstwic z istniejącego rysunku warstwicowego (pierworysu wysokościowego). Patrz: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Wprowadzanie obiektów według kodu. Definicja metodą Automatycznej Interpolacji Warstwic. Automatyczna interpolacja warstwic jest najwygodniejszą i najszybszą metodą tworzenia obiektów-warstwice i wprowadzania ich do bazy danych. Mechanizm tworzenia warstwic realizowany jest w oparciu o okno dialogowe Warstwice. Zawiera ono następujące elementy: sekcja Model terenu zawierająca:

Opracowanie wysokościowe 15 pole edycyjne Nazwa:, w którym należy umieścić nazwę DTM wybieraną z rozwijalnej listy klawiszem Lista zwiera zapisane w bazie danych modele terenu pole informacyjne Opis:, zawierające komentarz do nazwy DTM wybranego w polu edycyjnym Nazwa:, pola informacyjne Minimalna wys.: i Maksymalna wys.: zwierające odpowiednio wysokość najniższego punktu DTM i najwyższego punktu DTM, sekcja Warstwice zawierający pola i klawisze sterujące budową i zapisem warstwic do bazy danych: pole edycyjne Pogrubiona, określające skok warstwicy ciągłej, która ma być pogrubiona, pole Cięcie, umożliwiające wybranie cięcia warstwic podczas automatycznego budowania warstwic. Można wybrać jedno z trzech cięć: ciągłe, pomocnicze (połówkowe), uzupełniające (ćwiartkowe). Pole to jest skojarzone z listą parametrów warstwic podzieloną na kolumny: Warstwica, skojarzona z kolumną Kod, pozwalająca na przypisanie rodzaju warstwicy (odpowiedniej cechy graficznej jej prezentacji na mapie); w kolumnie tej mogą wystąpić następujące wartości: Pogrubiona Ciągła Pomocnicza Uzupełniająca Kod, zawierająca kody obiektów liniowych reprezentujące rodzaje warstwic odpowiednio do wartości w kolumnie Warstwica, Atrybut, zawierająca nazwę atrybutu rekordu obiektu dla wybranego Kodu definiującego rodzaj warstwicy. Wartość w tej kolumnie może być pusta. Wówczas jedynym wyznacznikiem rodzaju warstwicy będzie Kod obiektu liniowego. Wypełnienie odpowiedniej wartości w tej kolumnie jest niezbędne przy opracowaniach dla TBD, gdzie dla każdego rodzaju warstwicy występuje ten sam kod obiektu: RZ_KARTO_L - Rzeźba terenu (obiekt liniowy). Wartość, skojarzona z kolumną Atrybut i aktywna tylko wtedy jeśli wybrano jakiś atrybut. Wartość w tej kolumnie będzie skojarzona z odpowiednim rodzajem warstwicy w kolumnie Warstwica podczas zapisu obiektu Warstwica do bazy danych, a reprezentacja na mapie będzie zgodna z tym rodzajem. Atrybut wysokości, zawierająca nazwę atrybutu rekordu obiektu dla wybranego Kodu, w którym zostanie umieszczona wysokość warstwicy podczas automatycznego zapisu do bazy danych,

16 Opracowanie wysokościowe pole edycyjne Skok podstawowy, określające skok warstwicy Ciągłej podczas automatycznego budowania warstwic, segment Opcje dla pokaż: sterujący widocznością oraz sposobem prezentacji graficznej warstwic i boków na mapie: przełączniki Widoczne boki i Widoczne warstwice, umożliwiające wyłączanie i wyłączanie widoczności na mapie odpowiednio boków DTM i warstwic. klawisz funkcyjny Buduj, który uruchamia mechanizm automatycznego budowania warstwic w oparciu o wybrany DTM, zgodnie z parametrami w segmencie Warstwice; Wygładzanie warstwic odbywa się wg algorytmu typu Spline. klawisz funkcyjny Pokaż; wyświetla reprezentacje graficzną warstwic i DTM na mapie odpowiednio wg ustawień przełączników Widoczne boki i Widoczne warstwice. klawisz funkcyjny Do bazy, zapisuje warstwice do bazy danych (jest aktywny po użyciu klawisza Buduj). Przypisanie odpowiednich warstwic do odpowiednich kodów obiektów odbywa się na podstawie ustawień parametrów w segmencie Warstwice. Definiowanie warstwic w bazie danych jest realizowane standardową funkcją wprowadzania obiektów (patrz: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Uniwersalny mechanizm definicji danych geometryczno - opisowych). Możliwe jest wprowadzanie warstwic pojedynczo (po kolei) lub automatycznie (opcja Auto w oknie rekordu obiektu). Po wstawieniu wszystkich warstwic lub przerwaniu ich wprowadzania procedura automatycznego tworzenia warstwic zostaje zakończona, klawisz Anuluj, porzucający funkcję wprowadzania warstwic, Rysunek 11. Okno dialogowe Warstwice W celu stworzenia i wprowadzenia do bazy danych warstwic metodą automatycznej interpolacji warstwic należy:

Opracowanie wysokościowe 17 wybrać model terenu - DTM, uzupełnić parametry warstwic, zbudować warstwice, uruchomić mechanizm zapisu warstwic do bazy danych (podczas tej operacji możliwe jest uzupełnienie wybranych danych opisowych wprowadzanych warstwic np. Nr KERG). Zmiana modelu DTM lub utworzenie nowego modelu wymaga wygenerowania nowych warstwic (nowych obiektów) i skasowania z bazy danych warstwic wygenerowanych ze starego modelu DTM. Modyfikacje modelu terenu w większości przypadków dotyczą tylko pewnego ograniczonego obszaru. Na tym ograniczonym obszarze przebieg warstwic ulegnie zmianie. Pozostały teren będzie pokryty warstwicami, których geometria nie uległa zmianie. Dla dużych modeli DTM zleca się korzystanie ze specjalnej funkcji pozwalającej na przechwytywanie redakcji opisów z obiektów istniejących patrz SIP GEO-INFO V, Redakcja mapy, rozdział: Kopiowanie redakcji opisów. Funkcja pozwoli na wykorzystanie redakcji opisów tych warstwic, których geometria nie uległa zmianie przy modyfikacji DTM a. Tworzenie linii zalewu Menu: DTM/Twórz linię zalewu... Polecenie: Liniazalewu Linia zalewu jest obiektem powierzchniowym reprezentującym obszar o jednakowej wysokości przeznaczonym do analiz przestrzennych w sytuacji np. zagrożenia powodziowego. Obiekt Linia zalewu jest budowany na wybranym przez użytkownika modelu terenu DTM wcześniej utworzonego w bazie danych. Obiekt ten może być przetwarzany w systemie tak samo jak każdy inny obiekt powierzchniowy. Jedną z ciekawych analiz jest przecięcie Linii zalewu z budynkami dając wyobrażenie o niebezpieczeństwie zatopienia budynków w sytuacji kiedy poziom fali powodziowej osiągnie określoną wysokość (patrz funkcje w rozdziale: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Rozliczanie wzajemne obiektów powierzchniowych i liniowych). Mechanizm tworzenia linii zalewu realizowany jest w oparciu o okno dialogowe Linia zalewu.

18 Opracowanie wysokościowe Rysunek 12. Okno dialogowe Linia zalewu Okno dialogowe zawiera następujące elementy: segment Model terenu zawierający parametry wybranego modelu terenu: pole edycyjne Nazwa:, w którym należy umieścić nazwę DTM wybieraną z rozwijalnej listy klawiszem Lista zwiera zapisane w bazie danych modele terenu pole informacyjne Opis:, zawierające komentarz do nazwy DTM wybranego w polu edycyjnym Nazwa:, pola informacyjne Minimalna wys.: i Maksymalna wys.: zwierające odpowiednio wysokość najniższego punktu DTM i najwyższego punktu DTM, segment Linia zalewu zawierający następujące elementy, pole edycyjne Kod obiektu, w którym należy wybrać z listy dopuszczalnych obiektów powierzchniowych odpowiedni kod obiektu, który ma reprezentować w bazie danych Linię zalewu, pole edycyjne Atrybut wysokości, atrybut rekordu obiektu, z którego wartość będzie wykorzystywana do budowania Linii zalewu pole edycyjne Poziom zalewu [m], do którego należy wprowadzić wartość poziomu zalewu w metrach wymaganą dla zbudowania Linii zalewu, przełącznik Źródło zalewu, jeśli jest włączony ( ) pozwala ustalić czy w definicji Linii zalewu ma być uwzględnione źródło zalewu. Opcja Źródło zalewu uruchamia analizę odrzucania wszystkich dodatkowo wyliczonych obszarów dla poziomu Linii zalewu pozostawiając tylko jeden obszar zamknięty Linią zalewu, w którym wskazano punkt Źródła zalewu. Praktycznie, należy najpierw stworzyć Linię zalewu klawiszem Buduj, a następnie wskazać Punkt zalewu wewnątrz jednego z wyliczonych obszarów.

Opracowanie wysokościowe 19 Przekroje terenu Po wskazaniu miejsca Źródła zalewu klawiszem Wskaż skojarzonym z opcją Źródło zalewu należy ponownie nacisnąć klawisz Buduj w celu ponownego wyliczenia obszaru Linii zalewu z uwzględnieniem Źródła zalewu. klawisz funkcyjny Wskaż, pozwalający na wskazanie na mapie miejsca Źródła zalewu. Wskazanie Źródła zalewu ma sens praktyczny tylko wtedy, jeśli wskazano punkt wewnątrz jednego z obszarów Linii zalewu. Jeśli Punkt zalewu zostanie wskazany poza wyliczonym obszarem, wówczas analiza wytnie wszystkie obszary Linii zalewu. segment Opcje dla pokaż:, w którym należy ustawić parametry prezentacji Linii zalewu i boków DTM na mapie: przełączniki Widoczne boki i Widoczne warstwice, umożliwiające wyłączanie i wyłączanie widoczności na mapie odpowiednio boków DTM i Linii zalewu. klawisz funkcyjny Buduj, który uruchamia mechanizm automatycznego budowania linii zalewu w oparciu o wybrany model terenu, zgodnie z wartością poziomu zalewu w polu edycyjnym Poziom zalewu [m], klawisz funkcyjny Pokaż uruchamia funkcję prezentacji Linii zalewu i DTM na mapie. klawisz funkcyjny Do bazy, uruchamia procedurę zapisu do bazy danych obiektu Linia zalewu (wstawia Linię zalewu do bazy danych i na rysunek mapy), klawisz Anuluj, przerywa działanie funkcji definiowania Linii zalewu, Tworzenie przekroju terenu Menu: DTM/Twórz Przekrój terenu... Polecenie: TwórzPrzek Funkcja to służy do tworzenia dowolnych przekrojów terenu. Linia przebiegu przekroju może się opierać: o dowolnie wskazany punkt na mapie, o dowolny obiekt punktowy, o dowolny obiekt liniowy, o dowolny obiekt powierzchniowy, Tworzenie przekroju, ustalenie parametrów obliczeń i prezentacji, wybór obiektów kolizji odbywa się w oknie dialogowym Tworzenie przekroju.

20 Opracowanie wysokościowe Rysunek 13. Okno dialogowe parametrów przekroju Okno dialogowe zawiera następujące elementy: segment Linia terenu, zawiera podstawowe parametry generowania linii przekroju terenu: pole edycyjne Model terenu:, w którym należy umieścić nazwę DTM wybieraną z rozwijalnej listy klawiszem Lista zwiera zapisane w bazie danych modele terenu pole informacyjne Opis:, zawierające komentarz do nazwy DTM wybranego w polu edycyjnym Nazwa:, pola informacyjne Minimalna wys.: i Maksymalna wys.: zwierające odpowiednio wysokość najniższego punktu DTM i najwyższego punktu DTM, przełącznik Wg modelu terenu, jeśli jest włączony ( generowanie Linii terenu na podstawie modelu terenu, ) ustala przełącznik Wg punktów załamania przekroju, jeśli jest włączony ( ) ustala generowanie Linii terenu na podstawie wskazanych punktów o znanej wysokości Jeżeli w bazie danych nie ma żadnego modelu terenu, wówczas opcja Wg modelu terenu jest nieaktywna. Do dyspozycji jest wówczas tylko opcja Wg punktów załamania przekroju. segment Przecięcia, zawiera zespół parametrów prezentacji obiektów wchodzących w kolizję z linią przekroju:

Opracowanie wysokościowe 21 przełącznik Interpolowane, jeśli jest włączony ( ) ustala regułę prezentacji na przekroju punktów kolizji z wysokościami obliczonymi na podstawie interpolacji z innych punktów geometrii obiektu kolizji, przełącznik O nieokreślonej wysokości, jeśli jest włączony ( ) ustala regułę prezentacji na przekroju punktów kolizji, dla których nie można wyznaczyć wysokości. Punkty kolizji będą prezentowane symbolem odwróconego trójkąta na linii poziomu odniesienia przekroju. przełącznik Punkty, jeśli jest włączony ( ) ustala regułę prezentacji na przekroju punktów załamania linii przekroju. klawisz funkcyjny Wybierz obiekty..., uruchamiający procedurę wyboru obiektów (patrz: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Uniwersalny mechanizm wyboru obiektów), z którymi mają być wyliczone kolizje przekroju (tzn. przecięcia poprzeczne i podłużne), pole informacyjne Obiekty kolizji:, w którym wyświetlana jest liczba obiektów wybranych klawiszem funkcyjnym Wybierz obiekty, z którymi wyliczane będą przecięcia przekroju. wycinek Linie, który zawiera zespół parametrów określających wygląd linii i odniesień do punktów przekroju, przełącznik Teren, jeśli jest włączony ( pojawi się linia terenu, ) powoduje, że na przekroju przełącznik Do kolizji, jeśli jest włączony ( ) powoduje, że na przekroju pojawią się linie odniesień (pionowe i poziome) do punktów kolizji, przełącznik Do punktów, jeśli jest włączony ( ) powoduje, że na przekroju pojawią się linie odniesień (pionowe i poziome) do obiektów punktowych na których wskazano linię przekroju. Linie pojawią się odpowiednio do ustawień opcji Położenie opisów i wysokości w sekcji Parametry i tylko wówczas, gdy włączona jest opcja Punkty w segmencie Przecięcia. przełącznik Do załamań przekroju, jeśli jest włączony ( ) powoduje, że na przekroju pojawią się linie odniesień (pionowe i poziome) do punktów załamania linii przekroju. Linie pojawią się odpowiednio do ustawień opcji Położenie opisów i wysokości w sekcji Parametry. przełącznik Poziome i skojarzone z nim pole edycyjne Skok [m], które umożliwiają wstawienie do rysunku przekroju poziomych linii, w przedziale określonym w polu edycyjnym Skok [m], przełącznik Pionowe i skojarzone z nim pole edycyjne Skok [m], które umożliwiają wstawienie do rysunku przekroju pionowych linii, w przedziale określonym w polu edycyjnym Skok [m], pole edycyjne Grubość linii terenu i kolizji, ustala grubość rysowanych na przekroju linii terenu i linii kolizji (np. jeśli przekrój obegnie po obiekcie wybranym wcześniej do kolizji).

22 Opracowanie wysokościowe segment Posadowienie przewodu, który zawiera zespół przełączników określających skąd brana jest współrzędna H geometrii obiektów kolizji, przełącznik Wg współrzędnych H punktów, który powoduje, że współrzędna H geometrii obiektu jest wykorzystywana do budowy linii kolizji, przełącznik Wg rzędnych dolnych punktów, który powoduje, że wartość atrybutu Hd/H2 geometrii obiektu jest wykorzystywana do budowy linii kolizji, wycinek Parametry, określający współrzędne punktu wstawienia przekroju, skale rysunku przekroju, poziom odniesienia, wysokość tekstu oraz określający osobno dokładność wyświetlanych wysokości i odległości na rysunku przekroju: klawisz Wskaż punkt wstawienia> umożliwiający graficzne wskazanie punktu wstawienia przekroju na mapie. pola edycyjne X: punktu wstawienia i Y: punktu wstawienia, w których możliwe jest wpisanie współrzędnych punktu wstawienia przekroju na mapie, pole edycyjne Skala H: umożliwiające zmianę skali pionowej rysunku przekroju (w osi wysokości), pole edycyjne Skala X: umożliwiające zmianę skali poziomej rysunku przekroju (w osi odległości), pole edycyjne Kilometraż [m], umożliwiające ustalenie początkowej wartości, od której rozpoczyna się przekrój (tj. początkowa wartość na osi odległości), pole edycyjne H odniesienia:, w którym możliwe jest ustalenie poziomu odniesienia przekroju w metrach, pole edycyjne Wysokość tekstu umożliwia ustalenie wysokości tekstów w rysunku przekroju (w milimetrach na wykreślonej mapie), pole edycyjne Miejsca dziesiętne dla opisów wys.: umożliwia ustalenie ilości miejsc dziesiętnych dla wysokości, pole edycyjne Miejsca dziesiętne dla opisów odleg.: umożliwia ustalenie ilości miejsc dziesiętnych dla odległości. Klawisz funkcyjny Buduj>, który uruchamia mechanizm tworzenia przekroju. W tym celu należy wskazać linię (dowolnie łamaną), wzdłuż której ma przebiegać przekrój. Punktami przekroju mogą być obiekty punktowe wskazane osobno, wierzchołki obiektów liniowych i powierzchniowych oraz dowolnie wskazane na mapie punkty XY. Po zakończeniu wskazywania przebiegu przekroju naciśnięcie prawego klawisza myszy uruchamia obliczenia, w konsekwencji których przekrój pojawia się na mapie. Klawisz funkcyjny Pokaż> pozwala przeglądać przekrój na mapie. Jeśli zostaną zmienione jakieś parametry okna dialogowego, naciśnięcie klawisza Pokaż> odświeży rysunek przekroju z nowymi wartościami parametrów,

Opracowanie wysokościowe 23 Klawisz funkcyjny Zapisz, służy do zapisania przekroju w pliku *.dwg. W tym celu należy ustalić nazwę pliku w standardową procedurą (środowiska Windows) zapisywania pliku na dysku komputera. Uwaga! Jeżeli po zbudowaniu przekroju nastąpiły zmiany parametrów, to przed zapisaniem, przekrój jest rysowany od początku z uwzględnieniem wprowadzonych zmian. klawisz funkcyjny OK, kończy działania funkcji pozostawiając na mapie rysunek przekroju, klawisz funkcyjny Anuluj, przerywa działanie funkcji i wymazuje z mapy rysunek przekroju, Należy pamiętać, że przekrój NIE JEST obiektem lecz tylko rysunkiem. Edycję rysunku przekroju można realizować z wykorzystaniem standardowych poleceń aktualnego edytora graficznego np. AutoCAD (patrz: AutoCAD Podręcznik Użytkownika). Usuwanie przekroju Menu: DTM/Usuń przekrój terenu Polecenie: Usuńprzek Funkcja służy do usunięcia z rysunku mapy przekroju stworzonego funkcją Twórz przekrój terenu lub wstawionego na mapę przy pomocy funkcji Wstaw przekrój terenu. Wstawianie przekroju Menu: DTM/Wstaw Przekrój terenu... Polecenie: Wstawprzek Funkcja umożliwia wstawienie na mapę (na warstwę W_PRZEKROJ), przekroju wcześniej stworzonego funkcją Twórz przekrój terenu i zapisanego na dysku jako blok w pliku *.dwg. W celu wstawienia pliku przekroju na mapę, należy otworzyć plik z przekrojem, a następnie wskazać punkt jego wstawienia. Zapisywanie przekroju Menu: DTM/Zapisz Przekrój terenu... Polecenie: Zapiszprzek Funkcja służy do ponownego zapisywania w pliku *.dwg przekroju stworzonego funkcją Twórz przekrój terenu np. gdy rysunek przekroju był edytowany. Należy pamiętać, że w pliku przekroju zapisane zostaną wszystkie aktualnie znajdujące się elementy rysunku z warstw: W_PRZEKROJ, W_KOLIZJA, W_LODN, W_LPRZEC, W_LZAŁ.

24 Opracowanie wysokościowe Obliczanie objętości mas ziemi Menu: DTM/Oblicz objętość Polecenie: Objętości Funkcja obliczania objętości służy do obliczenia objętości pomiędzy zadaną płaszczyzną (poziomą lub ukośną), a wskazanym obszarem terenu. Płaszczyzna jest definiowana przez trzy niewspółliniowe punkty. Funkcja ta dodatkowo oprócz objętości oblicza pole powierzchni wskazanego terenu (w przestrzeni i na płaszczyźnie) oraz wysokość, na jakiej powinna znajdować się płaszczyzna pozioma, by objętość wynosiła zero metrów sześciennych. Dokładność obliczeń ściśle zależy od ilości i rozmieszczenia punktów przyjętych do zbudowania modelu terenu. Wykonanie obliczeń należy rozpocząć od wyboru modelu terenu z bazy danych. Następnie należy zdefiniować płaszczyznę odniesienia. Po wykonaniu tych czynności można przystąpić do wskazania obliczanego obszaru. Po zakończeniu wskazywania obszaru (prawym klawiszem myszki lub klawiszem ENTER) automatycznie wykonane zostają obliczenia. Dla wyznaczenia objętości pomiędzy dwoma DTM (np. w celu obliczenia objętości pokładów geologicznych) należy wykonać obliczenia dla tego samego obszaru dwa razy. Raz dla jednego modelu i raz dla drugiego. A następnie odjąć od siebie otrzymane wyniki. Działanie funkcji obliczania objętości realizowane jest w oparciu o okno dialogowe Obliczanie objętości. Rysunek 14. Okno dialogowe Obliczanie objętości Okno dialogowe Obliczanie objętości zawiera następujące elementy: segment Model terenu: zawierający pole edycyjne umożliwiające wybranie z bazy danych modelu terenu, na którym dokonywane będą obliczenia,

Opracowanie wysokościowe 25 pole edycyjne Model terenu:, w którym należy umieścić nazwę DTM wybieraną z rozwijalnej listy klawiszem Lista zwiera zapisane w bazie danych modele terenu pole informacyjne Opis:, zawierające komentarz do nazwy DTM wybranego w polu edycyjnym Nazwa:, pola informacyjne Minimalna wys.: i Maksymalna wys.: zwierające odpowiednio wysokość najniższego punktu DTM i najwyższego punktu DTM, segment Płaszczyzna odniesienia zawierający pola i klawisze służące do definiowania płaszczyzny odniesienia i przeliczania objętości dla tej płaszczyzny, pola edycyjne X, Y, H dla trzech punktów definiujących płaszczyznę odniesienia (w polach tych należy wpisać współrzędne tych punktów). W pola te należy wprowadzić odpowiednie wartości. Jeśli zaznaczono przełącznik Płaszczyzna pozioma, wówczas aktywne jest tylko pole edycyjne H dla pierwszego punktu płaszczyzny. przełącznik Płaszczyzna pozioma, jeśli jest włączony ( ) ustala poziomą płaszczyznę odniesienia na wysokości współrzędnej H pierwszego punktu tej płaszczyzny. Pola edycyjne dla pozostałych punktów płaszczyzny są wówczas nieaktywne. klawisz funkcyjny Wskaż punkty>, który umożliwia wskazanie trzech punktów definiujących płaszczyznę (patrz także: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Mechanizm wskazywania pojedynczych obiektów) Przerwanie po wskazaniu pierwszego lub drugiego punktu powoduje, że współrzędne już wskazanych punktów zostaną wpisane do odpowiadających im pól X, Y, H. klawisz funkcyjny Wskaż obszar> służący do zdefiniowania obszaru obliczeń (wskazywanie obszaru kończy naciśnięcie prawego klawisza myszki lub klawisza ENTER). Patrz także: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Mechanizm wskazywania pojedynczych obiektów. Po wskazaniu terenu następuje automatyczne wyliczenie objętości, pola i wysokości poziomej płaszczyzny, dla której objętość między tą płaszczyzną i wskazanym obszarem będzie równa zero, klawisz funkcyjny Przelicz służy do ponownego obliczenia objętości po zmianie płaszczyzny odniesienia, tzn. po zmianie któregokolwiek parametru definiującego płaszczyznę. segment Wyniki: zawiera zestaw pól informacyjnych wyników obliczeń: Pole pow. [m2]:, w którym znajduje się wartość pola wskazanego terenu na powierzchni DTM, w metrach kwadratowych, Pole pow. pł. [m2]:, w którym znajduje się wartość pola powierzchni płaskiej, tzn. rzutu płaskiego na płaszczyznę XY wskazanego terenu, w metrach kwadratowych,

26 Opracowanie wysokościowe Objętość [m3]:, w którym znajduje się objętość (w metrach sześciennych) obliczona między płaszczyzną odniesienia i wskazanym terenem, Zerowa objętość dla H:, gdzie znajduje się wartość wysokości poziomej płaszczyzny odniesienia, dla której objętość wyznaczona pomiędzy tą płaszczyzną, a powierzchnią wskazanego terenu wynosi zero (z dokładnością wyznaczenia DTM; w obliczeniach przyjęto wartość < 1 m 3 ). klawisz funkcyjny Parametry zazn..., którego wybór uruchamia procedurę ustalania parametrów zaznaczania wskazanego do obliczeń terenu (patrz: SIP GEO-INFO V, Podręcznik Użytkownika, Zaznaczanie obiektu), klawisz funkcyjny Pokaż> pokazuje na mapie teren wskazany do obliczeń. klawisz funkcyjny OK, kończący działanie funkcji.