Raport z badania opinii słuchaczy warszawskich uniwersytetów trzeciego wieku

Raport z badania opinii słuchaczy warszawskich uniwersytetów trzeciego wieku Uczestnikami badania były uniwersytety korzystające w 2013 r. z dotacji m.st. Warszawy Opracowanie: Urząd m.st. Warszawy Wydział Badań i Analiz Centrum Komunikacji Społecznej we współpracy z Biurem Pomocy i Projektów Społecznych Warszawa, maj 2013

Struktura raportu I. Wprowadzenie Informacja o projekcie badawczym Metodologia badania Zakres tematyczny badania Wielkość próby Opis doboru próby Harmonogram badania II. Prezentacja wyników badania Charakterystyka respondentów Częstotliwość korzystania z oferty UTW Zajęcia, z których najczęściej korzystają słuchacze Motywy zapisywania się na UTW Czynniki decydujące o wyborze UTW Ocena wybranych wymiarów funkcjonowania UTW Dostępność UTW i rekomendacje Ocena zajęć dydaktycznych (wykładów, seminariów, lektoratów, kursów komputerowych) Diagnoza potrzeb słuchaczy Zestawienie potrzeb słuchaczy z ofertą zajęć, z których obecnie korzystają Zainteresowania kobiet i mężczyzn Wysokość opłat Zagadnienia, które cieszą się największym zainteresowaniem słuchaczy Mocne strony uniwersytetów Obszary, które wymagają poprawy III. Podsumowanie

Informacja o projekcie badawczym Badanie zrealizowano z inicjatywy Biura Pomocy i Projektów Społecznych we współpracy z Centrum Komunikacji Społecznej miasta stołecznego Warszawy. Najważniejszym celem projektu było poznanie opinii osób starszych na temat jakości zajęć organizowanych przez uniwersytety trzeciego wieku (UTW) oraz określenie, jakie zagadnienia i tematy cieszą się największym zainteresowaniem słuchaczy. Istotne było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, jakich zmian w programie i organizacji UTW oczekują słuchacze. Badanie ukierunkowane było również na poznanie kluczowych problemów, z jakimi borykają się warszawskie UTW. Najwięcej informacji na ten temat dostarczyły odpowiedzi na pytania otwarte. Swobodne wypowiedzi respondentów pozwoliły poznać szeroki wachlarz zalet uniwersytetu, ale także określić obszary wymagające poprawy. Wśród wielu badanych zagadnień uwzględniono m.in. motywy uczęszczania na zajęcia, czynniki decydujące o wyborze konkretnego uniwersytetu, częstotliwość korzystania z oferty UTW oraz wysokość opłat obowiązujących na poszczególnych uczelniach. Do udziału w badaniu zaproszono wszystkie uniwersytety trzeciego wieku, które w 2013 roku korzystały z dotacji m.st. Warszawy (N=16). Celem badania było pozyskanie informacji do opracowania nowych założeń konkursowych dotyczących prowadzenia uniwersytetów trzeciego wieku w latach 2013-2016. Prezentowane dane stanowią materiał pomocniczy dla tworzonych przez Biuro Pomocy i Projektów Społecznych kryteriów przyznawania dotacji dla organizacji pozarządowych na realizację zadań publicznych związanych ze zwiększaniem aktywności społecznej warszawskich seniorów. Pomysłodawcy badania mają nadzieję, że zgromadzone informacje pomogą nie tylko lepiej poznać potrzeby i oczekiwania słuchaczy, ale jednocześnie będą inspiracją dla osób zaangażowanych w rozwój warszawskich UTW do wprowadzania wartościowych zmian. Realizacja badania terenowego została poprzedzona konsultacjami z osobami reprezentującymi warszawskie środowisko UTW. Uzyskane uwagi i sugestie pozwoliły na zmodyfikowanie pytań ankiety oraz uwzględnienie różnych potrzeb badawczych. Dziękujemy za współpracę osobom, które uczestniczyły w konsultacjach narzędzia badawczego a także organizatorom i zarządom UTW, dzięki przychylności których projekt mógł być zrealizowany.

Metodologia badania Jednostka badania: warszawskie uniwersytety trzeciego wieku, które w 2013 r. korzystały z dofinansowania ze środków Urzędu m.st. Warszawy (N=16) Realizacja terenowa badania: od 3 do 23 kwietnia 2013 r. Technika ilościowa: ankieta audytoryjna samodzielnie wypełniana przez respondenta w obecności badacza Ankiety były wypełniane przez słuchaczy zebranych jednocześnie w jednej sali. Wybór tej techniki ułatwił dotarcie w stosunkowo krótkim czasie do dużej liczby osób. Dobór jednostek (zajęć) do badania: warstwowo-losowy, w trakcie realizacji badania przeprowadzono 27 sesji audytoryjnych Liczba wypełnionych ankiet: 1212 efektywnie wypełnionych ankiet Realizacja badania: pracownicy Urzędu m.st. Warszawy przygotowani do prowadzenia ankiety audytoryjnej Braki danych: część osób nie odpowiedziała na wszystkie pytania ankiety, dlatego liczba obserwacji, na podstawie których wyciągane są wnioski, może być mniejsza niż N=1212

Zakres tematyczny badania W ramach badania poproszono respondentów o ocenę różnych wymiarów funkcjonowania UTW: Kontakt sekretariatu, władz UTW ze słuchaczami. Sposób informowania o organizowanych zajęciach, wydarzeniach, spotkaniach. Warunki lokalowe, w których prowadzone są zajęcia. Kolejny blok pytań dotyczył oceny sposobu prowadzenia zajęć: Czy zajęcia są prowadzone dla słuchacza w łatwy do zrozumienia sposób? Czy tematy zajęć są omawiane w wystarczająco szczegółowy sposób? Czy zajęcia mają wystarczająco wysoki poziom merytoryczny? Czy wykładowcy są przyjaźni, cierpliwi? Istotne było poznanie powodów, dla których UTW cieszą się zainteresowaniem osób starszych, jak również zrozumienie, jaka grupa seniorów korzysta z oferty tych instytucji. Szukano odpowiedzi na następujące pytania: jakie czynniki decydują o wyborze konkretnego uniwersytetu, jakich zmian w ofercie UTW oczekują badani, czy pozyskiwana w trakcie zajęć wiedza jest przydatna w codziennym życiu. W badaniu uwzględniono również kwestie związane z wysokością opłat za zajęcia dodatkowe. Ostatnia część ankiety dotyczyła cech społeczno-demograficznych respondentów, takich jak: płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, liczba osób w gospodarstwie domowym.

Wielkość próby Lp. Nazwa UTW Liczba słuchaczy ( I semestr 2012/2013) Liczba wypełnionych ankiet Procent zrealizowanej próby 1 UTW Perpetuum Mobile 70 17 24% 2 UTW Przymierza Rodzin 79 45 57% 3 UTW im. F. Chopina 120 52 43% 4 UTW AWF Bielany 136 58 43% 5 UTW Karan 137 51 37% 6 UTW w Wesołej 176 35 20% 7 UTW TDW Śródmieście 195 28 14% 8 UTW Omega 197 77 39% 9 UTW I Żoliborski 189 58 31% 10 UTW Wawer 262 62 24% 11 UTW im. S. Wojciechowskiego 330 139 42% 12 UTW Grochowski 343 105 31% 13 UTW Woli i Bemowa 347 155 45% 14 UTW SGGW 624 76 12% 15 UTW SGH 645 137 21% 16 UTW im. Haliny Szwarc 721 117 16% Ogółem 4571 1212 27% Liczba słuchaczy w poszczególnych warszawskich UTW współpracujących z samorządem jest bardzo różnorodna. Najmniejsza placówka liczy 70 słuchaczy, a największa 721. Wśród badanych UTW dominują średniej wielkości instytucje, tj. liczące od 151 do 500 słuchaczy. Do tej grupy należy co drugi uniwersytet. Niemal co trzeci UTW to organizacja mała, licząca nie więcej niż 150 słuchaczy. Odsetek dużych uczelni, zrzeszających powyżej 500 słuchaczy nie przekracza 20%. W sumie, w roku akademickim 2012/2013, z oferty 16 badanych UTW skorzystało ponad 4,5 tys. seniorów. Przeciętna liczba słuchaczy to niemal 286 osób. Najmniejsze uniwersytety (liczące do 150 osób) kształcą 12% ogółu słuchaczy, średnie (od 151 do 500 osób) oraz duże (pow. 500 osób) skupiają po 44% seniorów. Ankietę efektywnie wypełniło 1212 osób, tj. niemal 27% ogółu słuchaczy badanych UTW. Ze względu na dużą liczebność próby (N=1212) oraz losowy dobór zajęć do badania przyjmujemy, że wnioski, jakie wyciągamy na tej podstawie, mogą być uogólnione na wszystkie badane UTW.

Opis doboru próby Lp. Warstwy Liczba Liczba słuchaczy ( I semestr 2012/2013) 1 Małe 5 do 150 2 Średnie 8 od 151 do 500 3 Duże 3 powyżej 500 Ogółem 16 Lp. Warstwy Wykłady Seminaria Lektorat (język angielski) Lektorat (inny język) Zajęcia komputerowe 1 Małe 5 1 1 1 1 2 Średnie 8 1 1 1 1* 3 Duże 3 1 1 1 1 Ogółem 16 3 3 3 2 Projekt próby zakładał objęcie badaniem wszystkich warszawskich UTW (N=16), korzystających z dofinansowania m.st. Warszawy w 2013 r., oraz dotarcie do osób uczęszczających na różne zajęcia dydaktyczne organizowane w ramach uniwersytetów. Ze względu na zróżnicowaną liczbę słuchaczy badane UTW podzielono na 3 warstwy. Pierwsza z nich skupiała uniwersytety liczące do 150 słuchaczy, druga: od 151 do 500 słuchaczy, trzecia: powyżej 500 słuchaczy. Przy konstrukcji próby przyjęto założenie, że w każdej wybranej do badania placówce przeprowadzony zostanie jeden wykład. Za wyborem tego właśnie założenia przemawiał fakt, że wśród słuchaczy UTW jest to najbardziej rozpowszechniona forma zajęć, która pozwala objąć badaniem dużą liczbę osób. Pozostałe zajęcia, tj. seminaria, lektoraty i zajęcia komputerowe, były losowane w ramach utworzonych warstw. W sumie zrealizowano 27 sesji audytoryjnych, w tym 16 w trakcie wykładów, a pozostałych 11 - w trakcie zajęć dodatkowych. W pierwszym etapie na każdym uniwersytecie losowano jeden wykład, a następnie w obrębie każdej warstwy losowano zajęcia dodatkowe. *W sumie zaplanowano 28 sesji audytoryjnych, z czego zrealizowano 27. Nie przeprowadzono jednej sesji badawczej (w trakcie zajęć komputerowych).

Harmonogram badania 2013 Główne etapy badania 6-25 marca Analiza danych dotyczących harmonogramu zajęć poszczególnych UTW, struktury populacji oraz opracowanie doboru próby Konsultacje merytoryczne ankiety: Maria Bielak, Teresa Bojanowicz, Maria Lehman, Krystyna Lewkowicz, Ewa Misiewicz, Irena Moskal, Elżbieta Rubinstein, Laura Żochowska 13-20 marca Konsultacje ankiety z warszawskim środowiskiem UTW 27-29 marca Przeprowadzenie pilotażowej ankiety w 3 UTW (UTW w Wesołej, UTW I Żoliborski, UTW im. Haliny Szwarc Bielany) Przygotowanie badania 2 kwietnia Szkolenie badaczy terenowych Realizacja terenowa 3-23 kwietnia Realizacja terenowa badania Opracowanie wyników 24-30 kwietnia Przygotowanie zbioru oraz weryfikacja danych 1-24 maja Opracowanie raportu zbiorczego

Charakterystyka respondentów: płeć i wiek W ramach realizowanego badania 1212 osób efektywnie wypełniło ankietę. Wśród respondentów było 1015 kobiet oraz 127 mężczyzn. Pozostałe osoby (n=70) nie udzieliły odpowiedzi na pytanie dotyczące płci. Porównując listy słuchaczy zapisanych na I semestr 2012/2013 ze strukturą danych ankietowych można powiedzieć, że próba badawcza dobrze odzwierciedla proporcje płci występujące wśród słuchaczy: różnice w rozkładach nie przekraczają 1 pkt proc. Wśród badanych dominowały osoby między 60. a 79. rokiem życia. W sumie stanowiły one ponad 4/5 ogółu respondentów. Co dwudziesta osoba nie przekroczyła 59. roku życia, a co dziesiąta reprezentowała przedział wieku od 80 do 89 lat. Osoby poniżej 50. oraz powyżej 89. roku życia stanowiły mniej niż 1% ogółu badanych. Warto zwrócić uwagę na fakt, że wśród słuchaczy badanych UTW występuje bardzo duża rozpiętość wieku: maksymalna różnica wieku, jeśli weźmiemy pod uwagę cztery najliczniejsze kategorie, wynosi 39 lat. Zainteresowanie osób starszych korzystaniem z oferty UTW znacznie zwiększa się po przejściu na emeryturę w wieku 60 lat. Dla ponad 2/5 badanych ten etap życia jest odpowiednim momentem na wstąpienie w szeregi słuchaczy UTW. Wyraźnie niższy jest udział osób, które korzystają z wcześniejszych świadczeń emerytalnych. Znaczny spadek liczby słuchaczy widoczny jest w dwóch najstarszych grupach wieku. Dane w % Płeć* 100 89 80 60 40 20 0 Kobieta *n=1142, nie uwzględniono braków danych. 11 Mężczyzna Wiek* 50,0 45,9 40,0 38,0 30,0 20,0 10,0 10,0 5,2 0,6 0,3,0 poniżej 50 lat 50-59 lat 60-69 lat 70-79 lat 80-89 lat 90 i więcej lat *n=1143, nie uwzględniono braków danych. Maks. rozpiętość wieku = 39 lat.

Charakterystyka respondentów: okresy największego zainteresowania ofertą UTW wśród kobiet i mężczyzn 60,0% Korzystanie z oferty UTW wg różnych grup wieku i płci* kobiety (n=1004) mężczyźni (n=127) Największa aktywność kobiet na UTW występuje między 60. a 79. rokiem życia. W tym przedziale wieku ponad 4/5 ogółu badanych kobiet zapisuje się na uniwersytet. W przypadku mężczyzn okres dużego zainteresowania ofertą UTW jest dłuższy - utrzymuje się do 89 roku życia. 50,0% 40,0% 48,0% 37,4% 43,3% Mężczyźni zapisują się na UTW w starszym wieku: mniej niż co trzeci z nich (31,5%) podejmuję taką decyzję między 60. a 69. rokiem życia, podczas gdy w przypadku kobiet ten odsetek jest znacznie wyższy - wynosi 48%. 30,0% 31,5% Powyższe dane wynikają niewątpliwie z obowiązującego progu emerytalnego, który w przypadku mężczyzn wynosi 65 lat. 20,0% 19,7% 10,0% 0,0% 0,7% poniżej 50 lat 6,0% 3,1% 8,5% 2,4% 0,1% do 59 lat 60-69 lat 70-79 lat 80-89 lat 90 i więcej lat *nie uwzględniono braków danych.

Charakterystyka respondentów: wykształcenie, miejsce zamieszkania, liczba UTW, z których korzystają słuchacze Dane w % 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 Wykształcenie* 41,9 56,5 10,0 0,4 1,3,0 Podstawowe Zawodowe Średnie Wyższe Dane w % *n=1139, nie uwzględniono braków danych. **Ankietę rzadziej wypełniały osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym faktycznie jest ich 11%, w zrealizowanej próbie 1,7%. Dane z rejestrów UTW obejmujące semestr I 2012/2013. Większość badanych słuchaczy ma wykształcenie wyższe (56,5%) lub średnie (41,9%). Nieliczni respondenci (1,7%) deklarują wykształcenie zawodowe lub podstawowe. Słuchaczami UTW są przede wszystkim mieszkańcy Warszawy. Co dwudziesta osoba (6%) dojeżdża na zajęcia z dalszych okolic, np. z Brwinowa, Piastowa, Otwocka. Przeważająca grupa badanych (91%) korzysta z oferty zajęć tylko jednego UTW. Mniej niż co dziesiąta osoba (8%) uczestniczy w zajęciach organizowanych w ramach dwóch uniwersytetów, a tylko 1% respondentów bierze udział w spotkaniach organizowanych przez więcej niż dwa UTW. Miejsce zamieszkania* 100 94 80 60 40 20 6 0 Warszawa Poza Warszawą *n=1147, nie uwzględniono braków danych. 100 80 60 40 20 0 Z oferty ilu UTW znajdujących się na terenie Warszawy Pan(i) korzystał(a) w ciągu ostatnich 6 miesięcy?* 91 8 Z jednego Z dwóch Z trzech i więcej *n=1134, nie uwzględniono braków danych. 1

Charakterystyka respondentów: sytuacja materialna, liczba osób w gospodarstwie domowym Emerytura / renta Stała praca w pełnym wymiarze godzin Stała praca w niepełnym wymiarze godzin Jakie są Pana(i) źródła utrzymania?* 0,2% 1,5% 98,9% Z deklaracji respondentów wynika, że zdecydowana większość słuchaczy UTW (99%) utrzymuje się z emerytury lub renty. Nieliczna grupa osób (5%) czerpie dodatkowe dochody z pracy zarobkowej, przy czym najczęściej chodzi o prace dorywcze, takie jak: udzielanie korepetycji, opieka nad dzieckiem, nauka gry na instrumencie. Wśród kategorii inne respondenci wymieniają dochody męża, wynajem mieszkania, pokoju. Wśród słuchaczy przeważają mieszkańcy jednoi dwuosobowych gospodarstw domowych: co druga osoba mieszka sama, a 40% w gospodarstwach liczących dwie osoby. Pozostali respondenci (10%) zamieszkują gospodarstwa liczące trzy i więcej osób. Praca dorywcza 2,8% Liczba osób w gospodarstwie domowym* Dane w % Działalność gospodarcza 0,3% Jedna Dwie 40 50 Trzy 7 Inne 1,5% Cztery Pięć i więcej 1 2 *n=1147, nie uwzględniono braków danych. Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. *n=1105, nie uwzględniono braków danych.

Charakterystyka respondentów: korzystanie z oferty UTW w zależności od miejsca zamieszkania Mokotów Praga Południe Bemowo Bielany Ursynów Ochota Ursus Wola Żoliborz Wawer Śródmieście Wesoła Praga Północ** Białołęka Włochy** Targówek** Rembertów** Wilanów** Miejsce zamieszkania respondenta* (liczba wskazań) 2 1 14 13 18 23 28 44 43 48 67 74 73 80 90 97 107 113 Około 3/4 ogółu badanych to mieszkańcy 8 dzielnic m.st. Warszawy *n=935, nie uwzględniono braków danych oraz osób mieszkających poza Warszawą (n=70). ** oznaczono dzielnice, w których nie ma UTW współfinansowanych ze środków m.st. Warszawy. Wśród osób biorących udział w badaniu przeważali mieszkańcy Mokotowa, Pragi Południe, Bemowa, a także Bielan, Ursynowa, Ochoty, Ursusa i Woli. Szacuje się, że mieszkańcy tych ośmiu dzielnic stanowili 3/4 ogółu badanych. Najmniej liczny był udział osób zamieszkujących dzielnice, w których nie ma uniwersytetów trzeciego wieku współfinansowanych ze środków m.st. Warszawy, tj. Wilanowa, Rembertowa, Targówka, Włoch oraz Pragi Północ. Można zatem powiedzieć, że dostępność UTW w poszczególnych dzielnicach m.st. Warszawy jest bardzo zróżnicowana. Najłatwiejszy dostęp do zajęć organizowanych w ramach UTW mają mieszkańcy Mokotowa oraz Pragi Południe, najtrudniejszy - Wilanowa i Rembertowa. Z dalszych analiz wynika, że czynnikiem, który w pierwszej kolejności decyduje o wyborze konkretnej placówki jest dogodna lokalizacja. Oznacza to, że seniorom mieszkającym w dzielnicach, w których nie ma UTW, trudniej jest korzystać z oferty edukacyjnej. Dla części osób wyprawa do sąsiedniej dzielnicy jest przeszkodą nie do pokonania. Obecnie dla mieszkańców pięciu dzielnic jedną z istotnych barier w dostępie do oferty UTW jest brak placówki w pobliżu miejsca zamieszkania. O dostępności UTW decyduje także jego wielkość. Największą liczbą miejsc dysponuje Mokotów (721), a najmniejszą Białołęka (70). Zatem większe trudności z aktywizacją seniorów poprzez udział w zajęciach organizowanych w ramach UTW mają te dzielnice, w których brakuje UTW lub w których liczba miejsc na uniwersytecie jest niewielka.

Częstotliwość korzystania z oferty UTW Dane w % 70 60 50 40 30 20 10 0 2 codziennie Jak często w ciągu ostatnich 6 miesięcy uczestniczył(a) Pan(i) w zajęciach organizowanych na Pana(i) uniwersytecie?* 67% Heavy users (osoby często korzystające z oferty UTW) 65 kilka razy w tygodniu 29 raz w tygodniu 33% Light users (osoby rzadziej korzystające z oferty UTW) 3 1 rzadziej niż raz w tygodniu raz w miesiącu lub rzadziej Wśród słuchaczy UTW rozpowszechnione jest częste korzystanie z zajęć organizowanych w ramach uniwersytetu. Najliczniejszą grupę (65%) stanowią osoby korzystające z oferty UTW kilka razy w tygodniu. Pozostali słuchacze (29%) najczęściej przychodzą na zajęcia raz w tygodniu, a tylko 4% robi to sporadycznie. Grupę przeważającą (67%) stanowią tzw. heavy users, czyli osoby często korzystające z oferty UTW. Osoby rzadziej korzystające z zajęć, tzw. light users, należą do mniejszości (33%). *n=1204, nie uwzględniono braków danych. Prezentowany powyżej rozkład odpowiedzi sugeruje, że badani dysponują wolnym czasem: nieco ponad dwie trzecie z nich (67%) to osoby przynajmniej kilka razy w tygodniu uczęszczające na zajęcia UTW. Intensywne korzystanie z oferty UTW niewątpliwie oznacza, że instytucje te dysponują szerokim wachlarzem zajęć, z których mogą korzystać słuchacze. Co więcej, analiza sytuacji zawodowej respondentów pokazuje, że tylko 5% słuchaczy podejmuje pracę zarobkową, przy czym zazwyczaj jest to praca dorywcza, wykonywana w niepełnym wymiarze godzin. Przeważająca większość (95%) to osoby, które nie są obciążone dodatkowymi obowiązkami zawodowymi. Prawdopodobnie w przypadku tej grupy osób jednym z ważnych czynników przesądzających o wyborze UTW jest chęć zagospodarowania wolnego czasu.

Częstotliwość korzystania z oferty UTW w zależności od cech społeczno-demograficznych Dane w % 80 60 40 20 0 Częstotliwość korzystania z zajęć organizowanych w ramach UTW w zależności od płci* 68 32 kobiety (n=1009) heavy users light users 59 41 mężczyźni (n=126) Z deklaracji respondentów wynika, że kobiety częściej niż mężczyźni należą do grona osób intensywnie korzystających z oferty UTW. Zmienną różnicującą częstotliwość korzystania z zajęć jest także miejsce zamieszkania. Osoby dojeżdżające na zajęcia spoza Warszawy rzadziej deklarują częste korzystanie z oferty UTW. Wśród osób często odwiedzających uniwersytety przeważają respondenci z wyższym wykształceniem ( 60% badanych). Podsumowując: wśród osób intensywnie korzystających z oferty UTW częściej można spotkać kobiety, osoby z wyższym wykształceniem oraz mieszkańców Warszawy. 80 60 40 20 0 Częstotliwość korzystania z zajęć organizowanych w ramach UTW w zależności od miejsca zamieszkania* 57 43 poza Warszawą (n=70) heavy users light users 68 32 Warszawa (n=1070) 70 60 50 40 30 20 10 0 Segment osób często korzystających z oferty UTW (heavy users) w zależności od wykształcenia* 60 39 wyższe średnie zawodowe, podstawowe *n=759, z analiz wyłączono braki danych. 1 *w analizach nie uwzględniono braków danych.

Zajęcia, z których najczęściej korzystają słuchacze *N=1212 Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać kilka kategorii.

Zajęcia, z których najczęściej korzystają słuchacze Słuchacze uniwersytetów trzeciego wieku najczęściej korzystają z wykładów i seminariów - w minionym półroczu w tego typu zajęciach uczestniczyło 93% badanych. Popularność takiej formy zajęć niewątpliwie wynika z faktu, iż są one bezpłatne. Co więcej, nie wymagają one od słuchaczy tak dużego zaangażowania, jak w przypadku warsztatów czy kursów komputerowych. Zainteresowaniem osób starszych cieszą się także wydarzenia kulturalne: wyjścia do kina, teatru, na koncerty itp. Ponad połowa słuchaczy (56%) zadeklarowała, że brała udział w tego typu przedsięwzięciach. Trzecią pozycję zajmują zajęcia rekreacyjno-usprawniające, rehabilitacyjne. Z tej formy aktywności skorzystało 49% badanych. Kolejne miejsce w rankingu najbardziej rozpowszechnionych zajęć organizowanych przez UTW zajmują imprezy integracyjne. Uczestniczyło w nich 38% badanych. Zdobywanie praktycznych umiejętności zajmuje dalsze pozycje. Wśród zajęć, które wymagają większego zaangażowania najpopularniejsze były zajęcia komputerowe, lektoraty oraz warsztaty. Co piąta osoba (21%) brała udział w tego typu przedsięwzięciach. Mniej niż co dziesiąta osoba (8%) była członkiem jakiegoś zespołu, np. chóru, kółka brydżowego, klubu dyskusyjnego. Co dwudziesty słuchacz (5%) uczestniczył w wyjazdach, wycieczkach, zwiedzaniu miasta lub jego okolic. Wśród dodatkowych wskazań (3%) znalazły się następujące kategorie: dietetyka, zdrowy styl życia, doskonalenie pamięci, gry logiczne, gry planszowe.

Motywy zapisywania się na UTW Co przede wszystkim skłoniło Pana(ią) do udziału w zajęciach organizowanych na tym uniwersytecie trzeciego wieku?* Chęć zdobywania, poszerzania wiedzy, dbania o sprawność intelektualną 84% Chęć rozwijania swoich zainteresowań, umięjętności 59% Chęć poznania innych osób, chęć bycia wśród ludzi 52% Chęć zadbania o zdrowie, utrzymanie sprawności fizycznej 42% Potrzeba bycia aktywnym, zaangażowanym w ciekawe projekty Potrzeba oderwania się od codziennych czynności, obowiązków 37% 36% Chęć zagospodarowania wolnego czasu Możliwość korzystania z tańszych zajęć, np. nauka języków, komputer, kino 24% 22% Lęk przed starością, samotnością 14% Przekonał mnie ktoś z rodziny, znajomych Chęć pomagania innym osobom Potrzeba bycia dobrze postrzeganą(ym) przez rodzinę, znajomych *n=1193, nie uwzględniono braków danych. Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać kilka kategorii. 7% 7% 4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Motywy zapisywania się na UTW Dla zdecydowanej większości badanych osób (84%) UTW to przede wszystkim organizacje umożliwiające zdobywanie wiedzy i utrzymywanie sprawności intelektualnej. Jest to czynnik, który w największym stopniu zachęca osoby starsze do bycia członkiem UTW. Niemal 3/5 badanych wybrało UTW ze względu na możliwość rozwoju zainteresowań i umiejętności. Magnesem przyciągającym słuchaczy do tych instytucji jest możliwość poznania innych osób i chęć przebywania wśród ludzi. Na funkcję integracyjną UTW zwróciła uwagę ponad połowa badanych (52%). O wyborze UTW decydują także względy zdrowotne. W opinii 42% respondentów dbanie o zdrowy styl życia oraz sprawność fizyczną to jeden z ważnych powodów uczęszczania na uniwersytet. Część osób (37%) zainteresowała się UTW ze względu na chęć utrzymania aktywnego trybu życia oraz zaangażowania się w ciekawe projekty. Dla 36% badanych udział w zajęciach to dobry sposób na oderwanie się od codziennej rutyny. Co czwarta osoba (24%) skorzystała z oferty UTW chcąc zagospodarować wolny czas. Część osób (22%) zadeklarowała, że istotna była możliwość skorzystania z tańszej oferty zajęć, np. komputerowych, językowych. W opinii badanych istotne było również to, że UTW ułatwiają uczestnictwo w kulturze poprzez zakup tańszych biletów do teatru, kina, na koncerty itd. Dla 14% badanych wybór UTW był spowodowany chęcią uchronienia się przez samotnością, starością. 7% respondentów zadeklarowało, że wybrało UTW za namową rodziny, znajomych. Również 7% badanych motywuje wybór UTW chęcią pomagania innym osobom. Najmniej istotnym przy podejmowaniu decyzji o zapisaniu się na uniwersytet był aspekt wizerunkowy, czyli chęć bycia dobrze postrzeganym przez rodzinę, znajomych. Na to kryterium zwróciła uwagę mniej niż co dwudziesta osoba (4%).

Czynniki decydujące o wyborze UTW Co w Pana(i) przypadku przede wszystkim zadecydowało o wyborze tego Uniwersytetu?* Dobra lokalizacja (jest blisko mojego domu, jest dobry dojazd) 77% Przyjazna atmosfera, dobre kontakty między słuchaczami, władzami UTW 57% Miła i fachowa kadra osób prowadzących zajęcia 47% Dogodne godziny organizowanych zajęć Wysoka jakość nauczania Bogata, zgodna z moimi zainteresowaniami oferta zajęć Przystępne opłaty, np. składki, dodatkowe opłaty za zajęcia Dobrze zarządzany UTW Obecność znajomych Dobrze znany, renomowany UTW 32% 31% 29% 29% 25% 24% 19% Sentyment, macierzysta uczelnia 1% *n=1196, nie uwzględniono braków danych. Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać kilka kategorii. Brak opłat 1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% W pierwszej kolejności o wyborze konkretnej placówki decyduje jej lokalizacja. Następnie ważna jest ciepła, życzliwa atmosfera między słuchaczami, władzami UTW. Trzecim czynnikiem decydującym o wyborze UTW jest miła i fachowa kadra.

Ocena wybranych wymiarów funkcjonowania UTW Dane w % Jak Pan(i) ocenia poniższe aspekty funkcjonowania tego uniwersytetu?* dobrze średnio źle Kontakt sekretariatu, władz, organizatorów UTW ze słuchaczami (n=1127) 79 19 2 Sposób informowania o organizowanych zajęciach, wydarzeniach, spotkaniach (n=1140) 79 20 1 Warunki lokalowe, w których prowadzone są zajęcia (n=1146) 76 22 1 *Z analiz wyłączono braki danych. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Większość osób (ponad 3/4) dobrze ocenia kontakt sekretariatu, władz, organizatorów UTW ze słuchaczami oraz sposób informowania o organizowanych zajęciach, wydarzeniach, a także warunki lokalowe, w których prowadzone są zajęcia. Przeciętne oceny tych trzech wymiarów funkcjonowania uniwersytetów są udziałem co czwartej osoby. Najmniej liczna jest grupa słuchaczy, którzy źle oceniają omawiane aspekty działalności UTW.

Ocena wybranych wymiarów funkcjonowania UTW z uwzględnieniem liczby słuchaczy 84% 82% 80% 78% 76% 74% 72% 70% 68% 66% Kontakt sekretariatu, władz, organizatorów UTW ze słuchaczami * 72% 82% 77% Mały (n=211) Średni (n=610) Duży (n=306) *analiza wskazań pozytywnych. 79% Ogółem (n=1127) Odsetek pozytywnych odpowiedzi dotyczących oceny różnych wymiarów funkcjonowania UTW jest zróżnicowany ze względu na wielkość placówki. Najmniej pozytywnych wskazań odnotowano w małych UTW, tj. liczących do 150 słuchaczy. Zaletą średnich UTW (liczących od 151 do 500 słuchaczy) jest dobry kontakt sekretariatu, władz, organizatorów ze słuchaczami oraz sposób informowania o organizowanych zajęciach, wydarzeniach, spotkaniach. Dobre warunki lokalowe to atut przede wszystkim dużych uniwersytetów (liczących pow. 500 słuchaczy). 100% 80% 60% 40% 20% 0% Sposób informowania o organizowanych zajęciach, wydarzeniach, spotkaniach* 68% 84% Mały (n=214) Średni (n=621) Duży (n=305) *analiza wskazań pozytywnych. 76% 79% Ogółem (n=1140)

Ocena wybranych wymiarów funkcjonowania UTW Czy zajęcia organizowane na tym uniwersytecie odpowiadają Pana(i) zainteresowaniom?* Dane w % Zdecydowana większość osób (97%) ocenia, że zajęcia organizowane na uniwersytecie odpowiadają jej zainteresowaniom. *n=1201, nie uwzględniono braków danych. 49 1 2 48 zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć Warto podkreślić, że zainteresowania osób starszych są bardzo zróżnicowane. Jeden z respondentów docenia fakt, że razem z rówieśnikami może rozwijać swoje pasje: w określone dni mogę z innymi osobami pograć w brydża, szachy. Nieliczni respondenci (3%) albo nie podzielają powyższych opinii, albo też nie mają zdania na ten temat. Czy w codziennym życiu wykorzystuje Pan(i) wiedzę i umiejętności zdobyte w trakcie zajęć organizowanych na tym UTW?* *n=1196, nie uwzględniono braków danych. 7 51 10 33 zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć Najwięcej osób 84% twierdzi, że w życiu codziennym wykorzystuje wiedzę i umiejętności zdobyte w trakcie zajęć, w tym 33% zdecydowanie tak, 51% raczej tak. Przeciwne opinie są udziałem 8% badanych, a co dziesiąta osoba nie potrafi jednoznacznie ocenić tej sytuacji.

Dostępność UTW i rekomendacje Dane w % *n=1198, nie uwzględniono braków danych. Czy uważa Pan(i), że zapisanie się na Pana(i) uniwersytet jest:?* bardzo łatwe, tzn. bez 6 3 22 22 1 2 69 większych trudności można się zapisać czasem łatwe, czasem trudne, tzn. zależy od sytuacji bardzo trudne, tzn. trzeba długo czekać na wolne miejsce trudno powiedzieć Czy polecił(a)by Pan(i) swoim znajomym, osobom w Pana(i) wieku udział w zajęciach organizowanych na tym uniwersytecie?* zdecydowanie tak raczej tak raczej nie Ponad dwie trzecie osób (69%) uważa, że zapisanie się na UTW jest łatwe, a 22% twierdzi, że zależy to od konkretnej sytuacji. Jedynie sześciu na stu badanych (6%) przyznaje, że czas oczekiwania na miejsce jest długi. Niewielka grupa osób (3%) nie potrafi jednoznacznie ocenić tej sytuacji. Ważnym wskaźnikiem jakości zajęć organizowanych w ramach UTW jest odpowiedź na pytanie, czy słuchacz poleciłby swoim znajomym, osobom w podobnym wieku, skorzystanie z oferty uniwersytetu. 3/4 osób odpowiada, że zdecydowanie tak, a 22% - raczej tak. Tak dobre oceny potwierdzają, że badane uniwersytety pełnią w życiu seniorów ważne funkcje. Udział w nich nie tylko pomaga zachować sprawność intelektualną i fizyczną, ale także podnosi jakość życia, chroni przed samotnością, izolacją. Odzwierciedleniem tej sytuacji są następujące wypowiedzi: Najbardziej na uniwersytecie podoba mi się: kontakt z ludźmi, spotkania, poznałam wspaniałych ludzi, wyszłam z domu! zdecydowanie nie Cenię sobie: ( ) przebywanie w gronie większej liczby osób. *n=1182, nie uwzględniono braków danych. 75 trudno powiedzieć Wg mnie ważne jest to, że: po wykładzie spotykamy się z koleżankami, oceniamy wykład, rozmawiamy o różnych sprawach codziennych, zdrowotnych, kulturalnych itp.

Ocena zajęć dydaktycznych (wykładów, seminariów, lektoratów, kursów komputerowych) Dane w % Jak Pan(i) ocenia poniższe aspekty funkcjonowania Pana(i) uniwersytetu?* zdecydowanie tak raczej tak ani nie, ani tak raczej nie zdecydowanie nie Czy, według Pana(i), wykładowcy są przyjaźni, cierpliwi? (n=1142) 73 25 2 1 Czy zajęcia mają dla Pana(i) wystarczająco wysoki poziom merytoryczny? (n=1132) 45 43 11 2 Czy, według Pana(i), tematy zajęć są omawiane w wystarczająco szczegółowy sposób? (n=1119) 43 45 11 1 Czy zajęcia są prowadzone dla Pana(i) w łatwy do zrozumienia sposób? (n=1144) 58 35 6 *Z analiz wyłączono braki danych. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% W badanych UTW przeważają bardzo dobre oceny wykładowców. Niemal wszyscy (98%) chwalą osoby prowadzące zajęcia za przyjazne nastawienie do osób starszych oraz cierpliwość, przy czym przy ocenie tej kategorii poziom zdecydowanie dobrych ocen wynosi aż 73%. 93% badanych uważa, że zajęcia są prowadzone w łatwy do zrozumienia sposób. Jednak przy ocenie tej kategorii odsetek zdecydowanie dobrych ocen jest znacznie niższy i wynosi 58%. Poziom merytoryczny zajęć oraz wystarczająco szczegółowy sposób ich prowadzenia otrzymują ex aequo tyle samo dobrych ocen, tj. 88%, ale warto podkreślić, że poziom zdecydowanie dobrych ocen w tych dwóch ostatnich przypadkach jest udziałem mniej niż połowy respondentów.

Diagnoza potrzeb słuchaczy *N=1212 Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać kilka kategorii.

Diagnoza potrzeb słuchaczy Największym zainteresowaniem badanych cieszą się wykłady i seminaria. Z tej formy zajęć chce korzystać 89% słuchaczy. Drugie miejsce zajmują wydarzenia kulturalne, w tym przypadku 73% badanych chciałoby uczestniczyć w następnym semestrze. Wśród potrzeb słuchaczy wysokie miejsce zajmują także zajęcia rekreacyjno-usprawniające. Ponad połowa respondentów (58%) uważa, że na uniwersytecie powinien być organizowany taki rodzaj zajęć. Co trzecia osoba widzi potrzebę organizowania imprez okolicznościowych. Dalsze pozycje zajmują zajęcia, które wymagają od słuchaczy większego zaangażowania i pozwalają nabywać konkretne umiejętności, tj. kursy komputerowe, lektoraty, warsztaty oraz zajęcia tematyczne. Zainteresowanie udziałem w tego typu przedsięwzięciach waha się od 28% do 21%. Najmniejszy odsetek wskazań uzyskały zespoły zainteresowań, tj. chór, brydż, wycieczki krajoznawcze, zwiedzanie Warszawy. Na ostatniej pozycji znajdują się zajęcia doskonalące pamięć.

Zestawienie potrzeb słuchaczy z ofertą zajęć, z których obecnie korzystają Cennych informacji nt. zapotrzebowania na różnego typu zajęcia dostarcza zestawienie oferty, z której obecnie korzystają słuchacze, z ich deklarowanymi potrzebami i oczekiwaniami dotyczącymi organizacji zajęć w semestrze następnym. Hierarchia zajęć pozostaje niezmieniona, co niewątpliwie świadczy o tym, że potrzeby osób starszych są dobrze rozpoznane przez UTW. W obu przypadkach prym wiodą wykłady. Na drugim miejscu znajdują się wydarzenia kulturalne, a na trzecim zajęcia rekreacyjnousprawniające. N=1212 *Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać kilka kategorii. Natomiast w istotny sposób zmienia się zapotrzebowanie na poszczególne zajęcia. Słuchaczom w pierwszej kolejności brakuje wydarzeń o charakterze kulturalnym. W tego typu inicjatywach chciałoby uczestniczyć 73% badanych, a nie jak dotychczas 56%. Dużym zainteresowaniem cieszą się także zajęcia pozwalające utrzymać sprawność fizyczną. Podjęciem tego typu aktywności zainteresowanych jest 58% słuchaczy (wzrost o 9 pkt proc.). Badani apelują również o organizację większej liczby kursów komputerowych (wzrost o 7 pkt proc.) oraz lektoratów (wzrost o 3 pkt proc.). Podsumowując: dobór zajęć jest zgodny z oczekiwaniami słuchaczy, choć wyraźnie widać, że na niektóre zajęcia występuje większy popyt.

Zainteresowania kobiet i mężczyzn N=1212 *Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać kilka kategorii. Hierarchia najważniejszych zainteresowań mężczyzn i kobiet wygląda podobnie. Największym uznaniem obu grup cieszą się wykłady i seminaria, w dalszej kolejności imprezy kulturalne, a następnie zajęcia rekreacyjno-usprawniające. Jednak popyt na poszczególne zajęcia jest zróżnicowany. Wśród kobiet zapotrzebowanie na wydarzenia kulturalne jest o 14 pkt proc. wyższe niż u mężczyzn. Mężczyźni mniej chętnie także uczestniczą w zajęciach ruchowych, typu gimnastyka, basen (różnica wynosi 20 pkt proc.), a także w warsztatach, grupach zajęciowych, takich jak malarstwo, psychologia (różnica wynosi 9 pkt proc.) oraz w wykładach, seminariach (różnica wynosi 7 pkt proc.). Mężczyźni częściej za to niż kobiety wybierają kursy komputerowe oraz zespoły zainteresowań, np. brydż.

Wysokość opłat Dane w % 70 Jak ocenia Pan(i) wysokość opłat za zajęcia organizowane w ramach tego UTW?* Proszę wziąć pod uwagę wszystkie koszty związane z uczestnictwem w zajęciach UTW, np. składki członkowskie, dodatkowe opłaty za zajęcia. 65 60 50 40 30 Na zróżnicowane możliwości finansowe słuchaczy zwraca uwagę następująca wypowiedź: [na UTW brakuje:] dofinansowania kółek zainteresowań, bo nie stać mnie, np. na malarstwo, witraż bo tego się nie dofinansowuje, tylko lektoraty, wycieczki. Jedni korzystają kilka razy inni wcale. 20 21 10 3 6 2 3 0 opłaty są dla mnie bardzo niskie opłaty są dla mnie raczej niskie opłaty są dla mnie w sam raz opłaty są dla mnie raczej wysokie opłaty są dla mnie bardzo wysokie trudno powiedzieć *n=1117, nie uwzględniono braków danych oraz jednego UTW, w którym nie ma opłat. Ponad 3/5 badanych jest zdania, że opłaty za korzystanie z uniwersytetu nie są wygórowane, tj. odpowiadają możliwością finansowym słuchaczy. Mniej niż co dziesiąta osoba (9%) uważa, że są one bardzo lub raczej niskie. Przeciwne opinie wypowiada 23% respondentów, w tym 21% ocenia je jako raczej wysokie, a 2% jako bardzo wysokie. Prezentowany rozkład odpowiedzi sugeruje, że dla 23% badanych obowiązujące opłaty mogą być przeszkodą w korzystaniu z pełnego wachlarza płatnych zajęć dodatkowych.

Zagadnienia, które cieszą się największym zainteresowaniem słuchaczy Wśród badanych słuchaczy UTW, którzy wyrazili swoje zdanie na temat zagadnień, jakie powinny być przedmiotem wykładów w następnym semestrze (n=932), największym zainteresowaniem cieszą się dziedziny historyczne, polityczne, społeczne oraz ekonomicznogospodarcze. Są to tematy, którymi interesuje się niemal połowa respondentów (48%). Powyższy wynik niewątpliwie świadczy o tym, że słuchacze uniwersytetów chcą na bieżąco śledzić wydarzenia społeczno-polityczne, stąd w kręgu ich zainteresowań przeważają tematy związane m.in. z współczesną historią Polski i polityką. Kolejne dwie kategorie, wymieniane ex aequo przez respondentów to: medycyna, zdrowie, uroda oraz sztuka, kultura, muzyka, architektura i literatura. Opisywanych zagadnień dotyczą zainteresowania nieco ponad dwóch piątych słuchaczy (42%). Można zatem przypuszczać, że badane osoby charakteryzuje dbałość o zdrowie, chęć utrzymania dobrej kondycji fizycznej, a także koncentracja na dziedzinach humanistycznych. Dany rozkład odpowiedzi wynika z faktu, że przeważającą grupę słuchaczy UTW stanowią kobiety, dla których kwestie związane ze zdrowiem, urodą, a także sztuką i kulturą wydają się bardziej interesujące niż tematy techniczne. Czołowe miejsce zajmują także podróże, turystyka, geografia, wycieczki i krajoznawstwo. Na te dziedziny wskazuje 28% badanych.

Mocne strony uniwersytetów Co najbardziej podoba się Panu(i) na tym uniwersytecie?* Bogata oferta, ciekawy sposób prowadzenia zajęć i ich wysoki poziom merytoryczny Przyjazna atmosfera, kontakt z innymi ludźmi Dobra organizacja i miła współpraca z organizatorami, zarządem UTW Wyjścia poza UTW (wycieczki, spotkania, wyjścia do teatru, kina, wspólne wyjazdy, imprezy itp.) Zajęcia rekreacyjno-usprawniające Lektoraty Wszystko jest interesujące Warunki lokalowe, dobra lokalizacja Możliwość rozwijania swoich zainteresowań, pasji, poszerzania wiedzy Zajęcia komputerowe Trudno powiedzieć 1% 5% 5% 5% 4% 3% 6% 17% 16% *n=942 Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać kilka kategorii. 45% 57% Wśród różnorodnych atutów uniwersytetów na pierwszym miejscu wymieniana jest bogata oferta zajęć, ciekawy sposób ich prowadzenia oraz wysoki poziom merytoryczny. W grupie osób, które odpowiedziały na pytanie dotyczące zalet UTW (n=942) na te aspekty zwraca uwagę 57% respondentów. Drugą kluczową zaletą UTW jest przyjazna atmosfera i możliwość przebywania wśród innych osób. Ta kategoria wymieniana jest przez 45% seniorów. Jedna z osób tak oto opisuje doświadczenia udziału w zajęciach: [na uniwersytecie panuje:] miła, przyjazna atmosfera, dająca poczucie ciepła, zabezpieczenia, zniwelowania samotności. Trzecią pozycję zajmuje dobra organizacja i miła współpraca z organizatorami, zarządami UTW. Jest to zaleta wskazywana przez 17% badanych, a jej odzwierciedleniem jest następująca wypowiedź: mam duży podziw i szacunek dla Zarządu UTW, który jako wolontariat działa znakomicie, każdy senior może się w UTW odnaleźć. Podobnie liczna grupa osób (16%) docenia organizowane przez UTW wyjścia poza uniwersytet (wycieczki, spotkania, wyjścia do teatru, kina, wspólne wyjazdy, imprezy itp.). W opinii badanych, są to inicjatywy, które pomagają lepiej się poznać, w ciekawy, aktywny sposób spędzić wolny czas, a także zaspokoić kulturalne aspiracje słuchaczy.

Obszary, które wymagają poprawy Czego Panu(i) brakuje na tym uniwersytecie?* Jest dobrze, nie ma potrzeby wprowadzania zmian Ciekawie prowadzonych wykładów, seminariów, dyskusji, dobrych wykładowców Wyjść poza uniwersytet (zwiedzania, turystyki, wycieczek, wyjść do teatru, kina itp.) Lepszej organizacji i komunikacji Dobrych warunków lokalowych, w tym lepszego wyposażenia sal itp. Zajęć rekreacyjnych, sportowych, rehabilitacyjnych Lepszej integracji i dobrej atmosfery Lektoratów Zajęć komputerowych i dobrych komputerów Dofinansowania zajęć, wycieczek itp. Samopomocy i wolontariatu Inne 2% 2% 2% 1% 2% 5% 6% 13% 13% *n=687 Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać kilka kategorii. 16% 23% 26% Wśród ogółu badanych na pytanie dotyczące słabych stron UTW odpowiedziało 57% respondentów. W tej grupie (n=687) co czwarta osoba (26%) jest zadowolona z istniejących rozwiązań. Pozostałe osoby najczęściej wymieniają potrzebę wzbogacenia i urozmaicenia dotychczasowego programu, a także zadbania o dobór dobrej kadry wykładowców. Postulat ten podziela 23% badanych. Jeden z respondentów skarży się na ignorowanie słuchaczy przez wykładowców: ( ) odwołują spotkania lub nie pojawiają się (np. dziennikarze, lekarze). Kolejna grupa (16%) apeluje o częstsze organizowanie wycieczek, wyjść do teatru, kina itp. W opinii 13% osób organizacja i wewnętrzna komunikacja UTW wymaga poprawy. Tak samo liczna grupa osób uważa, że warunki lokalowe i wyposażenie sal nie spełnia oczekiwań słuchaczy. Pomieszczenia bywają przepełnione, źle nagłośnione, uniwersytety nie mają stałej siedziby, brakuje szatni, kawiarni, toalet. Zastrzeżenia osób starszych dotyczą także stanu czystości pomieszczeń. O problemach organizacyjnych świadczą następujące wypowiedzi: - coraz więcej słuchaczy, a sala mała, brak miejsca, - więcej zajęć w małych grupach, lepsza komunikacja (informacja o zmianach - nie tylko na zajęciach), - powinna być lepsza informacja, np.: odwołane zajęcia powinny być przekazane SMS-em, - zajęcia nie mogą się pokrywać, bo nie mam wtedy możliwości uczestnictwa we wszystkich ulubionych zajęciach.

Podsumowanie 1/6 Charakterystyka respondentów Badane uniwersytety trzeciego wieku to placówki, z których korzystają przede wszystkim kobiety. Ich udział wśród ogółu respondentów wynosi 89%. Widoczna jest także przewaga osób lepiej wykształconych: dominują osoby z wykształceniem wyższym lub średnim. Wśród słuchaczy UTW występuje bardzo duże zróżnicowanie wieku. Maksymalna rozpiętość wieku wśród czterech najliczniejszych kategorii wieku wynosi 39 lat. Największy jest udział osób między 60. a 79. rokiem życia (ponad 4/5 ogółu badanych). Słuchaczami UTW są przede wszystkim osoby zamieszkujące Warszawę - 94% badanych. Zdecydowana większość osób korzysta z oferty jednego uniwersytetu (91%), a mniej niż co dziesiąta osoba (8%) jest członkiem dwóch uczelni. Korzystanie z trzech więcej placówek należy do rzadkości (1%). Podstawowym źródłem utrzymania słuchaczy jest emerytura lub renta. Tylko co dwudziesta osoba (5%) podejmuje działalność zarobkową, przy czym zazwyczaj jest to praca dorywcza lub wykonywana w niepełnym wymiarze godzin. Co druga osoba biorąca udział w badaniu prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Wśród słuchaczy UTW przeważającą grupę (ponad 3/5) stanowią osoby często korzystające z zajęć, tj. kilka razy w tygodniu. Rodzaje zajęć, w których uczestniczą słuchacze Najbardziej rozpowszechnioną formą korzystania z zajęć są wykłady i seminaria. Uczestniczy w nich 93% badanych. Słuchacze uniwersytetów cenią sobie także uczestnictwo w życiu kulturalnym, np. wyjścia do kina, teatru, na koncerty. W tego typu wydarzeniach bierze udział ponad połowa badanych (56%). Niemal co drugi słuchacz (49%) uczestniczy w zajęciach rekreacyjno-usprawniających, rehabilitacyjnych. Czwartą pozycję wśród najczęściej wybieranych przez słuchaczy zajęć zajmują imprezy integracyjne. Wskazuje na nie 38% respondentów. Dopiero kolejne miejsca zarezerwowane są na zajęcia związane ze zdobywaniem konkretnych umiejętności praktycznych, np. komputerowych, językowych, artystycznych itp. W tego typu inicjatywach uczestniczy co piąta osoba. Ostatnie pozycje zajmują zespoły zainteresowań (8%) oraz turystyka, wycieczki krajoznawcze, zwiedzanie.

Podsumowanie 2/6 Struktura zajęć, w których najczęściej uczestniczą słuchacze UTW wyraźnie wskazuje na to, że w badanych UTW akcent położony jest na organizowanie wykładów, zdobywanie wiedzy, utrzymanie sprawności intelektualnej. Poza funkcją edukacyjną zajęcia te tworzą ważną dla słuchaczy przestrzeń społeczną. Umożliwiają kontakt z innymi osobami, przebywanie w przyjaznej atmosferze, chronią osoby starsze przed samotnością, depresją. Biorąc pod uwagę to, że co druga badana osoba mieszka sama, wszystkie powyższe cele są bardzo ważne. Na drugim miejscu istotne jest uczestnictwo w życiu kulturalnym. Można przyjąć, że słuchaczy UTW cechują ponadprzeciętne aspiracje kulturalne. Trzecią pozycję w rankingu najbardziej popularnych zajęć zajmują zagadnienia zdrowotne, tj. dbałość o kondycję fizyczną, utrzymanie dobrego stanu zdrowia. Uniwersytety pełnią ważne funkcje integracyjne, a jednym ze sposobów tworzenia więzi miedzy członkami UTW jest organizacja spotkań okolicznościowych. Zestawienie tych czterech głównych celów, które związane są z działalnością UTW, pokazuje, że są to organizacje nastawione przede wszystkimi na rozwój funkcji edukacyjno-kulturalnych, a także zdrowotno-społecznych. Na dalszym planie znajduje się zdobywanie praktycznych umiejętności, tj. nauka języków, obsługi komputera. Główne powody zapisywania się na UTW Czynnikiem, który w największym stopniu motywuje osoby starsze do zapisania się na UTW jest chęć zdobywania, poszerzania wiedzy, dbania o sprawność intelektualną. Na ten walor uniwersytetu zwraca uwagę 84% badanych. Niemal 3/5 respondentów (59%) decyduje się na bycie słuchaczem UTW, ponieważ pragnie rozwijać swoje zainteresowania i umiejętności. Nieco ponad połowa osób (52%) ceni sobie możliwość zawierania nowych znajomości i utrzymywania kontaktów towarzyskich. W dalszej kolejności decydują względy zdrowotne, tj. chęć zadbania o zdrowie, utrzymania sprawności fizycznej. Na tę kategorię wskazuje 42% respondentów. Nieco mniej osób wymienia potrzebę bycia aktywnym, zaangażowanym w ciekawe projekty (37%) oraz chęć oderwania się od codziennych czynności (36%). Najważniejsze czynniki decydujące o wyborze uniwersytetu W pierwszej kolejności o wyborze konkretnego uniwersytetu decyduje jego lokalizacja. Następnie ważna jest przyjazna atmosfera między słuchaczami, władzami UTW. Trzecim czynnikiem, branym przez słuchaczy pod uwagę, jest miła i fachowa kadra osób prowadzących zajęcia.

Podsumowanie 3/6 Ocena wybranych wymiarów funkcjonowania UTW Większość osób (ponad 3/4) dobrze ocenia kontakt sekretariatu, władz, organizatorów UTW ze słuchaczami oraz sposób informowania o organizowanych zajęciach, wydarzeniach, a także warunki lokalowe, w których prowadzone są zajęcia. W badanych UTW przeważają także dobre oceny wykładowców. Oznacza to, że większość słuchaczy (98%) chwali osoby prowadzące zajęcia za przyjazne nastawienie do osób starszych oraz cierpliwość. Przy ocenie tej kategorii poziom zdecydowanie dobrych ocen wynosi aż 73%. W dalszej kolejności bardzo liczna grupa (93%) uważa, że zajęcia są prowadzone w łatwy do zrozumienia sposób. W tym wypadku odsetek zdecydowanie dobrych ocen jest niższy: wynosi 58%. Poziom merytoryczny zajęć oraz wystarczająco szczegółowy sposób ich prowadzenia otrzymują ex aequo tyle samo pozytywnych ocen, tj. 88%, choć warto zauważyć, że poziom zdecydowanie dobrych ocen w obydwu przypadkach jest udziałem mniej niż połowy respondentów. Zdecydowana większość osób (97%) jest zdania, że zajęcia organizowane na uniwersytecie odpowiadają ich zainteresowaniom. Liczna grupa (84%) twierdzi także, że w życiu codziennym wykorzystuje wiedzę i umiejętności zdobyte w trakcie zajęć (33% zdecydowanie tak, 51% raczej tak ). Ponad 2/3 osób uważa, że zapisanie się na UTW jest łatwe. Diagnoza potrzeb słuchaczy Największym zainteresowaniem badanych osób cieszą się wykłady i seminaria. Z tej formy zajęć chce korzystać 89% słuchaczy UTW. Drugie miejsce zajmują wydarzenia kulturalne, 73% badanych deklaruje chęć uczestniczenia w tego rodzaju przedsięwzięciach w następnym semestrze. Wśród potrzeb słuchaczy wysokie miejsce zajmują także zajęcia rekreacyjnousprawniające. Ponad połowa respondentów (58%) uważa, że zajęcia ruchowe powinny być organizowane na uniwersytecie. Co trzecia osoba widzi potrzebę organizowania imprez okolicznościowych. W dalszej kolejności wymieniane są kursy komputerowe (28%), lektoraty (24%) oraz warsztaty i zajęcia tematyczne (21%). Mniej niż co dziesiąta osoba wymienia zespoły zainteresowań (8%), turystykę (6%) oraz doskonalenie pamięci (1%). Zestawienie dotychczasowej oferty zajęć z oczekiwaniami słuchaczy wyraźnie pokazuje, że obowiązujący zestaw zajęć na UTW jest zgodny z hierarchią potrzeb badanych. Jedyna różnica polega na tym, że na niektóre zajęcia jest zdecydowanie większy popyt. Szczególnie dużym zainteresowaniem osób starszych cieszą się imprezy kulturalne, zajęcia rekreacyjnousprawniające, a także kursy komputerowe i lektoraty. Według badanych, oferta tych zajęć na UTW powinna być rozszerzona.

Podsumowanie 4/6 Ocena obowiązujących opłat Większość osób (74%) uważa, że poziom opłat obowiązujących na UTW odpowiada możliwościom finansowym słuchaczy. Z tą opinią nie zgadza się 23% badanych, którzy obowiązujące stawki oceniają jako raczej wysokie lub bardzo wysokie. Pozostałe osoby (3%) nie potrafią jednoznacznie ocenić tej sytuacji. Zagadnienia, które cieszą się największym zainteresowaniem słuchaczy Na pytanie dotyczące zagadnień, które powinny być omawiane na wykładach w kolejnym semestrze odpowiedziało 77% ogółu badanych. W tej grupie (n=932) prawie co druga osoba (48%) zadeklarowała zainteresowanie tematami historycznymi, w szczególności współczesną historią Polski i polityką. Opisywana kategoria odpowiedzi obejmuje również tematy społeczne oraz ekonomiczno-gospodarcze. Na drugim miejscu respondenci wskazywali ex aequo zagadnienia poświęcone medycynie, zdrowiu, urodzie oraz dziedziny związane z historią, sztuką, literaturą, malarstwem i muzyką. Wymienione kwestie znajdują się w kręgu zainteresowania 42% badanych. Można zatem powiedzieć, że osoby starsze preferują, poza znajomością bieżących wydarzeń społeczno-politycznych, tematy związane z utrzymaniem dobrego stanu zdrowia oraz dziedziny typowo humanistyczne. W kręgu zainteresowań seniorów znajdują się także tematy psychologiczne, samorozwój oraz relacje z bliskimi. Ta kategoria spraw jest wymieniana przez 15% badanych. Co dziesiąta osoba (10%) pragnie zgłębić zagadnienia religijne, filozoficzne i etyczne, a 9% badanych wskazuje na potrzebę omówienia zagadnień związanych z bezpieczeństwem i obowiązującym systemem prawnym. Antropologia i kulturoznawstwo, ale także zagadnienia dotyczące bezpośrednio osób starszych, interesują co dwudziestą osobę.