Wspólne polityki sem. I wykład 4 Poszerzanie integracji. Prowadzący: Dr P. Koryś

Transkrypt

1 Wspólne polityki sem. I wykład 4 Poszerzanie integracji Prowadzący: Dr P. Koryś

2 Plan wykładu Integracja w latach Decyzja o poszerzaniu wspólnot i mechanizmy poszerzania Fazy pozszerzania (I-IV) Konsekwencje poszerzania Wyzwania na przyszłość

3 Lata w procesie integracji EFTA Powołana w 1960 w Sztokholmie, zrzeszyła Austrię, Portugalię, Wielką Brytanię, Szwajcarię oraz 3 kraje skandynawskie: Danię, Norwegię i Szwecję) była próbą realizacji brytyjskiego modelu integracji Zrzeszała też państwa nie chcące lub nie mogące uczestniczyć w procesie integracji europejskiej Nowe aplikacje o członkostwo we Wspólnotach (1961-2): Wielka Brytania, Irlandia, Dania, Norwegia Szwajcaria, Austria i Szwecja proponują porozumienie ze Wspólnotami obejmujące kwestie ekonomiczne Traktat brukselski (fuzyjny) ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich (1965) Nowa komisja ma 9 członków (z każdego kraju po jednym, dodatkowo po jednym z 3 większych krajów) Klincz w procesie przemian instytucjonalnych: Francja blokuje proces poszerzenia w obawie o rolę Wielkiej Brytanii (jako konia trojańskiego USA, wg określenia de Gaulle a) Francja blokuje działanie Wspólnot (polityka pustego krzesła, kryzys pustych krzeseł permanentne veto przez nieobecność w pracach instytucji europejskich) z obawy o zwrot integracji w stronę budowy bytu ponadnarodowego i federalizmu, oraz niechęć innych członków wspólnot do rozwiązań proponowanych przez Francję w kwestiach rolnych (późniejsza CAP) Rozwiązanie: zmiana mechanizmów decyzyjnych w ramach kompromisu luksemburskiego

4 Decyzja o poszerzeniu Wspólnot 1967 powtórna aplikacja o członkostwo Wielkiej Brytanii, Danii, Irlandii i Norwegii 1969 G. Pompidou nowym prezydentem Francji. Zmiana polityki zagranicznej i otwarta droga do integracji ze strony Francji Do 1972 roku kraje podpisały traktaty akcesyjne

5 Mechanizmy poszerzania UE Negocjacje i ustalenie warunków akcesji Zaakceptowanie modelu integracji europejskiej Ratyfikacja przez członków wspólnot traktatu akcesyjnego (wcześniej zatwierdzonego przez Zgromadzenie/Parlament) Kryteria akcesji (od 1993 jednoznacznie zdefiniowane jako kryteria kopenhaskie) Stabilna demokracja Rządy prawa (rules of law) Poszanowanie praw człowieka, w tym w szcególności praw mniejszości Gospodarka rynkowa Zdolność do wprowadzenia acquis communitaire Gotowość i zdolność do unii politycznej, gospodarczej i walutowej Zgoda społeczeństwa państwa wstępującego do Unii (wyrażona przez referendum, decyzję organu reprezentującego społeczeństwo parlamentu lub w inny akceptowalny sposób)

6 I faza poszerzania (I rozszerzenie) Negocjacje w l. 1960, powstrzymywane przez prezydenta Francji, Charlesa de Gaulle Kandydaci: Dania, Irlandia, Wielka Brytania i Norwegia (kraje Europy Północnej) Referenda w krajach kandydujących Propozycja rządu Norwegii, by wejść do UE nie zyskała akceptacji społecznej Dlaczego Norwegia nie chciała wejść do UE 1973 (1.01): EWG poszerzona o Danię, Irlandię i Wielką Brytanię 1985 Grenlandia, autonomiczne terytorium zależne Danii, wystąpiła z EWG Czy I rozszerzenie stanowiło wyzwanie instytucjonalne dla Wspólnot?

7

8 II faza poszerzania (II i III rozszerzenie) Rozszerzenia te objęły kraje z południa Europy, względnie słabo rozwinięte, wszystkie z doświadczeniem rządów dyktatorskich i autorytarnych po II WŚ: Grecję, Portugalię i Hiszpanię 1 stycznia 1981: WE poszerzone o Grecję 1 stycznia 1986: WE poszerzone o Portugalię i Hiszpanię Nowe wyzwania dla WE: Integracja z krajami zdecydowanie słabiej rozwiniętymi niż dotychczasowi członkowie Kwestia konwergencji i wspierania rozwoju stała się jeszcze bardziej paląca i jeszcze kosztowniejsza Znaczne przesunięcie ciężaru UE w stronę południa Europy Poszerzenie jako realizacja celów politycznych zjednoczenia Europy: Propagowanie praw człowieka i obywatela Wyrównywanie szans rozwojowych Znoszenie podziału na biedne południe i bogatą północ Europy Integracja zachodu wobec wyzwań rywalizacji z komunizmem (w II poł. lat traciła znaczenie)

9

10 III faza poszerzania Zjednoczenie Niemiec i IV rozszerzenie Po epizodzie południowym proces rozszerzenia na powrót przesunął się na północ i do centrum Europy Zjednoczenie Niemiec nastąpiło 3 października Formalnie, koszty zjednoczenia obciążyły RFN, de facto stały się one odczuwalne w całej UE (szacunkowo 1,5 bln euro z 2002). 1 stycznia 1995: UE poszerzona o Austrię, Szwecję i Finlandię. To poszerzenie zakończyło proces formowania starej UE. Nowe wyzwania: Pierwszy kraj pokomunistyczny w zjednoczonej Europie Niemcy najludniejszym i najbardziej znaczącym krajem Europy, po raz pierwszy po wojnie Wskutek zjednoczenia i kierunku dalszego poszerzania osłabła ponownie pozycja Francji w ramach UE

11

12 IV faza poszerzania V rozszerzenie Piąte rozszerzenie znów przesunęło ciężar polityki, gospodarki i demografii UE, tym razem na wschód. Jednocześnie miało na celu zniesienie podziału Europy ukształtowany kolejnymi procesami historycznymi (dualizm agrarny, zasięg Imperiów Rosyjskiego i Tureckiego, Zimna Wojna) Przygotowania do tego zjednoczenia trwały od 1989 roku. Dokonało się ono w dwóch etapach kilkanaście lat później. 1 stycznia 2004: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry 1 Stycznia 2007: Bułgaria, Rumunia Nowe wyzwania: Zarządzanie poszerzoną Unią Struktury podejmowania decyzji w ramach tak dużego organizmu politycznego Sposoby godzenia sprzecznych interesów Kwestia finansowania rozwoju i konwergencji

13

14 Konsekwencje polityki poszerzania Każde poszerzanie prowadziło do zmiany układu sił w UE, niektóre wprowadzały do UE znaczących graczy (Wlk. Brytania, Hiszpania, potencjalnie Polska) Każde poszerzenie pogarszało sterowność UE. Zapobiegać temu miały modyfikacje traktatów polityka pogłębiania integracji Kolejne poszerzenia wprowadzały do UE nowe wersje kultury politycznej i administracyjnej mniej istotne w przypadku poszerzeń na północ (i zachód) Kolejne poszerzenia rodziły konflikt o zakres wpływów między starymi i nowymi państwami (ostatnie przejawy to np.. Idea twardego jądra UE czy polityki dwóch prędkości) Każde poszerzenie zwiększało wspólny rynek Od l poszerzenia stawały się coraz kosztowniejsze włączały do UE państwa wyraźnie słabiej rozwinięte (za wyjątkiem r. 1995) W tym sensie w coraz mniejszym stopniu odpowiadały (krótkookresowej) racjonalności ekonomicznej, a w coraz większym (długookresowej) racjonalności politycznej Każde poszerzenie zmieniało układ sił w tandemie determinującym proces integracji: Francja-Niemcy

15 Co dalej z polityką poszerzania UE Następni kandydaci: Chorwacja Jak zawsze Norwegia Islandia, Szwajcaria? Inne kraje b. Jugosławii/Bałkany Turcja Ukraina? Maroko? Wyzwania Czy UE powinna się dalej rozwijać (poszerzać) Który kierunek poszerzania wybrać: Południe (interesy Francji, Hiszpanii, Włoch, Grecji, Portugalii, Malty, Cypru). Potencjalnie zmniejsza ryzyko zderzenia cywilizacji, osłabia zagrożenie wojną z Islamem, wzmacnia pozycję Francji w UE. Zbliża UE do zasobów ropy z Zatoki Perskiej. Zwiększa szansę na dostęp do renty demograficznej Afryki, włącza UE do konkurencji o Afrykę (z Chinami, Indiami i USA) Wschód (interesy Polski, Czech, Słowacji, Rumunii, Bułgarii, w pewnym stopniu też krajów skandynawskich i Niemiec). Pozwala zachować względną spójność kulturową, wzmacnia pozycję państw Europy Wschodniej, zbliża UE do granic Rosji, ale też do zasobów ropy w basenie Morza Kaspijskiego Bałkany (interesy Austrii, Włoch, Grecji, w pewnym stopniu Niemiec), poniekąd domknięcie procesów integracji w Europie.

16

17