Od i do integracji europejskiej

A 377213 Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie Kazimierz Łastawski Od i do integracji europejskiej Warszawa 2003

SPIS TREŚCI WSTĘP 15 Część pierwsza. IDEE JEDNOCZENIA EUROPY Rozdział I. PRAPOCZĄTKI IDEI INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ 23 1. Idee integracyjne starożytności (Grecja, Rzym) 23 2. Uniwersalistyczne idee średniowiecznej Europy 25 3. Rozwój idei integracyjnych od XV do XVIII wieku 31 4. Idee integracyjne od rewolucji francuskiej do I wojny światowej 37 4.1. Próby siłowego jednoczenia Europy przez Napoleona Bonaparte 38 4.2. Projekty zjednoczeniowe okresu Świętego Przymierza 40 4.3. Idee integracyjne socjalistów, działaczy Młodej Europy i republikanów 44 4.4. Próby tworzenia stowarzyszeń integracyjnych 49 Rozdziałll. PROJEKTY INTEGRACYJNE W LATACH 1919-1939 56 1. Warunki działań integracyj nych w Europie poi woj nie światowej 60 2. Unia Paneuropejska Richarda Coudenhove-Kalergiego 66 3. Projekty Stanów Zjednoczonych Europy 66 3.1. Propozycje Brianda 66 3.2. Projekt Herriota 69 4. Inicjatywy integracyjne organizacji stowarzyszeniowych" 70 4.1. Międzynarodowa Unia Stowarzyszeń Ligi Narodów 70 4.2. Stowarzyszenie ds. Porozumienia Europejskiego 71 4.3. Międzynarodowe Stowarzyszenie Współpracy Europej skiej 72 5. Projekt Stanów Zjednoczonych Narodów Europejskich 73 6. Propozycje tworzenia federacji regionalnych 74 7. Rozważania paneuropejskie intelektualistów 78 8. Próby realizacji idei integracyjnych... 81 Rozdział III. IDEA EUROPEJSKA W LATACH II WOJNY ŚWIATOWEJ 85 1. Dążenia i działania niemieckie 85 2. Projekty polityków brytyjskich 87 3. Projekty Unii Paneuropejskiej 90 4. Koncepcje rządów emigracyjnych i europejskiego ruchu oporu 92 5. Próby tworzenia federacji regionalnych 96 6. Stanowisko USA wobec idei integracyjnych Europy 100 7. Anty federacyjne stanowisko Związku Radzieckiego 100

Część druga NOWE RUCHY I ORGANIZACJE INTEGRACYJNE Rozdział IV. DZIAŁANIA ZJEDNOCZENIOWE W PIERWSZYCH LATACH POWOJENNYCH 104 1. Podłoże europej skich procesów integracyj nych po.1945 roku 104 2. Zachodnioeuropejskie ruchy zjednoczeniowe 110 2.1. Europejska Unia Federalistów 111 2.2. Europejska Unia Parlamentarna 112 2.3. Nowe Ekipy Międzynarodowe 113 2.4. Ruch Socjalistyczny Stanów Zjednoczonych Europy 114 2.5. Europejska Liga Współpracy Gospodarczej (Niezależna Liga Współpracy Gospodarczej) 115 2.6. Winston Churchill i Ruch Zjednoczonej Europy 116 3. Integracja Belgii, Holandii i Luksemburga 118 4. Integracja ruchów europejskich 119 4.1. Kongres haski (7-10 maja 1948 roku) 119 4.2. Utworzenie Ruchu Europejskiego 121 5. Plan Marshalla - zewnętrzne wsparcie integracji europejskiej 122 6. Powstanie Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC) 124 7. Zacieśnianie współpracy polityczno-militarnej państw zachodnioeuropejskich 126 7.1. Utworzenie Unii Zachodniej 126 7.2. Powstanie Paktu Północnoatlantyckiego 128 8. Powołanie Rady Europy (5 maja 1949 roku) 131 9. Początki unifikacji bloku wschodniego 135 9.1. Plan federacji bałkańskiej 136 9.2. Przyspieszone jednoczenie bloku wschodniego 137 9.3. Emigracyjny projekt Międzymorza ( Intermarium") 138 10. Utworzenie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej 139 Rozdział V. PROCESY INTEGRACYJNE EUROPY W LATACH PIĘĆDZIESIĄTYCH 142 1. Zbliżenie polityczne państw członkowskich NATO 143 2. Utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) 143 2.1. Założenia Planu Schumana 143 2.2. Sektorowa integracja państw zachodnioeuropejskich 145 2.3. Naczelne organy Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali 148 3. Próby utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej 150 4. Przekształcenie Unii Zachodniej w Unię Zachodnioeuropej ską 156 5. Utworzenie Układu Warszawskiego (1955) 159

6. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) 161 6.1. Działalność Komitetu Spaaka 162 6.2. Cele i zasady działania EWG 163 6.3. Struktura władz nowej Wspólnoty Europejskiej 166 7. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom) 168 8. Skutki wprowadzenia traktatów rzymskich 171 9. Utworzenie Europej skiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) 173 10. Polityka Charlesa de Gaulle'a wobec integracji europejskiej 176 Rozdział VI. NOWE PŁASZCZYZNY DZIAŁALNOŚCI ZJEDNOCZENIOWEJ LAT SZEŚĆDZIESIĄTYCH 180 1. Dylematy rozwoju partnerstwa atlantyckiego" 180 2. Inicjatywy rozwoju integracji politycznej 184 2.1. Pierwsze konferencje szefów państw i rządów (1961) 184 2.2. PlanFoucheta 185 2.3. Propozycje innych państw szóstki" 187 3. Kryzys instytucjonalny integracji (1965-1968) 189 3.1. Polityka pustego krzesła" i kompromis luksemburski 191 3.2. Wycofanie się Francji ze struktury militarnej NATO 193 3.3. Nowe koncepcje zachodnioniemieckie 194 4. Łączenie struktur Wspólnot Europejskich (1965-1967) 196 5. Rozszerzenie zasięgu działań integracyjnych 198 5.1. Kwestia przystąpienia Danii, Irlandii, Norwegii i Wielkiej Brytanii 198 5.2. Rozwój wspólnotowych układów stowarzyszeniowych 200 6. Przemiany wewnętrzne w EWG 202 6.1. Kształtowanie wspólnej polityki rolnej. Plan Mansholta 202 6.2. Zmiany gospodarcze i walutowe 204 Część trzecia ROZSZERZENIE ZAKRESU I ZASIĘGU INTEGRACJI Rozdział VII. KSZTAŁTOWANIE SIĘ DRUGIEGO ETAPU INTEGRACJI (1969-1979) 208 1. Rozwój stosunków wewnątrz NATO i KBWE 208 2. Początki drugiego etapu integracji 211 2.1. Konferencja haska (1-2 grudnia 1969 roku) 211 2.2. Plan unii gospodarczej i walutowej. Raport Wernera 212 2.3. Raport Komitetu Davignona 214 2.4. Konferencja paryska (październik 1972 roku) 215 3. Rozszerzenie Wspólnot o Danię, Irlandię i Wielką Brytanię 217 4. Rozszerzenie płaszczyzn współpracy państw członkowskich RWPG 219 5. Konferencja paryska 1974 rok. Utworzenie Rady Europejskiej 222

6. Przyjęcie Programu Socjalnego w 1974 roku 224 7. Prace nad projektami Unii Europejskiej 225 7.1. Propozycje raportu Leo Tindemansa (1975) 225 7.2. Raport trzech mędrców" (1978) 228 8. Koncepcje tworzenie unii walutowej 229 9. Bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego (1979) 231 10. Dylematy nowego etapu integracji 233 Rozdział VIII. NOWE KIERUNKI DZIAŁAŃ W LATACH OSIEMDZIESIĄTYCH 236 1. Rozszerzenie Wspólnot Europejskich o państwa południowe" 238 1.1. Rozszerzenie integracji o Grecję 238 1.2. Proces przyłączenia Hiszpanii 238 1.3. Przystąpienie Portugalii do Wspólnot Europejskich 239 2. Projekty Unii Europejskiej 240 2.1. Projekt Aktu Europejskiego (Genschera-Colombo) 241 2.2. Raport Carringtona 242 2.3. Działalność Komitetu Spinellego 243 3. Przyjęcie Jednolitego Aktu Europejskiego 244 4. Rozwój polityki regionalnej i funduszy strukturalnych 247 5. Porozumienie z Schengen - znoszenie wewnętrznych barier granicznych... 250 6. Kształtowanie wspólnej polityki przemysłowej i badawczo-rozwojowej 252 7. Propozycje integracyjne Jacquesa Delorsa 255 8. Zbliżenie między Wspólnotami Europejskimi i RWPG 257 9. Przyjęcie Karty Podstawowych Praw Socjalnych 259 Część czwarta TWORZENIE ROZWINIĘTEJ WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ Rozdział IX. TRZECI ETAP INTEGRACJI - UTWORZENIE UNII EUROPEJSKIEJ 262 1. Zasadnicze przemiany europejskie po 1989 roku 262 1.1. Rozpad bloku wschodniego (Układu Warszawskiego, RWPG, ZSRR). 263 1.2. Zjednoczenie Niemiec w jednoczącej się Europie 264 1.3. Powstanie Wspólnoty Niepodległych Państw 265 2. Nowe inicjatywy integracyjne po 1989 roku 267 2.1. Modyfikacja strategicznych założeń NATO 268 2.2. Rozszerzenie działalności KBWE. Utworzenie OBWE 270 2.3. Rozwój nowych form współpracy regionalnej 271 2.4. Dążenia do rozwoju unii politycznej 274 3. Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej 278

3.1. Zasadnicze postanowienia traktatowe 278 3.2. Pierwszy filar Unii Europejskiej 281 3.3. Postanowienia drugiego filaru 282 3.4. Specyficzne treść trzeciego filaru 285 4. Podstawowe struktury i kierunki działania Unii Europejskiej 286 4.1. Organ nadrzędny -Rada Europejska 286 4.2. Główne instytucje Unii Europejskiej 287 4.2.1. Rada Unii Europejskiej 288 4.2.2. Komisja Europejska 290 4.2.3. Parlament Europejski 292 4.2.4. Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich 295 4.2.5. Trybunał Obrachunkowy 296 4.3. Organy pomocnicze Unii Europejskiej 297 4.3.1. Komitet Ekonomiczno-Społeczny 297 4.3.2. Komitet Regionów 297 5. Utworzenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego 298 6. Polityki wewnętrzne Unii Europejskiej 300 6.1. Polityka regionalna i strukturalna 300 6.2. Wspólna polityka rolna 301 6.3. Wspólna polityka walutowa 302 6.4. Polityka przemysłowa i badawczo-rozwojowa 304 6.5. Wspólna polityka transportowa 305 6.6. Polityka ochrony środowiska 306 6.7. Wspólna polityka społeczna 307 7. Stosunki zewnętrzne Unii Europejskiej 308 7.1. Rozwój stosunków w państwami Europy Środkowej i Wschodniej 309 7.2. Rozwój stosunków z państwami postradzieckimi 311 7.3. Stanowisko wobec konfliktu w Jugosławii 312 7.4. Współpraca ze Stanami Zjednoczonymi 313 7.5. Rozszerzenie współpracy z państwami śródziemnomorskimi 314 7.6. Współpraca z państwami Afryki, Karaibów! Pacyfiku 316 7.7. Rozwój współpracy z krajami Ameryki Południowej i Środkowej 317 7.8. Stosunki z państwami Azji 318 Rozdział X. ROZWÓJ UNII EUROPEJSKIEJ W LATACH DZIEWIĘĆDZIESIĄTYCH 321 1. Rozszerzenie Unii o Austrię, Finlandię i Szwecję 321 2. Rozwój współpracy z państwami kandydującymi do członkostwa 324 2.1. Zawarcie Układów Europejskich o stowarzyszeniu nowych państw 325 2.2. Utworzenie nowych funduszy dla państw kandydujących 326 2.3. Decyzje o kolejnym rozszerzeniu Unii Europejskiej 327 3. Nowelizacja założeń Unii Europejskiej. Traktat amsterdamski 330 3.1. Konferencja międzyrządowa (1996-1997) 330

3.2. Traktat amsterdamski(1997) 332 4. Proces przyjmowania nowych członków Partnerstwo dla członkostwa" 335 5. Realizacja wspólnej polityki walutowej 338 6. Kształtowanie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej 341 Rozdział XI. DZIAŁANIA INTEGRACYJNE U PROGU XXI WIEKU 350 1. Zasadnicze kierunki działania w 2000 350 1.1. Rozważania nad przyszłością Unii Europejskiej 353 1.2. Strategia lizbońska na lata 2000-2010 357 1.3. Postanowienia traktatu z Nicei 358 2. Rozwój Unii Europejskiej po traktacie z Nicei 362 2.1. Tworzenie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa 362 2.2. Integrowanie trzeciego filaru 364 2.3. Ustalenia przyjęte w Gótebogu 365 2.4. Postanowienia szczytu w Laeken 366 2.5. Finalizowanie unii walutowej 368 2.6. Nowe treści integracji na początku XXI 369 3. Rozszerzenie Unii Europejskiej na Wschód 371 3.1. Droga do Kopenhagi 371 3.2. Decyzje kopenhaskie z 12-13 grudnia 2002 roku 375 3.3. Proces finalizacji wstąpienia Polski do Unii Europejskiej 376 4. Konwent - przyszłość Unii Europejskiej 379 ZAKOŃCZENIE 385 ZAŁĄCZNIKI 390 1. Ważniejsze koncepcje integracji Europy 390 2. Podstawowe traktaty zawarte w procesie integracji europejskiej 392 3. Etapy procesu rozszerzenia Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej) 392 4. Przewodniczący Komisji Europejskiej (Wspólnot Europejskich) 393 5. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego 394 6. Kolejność prezydencji w Radzie Unii Europejskiej 395 7. Zasadnicze struktury Unii Europejskiej.:.;. 396 BIBLIOGRAFIA 397 INDEKS NAZWISK 411